కహానజైనశాస్త్రమాలా] షడ్ద్రవ్య–పంచాస్తికాయవర్ణన
నిత్యక్షణికత్వేన కాలవిభాగఖ్యాపనమేతత్.
యో హి ద్రవ్యవిశేషః ‘అయం కాలః, అయం కాలః’ ఇతి సదా వ్యపదిశ్యతే స ఖలు స్వస్య సద్భావమావేదయన్ భవతి నిత్యః. యస్తు పునరుత్పన్నమాత్ర ఏవ ప్రధ్వంస్యతే స ఖలు తస్యైవ ద్రవ్యవిశేషస్య సమయాఖ్యః పర్యాయ ఇతి. స తూత్సంగితక్షణభంగోప్యుపదర్శిత–స్వసంతానో నయబలాద్రీర్ధాతరస్థాయ్యుపగీయమానో న దుష్యతి; తతో న ఖల్వావలికాపల్యోపమ–సాగరోపమాదివ్యవహారో విప్రతిషిధ్యతే. తదత్ర నిశ్చయకాలో నిత్యః ద్రవ్యరూపత్వాత్, వ్యవహారకాలః క్షణికః పర్యాయరూపత్వాదితి.. ౧౦౧..
లబ్భంతి దవ్వసణ్ణం కాలస్స దు ణత్థి కాయత్తం.. ౧౦౨..
లభంతే ద్రవ్యసంజ్ఞాం కాలస్య తు నాస్తి కాయత్వమ్.. ౧౦౨..
-----------------------------------------------------------------------------
‘యహ కాల హై, యహ కాల హై’ ఐసా కరకే జిస ద్రవ్యవిశేషకా సదైవ వ్యపదేశ [నిర్దేశ, కథన] కియా జాతా హై, వహ [ద్రవ్యవిశేష అర్థాత్ నిశ్చయకాలరూప ఖాస ద్రవ్య] సచముచ అపనే సద్భావకో ప్రగట కరతా హుఆ నిత్య హై; ఔర జో ఉత్పన్న హోతే హీ నష్ట హోతా హై, వహ [వ్యవహారకాల] సచముచ ఉసీ ద్రవ్యవిశేషకీ ‘సమయ’ నామక పర్యాయ హై. వహ క్షణభంగుర హోనే పర భీ అపనీ సంతతికో [ప్రవాహకో] దర్శాతా హై ఇసలియే ఉసే నయకే బలసే ‘దీర్ఘ కాల తక టికనేవాలా’ కహనేమేం దోష నహీం హై; ఇసలియే ఆవలికా, పల్యోపమ, సాగరోపమ ఇత్యాది వ్యవహారకా నిషేధ నహీం కియా జాతా.
ఇస ప్రకార యహాఁ ఐసా కహా హై కి–నిశ్చయకాల ద్రవ్యరూప హోనేసే నిత్య హై, వ్యవహారకాల పర్యాయరూప హోనేసే క్షణిక హై.. ౧౦౧..
--------------------------------------------------------------------------
ఛే ‘ద్రవ్య’ సంజ్ఞా సర్వనే, కాయత్వ ఛే నహి కాళనే . ౧౦౨.