అథ అజీవపదార్థవ్యాఖ్యానమ్.
తేసిం అచేదణత్తం భణిదం జీవస్స చేదణదా.. ౧౨౪..
తేషామచేతనత్వం భణితం జీవస్య చేతనతా.. ౧౨౪..
ఆకాశాదీనామేవాజీవత్వే హేతూపన్యాసోయమ్.
ఆకాశకాలపుద్గలధర్మాధర్మేషు చైతన్యవిశేషరూపా జీవగుణా నో విద్యంతే, ఆకాశాదీనాం తేషామచేతనత్వసామాన్యత్వాత్. అచేతనత్వసామాన్యఞ్చాకాశాదీనామేవ, జీవస్యైవ చేతనత్వసామాన్యా– దితి.. ౧౨౪..
జస్స ణ విజ్జది ణిచ్చం తం సమణా బేంతి అజ్జీవం.. ౧౨౫..
-----------------------------------------------------------------------------
అబ అజీవపదార్థకా వ్యాఖ్యాన హై.
అన్వయార్థః– [ఆకాశకాలపుద్గలధర్మాధర్మేషు] ఆకాశ, కాల, పుద్గల, ధర్మ ఔర అధర్మమేం [జీవగుణాః న సన్తి] జీవకే గుణ నహీం హై; [క్యోంకి] [తేషామ్ అచేతనత్వం భణితమ్] ఉన్హేం అచేతనపనా కహా హై, [జీవస్య చేతనతా] జీవకో చేతనతా కహీ హై.
టీకాః– యహ, ఆకాశాదికా హీ అజీవపనా దర్శానేకే లియే హేతుకా కథన హై.
ఆకాశ, కాల, పుద్గల, ధర్మ ఔర అధర్మమేం చైతన్యవిశేషోంరూప జీవగుణ విద్యమాన నహీం హై; క్యోంకి ఉన ఆకాశాదికో అచేతనత్వసామాన్య హై. ఔర అచేతనత్వసామాన్య ఆకాశాదికో హీ హై, క్యోంకి జీవకో హీ చేతనత్వసామాన్య హై.. ౧౨౪.. --------------------------------------------------------------------------
తేమాం అచేతనతా కహీ, చేతనపణుం కహ్యుం జీవమాం. ౧౨౪.
సుఖదుఃఖసంచేతన, అహితనీ భీతి, ఉద్యమ హిత విషే
జేనే కదీ హోతాం నథీ, తేనే అజీవ శ్రమణో కహే. ౧౨౫.
యస్య న విద్యతే నిత్యం తం శ్రమణా బ్రువన్త్యజీవమ్.. ౧౨౫..
౧౮౪