కహానజైనశాస్త్రమాలా] షడ్ద్రవ్య–పంచాస్తికాయవర్ణన
అత్రాసత్ప్రాదుర్భావత్వముత్పాదస్య సదుచ్ఛేదత్వం విగమస్య నిషిద్ధమ్.
భావస్య సతో హి ద్రవ్యస్య న ద్రవ్యత్వేన వినాశః, అభావస్యాసతోన్యద్రవ్యస్య న ద్రవ్యత్వేనోత్పాదః. కిన్తు భావాః సన్తి ద్రవ్యాణి సదుచ్ఛేదమసదుత్పాదం చాన్తరేణైవ గుణపర్యాయేషు వినాశముత్పాదం చారభన్తే. యథా హి ఘృతోత్పతౌ గోరసస్య సతో న వినాశః న చాపి గోరసవ్యతిరిక్తస్యార్థాన్తరస్యాసతః ఉత్పాదః కిన్తు గోరసస్యైవ సదుచ్ఛేదమసదుత్పాదం చానుపలభ–మానస్య స్పర్శరసగన్ధవర్ణాదిషు పరిణామిషు గుణేషు పూర్వావస్థయా వినశ్యత్సూత్తరావస్థయా ప్రాదర్భవత్సు నశ్యతి చ నవనీతపర్యాయో ఘతృపర్యాయ ఉత్పద్యతే, తథా సర్వభావానామపీతి.. ౧౫..
-----------------------------------------------------------------------------
టీకాః– యహాఁ ఉత్పాదమేం అసత్కే ప్రాదుర్భావకా ఔర వ్యయమేం సత్కే వినాశకా నిషేధ కియా హై [అర్థాత్ ఉత్పాద హోనేసే కహీం అసత్కీ ఉత్పత్తి నహీం హోతీ ఔర వ్యయ హోనేసే కహీం సత్కా వినాశ నహీం హోతా ––ఐసా ఇస గాథామేం కహా హై].
భావకా–సత్ ద్రవ్యకా–ద్రవ్యరూపసే వినాశ నహీం హై, అభావకా –అసత్ అన్యద్రవ్యకా –ద్రవ్యరూపసే ఉత్పాద నహీం హై; పరన్తు భావ–సత్ ద్రవ్యోం, సత్కే వినాశ ఔర అసత్కే ఉత్పాద బినా హీ, గుణపర్యాయోంమేం వినాశ ఔర ఉత్పాద కరతే హైం. జిసప్రకార ఘీకీ ఉత్పత్తిమేం గోరసకా–సత్కా–వినాశ నహీం హై తథా గోరససే భిన్న పదార్థాన్తరకా–అసత్కా–ఉత్పాద నహీం హై, కిన్తు గోరసకో హీ, సత్కా వినాశ ఔర అసత్కా ఉత్పాద కియే బినా హీ, పూర్వ అవస్థాసే వినాశ ప్రాప్త హోనే వాలే ఔర ఉత్తర అవస్థాసే ఉత్పన్న హోనే వాలే స్పర్శ–రస–గంధ–వర్ణాదిక పరిణామీ గుణోంమేం మక్ఖనపర్యాయ వినాశకో ప్రాప్త హోతీ హై తథా ఘీపర్యాయ ఉత్పన్న హోతీ హై; ఉసీప్రకార సర్వ భావోంకా భీ వైసా హీ హై [అర్థాత్ సమస్త ద్రవ్యోంకో నవీన పర్యాయకీ ఉత్పత్తిమేం సత్కా వినాశ నహీం హై తథా అసత్కా ఉత్పాద నహీం హై, కిన్తు సత్కా వినాశ ఔర అసత్కా ఉత్పాద కియే బినా హీ, పహలేకీ [పురానీ] అవస్థాసే వినాశకో ప్రాప్త హోనేవాలే ఔర బాదకీ [నవీన] అవస్థాసే ఉత్పన్న హోనేవాలే పరిణామీ గుణోంమేం పహలేకీ పర్యాయ వినాశ ఔర బాదకీ పర్యాయకీ ఉత్పత్తి హోతీ హై].. ౧౫.. -------------------------------------------------------------------------- పరిణామీ=పరిణమిత హోనేవాలే; పరిణామవాలే. [పర్యాయార్థిక నయసే గుణ పరిణామీ హైం అర్థాత్ పరిణమిత హోతే హైం.]