౩౮
] పంచాస్తికాయసంగ్రహ
[భగవానశ్రీకున్దకున్ద
ప్రతిసమయసంభవదగురులఘుగుణహానివృద్ధినిర్వృత్తస్వభావపర్యాయసంతత్యవిచ్ఛేదకేనైకేన సోపాధినా
మనుష్యత్వలక్షణేన పర్యాయేణ వినశ్యతి జీవః, తథావిధేన దేవత్వలక్షణేన నారకతిర్యక్త్వలక్షణేన వాన్యేన
పర్యాయేణోత్పద్యతే. న చ మనుష్యత్వేన నాశే జీవత్వేనాపి నశ్యతి, దేవత్వాదినోత్పాదే జీవత్వేనాప్యుత్పద్యతేః
కిం తు సదుచ్ఛేదమసదుత్పాదమన్తరేణైవ తథా వివర్తత ఇతి..౧౭..
సో చేవ జాది మరణం జాది ణ ణఠ్ఠో ణ చేవ ఉప్పణ్ణో.
ఉప్పణ్ణో య విణట్ఠో దేవో మణుసు త్తి పజ్జాఓ.. ౧౮..
స చ ఏవ యాతి మరణం యాతి న నష్టో న చైవోత్పన్నః.
ఉత్పన్నశ్చ వినష్టో దేవో మనుష్య ఇతి పర్యాయః.. ౧౮..
అత్ర కథంచిద్వయయోత్పాదవత్త్వేపి ద్రవ్యస్య సదావినష్టానుత్పన్నత్వం ఖ్యాపితమ్.
యదేవ పూర్వోత్తరపర్యాయవివేకసంపర్కాపాదితాముభయీమవస్థామాత్మసాత్కుర్వాణముచ్ఛిద్యమానముత్పద్య–మానం చ
-----------------------------------------------------------------------------
ప్రతిసమయ హోనేవాలీ అగురులధుగుణకీ హానివృద్ధిసే ఉత్పన్న హోనేవాలీ స్వభావపర్యాయోంకీ సంతతికా
విచ్ఛేద న కరనేవాలీ ఏక సోపాధిక మనుష్యత్వస్వరూప పర్యాయసే జీవ వినాశకో ప్రాప్త హోతా హై ఔర
తథావిధ [–స్వభావపర్యాయోంకే ప్రవాహకో న తోడనేవాలీ సోపాధిక] దేవత్వస్వరూప, నారకత్వస్వరూప యా
తిర్యంచత్వస్వరూప అన్య పర్యాయసే ఉత్పన్న హోతా హై. వహాఁ ఐసా నహీం హై కి మనుష్యపత్వసే వినష్ట హోనేపర
జీవత్వసే భీ నష్ట హోతా హై ఔర దేవత్వసే ఆదిసే ఉత్పాద హోనేపర జీవత్వ భీ ఉత్పన్న హోతా హై, కిన్తు
సత్కే ఉచ్ఛేద ఔర అసత్కే ఉత్పాద బినా హీ తదనుసార వివర్తన [–పరివర్తన, పరిణమన] కరతా హై..
౧౭..
గాథా ౧౮
అన్వయార్థః– [సః చ ఏవ] వహీ [యాతి] జన్మ లేతా హై ఔర [మరణంయాతి] మృత్యు ప్రాప్త కరతా హై
తథాపి [న ఏవ ఉత్పన్నః] వహ ఉత్పన్న నహీం హోతా [చ] ఔర [న నష్టః] నష్ట నహీం హోతా; [దేవః
మనుష్యః] దేవ, మునష్య [ఇతి పర్యాయః] ఐసీ పర్యాయ [ఉత్పన్నః] ఉత్పన్న హోతీ హై [చ] ఔర [వినష్టః]
వినష్ట హోతీ హై.
టీకాః– యహాఁ, ద్రవ్య కథంచిత్ వ్యయ ఔర ఉత్పాదవాలా హోనేపర భీ ఉసకా సదా అవినష్టపనా ఔర
అనుత్పన్నపనా కహా హై.
--------------------------------------------------------------------------
జన్మే మరే ఛే తే జ, తోపణ నాశ–ఉద్భవ నవ లహే;
సుర–మానవాదిక పర్యయో ఉత్పన్న నే లయ థాయ ఛే. ౧౮.