ఉభాభ్యామశూన్యశూన్యత్వాత్, సహావాచ్యత్వాత్, భఙ్గసంయోగార్పణాయామశూన్యావాచ్యత్వాత్, శూన్యావాచ్య–త్వాత్,
గుణపఞ్జయేసు భావా ఉప్పాదవఏ పకువ్వంతి.. ౧౫..
గుణపర్యాయేషు భావా ఉత్పాదవ్యయాన్ ప్రకుర్వన్తి.. ౧౫..
----------------------------------------------------------------------------- పరరూపాదిసే] ఏకహీ సాథ ‘అవాచ్య’ హై, భంగోంకే సంయోగసే కథన కరనే పర [౫] ‘అశూన్య ఔర అవాచ్య’ హై, [౬] ‘శూన్య ఔర అవాచ్య’ హై, [౭] ‘అశూన్య, శూన్య ఔర అవాచ్య’ హై.
భావార్థః– [౧] ద్రవ్య స్వచతుష్టయకీ అపేక్షాసే ‘హై’. [౨] ద్రవ్య పరచతుష్టయకీ అపేక్షాసే ‘నహీం హై’. [౩] ద్రవ్య క్రమశః స్వచతుష్టయకీ ఔర పరచతుష్టయకీ అపేక్షాసే ‘హై ఔర నహీం హై’. [౪] ద్రవ్య యుగపద్ స్వచతుష్టయకీ ఔర పరచతుష్టయకీ అపేక్షాసే ‘అవక్తవ్య హై’. [౫] ద్రవ్య స్వచతుష్టయకీ ఔర యుగపద్ స్వపరచతుష్టయకీ అపేక్షాసే ‘హై ఔర అవక్తవ్య హైే’. [౬] ద్రవ్య పరచతుష్టయకీ, ఔర యుగపద్ స్వపరచతుష్టయకీ అపేక్షాసే ‘నహీం ఔర అవక్తవ్య హై’. [౭] ద్రవ్య స్వచతుష్టయకీ, పరచతుష్టయకీ ఔర యుగపద్ స్వపరచతుష్టయకీ అపేక్షాసే ‘హై, నహీం హై ఔర అవక్తవ్య హై’. – ఇసప్రకార యహాఁ సప్తభంగీ కహీ గఈ హై.. ౧౪..
అన్వయార్థః– [భావస్య] భావకా [సత్కా] [నాశః] నాశ [న అస్తి] నహీం హై [చ ఏవ] తథా [అభావస్య] అభావకా [అసత్కా] [ఉత్పాదః] ఉత్పాద [న అస్తి] నహీం హై; [భావాః] భావ [సత్ ద్రవ్యోం] [గుణపర్యాయషు] గుణపర్యాయోంమేం [ఉత్పాదవ్యయాన్] ఉత్పాదవ్యయ [ప్రకృర్వన్తి] కరతే హైం. -------------------------------------------------------------------------- స్వద్రవ్య, స్వక్షేత్ర, స్వకాల ఔర స్వభావకో స్వచతుష్టయ కహా జాతా హై . స్వద్రవ్య అర్థాత్ నిజ గుణపర్యాయోంకే
అపనీ వర్తమాన పర్యాయ; స్వభావ అర్థాత్ నిజగుణ– స్వశక్తి.
‘భావో’ కరే ఛే నాశ నే ఉత్పాద గుణపర్యాయమాం. ౧౫.
౩౪