Shri Digambar Jain Swadhyay Mandir Trust, Songadh - 364250
ಶ್ರೀ ದಿಗಂಬರ ಜೈನ ಸ್ವಾಧ್ಯಾಯಮಂದಿರ ಟ್ರಸ್ಟ, ಸೋನಗಢ - ೩೬೪೨೫೦
कश्चिदाह । व्रतेन किं प्रयोजनमात्मभावनया मोक्षो भविष्यति । भरतेश्वरेण किं व्रतं कृतम्,
घटिकाद्वयेन मोक्षं गतः इति । अथ परिहारमाह । भरतेश्वरोऽपि पूर्वं जिनदीक्षाप्रस्तावे लोचानन्तरं
हिंसादिनिवृत्तिरूपं महाव्रतविकल्पं कृत्वान्तर्मुहूर्ते गते सति द्रष्टश्रुतानुभूतभोगाकांक्षारूपनिदान-
बन्धादिविकल्परहिते मनोवचनकायनिरोधलक्षणे निजशुद्धात्मध्याने स्थित्वा पश्चान्निर्विकल्पो जातः ।
परं किंतु तस्य स्तोककालत्वान्महाव्रतप्रसिद्धिर्नास्ति । अथेदं मतं वयमपि तथा कुर्मोऽवसानकाले ।
नैवं वक्त व्यम् । यद्येकस्यान्धस्य कथंचिन्निधानलाभो जातस्तर्हि किं सर्वेषां भवतीति भावार्थः ।
तथा चोक्त म् — ‘‘पुव्वमभाविदजोगो मरणे आराहओ जदि वि कोई । खन्नगनिधिदिट्ठंतं तं खु
ಸಮಾಧಿಮಾಂ ತೋ ಶುಭಾಶುಭ ಬನ್ನೇನೋ ತ್ಯಾಗ ಹೋವಾಥೀ ಪರಿಪೂರ್ಣ ವ್ರತ ಛೇ. (ಆ ರೀತೇ ಪರಿಪೂರ್ಣ ವ್ರತಮಾಂ
ಶುಭ ಪರಿಣಾಮನೋ ಪಣ ತ್ಯಾಗ ಹೋವಾಥೀ ವ್ರತ ಉಪರ ಪಣ ರಾಗ ಕರವಾ ಯೋಗ್ಯ ನಥೀ.)
ಅಹೀಂ, ಕೋಈ ಪ್ರಶ್ನ ಕರೇ ಕೇ ವ್ರತಥೀ ಶುಂ ಪ್ರಯೋಜನ ಛೇ? ಮಾತ್ರ ಆತ್ಮಭಾವನಾಥೀ ಮೋಕ್ಷ ಥಈ
ಜಶೇ? ಭರತೇಶ್ವರೇ ಕ್ಯಾಂ ವ್ರತ ಕರ್ಯಾಂ ಹತಾಂ? ಛತಾಂ ಪಣ ತೇಓ ಬೇ ಘಡೀಮಾಂ ಮೋಕ್ಷೇ ಚಾಲ್ಯಾ ಗಯಾ.
ತೇನೋ ಪರಿಹಾರ ಕರೇ ಛೇ, ಭರತೇಶ್ವರೇ ಪಣ ಪಹೇಲಾಂ ಜಿನದೀಕ್ಷಾ ಧಾರಣ ಕರತೀ ವಖತೇ ಮಾಥಾನುಂ
ಕೇಶಲೋಚನ ಕರ್ಯಾ ಪಛೀ ಹಿಂಸಾದಿ ಪಾಪೋನೀ ನಿವೃತ್ತಿರೂಪ ಮಹಾವ್ರತೋನಾ ವಿಕಲ್ಪನೇ ಕರೀನೇ ಅನ್ತರ್ಮುಹೂರ್ತ ಜತಾಂ,
ದೇಖೇಲಾ, ಸಾಂಭಳೇಲಾ ಅನೇ ಅನುಭವೇಲಾ ಭೋಗೋನೀ ಆಕಾಂಕ್ಷಾರೂಪ ನಿದಾನಬಂಧಾದಿನಾ ವಿಕಲ್ಪೋಥೀ ರಹಿತ,
ಮನ-ವಚನ-ಕಾಯನಾ ನಿರೋಧರೂಪ ನಿಜಶುದ್ಧಾತ್ಮಧ್ಯಾನಮಾಂ ಸ್ಥಿತ ಥಈನೇ ಪಛೀ ನಿರ್ವಿಕಲ್ಪ ಥಯಾ. ಪಣ ತೇಮನೇ
ಅಲ್ಪಕಾಳನಾ ಮಹಾವ್ರತ ಹೋವಾಥೀ ತೇಮನಾ ಮಹಾವ್ರತನೀ ಪ್ರಸಿದ್ಧಿ ನ ಥಈ. ಅಹೀಂ ಕೋಈ ಅಜ್ಞಾನೀ ಏಮ
ಕಹೇ ಕೇ ಅಮೇ ಪಣ ಮರಣಕಾಳೇ ತೇವೀ ರೀತೇ ಕರೀಶುಂ, ತೋ ಏಮ ಕಹೇವುಂ ಯೋಗ್ಯ ನಥೀ ಕಾರಣ ಕೇ ಜೋ ಕೋಈ
ಏಕ ಆಂಧಳಾನೇ ಕೋಈ ಪಣ ರೀತೇ ಖಜಾನಾನೀ ಪ್ರಾಪ್ತಿ ಥಈ ಗಈ ತೋ ಶುಂ ಬಧಾನೇ ತೇ ರೀತೇ ಥಾಯ? ಏವೋ
ಭಾವಾರ್ಥ ಛೇ. ಕಹ್ಯುಂ ಪಣ ಛೇ ಕೇ ‘‘पुव्वमभाविदजोगो मरणे आराहओ जदि वि कोई । खन्नगनिधिदिट्ठंतं
ಅಧಿಕಾರ-೨ : ದೋಹಾ-೫೨ ]ಪರಮಾತ್ಮಪ್ರಕಾಶ: [ ೩೦೫
आत्मभावनासे ही मोक्ष होता है । भरतजी महाराजने क्या व्रत धारण किया था ? वे तो दो घड़ीमें
ही केवलज्ञान पाकर मोक्ष गये । इसका समाधान ऐसा है, कि भरतेश्वरने पहले जिनदीक्षा धारण
की, शिरके केशलुञ्चन किये, हिंसादि पापोंकी निवृत्तिरूप पाँच महाव्रत आदरे । फि र एक
अंतर्मुहूर्तमें समस्त विकल्प रहित मन, वचन, काय रोकनेरूप निज शुद्धात्मध्यान उसमें ठहरकर
निर्विकल्प हुए । वे शुद्धात्माका ध्यान, देखे, सुने और भोगे हुए भोगोंकी वाँछारूप निदान बन्धादि
विकल्पोंसे रहित ऐसे ध्यानमें तल्लीन होकर केवली हुए । जब राज छोड़ा, और मुनि हुए तभी
केवली हुए, तब भरतेश्वरने अंतर्मुहूर्तमें केवलज्ञान प्राप्त किया । इसलिये महाव्रतकी प्रसिद्धि नहीं
हुई । इस पर कोई मूर्ख ऐसा विचार लेवे, कि जैसा उनको हुआ वैसे हमको भी होवेगा । ऐसा
विचार ठीक नहीं है । यदि किसी एक अंधेको किसी तरहसे निधिका लाभ हुआ, तो क्या सभीको
ऐसा हो सकता है ? सबको नहीं होता । भरत सरीखे भरत ही हुए । इसलिये अन्य भव्यजीवोंको
यही योग्य है, कि तप संयमका साधन करना ही श्रेष्ठ है । ऐसा ही ‘‘पुव्वं’’ इत्यादि गाथासे