కహానజైనశాస్త్రమాలా] షడ్ద్రవ్య–పంచాస్తికాయవర్ణన
[
౪౭
అత్ర సామాన్యేనోక్తలక్షణానాం షణ్ణాం ద్రవ్యాణాం మధ్యాత్పశ్చానామస్తికాయత్వం వ్యవస్థాపితమ్.
అకృతత్వాత్ అస్తిత్వమయత్వాత్ విచిత్రాత్మపరిణతిరూపస్య లోకస్య కారణత్వాచ్చాభ్యుపగమ్యమానేషు
షట్సు దవ్యేషు జీవపుద్గలాకాశధర్మాధర్మాః ప్రదేశప్రచయాత్మకత్వాత్ పఞ్చాస్తికాయాః. న ఖలు
కాలస్తదభావాదస్తికాయ ఇతి సామర్థ్యాదవసీయత ఇతి.. ౨౨..
సబ్భావసభావాణం జీవాణం తహ య పోగ్గలాణం చ.
పరియట్టణసంభూదో కాలో ణియమేణ పణ్ణత్తో.. ౨౩..
సద్భావస్వభావానాం జీవానాం తథైవ పుద్గలానాం చ.
పరివర్తనసమ్భూతః కాలో నియమేన ప్రజ్ఞప్త.. ౨౩..
అత్రాసితకాయత్వేనానుక్తస్యాపి కాలస్యార్థాపన్నత్వం ద్యోతితమ్.
-----------------------------------------------------------------------------
అకృత హోనేసే, అస్తిత్వమయ హోనేసే ఔర అనేక ప్రకారకీ ౧అపనీ పరిణతిరూప లోకకే కారణ
హోనేసే జో స్వీకార [–సమ్మత] కియే గయే హైం ఐసే ఛహ ద్రవ్యోంమేం జీవ, పుద్గల, ఆకాశ, ధర్మ ఔర
అధర్మ ప్రదేశప్రచయాత్మక [–ప్రదేశోంకే సమూహమయ] హోనేసే వే పాఁచ అస్తికాయ హైం. కాలకో
ప్రదేశప్రచయాత్మకపనేకా అభావ హోనేసే వాస్తవమేం అస్తికాయ నహీం హైం ఐసా [బినా–కథన కియే భీ]
సామర్థ్యసే నిశ్చిత హోతా హై.. ౨౨..
గాథా ౨౩
అన్వయార్థః– [సద్భావస్వభావానామ్] సత్తాస్వభావవాలే [జీవానామ్ తథా ఏవ పుద్గలానామ్ చ] జీవ
ఔర పుద్గలోంకే [పరివర్తనసమ్భూతః] పరివర్తనసే సిద్ధ హోనే వాలే [కాలః] ఐసా కాల [నియమేన
ప్రజ్ఞప్తః] [సర్వజ్ఞోం ద్వారా] నియమసే [నిశ్చయసే] ఉపదేశ దియా గయా హై.
టీకాః– కాల అస్తికాయరూపసే అనుక్త [–నహీం కహా గయా] హోనే పర భీ ఉసే అర్థపనా
[పదార్థపనా] సిద్ధ హోతా హై ఐసా యహాఁ దర్శాయా హై.
--------------------------------------------------------------------------
౧. లోక ఛహ ద్రవ్యోంకే అనేకవిధ పరిణామరూప [–ఉత్పాదవ్యయధ్రౌవ్యరూప] హైే; ఇసలియే ఛహ ద్రవ్య సచముచ లోకకే
కారణ హైం.
సత్తాస్వభావీ జీవ నే పుద్గల తణా పరిణమనథీ
ఛే సిద్ధి జేనీ, కాల తే భాఖ్యో జిణందే నియమథీ . ౨౩.