౫౮
] పంచాస్తికాయసంగ్రహ
[భగవానశ్రీకున్దకున్ద
చిద్వివర్తాః. వివర్తతే హి చిచ్ఛక్తిరనాదిజ్ఞానావరణాది–కర్మసంపర్కకూణితప్రచారా పరిచ్ఛేద్యస్య
విశ్వస్యైకదేశేషు క్రమేణ వ్యాప్రియమాణా. యదా తు జ్ఞానావరణాదికర్మసంపర్కః ప్రణశ్యతి తదా పరిచ్ఛేద్యస్య
విశ్వస్య సర్వదేశేషు యుగపద్వయాపృతా కథంచిత్కౌటస్థ్యమవాప్య విషయాంతరమనాప్నువంతీ న వివర్తతే. స ఖల్వేష
నిశ్చితః సర్వజ్ఞసర్వదర్శిత్వోపలమ్భః. అయమేవ ద్రవ్యకర్మనిబంధనభూతానాం భావకర్మణాం కర్తృత్వోచ్ఛేదః. అయమేవ
-----------------------------------------------------------------------------
‘౧కర్మసంయుక్తపనా’ తో హోతా హీ నహీం , క్యోంకి ద్రవ్యకర్మో ఔర భావకర్మోసే విముక్తి హుఈ హై. ద్రవ్యకర్మ వే
పుద్గలస్కంధ హై ఔర భావకర్మ వే ౨చిద్వివర్త హైం. చిత్శక్తి అనాది జ్ఞానావరణాదికర్మోంకే సమ్పర్కసే
[సమ్బన్ధసే] సంకుచిత వ్యాపారవాలీ హోనేకే కారణ జ్ఞేయభూత విశ్వకే [–సమస్త పదార్థోంకే] ఏక–ఏక
దేశమేం క్రమశః వ్యాపార కరతీ హుఈ వివర్తనకో ప్రాప్త హోతీ హై. కిన్తు జబ జ్ఞానావరణాదికర్మోంకా సమ్పర్క
వినష్ట హోతా హై, తబ వహ జ్ఞేయభూత విశ్వకే సర్వ దేశోంమేం యుగపద్ వ్యాపార కరతీ హుఈ కథంచిత్ ౩కూటస్థ
హోకర, అన్య విషయకో ప్రాప్త న హోతీ హుఈ వివర్తన నహీం కరతీ. వహ యహ [చిత్శక్తికే వివర్తనకా
అభావ], వాస్తవమేం నిశ్చిత [–నియత, అచల] సర్వజ్ఞపనేకీ ఔర సర్వదర్శీపనేకీ ఉపలబ్ధి హై. యహీ,
ద్రవ్యకర్మోంకే నిమిత్తభూత భావకర్మోంకే కర్తృత్వకా వినాశ హై; యహీ, వికారపూర్వక అనుభవకే అభావకే కారణ
౪ఔపాధిక సుఖదుఃఖపరిణామోంకే భోక్తృత్వకా వినాశ హై; ఔర యహీ, అనాది వివర్తనకే ఖేదకే వినాశసే
--------------------------------------------------------------------------
౧. పూర్వ సూత్రమేం కహే హుఏ ‘జీవత్వ’ ఆది నవ విశేషోమేంసే ప్రథమ ఆఠ విశేష ముక్తాత్మాకో భీ యథాసంభవ హోతే హైం, మాత్ర
ఏక ‘కర్మసంయుక్తపనా’ నహీం హోతా.
౨. చిద్వివర్త = చైతన్యకా పరివర్తన అర్థాత్ చైతన్యకా ఏక విషయకో ఛోడకర అన్య విషయకో జాననేరూప బదలనా;
చిత్శక్తికా అన్య అన్య జ్ఞేయోంకో జాననేరూప పరివర్తిత హోనా.
౩. కూటస్థ = సర్వకాల ఏక రూప రహనేవాలీ; అచల. [జ్ఞానావరణాదికర్మోకా సమ్బన్ధ నష్ట హోనే పర కహీం చిత్శక్తి
సర్వథా అపరిణామీ నహీం హో జాతీ; కిన్తు వహ అన్య–అన్య జ్ఞేయోంకో జాననేరూప పరివర్తిత నహీం హోతీ–సర్వదా తీనోం
కాలకే సమస్త జ్ఞేయోంకో జానతీ రహతీ హై, ఇసలియే ఉసే కథంచిత్ కూటస్థ కహా హై.]
౪. ఔపాధిక = ద్రవ్యకర్మరూప ఉపాధికే సాథ సమ్బన్ధవాలే; జినమేం ద్రవ్యకర్మరూపీ ఉపాధి నిమిత్త హోతీ హై ఐసే;
అస్వాభావిక; వైభావిక; వికారీ.