౨౦
] పంచాస్తికాయసంగ్రహ
[భగవానశ్రీకున్దకున్ద
సత్తా సవ్వపయత్థా సవిస్సరువా అణంతపజ్జాయా.
మంగుప్పాదధువత్తా సప్పడివక్ఖా హవది ఐక్కా.. ౮..
సత్తా సర్వపదార్థా సవిశ్వరూపా అనన్తపర్యాయా.
భఙ్గోత్పాదధ్రౌవ్యాత్మికా సప్రతిపక్షా మవత్యేకా.. ౮..
అత్రాస్తిత్వస్వరూపముక్తమ్.
అస్తిత్వం హి సత్తా నామ సతో భావః సత్త్వమ్. న సర్వథా నిత్యతయా సర్వథా క్షణికతయా వా
విద్యమానమాత్రం వస్తు. సర్వథా నిత్యస్య వస్తునస్తత్త్వతః క్రమభువాం భావానామభావాత్కుతో వికారవత్త్వమ్.
సర్వథా క్షణికస్య చ తత్త్వతః ప్రత్యభిజ్ఞానాభావాత్ కుత ఏకసంతానత్వమ్. తతః ప్రత్యభిజ్ఞానహేతుభూతేన
కేనచిత్స్వరూపేణ ధ్రౌవ్యమాలమ్బ్యమానం కాభ్యాంచిత్క్రమప్రవృత్తాభ్యాం స్వరూపాభ్యాం ప్రలీయమానముపజాయమానం
చైకకాలమేవ పరమార్థతస్త్రితయీమవస్థాం బిభ్రాణం వస్తు సదవబోధ్యమ్. అత ఏవ
సత్తాప్యుత్పాదవ్యయధ్రౌవ్యాత్మికావబోద్ధవ్యా, భావభావవతోః కథంచిదేకస్వరూపత్వాత్. సా చ త్రిలక్షణస్య
-----------------------------------------------------------------------------
గాథా ౮
అన్వయార్థః– [సత్తా] సత్తా [భఙ్గోత్పాదధ్రౌవ్యాత్మికా] ఉత్పాదవ్యయధ్రౌవ్యాత్మక, [ఏకా] ఏక,
[సర్వపదార్థా] సర్వపదార్థస్థిత, [సవిశ్వరూపా] సవిశ్వరూప, [అనన్తపర్యాయా] అనన్తపర్యాయమయ ఔర
[సప్రతిపక్షా] సప్రతిపక్ష [భవతి] హై.
టీకాః– యహాఁ అస్తిత్వకా స్వరూప కహా హై.
అస్తిత్వ అర్థాత సత్తా నామక సత్కా భావ అర్థాత ౧సత్త్వ.
విద్యమానమాత్ర వస్తు న తో సర్వథా నిత్యరూప హోతీ హై ఔర న సర్వథా క్షణికరూప హోతీ హై. సర్వథా
నిత్య వస్తుకో వాస్తవమేం క్రమభావీ భావోంకా అభావ హోనేసే వికార [–పరివర్తన, పరిణామ] కహాఁసే
హోగా? ఔర సర్వథా క్షణిక వస్తుమేం వాస్తవమేం ౨ప్రత్యభిజ్ఞానకా అభావ హోనేసే ఏకప్రవాహపనా కహాఁసే
రహేగా? ఇసలియేే ప్రత్యభిజ్ఞానకే హేతుభూత కిసీ స్వరూపసే ధ్రువ రహతీ హుఈ ఔర కిన్హీం దో క్రమవర్తీ
స్వరూపోంసే నష్ట హోతీ హుఈ తథా ఉత్పన్న హోతీ హుఈ – ఇసప్రకార పరమార్థతః ఏక హీ కాలమేం తిగునీ [తీన
అంశవాలీ] అవస్థాకో ధారణ కరతీ హుఈ వస్తు సత్ జాననా. ఇసలియే ‘సత్తా’ భీ
--------------------------------------------------------------------------
౧. సత్త్వ=సత్పనాం; అస్తిత్వపనా; విద్యమానపనా; అస్తిత్వకా భావ; ‘హై’ ఐసా భావ.
౨. వస్తు సర్వథా క్షణిక హో తో ‘జో పహలే దేఖనేమేం [–జాననేమేం] ఆఈ థీ వహీ యహ వస్తు హై’ ఐసా జ్ఞాన నహీం హో
సకతా.
సర్వార్థప్రాప్త, సవిశ్వరూప, అనంతపర్యయవంత ఛే,
సత్తా జనమ–లయ–ధ్రౌవ్యమయ ఛే, ఏక ఛే, సవిపక్ష ఛే. ౮.