పృథగుపలబ్ధివిశేషాణి కువైత్యేకత్వమన్యత్వమ్.. ౯౬..
ధర్మాధర్మలోకాకాశానామవగాహవశాదేకత్వేపి వస్తుత్వేనాన్యత్వమత్రోక్తమ్.
ధర్మాధర్మలోకాకాశాని హి సమానపరిమాణత్వాత్సహావస్థానమాత్రేణైవైకత్వభాఞ్జి. వస్తుతస్తు వ్యవహారేణ గతిస్థిత్యవగాహహేతుత్వరూపేణ నిశ్చయేన విభక్తప్రదేశత్వరూపేణ విశేషేణ పృథగుప– లభ్యమానేనాన్యత్వభాఞ్జ్యేవ భవంతీతి.. ౯౬..
-----------------------------------------------------------------------------
అన్వయార్థః– [ధర్మాధర్మాకాశాని] ధర్మ, అధర్మ ఔర ఆకాశ [లోకాకాశ] [సమానపరిమాణాని] సమాన పరిమాణవాలే [అపృథగ్భూతాని] అపృథగ్భూత హోనేసే తథా [పృథగుపలబ్ధివిశేషాణి] పృథక–ఉపలబ్ధ [భిన్న–భిన్న] విశేషవాలే హోనేసే [ఏకత్వమ్ అన్యత్వమ్] ఏకత్వ తథా అన్యత్వకో [కుర్వంతి] కరతే హై.
టీకాః– యహాఁ, ధర్మ, అధర్మ ఔర లోకాకాశకా అవగాహకీ అపేక్షాసే ఏకత్వ హోనే పర భీ వస్తురూపసే అన్యత్వ కహా గయా హై .
ధర్మ, అధర్మ ఔర లోకాకాశ సమాన పరిమాణవాలే హోనేకే కారణ సాథ రహనే మాత్రసే హీ [–మాత్ర ఏకక్షేత్రావగాహకీ అపేక్షాసే హీ] ఏకత్వవాలే హైం; వస్తుతః తో [౧] వ్యవహారసే గతిహేతుత్వ, స్థితిహేతుత్వ ఔర అవగాహహేతుత్వరూప [పృథక్–ఉపలబ్ధ విశేష ద్వారా] తథా [౨] నిశ్చయసే ౧విభక్తప్రదేశత్వరూప పృథక్–ఉపలబ్ధ ౨విశేష ద్వారా, వే అన్యత్వవాలే హీ హైం.
భావార్థః– ధర్మ, అధర్మ ఔర లోకాకాశకా ఏకత్వ తో మాత్ర ఏకక్షేత్రావగాహకీ అపేక్షాసే హీ కహా జా సకతా హై; వస్తురూపసే తో ఉన్హేం అన్యత్వ హీ హై, క్యోంకి [౧] ఉనకే లక్షణ గతిహేతుత్వ, స్థితిహేతుత్వ ఔర అవగాహహేతుత్వరూప భిన్న–భిన్న హైం తథా [౨] ఉనకే ప్రదేశ భీ భిన్న–భిన్న హైం.. ౯౬..
ఇస ప్రకార ఆకాశద్రవ్యాస్తికాయకా వ్యాఖ్యాన సమాప్త హుఆ. --------------------------------------------------------------------------
౧౪౮
౧. విభక్త=భిన్న. [ధర్మ, అధర్మ ఔర ఆకాశకో భిన్నప్రదేశపనా హై.]
౨. విశేష=ఖాసియత; విశిష్టతా; విశేషతా. [వ్యవహారసే తథా నిశ్చయసే ధర్మ, అధర్మ ఔర ఆకాశకే విశేష పృథక్
ఉపలబ్ధ హైం అర్థాత్ భిన్న–భిన్న దిఖాఈ దేతే హైం.]