కహానజైనశాస్త్రమాలా] షడ్ద్రవ్య–పంచాస్తికాయవర్ణన
నేకాన్తద్యోతకః కథంచిదర్థే స్యాచ్ఛబ్దో నిపాతః. తత్ర స్వద్రవ్యక్షేత్రకాలభావైరాద్ష్టిమస్తి ద్రవ్యం, పరద్రవ్యక్షేత్రకాలభావైరాదిష్టం నాస్తి ద్రవ్యం, స్వద్రవ్యక్షేత్రకాలభావైః పరద్రవ్యక్షేత్రకాలభావైశ్చ క్రమేణా– దిష్టమస్తి చ నాస్తి చ దవ్యం, స్వద్రవ్యక్షేత్రకాలభావైః పరద్రవ్యక్షేత్రకాలభావైశ్చ యుగపదాదిష్టమవక్తవ్యం ద్రవ్యం, స్వద్రవ్యక్షేత్రకాలభావైర్యుగపత్స్వపరద్రవ్యక్షేత్రకాలభావైశ్చాదిష్టమస్తి చావక్తవ్యం చ ద్రవ్యం, చరద్రవ్య– క్షేత్రకాలభావైర్యుగపత్స్వపరద్రవ్యక్షేత్రకాలభావైశ్చాదిష్టం నాస్తి చావక్తవ్యం చ ద్రవ్యం, స్వద్రవ్యక్షేత్ర–కాలభావైః పరద్రవ్యక్షేత్రకాలభావైశ్చ యుగపత్స్వపరద్రవ్యక్షేత్రకాలభావైశ్చాదిష్టమస్తి చ నాస్తి చావక్తవ్యం చ ద్రవ్యమితి. న చైతదనుపపన్నమ్, సర్వస్య వస్తునః స్వరూపాదినా అశూన్యత్వాత్, పరరూపాదినా శూన్యత్వాత్, -----------------------------------------------------------------------------
అర్థమేం అవ్యయరూపసే ప్రయుక్త హుఆ హై. వహాఁ –[౧] ద్రవ్య స్వద్రవ్య–క్షేత్ర–కాల–భావసే కథన కియా జానే పర ‘అస్తి’ హై; [౨] ద్రవ్య పరద్రవ్య–క్షేత్ర–కాల–భావసే కథన కియా జానే పర ‘నాస్తి’ హైే; [౩] ద్రవ్య స్వద్రవ్య–క్షేత్ర–కాల–భావసే ఔర పరద్రవ్య–క్షేత్ర–కాల–భావసే క్రమశః కథన కియా జానే పర ‘అస్తి ఔర నాస్తి’ హై; [౪] ద్రవ్య స్వద్రవ్య–క్షేత్ర–కాల–భావసే ఔర పరద్రవ్య–క్షేత్ర–కాల–భావసే యుగపద్ కథన కియా జానే పర ‘౨అవక్తవ్య’ హై; [౫] ద్రవ్య స్వద్రవ్య–క్షేత్ర–కాల–భావసే ఔర యుగపద్ స్వపర– ద్రవ్య–క్షేత్ర–కాల–భావసే కథన కియా జానే పర ‘అస్తి ఔర అవక్తవ్య’ హై; [౬] ద్రవ్య పరద్రవ్య–క్షేత్ర– కాల–భావసే ఔర యుగపద్ స్వపరద్రవ్య–క్షేత్ర–కాల–భావసే కథన కియా జానే పర ‘నాస్తి ఔర అవక్తవ్య’ హై; [౭] ద్రవ్య స్వద్రవ్య–క్షేత్ర–కాల–భావసే, పరద్రవ్య–క్షేత్ర–కాల–భావసే ఔర యుగపద్ స్వపరద్రవ్య–క్షేత్ర–కాల–భావసే కథన కియా జానే పర ‘అస్తి, నాస్తి ఔర అవక్తవ్య’ హై. – యహ [ఉపర్యుక్త బాత] అయోగ్య నహీం హై, క్యోంకి సర్వ వస్తు [౧] స్వరూపాదిసే ‘౩అశూన్య’ హై, [౨] పరరూపాదిసే ‘౪శూన్య’ హై, [౩] దోనోంసే [స్వరూపాదిసే ఔర పరరూపాదిసే] ‘అశూన్య ఔర శూన్య’ హై [౪] దోనోంసే [స్వరూపాదిసే ఔర --------------------------------------------------------------------------
౧ స్యాత్=కథంచిత్; కిసీ ప్రకార; కిసీ అపేక్షాసే. [‘స్యాత్’ శబ్ద సర్వథాపనేకా నిషేధ కరతా హై ఔర అనేకాన్తకో ప్రకాశిత కరతా హై – దర్శాతా హై.]
౨. అవక్తవ్య=జో కహా న జా సకే; అవాచ్య. [ఏకహీ సాథ స్వచతుష్టయ తథా పరచతుష్టయకీ అపేక్షాసే ద్రవ్య కథనమేం
నహీం ఆ సకతా ఇసలియే ‘అవక్తవ్య’ హై.]
౩. అశూన్య=జో శూన్య నహీం హై ఐసా; అస్తిత్వ వాలా; సత్.
౪. శూన్య=జిసకా అస్తిత్వ నహీం హై ఐసా; అసత్.