౫౪
] పంచాస్తికాయసంగ్రహ
[భగవానశ్రీకున్దకున్ద
ఇతి సమయవ్యాఖ్యాయామన్తనీంతషడ్ద్రవ్యపఞ్చాస్తికాయసామాన్యవ్యాఖ్యానరూపః పీఠబంధః సమాప్తః..
అథామీషామేవ విశేషవ్యాఖ్యానమ్. తత్ర తావత్ జీవద్రవ్యాస్తికాయవ్యాఖ్యానమ్.
జీవో త్తి హవది చేదా ఉవఓగవిసేసిదో పహూ కత్తా.
భోత్తా య దేహమేత్తో ణ హి
ముత్తో కమ్మసంజుత్తో.. ౨౭..
జీవ ఇతి భవతి చేతయితోపయోగవిశేషితః ప్రభుః కర్తా.
భోక్తా చ దేహమాత్రో న హి మూర్తః కర్మసంయుక్తః.. ౨౭..
అత్ర సంసారావస్థస్యాత్మనః సోపాధి నిరుపాధి చ స్వరూపముక్తమ్.
ఆత్మా హి నిశ్చయేన భావప్రాణధారణాజ్జీవః, వ్యవహారేణ ద్రవ్యప్రాణధారణాజ్జీవః. నిశ్చయేన
-----------------------------------------------------------------------------
ఇస ప్రకార [శ్రీమద్భగవత్కున్దకున్దాచార్యదేవప్రణీత శ్రీ పంచాస్తికాయసంగ్రహ శాస్త్రకీ శ్రీ
అమృతచంద్రాచార్యదేవవిరచిత] సమయవ్యాఖ్యా నామకీ టీకామేం షడ్ద్రవ్య–పంచాస్తికాయకే సామాన్య వ్యాఖ్యానరూప
పీఠికా సమాప్త హుఈ.
అబ ఉన్హీంకా [–షడ్ద్రవ్య ఔర పంచాస్తికాయకా హీ] విశేష వ్యాఖ్యాన కియా జాతా హై. ఉసమేం
ప్రథమ, జీవద్రవ్యాస్తికాయకే వ్యాఖ్యాన హైం.
గాథా ౨౭
అన్వయార్థః– [జీవః ఇతి భవతి] [సంసారస్థిత] ఆత్మా జీవ హై, [చేతయితా] చేతయితా
[చేతనేవాలా] హై, [ఉపయోగవిశేషితః] ఉపయోగలక్షిత హై, [ప్రభుః] ప్రభు హై, [కర్తా] కర్తా హైే, [భోక్తా]
భోక్తా హై, [దేహమాత్రః] దేహప్రమాణ హై, [న హి మూర్తః] అమూర్త హై [చ] ఔర [కర్మసంయుక్తః] కర్మసంయుక్త హై.
టీకాః– యహాఁ [ఇస గాథామేం] సంసార–దశావాలే ఆత్మాకా సోపాధి ఔర నిరుపాధి స్వరూప కహా
హై.
ఆత్మా నిశ్చయసే భావప్రాణకో ధారణ కరతా హై ఇసలియే ‘జీవ’ హై, వ్యవహారసే [అసద్భూత
వ్యవహారనయసే] ద్రవ్యప్రాణకో ధారణ కరతా హై ఇసలియే ‘జీవ’ హై; ౨నిశ్చయసే చిత్స్వరూప హోనేకే కారణ
‘చేతయితా’ [చేతనేవాలా] హై, వ్యవహారసే [సద్భూత వ్యవహారనయసే] చిత్శక్తియుక్త హోనేసే ‘చేతయితా’
--------------------------------------------------------------------------
౧. సోపాధి = ఉపాధి సహిత; జిసమేం పరకీ అపేక్షా ఆతీ హో ఐసా.
౨. నిశ్చయసే చిత్శక్తికో ఆత్మాకే సాథ అభేద హై ఔర వ్యవహారసే భేద హై; ఇసలియే నిశ్చయసే ఆత్మా చిత్శక్తిస్వరూప
హై ఔర వ్యవహారసే చిత్శక్తివాన హై.
ఛే జీవ, చేతయితా, ప్రభు, ఉపయోగచిహ్న, అమూర్త ఛే,
కర్తా అనే భోక్తా, శరీరప్రమాణ, కర్మే యుక్త ఛే. ౨౭.