Shri Digambar Jain Swadhyay Mandir Trust, Songadh - 364250
ശ്രീ ദിഗംബര ജൈന സ്വാധ്യായമംദിര ട്രസ്ട, സോനഗഢ - ൩൬൪൨൫൦
കഹ്യും ഛേ കേ ‘‘सव्वे सुद्धा हु सुद्धणया’’ ശുദ്ധ ദ്രവ്യാര്ഥികനയഥീ (ശുദ്ധനയഥീ) സര്വ സംസാരീ ജീവോ
ശുദ്ധ ബുദ്ധ ഏകസ്വഭാവവാളാ ഛേ.
ശാ കാരണഥീ (തേഓ കാര്യസമയസാരരൂപ സിദ്ധ പരമാത്മാ ഥയാ ഛേ)? കരണരൂപ ധ്യാനാഗ്നി
വഡേ (തേഓ കാര്യസമയസാരരൂപ സിദ്ധ പരമാത്മാ ഥയാ ഛേ ). ‘ധ്യാന’ ശബ്ദഥീ ആഗമനീ അപേക്ഷാഏ
വീതരാഗ നിര്വികല്പ ശുക്ലധ്യാന അനേ അധ്യാത്മനീ അപേക്ഷാഏ വീതരാഗ നിര്വികല്പ രൂപാതീതധ്യാന
സമജവും. കഹ്യും ഛേ കേ (ബൃഹത ദ്രവ്യസംഗ്രഹ ഗാഥാ ൪൮നീ ടീകാ) ❃
‘‘पदस्थं मन्त्रवाक्यस्थं पिंण्डस्थं
स्वात्मचिन्तनम् । रूपस्थं सर्वचिद्रूपं रूपातीतं निरञ्जनम् ।।’’ (അര്ഥ : — മംത്രവാക്യോമാം സ്ഥിത തേ ‘പദസ്ഥ’
ധ്യാന ഛേ, നിജ ആത്മാനും ചിംതന തേ ‘പിംഡസ്ഥ’ ധ്യാന ഛേ; സര്വചിദ്രൂപനും ചിംതന തേ ‘രൂപസ്ഥ’ ധ്യാന
ഛേ അനേ നിരംജനനും ധ്യാന തേ രൂപാതീത ധ്യാന ഛേ.) അനേ തേ ധ്യാന വസ്തുവൃത്തിഥീ ശുദ്ധ ആത്മാനാം
സമ്യക്ശ്രദ്ധാന, സമ്യഗ്ജ്ഞാന, സമ്യക്അനുഷ്ഠാനരൂപ അഭേദ രത്നത്രയാത്മക നിര്വികല്പ സമാധിഥീ സമുത്പന്ന
शक्त्यप्रेक्षया पूर्वमेव शुद्धबुद्धैकस्वभावस्तिष्ठति धातुपाषाणे सुवर्णशक्ति वत् । तथा चोक्तं
द्रव्यसंग्रहे – शुद्धद्रव्यार्थिकनयेन ‘‘सव्वे सुद्धा हु सुद्धणया’’ सर्वे जीवाः शुद्धबुद्धैकस्वभावाः । केन
जाताः । ध्यानाग्निना करणभूतेन ध्यानशब्देन आगमापेक्षया वीतरागनिर्विकल्पशुक्लध्यानम्,
अध्यात्मापेक्षया वीतरागनिर्विकल्परूपातीतध्यानम् । तथा चोक्त म् – ‘‘पदस्थं मन्त्रवाक्यस्थं पिण्डस्थं
स्वात्मचिन्तनम् । रूपस्थं सर्वचिद्रूपं रूपातीतं निरञ्जनम् ।।’’ तच्च ध्यानं वस्तुवृत्त्या
शुद्धात्मसम्यक् श्रद्धानज्ञानानुष्ठानरूपाभेदरत्नत्रयात्मकनिर्विकल्पसमाधिसमुत्पन्नवीतरागपरमानन्दसमरसी-
൧൦ ]യോഗീന്ദുദേവവിരചിത: [ അധികാര-൧ : ദോഹാ-൧
कभी नहीं पाई थी, वह कर्म-कलंकके विनाशसे पाई । यह पर्यायार्थिकनयकी मुख्यतासे कथन
है और द्रव्यार्थिकनयकर शक्तिकी अपेक्षा यह जीव सदा ही शुद्ध बुद्ध (ज्ञान) स्वभाव तिष्ठता
है । जैसे धातु पाषाणके मेलमें भी शक्तिरूप सुवर्ण मौजूद ही है, क्योंकि सुवर्ण-शक्ति सुवर्णमें
सदा ही रहती है, जब परवस्तुका संयोग दूर हो जाता है, तब वह व्यक्तिरूप होता है । सारांश
यह है कि शक्तिरूप तो पहले ही था, लेकिन व्यक्तिरूप सिद्धपर्याय पाने से हुआ । शुद्ध
द्रव्यार्थिकनयकर सभी जीव सदा शुद्ध ही हैं । ऐसा ही द्रव्यसंग्रहमें कहा है, ‘‘सव्वे सुद्धाहु
सुद्धणया’ अर्थात् शुद्ध नयकर सभी जीव शक्तिरूप शुद्ध हैं और पर्यायर्थिकनयसे व्यक्तिकर
शुद्ध हुए । किस कारणसे ? ध्यानाग्निना अर्थात् ध्यानरूपी अग्निकर कर्मरूपी कलंकोंको भस्म
किया, तब सिद्ध परमात्मा हुए । वह ध्यान कौनसा है ? आगमकी अपेक्षा तो वीतराग
निर्विकल्प शुक्लध्यान है और अध्यात्मकी अपेक्षा वीतराग निर्विकल्प रूपातीत ध्यान है । तथा
दूसरी जगह भी कहा है — ‘‘पदस्थं’’ इत्यादि, उसका अर्थ यह है, कि णमोकारमंत्र आदिका
जो ध्यान है, वह पदस्थ कहलाता है, पिंड (शरीर) में ठहरा हुआ जो निज आत्मा है, उसका
❃ബൃഹത ദ്രവ്യസംഗ്രഹ ഗാഥാ ൪൮നീ ടീകാ