కహానజైనశాస్త్రమాలా] షడ్ద్రవ్య–పంచాస్తికాయవర్ణన
[
౩౧
దుగ్ధదధినవనీతధృతాదివియుతగోరసవత్పర్యాయవియుతం ద్రవ్యం నాస్తి. గోరసవియుక్తదుగ్ధదధి–
నవనీతధృతాదివద్ర్రవ్యవియుక్తాః పర్యాయా న సన్తి. తతో ద్రవ్యస్య పర్యాయాణాఞ్చాదేశవశాత్కథంచిద్భేదే–
ప్పేకాస్తిత్వనియతత్వాదన్యోన్యాజహద్వృత్తీనాం వస్తుత్వేనాభేద ఇతి.. ౧౨..
దేవ్వేణ విణా ణ గుణా గుణహిం దవ్వం విణా ణ సంభవది.
అవ్వదిరిత్తో భావో దవ్వగుణాణం హవది తమ్హా.. ౧౩..
ద్రవ్యేణ వినా న గుణా గుణైర్ద్రవ్యం వినా న సమ్భవతి.
అవ్యతిరిక్తో భావో ద్రవ్యగుణానాం భవతి తస్మాత్.. ౧౩..
అత్రద్రవ్యగుణానామభేదో నిర్దష్టః.
పుద్గలపృథగ్భూతస్పర్శరసగన్ధవర్ణవద్ర్రవ్యేణ వినా న గుణాః సంభవన్తి స్పర్శరస–
-----------------------------------------------------------------------------
జిసప్రకార దూధ, దహీ, మక్ఖణ, ఘీ ఇత్యాదిసే రహిత గోరస నహీం హోతా ఉసీప్రకార పర్యాయోంసే
రహిత ద్రవ్య నహీం హోతా; జిసప్రకార గోరససే రహిత దూధ, దహీ, మక్ఖణ, ఘీ ఇత్యాది నహీం హోతే
ఉసీప్రకార ద్రవ్యసే రహిత పర్యాయేం నహీం హోతీ. ఇసలియే యద్యపి ద్రవ్య ఔర పర్యాయోంకా ఆదేశవశాత్ [–
కథనకే వశ] కథంచిత భేద హై తథాపి, వే ఏక అస్తిత్వమేం నియత [–ద్రఢరూపసే స్థిత] హోనేకే కారణ
అన్యోన్యవృత్తి నహీం ఛోడతే ఇసలిఏ వస్తురూపసే ఉనకా అభేద హై.. ౧౨..
గాథా ౧౩
అన్వయార్థః– [ద్రవ్యేణ వినా] ద్రవ్య బినా [గుణః న] గుణ నహీం హోతే, [గుణైః వినా] గుణోం బినా
[ద్రవ్యం న సమ్భవతి] ద్రవ్య నహీం హోతా; [తస్మాత్] ఇసలియే [ద్రవ్యగుణానామ్] ద్రవ్య ఔర గుణోంకా
[అవ్యతిరిక్తః భావః] అవ్యతిరిక్తభావ [–అభిన్నపణుం] [భవతి] హై.
టీకాః– యహాఁ ద్రవ్య ఔర గుణోంకా అభేద దర్శాయా హై .
జిసప్రకార పుద్గలసే పృథక్ స్పర్శ–రస–గంధ–వర్ణ నహీం హోతే ఉసీప్రకార ద్రవ్యకే బినా గుణ నహీం
హోతే; జిసప్రకార స్పర్శ–రస–గంధ–వర్ణసే పృథక్ పుద్గల నహీం హోతా ఉసీప్రకార గుణోంకే బినా ద్రవ్య
--------------------------------------------------------------------------
అన్యోన్యవృత్తి=ఏక–దూసరేకే ఆశ్రయసే నిర్వాహ కరనా; ఏక–దూసరేకే ఆధారసే స్థిత రహనా; ఏక–దూసరేకే బనా
రహనా.
నహి ద్రవ్య విణ గుణ హోయ, గుణ విణ ద్రవ్య పణ నహి హోయ ఛే;
తేథీ గుణో నే ద్రవ్య కేరీ అభిన్నతా నిర్దిష్ట ఛే. ౧౩.