పుణ్యపాపయోగ్యభావస్వభావాఖ్యాపనమేతత్.
ఇహ హి దర్శనమోహనీయవిపాకకలుషపరిణామతా మోహః. విచిత్రచారిత్రమోహనీయవిపాకప్రత్యయే ప్రీత్యప్రీతీ రాగద్వేషౌ. తస్యైవ మందోదయే విశుద్ధపరిణామతా చిత్తప్రసాదపరిణామః. ఏవమిమే యస్య భావే భవన్తి, తస్యావశ్యం భవతి శుభోశుభో వా పరిణామః. తత్ర యత్ర ప్రశస్తరాగశ్చిత్తప్రసాదశ్చ తత్ర శుభః పరిణామః, యత్ర తు మోహద్వేషావప్రశస్తరాగశ్చ తత్రాశుభ ఇతి.. ౧౩౧..
దోణ్హం పోగ్గలమేత్తో భావో కమ్మత్తణం పత్తో.. ౧౩౨..
ద్వయోః పుద్గలమాత్రో భావః కర్మత్వం ప్రాప్తః.. ౧౩౨..
-----------------------------------------------------------------------------
టీకాః– యహ, పుణ్య–పాపకే యోగ్య భావకే స్వభావకా [–స్వరూపకా] కథన హై.
యహాఁ, దర్శనమోహనీయకే విపాకసే జో కలుషిత పరిణామ వహ మోహ హై; విచిత్ర [–అనేక ప్రకారకే] చారిత్రమోహనీయకా విపాక జిసకా ఆశ్రయ [–నిమిత్త] హై ఐసీ ప్రీతి–అప్రీతి వహ రాగ–ద్వేష హై; ఉసీకే [చారిత్రమోహనీయకే హీ] మంద ఉదయసే హోనేవాలే జో విశుద్ధ పరిణామ వహ ౧చిత్తప్రసాదపరిణామ [–మనకీ ప్రసన్నతారూప పరిణామ] హై. ఇస ప్రకార యహ [మోహ, రాగ, ద్వేష అథవా చిత్తప్రసాద] జిసకే భావమేం హై, ఉసే అవశ్య శుభ అథవా అశుభ పరిణామ హై. ఉసమేం, జహాఁ ప్రశస్త రాగ తథా చిత్తప్రసాద హై వహాఁ శుభ పరిణామ హై ఔర జహాఁ మోహ, ద్వేష తథా అప్రశస్త రాగ హై వహాఁ అశుభ పరిణామ హై.. ౧౩౧..
అన్వయార్థః– [జీవస్య] జీవకే [శుభపరిణామః] శుభ పరిణామ [పుణ్యమ్] పుణ్య హైం ఔర [అశుభః] అశుభ పరిణామ [పాపమ్ ఇతి భవతి] పాప హైం; [ద్వయోః] ఉన దోనోంకే ద్వారా [పుద్గలమాత్రః భావః] పుద్గలమాత్ర భావ [కర్మత్వం ప్రాప్తః] కర్మపనేకో ప్రాప్త హోతే హైం [అర్థాత్ జీవకే పుణ్య–పాపభావకే నిమిత్తసే సాతా–అసాతావేదనీయాది పుద్గలమాత్ర పరిణామ వ్యవహారసే జీవకా కర్మ కహే జాతే హైం]. --------------------------------------------------------------------------
తేనా నిమిత్తే పౌద్గలిక పరిణామ కర్మపణుం లహే. ౧౩౨.
౧౯౨
౧. ప్రసాద = ప్రసన్నతా; విశుద్ధతా; ఉజ్జ్వలతా.