౨౨౮
స్వచరితప్రవృత్తస్వరూపాఖ్యానమేతత్. యః ఖలు నిరుపరాగోపయోగత్వాత్సర్వసఙ్గముక్తః పరద్రవ్యవ్యావృత్తోపయోగత్వాదనన్యమనాః ఆత్మానం స్వభావేన జ్ఞానదర్శనరూపేణ జానాతి పశ్యతి నియతమవస్థితత్వేన, స ఖలు స్వకం చరితం చరతి జీవః. యతో హి ద్రశిజ్ఞప్తిస్వరూపే పురుషే తన్మాత్రత్వేన వర్తనం స్వచరితమితి.. ౧౫౮.. -----------------------------------------------------------------------------
అన్వయార్థః– [యః] జో [సర్వసఙ్గముక్తః] సర్వసంగముక్త ఔర [అనన్యమనాః] అనన్యమనవాలా వర్తతా హుఆ [ఆత్మానం] ఆత్మాకో [స్వభావేన] [జ్ఞానదర్శనరూప] స్వభావ ద్వారా [నియతం] నియతరూపసే [– స్థిరతాపూర్వక] [జానాతి పశ్యతి] జానతా–దేఖతా హై, [సః జీవః] వహ జీవ [స్వకచరితం] స్వచారిత్ర [చరిత] ఆచరతా హై.
టీకాః– యహ, స్వచారిత్రమేం ప్రవర్తన కరనేవాలేకే స్వరూపకా కథన హై.
పరద్రవ్యసే వ్యావృత్త ఉపయోగవాలా హోనేకే కారణ అనన్యమనవాలా వర్తతా హుఆ, ఆత్మాకో జ్ఞానదర్శనరూప ------------------------------------------------------------------------- ౧. నిరుపరాగ=ఉపరాగ రహిత; నిర్మళ; అవికారీ; శుద్ధ [నిరుపరాగ ఉపయోగవాలా జీవ సమస్త బాహ్య–అభ్యంతర సంగసే శూన్య హై తథాపి నిఃసంగ పరమాత్మాకీ భావనా ద్వారా ఉత్పన్న సున్దర ఆనన్దస్యన్దీ పరమానన్దస్వరూప సుఖసుధారసకే ఆస్వాదసే, పూర్ణ–కలశకీ భాఁతి, సర్వ ఆత్మప్రదేశమేం భరపూర హోతా హై.] ౨. ఆవృత్త=విముఖ హుఆ; పృథక హుఆ; నివృత్త హుఆ ; నివృత్త; భిన్న. ౩. అనన్యమనవాలా=జిసకీ పరిణతి అన్య ప్రతి నహీం జాతీ ఐసా. [మన=చిత్త; పరిణతి; భావ]
సౌ–సంగముక్త అనన్యచిత్త స్వభావథీ నిజ ఆత్మనే