కహానజైనశాస్త్రమాలా] నవపదార్థపూర్వక–మోక్షమార్గప్రపంచవర్ణన
సమ్యగ్దర్శనజ్ఞానచారిత్రాణి మోక్షమార్గః. తత్ర ధర్మాదీనాం ద్రవ్యపదార్థవికల్పవతాం తత్త్వార్థ– శ్రద్ధానభావస్వభావం భావన్తరం శ్రద్ధానాఖ్యం సమ్యక్త్వం, తత్త్వార్థశ్రద్ధాననిర్వృతౌ సత్యామఙ్గపూర్వగతార్థపరి– చ్ఛిత్తిర్జ్ఞానమ్, ఆచారాదిసూత్రప్రపఞ్చితవిచిత్రయతివృత్తసమస్తసముదయరూపే తపసి చేష్టా చర్యా–ఇత్యేషః స్వపరప్రత్యయపర్యాయాశ్రితం భిన్నసాధ్యసాధనభావం వ్యవహారనయమాశ్రిత్యానుగమ్యమానో మోక్షమార్గః కార్త– స్వరపాషాణార్పితదీప్తజాతవేదోవత్సమాహితాన్తరఙ్గస్య ప్రతిపదముపరితనశుద్ధభూమికాసు పరమరమ్యాసు విశ్రాన్తిమభిన్నాం నిష్పాదయన్, జాత్యకార్తస్వరస్యేవ శుద్ధజీవస్య కథంచిద్భిన్నసాధ్యసాధనభావాభావా– త్స్వయం శుద్ధస్వభావేన విపరిణమమానస్యాపి, నిశ్చయమోక్షమార్గస్య సాధనభావమాపద్యత ఇతి.. ౧౬౦.. -----------------------------------------------------------------------------
సమ్యగ్దర్శన–జ్ఞాన–చారిత్ర సో మోక్షమార్గ హై. వహాఁ [ఛహ] ద్రవ్యరూప ఔర [నవ] పదార్థరూప జినకే భేద హైం ఐసే ధర్మాదికే తత్త్వార్థశ్రద్ధానరూప భావ [–ధర్మాస్తికాయాదికీ తత్త్వార్థప్రతీతిరూప భావ] జిసకా స్వభావ హై ఐసా, ‘శ్రద్ధాన’ నామకా భావవిశేష సో సమ్యక్త్వ; తత్త్వార్థశ్రద్ధానకే సద్భావమేం అంగపూర్వగత పదార్థోంంకా అవబోధన [–జాననా] సో జ్ఞాన; ఆచారాది సూత్రోం ద్వారా కహే గఏ అనేకవిధ ముని–ఆచారోంకే సమస్త సముదాయరూప తపమేం చేష్టా [–ప్రవర్తన] సో చారిత్ర; – ఐసా యహ, స్వపరహేతుక పర్యాయకే ఆశ్రిత, భిన్నసాధ్యసాధనభావవాలే వ్యవహారనయకే ఆశ్రయసే [–వ్యవహారనయకీ అపేక్షాసే] అనుసరణ కియా జానేవాలా మోక్షమార్గ, సువర్ణపాషాణకో లగాఈ జానేవాలీ ప్రదీప్త అగ్నికీ భాఁతి సమాహిత అంతరంగవాలే జీవకో [అర్థాత్] జిసకా అంతరంగ ఏకాగ్ర–సమాధిప్రాప్త హై ఐసే జీవకో] పద–పద పర పరమ రమ్య ఐసీ ఉపరకీ శుద్ధ భూమికాఓంమేం అభిన్న విశ్రాంతి [–అభేదరూప స్థిరతా] ఉత్పన్న కరతా హుఆ – యద్యపి ఉత్తమ సువర్ణకీ భాఁతి శుద్ధ జీవ కథంచిత్ భిన్నసాధ్యసాధనభావకే అభావకే కారణ స్వయం [అపనే ఆప] శుద్ధ స్వభావసే పరిణమిత హోతా హై తథాపి–నిశ్చయమోక్షమార్గకే సాధనపనేకో ప్రాప్త హోతా హై.
అంగపూర్వగత జ్ఞాన ఔర ముని–ఆచారమేం ప్రవర్తనరూప వ్యవహారమోక్షమార్గ విశేష–విశేష శుద్ధికా ౧ ------------------------------------------------------------------------- ౧. సమాహిత=ఏకాగ్ర; ఏకతాకోే ప్రాప్త; అభేదతాకో ప్రాప్త; ఛిన్నభిన్నతా రహిత; సమాధిప్రాప్త; శుద్ధ; ప్రశాంత. ౨. ఇస గాథాకీ శ్రీ జయసేనాచార్యదేవకృత టీకామేం పంచమగుణస్థానవర్తీ గృహస్థకో భీ వ్యవహారమోక్షమార్గ కహా హై. వహాఁ వ్యవహారమోక్షమార్గకే స్వరూపకా నిమ్నానుసార వర్ణన కియా హైః– ‘వీతరాగసర్వజ్ఞప్రణీత జీవాదిపదార్థో సమ్బన్ధీ సమ్యక్ శ్రద్ధాన తథా జ్ఞాన దోనోం, గృహస్థకో ఔర తపోధనకో సమాన హోతే హైం; చారిత్ర, తపోధనోంకో ఆచారాది చరణగ్రంథోంమేం విహిత కియే హుఏ మార్గానుసార ప్రమత్త–అప్రమత్త గుణస్థానయోగ్య పంచమహావ్రత–పంచసమితి–త్రిగుప్తి–షడావశ్యకాదిరూప హోతా హై ఔర గృహస్థోంకో ఉపాసకాధ్యయనగ్రంథమేం విహిత కియే హుఏ మార్గకే అనుసార పంచమగుణస్థానయోగ్య దాన–శీల– పూవజా–ఉపవాసాదిరూప అథవా దార్శనిక–వ్రతికాది గ్యారహ స్థానరూప [గ్యారహ ప్రతిమారూప] హోతా హై; ఇస ప్రకార వ్యవహారమోక్షమార్గకా లక్షణ హై.