సుమచ్ఛేదః, ఉత్తరభావప్రాదుర్భావశ్చ సముత్పాదః, పూర్వోతరభావోచ్ఛేదోత్పాదయోరపి స్వజాతేరపరిత్యాగో ధ్రౌవ్యమ్.
తాని సామాన్యాదేశాద–భిన్నాని విశేషాదేశాద్భిన్నాని యుగపద్భావీని స్వభావభూతాని ద్రవ్యస్య లక్షణం
భవన్తీతి. గుణపర్యాయా వా ద్రవ్యలక్షణమ్. అనేకాన్తాత్మకస్య వస్తునోన్వయినో విశేషా గుణా వ్యతిరేకిణః
పర్యాయాస్తే ద్రవ్యే యౌగపద్యేన క్రమేణ చ ప్రవర్తమానాః కథఞ్చిద్భిన్నాః కథఞ్చిదభిన్నాః స్వభావభూతాః
ద్రవ్యలక్షణతామా–
‘సత్తా లక్షణ హై ఔర ద్రవ్య లక్ష్య హై’ – ఐసా విభాగ కిసప్రకార ఘటిత హోతా హై? ఉత్తరః––
అనేకాన్తాత్మక ద్రవ్యకే అనన్త స్వరూప హైేం, ఉనమేంసే సత్తా భీ ఉసకా ఏక స్వరూప హై; ఇసలియే
అనన్తస్వరూపవాలా ద్రవ్య లక్ష్య హై ఔర ఉసకా సత్తా నామకా స్వరూప లక్షణ హై – ఐసా లక్ష్యలక్షణవిభాగ
అవశ్య ఘటిత హోతా హై. ఇసప్రకార అబాధితరూపసే సత్ ద్రవ్యకా లక్షణ హై.]
అథవా, ఉత్పాదవ్యయధ్రౌవ్య ద్రవ్యకా లక్షణ హై.
అర్థాత వర్తమాన భావకీ ఉత్పత్తి] సో ఉత్పాద హై ఔర పూర్వ–ఉత్తర భావోంకే వ్యయ–ఉత్పాద హోనే పర భీ
స్వజాతికా అత్యాగ సో ధ్రౌవ్య హై. వే ఉత్పాద–వ్యయ–ధ్రౌవ్య –– జో–కి సామాన్య ఆదేశసే అభిన్న హైం
[అర్థాత సామాన్య కథనసే ద్రవ్యసే అభిన్న హైం], విశేష ఆదేశసే [ద్రవ్యసే] భిన్న హైం, యుగపద్ వర్తతే హైేం
ఔర స్వభావభూత హైం వే – ద్రవ్యకా లక్షణ హైం.
క్రమశః ప్రవర్తతే హైం, [ద్రవ్యసే] కథంచిత భిన్న ఔర కథంచిత అభిన్న హైం తథా స్వభావభూత హైం వే – ద్రవ్యకా
లక్షణ హైం.