కహానజైనశాస్త్రమాలా] షడ్ద్రవ్య–పంచాస్తికాయవర్ణన
[
౯
తత్ర చ పఞ్చానామస్తికాయానాం సమో మధ్యస్థో రాగద్వేషాభ్యామనుపహతో వర్ణపదవాక్య–సన్నివేశవిశిష్టః
పాఠో వాదః శబ్దసమయః శబ్దాగమ ఇతి యావత్. తేషామేవ మిథ్యాదర్శనోదయోచ్ఛేదే సతి సమ్యగ్వాయః
పరిచ్ఛేదో జ్ఞానసమయో జ్ఞానగమ ఇతి యావత్. తేషామేవాభిధానప్రత్యయపరిచ్ఛిన్నానాం వస్తురూపేణ సమవాయః
సంధాతోర్థసమయః సర్వపదార్థసార్థ ఇతి యావత్. తదత్ర జ్ఞానసమయప్రసిద్ధయర్థ శబ్దసమయసమ్బన్ధేనార్థసమయ
ోభిధాతుమభిప్రేతః. అథ తస్యైవార్థసమయస్య ద్వైవిధ్యం లోకాలోక–వికల్పాత్.
---------------------------------------------------------------------------------------------
ఉనకా సమవాయ [–పంచాస్తికాయకా సమ్యక్ బోధ అథవా సమూహ] [సమయః] వహ సమయ హై [ఇతి] ఐసా
[జినోత్తమైః ప్రజ్ఞప్తమ్] జినవరోంనే కహా హై. [సః చ ఏవ లోకః భవతి] వహీ లోక హై. [–పాఁచ
అస్తికాయకే సమూహ జితనా హీ లోక హై.]; [తతః] ఉససే ఆగే [అమితః అలోకః] అమాప అలోక
[ఖమ్] ఆకాశస్వరూప హై.
టీకాః– యహాఁ [ఇస గాథామేం శబ్దరూపసే, జ్ఞానరూపసే ఔర అర్థరూపసే [–శబ్దసమయ, జ్ఞానసమయ
ఔర అర్థసమయ]– ఐసే తీన ప్రకారసే ‘సమయ’ శబ్దకా అర్థ కహా హై తథా లోక–అలోకరూప విభాగ
కహా హై.
వహాఁ, [౧] ‘సమ’ అర్థాత్ మధ్యస్థ యానీ జో రాగద్వేషసే వికృత నహీం హుఆ; ‘వాద’ అర్థాత్ వర్ణ
[అక్షర], పద [శబ్ద] ఔర వాక్యకే సమూహవాలా పాఠ. పాఁచ అస్తికాయకా ‘సమవాద’ అర్థాత మధ్యస్థ
[–రాగద్వేషసే వికృత నహీం హుఆ] పాఠ [–మౌఖిక యా శాస్త్రారూఢ నిరూపణ] వహ శబ్దసమయ హై, అర్థాత్
శబ్దాగమ వహ శబ్దసమయ హై. [౨] మిథ్యాదర్శనకే ఉదయకా నాశ హోనే పర, ఉస పంచాస్తికాయకా హీ
సమ్యక్ అవాయ అర్థాత్ సమ్యక్ జ్ఞాన వహ జ్ఞానసమయ హై, అర్థాత్ జ్ఞానాగమ వహ జ్ఞానసమయ హై. [౩]
కథనకే నిమిత్తసే జ్ఞాత హుఏ ఉస పంచాస్తికాయకా హీ వస్తురూపసే సమవాయ అర్థాత్ సమూహ వహ అర్థసమయ
హై, అర్థాత్ సర్వపదార్థసమూహ వహ అర్థసమయ హై. ఉసమేం యహాఁ జ్ఞాన సమయకీ ప్రసిద్ధికే హేతు శబ్దసమయకే
సమ్బన్ధసే అర్థసమయకా కథన [శ్రీమద్భగవత్కున్దకున్దాచార్యదేవ] కరనా చాహతే హైం.
--------------------------------------------------------------------------
సమవాయ =[౧] సమ్+అవాయ; సమ్యక్ అవాయ; సమ్యక్ జ్ఞాన. [౨] సమూహ. [ఇస పంచాస్తికాయసంగ్రహ శాస్త్రమేం యహాఁ
కాలద్వవ్యకో–– కి జో ద్రవ్య హోనే పర భీ అస్తికాయ నహీం హై ఉసే ––వివక్షామేం గౌణ కరకే ‘పంచాస్తికాయకా
సమవాయ వహ సమయ హై.’ ఐసా కహా హై; ఇసలియే ‘ఛహ ద్రవ్యకా సమవాయ వహ సమయ హై’ ఐసే కథనకే భావకే సాథ
ఇస కథనకే భావకా విరోధ నహీం సమఝనా చాహియే, మాత్ర వివక్షాభేద హై ఐసా సమఝనా చాహియే. ఔర ఇసీ ప్రకార
అన్య స్థాన పర భీ వివక్షా సమఝకర అవిరుద్ధ అర్థ సమఝ లేనా చాహియే]