కహానజైనశాస్త్రమాలా] షడ్ద్రవ్య–పంచాస్తికాయవర్ణన
[
౨౯
గుణపర్యాయాస్త్వన్వయవ్య–తిరేకిత్వాద్ధ్రౌవ్యోత్పత్తివినాశాన్ సుచయన్తి, నిత్యానిత్యస్వభావం పరమార్థం
సచ్చోపలక్షయన్తీతి..౧౦..
ఉప్పత్తీ వ విణాసో దవ్వస్స య ణత్థి అత్థి సబ్భావో.
విగముప్పాదధవత్తం కరేంతి తస్సేవ పజ్జాయా.. ౧౧..
ఉత్పత్తిర్వో వినాశో ద్రవ్యస్య చ నాస్త్యస్తి సద్భావః.
విగమోత్పాదధువ్రత్వం కుర్వన్తి తస్యైవ పర్యాయాః.. ౧౧..
అత్రోభయనయాభ్యాం ద్రవ్యలక్షణం ప్రవిభక్తమ్.
-----------------------------------------------------------------------------
వ్యతిరేకవాలీ హోనేసే [౧] ధ్రౌవ్యకో ఔర ఉత్పాదవ్యయకో సూచిత కరతే హైం తథా [౨]
నిత్యానిత్యస్వభావవాలే పారమార్థిక సత్కో బతలాతే హైం.
భావార్థః– ద్రవ్యకే తీన లక్షణ హైంః సత్ ఉత్పాదవ్యయధ్రౌవ్య ఔర గుణపర్యాయేం. యే తీనోం లక్షణ పరస్పర
అవినాభావీ హైం; జహాఁ ఏక హో వహాఁ శేష దోనోం నియమసే హోతే హీ హైం.. ౧౦..
గాథా ౧౧
అన్వయార్థః– [ద్రవ్యస్య చ] ద్రవ్యకా [ఉత్పత్తిః] ఉత్పాద [వా] యా [వినాశః] వినాశ [న అస్తి]
నహీం హై, [సద్భావః అస్తి] సద్భావ హై. [తస్య ఏవ పర్యాయాః] ఉసీకీ పర్యాయేం [విగమోత్పాదధ్రువత్వం]
వినాశ, ఉత్పాద ఔర ధ్రువతా [కుర్వన్తి] కరతీ హైం.
టీకాః– యహాఁ దోనోేం నయోం ద్వారా ద్రవ్యకా లక్షణ విభక్త కియా హై [అర్థాత్ దో నయోంకీ అపేక్షాసే
ద్రవ్యకే లక్షణకే దో విభాగ కియే గయే హైం].
సహవర్తీ గుణోం ఔర క్రమవర్తీ పర్యాయోంకే సద్భావరూప, త్రికాల–అవస్థాయీ [ త్రికాల స్థిత
రహనేవాలే], అనాది–అనన్త ద్రవ్యకే వినాశ ఔర ఉత్పాద ఉచిత నహీం హై. పరన్తు ఉసీకీ పర్యాయోంకే–
--------------------------------------------------------------------------
నహి ద్రవ్యనో ఉత్పాద అథవా నాశ నహి, సద్భావ ఛే;
తేనా జ జే పర్యాయ తే ఉత్పాద–లయ–ధ్రువతా కరే. ౧౧.