సురణరణారయతిరియా జీవస్స య పజ్జయా బహుగా.. ౧౬..
సురనరనారకతిర్యఞ్చో జీవస్య చ పర్యాయాః బహవః.. ౧౬..
అత్ర భావగుణపర్యాయాః ప్రజ్ఞాపితాః.
భావా హి జీవాదయః షట్ పదార్థాః. తేషాం గుణాః పర్యాయాశ్చ ప్రసిద్ధాః. తథాపి జీవస్య వక్ష్యమాణోదాహరణప్రసిద్ధయథర్మభిధీయన్తే. గుణా హి జీవస్య జ్ఞానానుభూతిలక్షణా శుద్ధచేతనా, కార్యానుభూతిలక్షణా కర్మఫలానుభూతిలక్షణా చాశుద్ధచేతనా, చైతన్యానువిధాయిపరిణామలక్షణః స– వికల్పనిర్వికల్పరూపః శుద్ధాశుద్ధతయా సకలవికలతాం -----------------------------------------------------------------------------
అన్వయార్థః– [జీవాద్యాః] జీవాది [ద్రవ్య] వే [భావాః] ‘భావ’ హైం. [జీవగుణాః] జీవకే గుణ [చేతనా చ ఉపయోగః] చేతనా తథా ఉపయోగ హైం [చ] ఔర [జీవస్య పర్యాయాః] జీవకీ పర్యాయేం [సురనరనారకతిర్యఞ్చః] దేవ–మనుష్య–నారక–తిర్యంచరూప [బహవః] అనేక హైం.
టీకాః– యహా భావోం [ద్రవ్యోం], గుణోంం ఔర పర్యాయేం బతలాయే హైం.
జీవాది ఛహ పదార్థ వే ‘భావ’ హైం. ఉనకే గుణ ఔర పర్యాయేం ప్రసిద్ధ హైం, తథాపి ౧ఆగే [అగలీ గాథామేం] జో ఉదాహరణ దేనా హై ఉసకీ ప్రసిద్ధికే హేతు జీవకే గుణోం ఔర పర్యాయోం కథన కియా జాతా హైః–
జీవకే గుణోం ౨జ్ఞానానుభూతిస్వరూప శుద్ధచేతనా తథా కార్యానుభూతిస్వరూప ఔర కర్మఫలానుభూతి– స్వరూప అశుద్ధచేతనా హై ఔర ౩చైతన్యానువిధాయీ–పరిణామస్వరూప, సవికల్పనిర్వికల్పరూప, శుద్ధతా– --------------------------------------------------------------------------
జీవాది సౌ ఛే ‘భావ,’ జీవగుణ చేతనా ఉపయోగ ఛే;
జీవపర్యయో తిర్యంచ–నారక–దేవ–మనుజ అనేక ఛే. ౧౬.
౩౬
౧. అగలీ గాథామేం జీవకీ బాత ఉదాహరణకే రూపమేం లేనా హై, ఇసలియే ఉస ఉదాహరణకో ప్రసిద్ధ కరనేకే లియే యహాఁ జీవకే గుణోం ఔర పర్యాయోంకా కథన కియా గయా హై.
౨. శుద్ధచేతనా జ్ఞానకీ అనుభూతిస్వరూప హై ఔర అశుద్ధచేతనా కర్మకీ తథా కర్మఫలకీ అనుభూతిస్వరూప హై.
౩. చైతన్య–అనువిధాయీ పరిణామ అర్థాత్ చైతన్యకా అనుసరణ కరనేవాలా పరిణామ వహ ఉపయోగ హై. సవికల్ప
ఉపయోగకో జ్ఞాన ఔర నిర్వికల్ప ఉపయోగకో దర్శన కహా జాతా హై. జ్ఞానోపయోగకే భేదోంమేంసే మాత్ర కేవజ్ఞాన హీ శుద్ధ
హోనేసే సకల [అఖణ్డ, పరిపూర్ణ] హై ఔర అన్య సబ అశుద్ధ హోనేసే వికల [ఖణ్డిత, అపూర్ణ] హైం;
దర్శనోపయోగకే భేదోంమేసే మాత్ర కేవలదర్శన హీ శుద్ధ హోనేసే సకల హై ఔర అన్య సబ అశుద్ధ హోనేసే వికల హైం.