౩౪
] పంచాస్తికాయసంగ్రహ
[భగవానశ్రీకున్దకున్ద
ఉభాభ్యామశూన్యశూన్యత్వాత్, సహావాచ్యత్వాత్, భఙ్గసంయోగార్పణాయామశూన్యావాచ్యత్వాత్, శూన్యావాచ్య–త్వాత్,
అశూన్యశూన్యావాచ్యత్వాచ్చేతి.. ౧౪..
భావస్స ణత్థి ణాసో ణత్థి అభావస్స చేవ ఉప్పాదో.
గుణపఞ్జయేసు భావా ఉప్పాదవఏ పకువ్వంతి.. ౧౫..
భావస్య నాస్తి నాశో నాస్తి అభావస్య చైవ ఉత్పాదః.
గుణపర్యాయేషు భావా ఉత్పాదవ్యయాన్ ప్రకుర్వన్తి.. ౧౫..
-----------------------------------------------------------------------------
పరరూపాదిసే] ఏకహీ సాథ ‘అవాచ్య’ హై, భంగోంకే సంయోగసే కథన కరనే పర [౫] ‘అశూన్య ఔర
అవాచ్య’ హై, [౬] ‘శూన్య ఔర అవాచ్య’ హై, [౭] ‘అశూన్య, శూన్య ఔర అవాచ్య’ హై.
భావార్థః– [౧] ద్రవ్య స్వచతుష్టయకీ అపేక్షాసే ‘హై’. [౨] ద్రవ్య పరచతుష్టయకీ అపేక్షాసే ‘నహీం హై’.
[౩] ద్రవ్య క్రమశః స్వచతుష్టయకీ ఔర పరచతుష్టయకీ అపేక్షాసే ‘హై ఔర నహీం హై’. [౪] ద్రవ్య యుగపద్
స్వచతుష్టయకీ ఔర పరచతుష్టయకీ అపేక్షాసే ‘అవక్తవ్య హై’. [౫] ద్రవ్య స్వచతుష్టయకీ ఔర యుగపద్
స్వపరచతుష్టయకీ అపేక్షాసే ‘హై ఔర అవక్తవ్య హైే’. [౬] ద్రవ్య పరచతుష్టయకీ, ఔర యుగపద్
స్వపరచతుష్టయకీ అపేక్షాసే ‘నహీం ఔర అవక్తవ్య హై’. [౭] ద్రవ్య స్వచతుష్టయకీ, పరచతుష్టయకీ ఔర
యుగపద్ స్వపరచతుష్టయకీ అపేక్షాసే ‘హై, నహీం హై ఔర అవక్తవ్య హై’. – ఇసప్రకార యహాఁ సప్తభంగీ కహీ గఈ
హై.. ౧౪..
గాథా ౧౫
అన్వయార్థః– [భావస్య] భావకా [సత్కా] [నాశః] నాశ [న అస్తి] నహీం హై [చ ఏవ] తథా
[అభావస్య] అభావకా [అసత్కా] [ఉత్పాదః] ఉత్పాద [న అస్తి] నహీం హై; [భావాః] భావ [సత్
ద్రవ్యోం] [గుణపర్యాయషు] గుణపర్యాయోంమేం [ఉత్పాదవ్యయాన్] ఉత్పాదవ్యయ [ప్రకృర్వన్తి] కరతే హైం.
--------------------------------------------------------------------------
స్వద్రవ్య, స్వక్షేత్ర, స్వకాల ఔర స్వభావకో స్వచతుష్టయ కహా జాతా హై . స్వద్రవ్య అర్థాత్ నిజ గుణపర్యాయోంకే
ఆధారభూత వస్తు స్వయం; స్వక్షేత్ర అర్థాత వస్తుకా నిజ విస్తార అర్థాత్ స్వప్రదేశసమూహ; స్వకాల అర్థాత్ వస్తుకీ
అపనీ వర్తమాన పర్యాయ; స్వభావ అర్థాత్ నిజగుణ– స్వశక్తి.
నహి ‘భావ’ కేరో నాశ హోయ, ‘అభావ’నో ఉత్పాద నా;
‘భావో’ కరే ఛే నాశ నే ఉత్పాద గుణపర్యాయమాం. ౧౫.