౧౫౨
ఇహ హి జీవైః స్పర్శనరసనధ్రాణచక్షుర్భిరిన్ద్రియైస్తద్విషయభూతాః స్పర్శరసగంధవర్ణస్వభావా అర్థా గృహ్యంతే.ః. శ్రోత్రేన్ద్రియేణ తు త ఏవ తద్విషయహేతుభూతశబ్దాకారపరిణతా గృహ్యంతే. తే కదాచిత్స్థూల– స్కంధత్వమాపన్నాః కదాచిత్సూక్ష్మత్వమాపన్నాః కదాచిత్పరమాణుత్వమాపన్నాః ఇన్ద్రియగ్రహణయోగ్యతాసద్భావాద్ గృహ్యమాణా అగృహ్యమాణా వా మూర్తా ఇత్యుచ్యంతే. శేషమితరత్ సమస్తమప్యర్థజాతం స్పర్శరస– గంధవర్ణాభావస్వభావమిన్ద్రియగ్రహణయోగ్యతాయా అభావాదమూర్తమిత్యుచ్యతే. చిత్తగ్రహణయోగ్యతాసద్భావ– భాగ్భవతి తదుభయమపి, చితం, హ్యనియతవిషయమప్రాప్యకారి మతిశ్రుతజ్ఞానసాధనీభూతం మూర్తమమూర్తం చ సమాదదాతీతి.. ౯౯..
-----------------------------------------------------------------------------
టీకాః– యహ, మూర్త ఔర అమూర్తకే లక్షణకా కథన హై.
ఇస లోకమేం జీవోం ద్వారా స్పర్శనేన్ద్రియ, రసనేన్ద్రియ, ధ్రాణేన్ద్రియ ఔర చక్షురిన్ద్రియ ద్వారా ఉనకే [–ఉన ఇన్ద్రియోంకే] విషయభూత, స్పర్శ–రస–గంధ–వర్ణస్వభావవాలే పదార్థ [–స్పర్శ, రస, గంధ ఔర వర్ణ జినకా స్వభావ హై ఐసే పదార్థ] గ్రహణ హోతే హైం [–జ్ఞాత హోతే హైం]; ఔర శ్రోత్రేన్ద్రియ ద్వారా వహీ పదార్థ ఉసకే [శ్రోత్రైన్ద్రియకే] ౧విషయహేతుభూత శబ్దాకార పరిణమిత హోతే హుఏ గ్రహణ హోతే హైం. వే [వే పదార్థ], కదాచిత్ స్థూలస్కన్ధపనేకో ప్రాప్త హోతే హుఏ, కదాచిత్ సూక్ష్మత్వకో [సూక్ష్మస్కంధపనేకో] ప్రాప్త హోతే హుఏ ఔర కదాచిత్ పరమాణుపనేకో ప్రాప్త హోతే హుఏ ఇన్ద్రియోం ద్వారా గ్రహణ హోతే హోం యా న హోతే హోం, ఇన్ద్రియోం ద్వారా గ్రహణ హోనేకీ యోగ్యతాకా [సదైవ] సద్భావ హోనేసే ‘మూర్త’ కహలాతే హైం.
స్పర్శ–రస–గంధ–వర్ణకా అభావ జిసకా స్వభావ హై ఐసా శేష అన్య సమస్త పదార్థసమూహ ఇీనద్రయోం ద్వారా గ్రహణ హోనేకీ యోగ్యతాకే అభావకే కారణ ‘అమూర్త’ కహలాతా హై.
వే దోనోం [–పూర్వోక్త దోనోం ప్రకారకే పదార్థ] చిత్త ద్వారా గ్రహణ హోనేకీ యోగ్యతాకే సద్భావవాలే హైం; చిత్త– జో కి ౨ అనియత విషయవాలా, ౩అజ్జాప్యకారీ ఔర మతిశ్రుతజ్ఞానకే సాధనభూత [–మతిజ్ఞాన తథా శ్రుతజ్ఞానమేం నిమిత్తభూత] హై వహ–మూర్త తథా అమూర్తకో గ్రహణ కరతా హై [–జానతా హై].. ౯౯..
ఇస ప్రకార చూలికా సమాప్త హుఈ. -------------------------------------------------------------------------- ౪. ఉన స్పర్శ–రస–గంధ–వర్ణసవభావవాలే పదార్థోహకో [అర్థాత్ పుద్గలోంకో] శ్రోత్రైన్ద్రియకే విషయ హోనేమేం హేతుభూత
హైం.
౫. అనియత=అనిశ్చిత. [జిస ప్రకార పాఁచ ఇన్ద్రియోమేంసే ప్రతయేక ఇన్ద్రియకా విషయ నియత హై ఉస ప్రకార మనకా
౬. అజ్జాప్యకారీ=జ్ఞేయ విషయోంకా స్పర్శ కియే బినా కార్య కరనేవాలా యజాననేవాలా. [మన ఔర చక్షు అజ్జాప్యకారీ