౧౬౮
అథ జీవపదార్థానాం వ్యాఖ్యానం ప్రపఞ్చయతి.
ఉవఓగలక్ఖణా వి య దేహాదేహప్పవీచారా.. ౧౦౯..
ఉపయోగలక్షణా అపి చ దేహాదేహప్రవీచారాః.. ౧౦౯..
జీవస్యరూపోద్దేశోయమ్.
జీవాః హి ద్వివిధాః, సంసారస్థా అశుద్ధా నిర్వృత్తాః శుద్ధాశ్చ. తే ఖలూభయేపి చేతనా–స్వభావాః, చేతనాపరిణామలక్షణేనోపయోగేన లక్షణీయాః. తత్ర సంసారస్థా దేహప్రవీచారాః, నిర్వృత్తా అదేహప్రవీచారా ఇతి.. ౧౦౯.. -----------------------------------------------------------------------------
అబ జీవపదార్థకా వ్యాఖ్యాన విస్తారపూర్వక కియా జాతా హై.
అన్వయార్థః– [జీవాః ద్వివిధాః] జీవ దో ప్రకారకే హైం; [సంసారస్థాః నిర్వృత్తాః] సంసారీ ఔర సిద్ధ. [చేతనాత్మకాః] వే చేతనాత్మక [–చేతనాస్వభావవాలే] [అపి చ] తథా [ఉపయోగలక్షణాః] ఉపయోగలక్షణవాలే హైం. [దేహాదేహప్రవీచారాః] సంసారీ జీవ దేహమేం వర్తనేవాలే అర్థాత్ దేహసహిత హైం ఔర సిద్ధ జీవ దేహమేం నహీం వర్తనేవాలే అర్థాత్ దేహరహిత హైం.
టీకాః– యహ, జీవకే స్వరూపకా కథన హై.
జీవ దో ప్రకారకే హైంః – [౧] సంసారీ అర్థాత్ అశుద్ధ, ఔర [౨] సిద్ధ అర్థాత్ శుద్ధ. వే దోనోం వాస్తవమేం చేతనాస్వభావవాలే హైం ఔర చేతనాపరిణామస్వరూప ఉపయోగ ద్వారా లక్షిత హోనేయోగ్య [– పహిచానేజానేయోగ్య] హైం. ఉనమేం, సంసారీ జీవ దేహమేం వర్తనేవాలే అర్థాత్ దేహసహిత హైం ఔర సిద్ధ జీవ దేహమేం నహీం వర్తనేవాలే అర్థాత్ దేహరహిత హైం.. ౧౦౯.. -------------------------------------------------------------------------- చేతనాకా పరిణామ సో ఉపయోగ. వహ ఉపయోగ జీవరూపీ లక్ష్యకా లక్షణ హై.
ఉపయోగలక్షణ ఉభయ; ఏక సదేహ, ఏక అదేహ ఛే. ౧౦౯.