సదిత్యభిధానస్య సదితి ప్రత్యయస్య చ సర్వపదార్థేషు తన్మూలస్యైవోపలమ్భాత్. సవిశ్వరూపా చ విశ్వస్య
సమస్తవస్తువిస్తారస్యాపి రూపైస్త్రిలక్షణైః స్వభావైః సహ వర్తమానత్వాత్. అనన్తపర్యాయా
చానన్తాభిర్ద్రవ్యపర్యాయవ్యక్తిభిస్త్రిలక్షణాభిః పరిగమ్యమానత్వాత్ ఏవంభూతాపి సా న ఖలు నిరకుశా కిన్తు
సప్రతిపక్షా. ప్రతిపక్షో హ్యసత్తా సత్తాయాః అత్రిలక్షణత్వం త్రిలక్షణాయాః, అనేకత్వమేకస్యాః,
ఏకపదార్థస్థితత్వం సర్వపదార్థస్థితాయాః, ఏకరూపత్వం సవిశ్వరూపాయాః, ఏకపర్యాయత్వమనన్తపర్యాయాయా
ఇతి.
‘ఉత్పాదవ్యయధ్రౌవ్యాత్మక’ [త్రిలక్షణా] జాననా; క్యోంకి
సూచిత కరతీ హై. ఔర వహ [సత్తా] ‘సర్వపదార్థస్థిత’ హై; క్యోంకి ఉసకే కారణ హీ [–సత్తాకే కారణ
హీ] సర్వ పదార్థోమేం త్రిలక్షణకీ [–ఉత్పాదవ్యయధ్రౌవ్యకీ], ‘సత్’ ఐసే కథనకీ తథా ‘సత’ ఐసీ
ప్రతీతికీ ఉపలబ్ధి హోతీ హై. ఔర వహ [సత్తా] ‘సవిశ్వరూప’ హై, క్యోంకి వహ విశ్వకే రూపోం సహిత
అర్థాత్ సమస్త వస్తువిస్తారకే త్రిలక్షణవాలే స్వభావోం సహిత వర్తతీ హై. ఔర వహ [సత్తా]
‘అనంతపర్యాయమయ’ హై. క్యోంకి వహ త్రిలక్షణవాలీ అనన్త ద్రవ్యపర్యాయరూప వ్యక్తియోంసే వ్యాప్త హై. [ఇసప్రకార
సర్వపదార్థస్థితకో ఏకపదార్థస్థితపనా ప్రతిపక్ష హై; [౫] సవిశ్వరూపకో ఏకరూపపనా ప్రతిపక్ష హై;
[౬]అనన్తపర్యాయమయకో ఏకపర్యాయమయపనా ప్రతిపక్ష హై.
౨. యహాఁ ‘సామాన్యాత్మక’కా అర్థ ‘మహా’ సమఝనా చాహియే ఔర ‘విశేషాత్మక’ కా అర్థ ‘అవాన్తర’ సమఝనా చాహియే.
౩. నిరంకుశ=అంకుశ రహిత; విరుద్ధ పక్ష రహిత ; నిఃప్రతిపక్ష. [సామాన్యవిశేషాత్మక సత్తాకా ఊపర జో వర్ణన కియా
అపేక్షాసే] విరుద్ధ ప్రకారకీ హైే.]
౪. సప్రతిపక్ష=ప్రతిపక్ష సహిత; విపక్ష సహిత; విరుద్ధ పక్ష సహిత.