కహానజైనశాస్త్రమాలా] నవపదార్థపూర్వక–మోక్షమార్గప్రపంచవర్ణన

భిన్నస్వభావభూతౌ మూలపదార్థౌ. జీవపుద్గలసంయోగపరిణామనిర్వృత్తాః సప్తాన్యే పదార్థాః. శుభపరిణామో జీవస్య, తన్నిమిత్తః కర్మపరిణామః పుద్గలానాఞ్చ పుణ్యమ్. అశుభపరిణామో జీవస్య, తన్నిమిత్తః కర్మ– పరిణామః పుద్గలానాఞ్చ పాపమ్. మోహరాగద్వేషపరిణామో జీవస్య, తన్నిమిత్తః కర్మపరిణామో యోగద్వారేణ ప్రవిశతాం పుద్గలానాఞ్చాస్రవః. మోహరాగద్వేషపరిణామనిరోధో జీవస్య, తన్నిమిత్తః కర్మపరిణామనిరోధో యోగద్వారేణ ప్రవిశతాం పుద్గలానాఞ్చ సంవరః. కర్మవీర్యశాతనసమర్థో బహిరఙ్గాంతరఙ్గతపోభిర్బృంహిత–శుద్ధోపయోగో జీవస్య, తదనుభావనీరసీభూతానామేకదేశసంక్షయః సముపాత్తకర్మపుద్గలానాఞ్చ నిర్జరా. మోహరాగద్వేషస్నిగ్ధపరిణామో జీవస్య, తన్నిమిత్తేన కర్మత్వపరిణతానాం జీవేన సహాన్యోన్యసంమూర్చ్ఛనం పుద్గలానాఞ్చ బంధః. అత్యంతశుద్ధాత్మోపలమ్భో జీవస్య, జీవేన సహాత్యంత– విశ్లేషః కర్మపుద్గలానాం చ మోక్ష ఇతి.. ౧౦౮.. -----------------------------------------------------------------------------

జీవ ఔర పుద్గలకే సంయోగపరిణామసే ఉత్పన్న సాత అన్య పదార్థ హైం. [ఉనకా సంక్షిప్త స్వరూప నిమ్నానుసార హైః–] జీవకే శుభ పరిణామ [వహ పుణ్య హైం] తథా వే [శుభ పరిణామ] జిసకా నిమిత్త హైం ఐసే పుద్గలోంకే కర్మపరిణామ [–శుభకర్మరూప పరిణామ] వహ పుణ్య హైం. జీవకే అశుభ పరిణామ [వహ పాప హైం] తథా వే [అశుభ పరిణామ] జిసకా నిమిత్త హైం ఐసే పుద్గలోంకే కర్మపరిణామ [–అశుభకర్మరూప పరిణామ] వహ పాప హైం. జీవకే మోహరాగద్వేషరూప పరిణామ [వహ ఆస్రవ హైం] తథా వే [మోహరాగద్వేషరూప పరిణామ] జిసకా నిమిత్త హైం ఐసే జో యోగద్వారా ప్రవిష్ట హోనేవాలే పుద్గలోంకే కర్మపరిణామ వహ ఆస్రవ హైం. జీవకే మోహరాగద్వేషరూప పరిణామకా నిరోధ [వహ సంవర హైం] తథా వహ [మోహరాగద్వేషరూప పరిణామకా నిరోధ] జిసకా నిమిత్త హైం ఐసా జో యోగద్వారా ప్రవిష్ట హోనేవాలే పుద్గలోంకే కర్మపరిణామకా నిరోధ వహ సంవర హై. కర్మకే వీర్యకా [–కర్మకీ శక్తికా] ౧శాతన కరనేమేం సమర్థ ఐసా జో బహిరంగ ఔర అన్తరంగ [బారహ ప్రకారకే] తపోం ద్వారా వృద్ధికో ప్రాప్త జీవకా శుద్ధోపయోగ [వహ నిర్జరా హై] తథా ఉసకే ప్రభావసే [–వృద్ధికో ప్రాప్త శుద్ధోపయోగకే నిమిత్తసే] నీరస హుఏ ఐసే ఉపార్జిత కర్మపుద్గలోంకా ఏకదేశ ౨సంక్షయ వహ నిర్జరా హైే. జీవకే, మోహరాగద్వేష ద్వారా స్నిగ్ధ పరిణామ [వహ బన్ధ హై] తథా ఉసకే [–స్నిగ్ధ పరిణామకే] నిమిత్తసే కర్మరూప పరిణత పుద్గలోంకా జీవకే సాథ అన్యోన్య అవగాహన [–విశిష్ట శక్తి సహిత ఏకక్షేత్రావగాహసమ్బన్ధ] వహ బన్ధ హై. జీవకీ అత్యన్త శుద్ధ ఆత్మోపలబ్ధి [వహ మోక్ష హై] తథా కర్మపుద్గలోంకా జీవసే అత్యన్త విశ్లేష [వియోగ] వహ మోక్ష హై.. ౧౦౮.. -------------------------------------------------------------------------- ౧. శాతన కరనా = పతలా కరనా; హీన కరనా; క్షీణ కరనా; నష్ట కరనా. ౨. సంక్షయ = సమ్యక్ ప్రకారసే క్షయ.