కహానజైనశాస్త్రమాలా] షడ్ద్రవ్య–పంచాస్తికాయవర్ణన
సమస్తస్యాపి వస్తువిస్తారస్య సాద్రశ్యసూచకత్వాదేకా. సర్వపదార్థస్థితా చ త్రిలక్షణస్య సదిత్యభిధానస్య సదితి ప్రత్యయస్య చ సర్వపదార్థేషు తన్మూలస్యైవోపలమ్భాత్. సవిశ్వరూపా చ విశ్వస్య సమస్తవస్తువిస్తారస్యాపి రూపైస్త్రిలక్షణైః స్వభావైః సహ వర్తమానత్వాత్. అనన్తపర్యాయా చానన్తాభిర్ద్రవ్యపర్యాయవ్యక్తిభిస్త్రిలక్షణాభిః పరిగమ్యమానత్వాత్ ఏవంభూతాపి సా న ఖలు నిరకుశా కిన్తు సప్రతిపక్షా. ప్రతిపక్షో హ్యసత్తా సత్తాయాః అత్రిలక్షణత్వం త్రిలక్షణాయాః, అనేకత్వమేకస్యాః, ఏకపదార్థస్థితత్వం సర్వపదార్థస్థితాయాః, ఏకరూపత్వం సవిశ్వరూపాయాః, ఏకపర్యాయత్వమనన్తపర్యాయాయా ఇతి. ----------------------------------------------------------------------------- ‘ఉత్పాదవ్యయధ్రౌవ్యాత్మక’ [త్రిలక్షణా] జాననా; క్యోంకి ౧భావ ఔర భావవానకా కథంచిత్ ఏక స్వరూప హోతా హై. ఔర వహ [సత్తా] ‘ఏక’ హై, క్యోంకి వహ త్రిలక్షణవాలే సమస్త వస్తువిస్తారకా సాద్రశ్య సూచిత కరతీ హై. ఔర వహ [సత్తా] ‘సర్వపదార్థస్థిత’ హై; క్యోంకి ఉసకే కారణ హీ [–సత్తాకే కారణ హీ] సర్వ పదార్థోమేం త్రిలక్షణకీ [–ఉత్పాదవ్యయధ్రౌవ్యకీ], ‘సత్’ ఐసే కథనకీ తథా ‘సత’ ఐసీ ప్రతీతికీ ఉపలబ్ధి హోతీ హై. ఔర వహ [సత్తా] ‘సవిశ్వరూప’ హై, క్యోంకి వహ విశ్వకే రూపోం సహిత అర్థాత్ సమస్త వస్తువిస్తారకే త్రిలక్షణవాలే స్వభావోం సహిత వర్తతీ హై. ఔర వహ [సత్తా] ‘అనంతపర్యాయమయ’ హై. క్యోంకి వహ త్రిలక్షణవాలీ అనన్త ద్రవ్యపర్యాయరూప వ్యక్తియోంసే వ్యాప్త హై. [ఇసప్రకార వర్ణన హుఆ.]
ప్రతిపక్ష హై; [౨] త్రిలక్షణాకో అత్రిలక్షణపనా ప్రతిపక్ష హై; [౩] ఏకకో అనేకపనా ప్రతిపక్ష హై; [౪] సర్వపదార్థస్థితకో ఏకపదార్థస్థితపనా ప్రతిపక్ష హై; [౫] సవిశ్వరూపకో ఏకరూపపనా ప్రతిపక్ష హై; [౬]అనన్తపర్యాయమయకో ఏకపర్యాయమయపనా ప్రతిపక్ష హై. --------------------------------------------------------------------------
౨సామాన్య–విశేషాత్మక సత్తాకా ఉసకే సామాన్య పక్షకీ అపేక్షాసే అర్థాత్ మహాసత్తారూప పక్షకీ అపేక్షాసే
౧. సత్తా భావ హై ఔర వస్తు భావవాన హై.
౨. యహాఁ ‘సామాన్యాత్మక’కా అర్థ ‘మహా’ సమఝనా చాహియే ఔర ‘విశేషాత్మక’ కా అర్థ ‘అవాన్తర’ సమఝనా చాహియే.
సామాన్య విశేషకే దూసరే అర్థ యహాఁ నహీం సమఝనా.
౩. నిరంకుశ=అంకుశ రహిత; విరుద్ధ పక్ష రహిత ; నిఃప్రతిపక్ష. [సామాన్యవిశేషాత్మక సత్తాకా ఊపర జో వర్ణన కియా
హై వైసీ హోనే పర భీ సర్వథా వైసీ నహీం హై; కథంచిత్ [సామాన్య–అపేక్షాసే] వైసీ హై. ఔర కథంచిత్ [విశేష–
అపేక్షాసే] విరుద్ధ ప్రకారకీ హైే.]
౪. సప్రతిపక్ష=ప్రతిపక్ష సహిత; విపక్ష సహిత; విరుద్ధ పక్ష సహిత.