కహానజైనశాస్త్రమాలా] షడ్ద్రవ్య–పంచాస్తికాయవర్ణన
[
౪౯
వవగదపణవణ్ణరసో వవగదదోగంధఅట్ఠఫాసో య.
అగురులహుగో అముత్తో వట్టణలక్ఖో య కాలో త్తి.. ౨౪..
వ్యపగతపశ్చవర్ణరసో వ్యపగతద్విగన్ధాష్టస్పర్శశ్చ.
అగురులఘుకో అమూర్తో వర్తనలక్షణశ్చ కాల ఇతి.. ౨౪..
-----------------------------------------------------------------------------
గాథా ౨౪
అన్వయార్థః– [కాలః ఇతి] కాల [నిశ్చయకాల] [వ్యపగతపఞ్చవర్ణరసః] పాఁచ వర్ణ ఔర పాఁచ రస
రహిత, [వ్యపగతద్విగన్ధాష్టస్పర్శః చ] దో గంధ ఔర ఆఠ స్పర్శ రహిత, [అగురులఘుకః ] అగురులఘు,
[అమూర్తః] అమూర్త [చ] ఔర [వర్తనలక్షణః] వర్తనాలక్షణవాలా హై.
భావార్థః– యహాఁ నిశ్చయకాలకా స్వరూప కహా హై.
లోకాకాశకే ప్రత్యేక ప్రదేశమేం ఏక–ఏక కాలాణు [కాలద్రవ్య] స్థిత హై. వహ కాలాణు
[కాలద్రవ్య] సో నిశ్చయకాల హై. అలోకాకాశమేం కాలాణు [కాలద్రవ్య] నహీం హై.
వహ కాల [నిశ్చయకాల] వర్ణ–గంధ–రస–స్పర్శ రహిత హై, వర్ణాది రహిత హోనేసే అమూర్త హై ఔర
అమూర్త హోనేసే సూక్ష్మ, అతన్ద్రియజ్ఞానగ్రాహ్య హై. ఔర వహ షట్గుణహానివృద్ధిసహిత అగురులఘుత్వస్వభావవాలా
హై. కాలకా లక్షణ వర్తనాహేతుత్వ హై; అర్థాత్ జిస ప్రకార శీతఋతుమేం స్వయం అధ్యయనక్రియా కరతే హుఏ
పురుషకో అగ్ని సహకారీ [–బహిరంగ నిమిత్త] హై ఔర జిస ప్రకార స్వయం ఘుమనే కీ క్రియా కరతే హుఏ
కుమ్భారకే చాకకో నీచేకీ కీలీ సహకారీ హై ఉసీ ప్రకార నిశ్చయసే స్వయమేవ పరిణామకో ప్రాప్త జీవ–
పుద్గలాది ద్రవ్యోంకో [వ్యవహారసే] కాలాణురూప నిశ్చయకాల బహిరంగ నిమిత్త హై.
ప్రశ్నః– అలోకమేం కాలద్రవ్య నహీం హై వహాఁ ఆకాశకీ పరిణతి కిస ప్రకార హో సకతీ హై?
--------------------------------------------------------------------------
శ్రీ అమృతచద్రాచార్యదేవనే ఇస ౨౪వీం గాథాకీ టీకా లిఖీ నహీం హై ఇసలిఏ అనువాదమేం అన్వయార్థకే బాద తురన్త
భావార్థ లిఖా గయా హై.
రసవర్ణపంచక స్పర్శ–అష్టక, గంధయుగల విహీన ఛే,
ఛే మూర్తిహీన, అగురులఘుక ఛే, కాళ వర్తనలింగ ఛే. ౨౪.