PDF/HTML Page 281 of 4199
single page version
22 gAthA-32 72 thI 74 132 23 gAthA-33 74 thI 76 143 24 kaLash-27-28 74 thI 76 144 2p gAthA-34 77-78 1pa9 26 gAthA-3p 79 thI 81 169 27 kaLash-29 79 thI 81 170 28 gAthA-36 81 thI 82 188 29 kaLash-30 81 thI 82 189 30 gAthA-37 83-84 199 31 kaLash-31 83-84 200 32 gAthA-38 84 thI 87 212 33 kaLash-32 84 thI 87 213
PDF/HTML Page 282 of 4199
single page version
have, AgaLanI gAthAnI sUchanArUpe shlok kahe chhe-
साध्यसाधकभावेन द्विधैकः समुपास्यताम्।। १५ ।।
shlokArtha– [एषः ज्ञानघनः आत्मा] A (pUrvakathit) gnAnasvarUp AtmA chhe te, [सिद्धिम् अभीप्सुभिः] svarUpanI prAptinA Ichchhak puruShoe [साध्यसाधकभावेन] sAdhyasAdhakabhAvanA bhedathI [द्विधा] be prakAre, [एकः] ek ja [नित्यम् समुपास्यताम्] nitya sevavAyogya chhe; tenun sevan karo.
bhAvArtha– AtmA to gnAnasvarUp ek ja chhe parantu enun pUrNarUp sAdhyabhAv chhe ane apUrNarUp sAdhakabhAv chhe; evA bhAvabhedathI be prakAre ekane ja sevavo. 1p.
PDF/HTML Page 283 of 4199
single page version
have AgaLanI gAthAnI sUchanArUpe shlok kahe chhe. gAthA 14 mAn samyagdarshananI vAt hatI, gAthA 1p mAn samyaggnAnanI vAt karI, ane gAthA 16 mAn darshan-gnAn- chAritra traNey le chhe. A kaLash 16 no upodghAt chhe.
‘एषः ज्ञानघनः आत्मा’ A (pUrvakathit) gnAnaghanasvarUp AtmA chhe. jem pahelAn ‘ghI’ evAn AvatAn ke shiyALAnA divasomAn andar AngaLI to pravesh na pAme parantu tAvetho paN vaLI jAy. (pravesh pAme nahi). em bhagavAn AtmA andaramAn gnAnaghan chhe. temAn sharIr, vANI ke karma to praveshI shaktAn nathI parantu dayA, dAn AdinA vikalpo ke vartamAn paryAy paN emAn pravesh pAmatI nathI. evA gnAnaghanasvarUp AtmAne ‘सिद्धिम् अभीप्सुभिः’ svarUpanI prAptinA ichchhak puruShoe ‘साध्यसाधक भावेन् द्विधा’ sAdhya- sAdhak bhAvanA bhedathI be prakAre, ‘एकः नित्यम् समुपास्यताम्’ ek ja nitya sevavA yogya chhe; tenun sevan karo. shun kahyun? gnAnasvarUp bhagavAn AtmAnI pUrNa siddha paryAy e sAdhya chhe ane vartamAnamAn svabhAvanI pratIti, gnAn ane ramaNatA e sAdhak chhe. gnAyakabhAvanA (AtmadravyanA) be bhedagnAnanI pUrNatAno bhAv e sAdhya ane apUrNa samyaggnAnarUp pariNati e sAdhak. vachamAn dayA, dAn, Adi vikalpo thAy e kAI sAdhak nathI, tathA enAthI mukti paN prApta thatI nathI. A rIte sAdhya-sAdhak bhAvanA bhedathI be prakAre ek ja AtmA nitya sevan karavA yogya chhe. prakAshano punj gnAyakasvarUp bhagavAn AtmA pote ja sAdhak bhAvarUp thaIne pote ja sAdhya thAy chhe, vachamAn koI rAgAdinI-vyavahAraratnatrayanA pariNAmanI ene madad nathI.
gnAnInI vAt sAmbhaLIne keTalAk agnAnI loko paN have em kahevA lAgyA chhe ke amone ahIn paN AtmAnA lakShe upavAsAdi thAy chhe. parantu jeo kudev-kuguru- kushAstrane mAne chhe ke je mithyAtva chhe arthAt jyAn samyagdarshananAn ThekANAn paN nathI tyAn AtmAnun lakSha kayAnthI hoy? jene gnAn ane darshan pUrNa prApta thaI gayA chhe evA arihant sarvagna paramAtmA dev chhe. te sarva doShothI rahit vItarAg chhe. enA sharIranI dashA evI chhe ke temane kShudhA, tRuShA ke rog Adi doSh hotA nathI. tathA sAchA nirgranth guru ene kahe chhe ke je mahAvratAdinA vikalpathI bhinna paDIne traN kaShAyanA abhAvapUrvak samyagdarshan-gnAn sahit chAritranI ramaNatAmAn jhUle chhe. Avun yathArtha jANyA vinA bhagavAnane rog Adi thAy chhe em mAne tathA jyAn sAchA dev-guru-shAstranI paN khabar nathI ene AtmAnA lakShe koI vAt (sAdhanA) hoI shake nahIn. jhINI vAt chhe, bhAI! A to janma-maraNano ant karavAnI vAt chhe.
ahIn kahe chhe ke AtmA chaitanyaghan pinD chhe. enI nirvikalpa shraddhA, svasamvedan
PDF/HTML Page 284 of 4199
single page version
gnAn ane emAn sthiratArUp vItarAgI chAritra e sAdhakabhAve AtmA pote pariName chhe ane e traNenI pUrNatArUp je sAdhyabhAv te-rUpe paN pote ja pariName chhe. A rIte be prakAre paN ek ja AtmA sadA sevavA yogya chhe, bIjun nahIn. sAdhakabhAv ane sAdhyabhAv e bannemAn ekalo AtmA ja gnAnarUpe pariName chhe. vachamAn je vyavahAr- ratnatray Ave chhe enun sevan karavun athavA vyavahAraratnatray sahAy kare chhe em nathI.
AtmA to gnAnasvarUp ek ja chhe, parantu enun pUrNarUp te sAdhyabhAv chhe ane apUrNarUp te sAdhakabhAv chhe. shun kahyun? shuddha chaitanya gnAyakabhAvasvarUp AtmA sAdhakabhAvamAn ane sAdhyabhAvamAn pote ja pariName chhe. sAdhya-sAdhakabhAvanA bhAvabhede be prakAre ekanun sevan karavun. AgaL gAthAmAn pachhI kaheshe ke darshan-gnAn-chAritranI paryAyathI ame samajAvIe chhIe, parantu sevan ekanun ja (AtmAnun) karavun.
PDF/HTML Page 285 of 4199
single page version
ताणि पुण जाण तिण्णि वि अप्पाणं चेव णिच्छयदो।। १६ ।।
तानि पुनर्जानीहि क्रीण्यप्यात्मानं चैव निश्चयतः।। १६ ।।
have, darshan-gnAn-chAritrarUp sAdhakabhAv chhe em gAthAmAn kahe chhe-
paN e traNe AtmA ja kevaL jAN nishchayadraShTimAn. 16.
gAthArtha– [साधुना] sAdhu puruShe [दर्शनज्ञानचरिक्राणि] darshan, gnAn ane chAritra [नित्यम्] sadA [सेवितव्यानि] sevavAyogya chhe; [पुनः] vaLI [तानि क्रीणि अपि] te traNene [निश्चयतः] nishchayanayathI [आत्मानं च एव] ek AtmA ja [जानीहि] jANo.
TIkA– A AtmA je bhAvathI sAdhya tathA sAdhan thAy te bhAvathI ja nitya sevavAyogya chhe em pote irAdo rAkhIne bIjAone vyavahArathI pratipAdan kare chhe ke ‘sAdhu puruShe darshan, gnAn, chAritra sadA sevavAyogya chhe’. paN paramArthathI jovAmAn Ave to e traNey ek AtmA ja chhe kAraN ke teo anya vastu nathI-AtmAnA ja paryAyo chhe. jem koI devadatta nAmanA puruShanAn gnAn, shraddhAn ane AcharaN, devadattanA svabhAvane ullanghatAn nahi hovAthI, (teo) devadatta ja chhe-anya vastu nathI, tem AtmAmAn paN AtmAnAn gnAn, shraddhAn ane AcharaN, AtmAnA svabhAvane ullanghatAn nahi hovAthI, (teo) AtmA ja chhe-anya vastu nathI. mATe em svayamev siddha thAy chhe ke ek AtmA ja sevan karavA yogya chhe.
bhAvArtha– darshan, gnAn, chAritra-traNe AtmAnA ja paryAyo chhe, koI judI vastu nathI; tethI sAdhu puruShoe ek AtmAnunj sevan karavun e nishchay chhe ane vyavahArathI anyane paN e ja upadesh karavo.
PDF/HTML Page 286 of 4199
single page version
एकोऽपि क्रिस्वभावत्वाद्वयवहारेण मेचकः।। १७ ।।
सर्वभावान्तरध्वंसिस्वभावत्वादमेचकः।। १८ ।।
__________________________________________________
have, e ja arthano kalasharUp shlok kahe chhe-
shlokArtha– [प्रमाणतः] pramANadraShTithI joIe to [आत्मा] A AtmA [समम् मेचकः अमेचकः च अपि] ekIsAthe anek avasthArUp (‘mechak’) paN chhe ane ek avasthArUp (‘amechak’) paN chhe, [दर्शन–ज्ञान–चारित्रैः क्रित्वात्] kAraN ke ene darshan-gnAn-chAritrathI to traNapaNun chhe ane [स्वयम् एकत्वतः] potAthI potAne ekapaNun chhe.
bhAvArtha– pramANadraShTimAn trikALasvarUp vastu dravyaparyAyarUp jovAmAn Ave chhe, tethI AtmA paN ekIsAthe ekAnekasvarUp dekhavo. 16. have niyavivakShA kahe chhe- shlokArtha– [एकः अपि] AtmA ek chhe topaN [व्यवहारेण] vyavahAr- draShTithI joIe to [क्रिस्वभावत्वात्] traN-svabhAvapaNAne lIdhe [मेचकः] anekAkArarUp (‘mechak’) chhe, [दर्शन–ज्ञान–चारित्रैः क्रिभिः परिणतत्वतः] kAraN ke darshan, gnAn ane chAritra-e traN bhAve pariName chhe.
bhAvArtha– shuddhadravyArthik naye AtmA ek chhe; A nayane pradhAn karI kahevAmAn Ave tyAre paryAyArthik nay gauN thayo tethI ekane traNarUp pariNamato kahevo te vyavahAr thayo, asatyArtha paN thayo. em vyavahAranaye AtmAne darshan, gnAn, chAritrarUp pariNAmone lIdhe ‘mechak’ kahRuAo chhe. 17.
have paramArthanayathI kahe chhe-
shlokArtha– [परमार्थेन तु] shuddha nishchayanayathI jovAmAn Ave to [व्यक्तज्ञातृत्व–ज्योतिषा] pragaT gnAyaktAjyotimAtrathI [एककः] AtmA ekasvarUp chhe [सर्व–भावान्तर–
PDF/HTML Page 287 of 4199
single page version
दर्शनज्ञानचारित्रैः साध्यसिद्धिर्न चान्यथा।। १९ ।।
__________________________________________________ ध्वंसि–स्वभावत्वात्] kAraN ke shuddhadravyArthik nayathI sarva anyadravyanA svabhAvo tathA anyanA nimittathI thatA vibhAvone dUr karavArUp teno svabhAv chhe, [अमेचकः] tethI te ‘amechak’ chhe-shuddha ekAkAr chhe.
bhAvArtha– bhedadraShTine gauN karI abhedadraShTithI jovAmAn Ave to AtmA ekAkAr ja chhe, te ja amechak chhe. 18.
AtmAne pramAN-nayathI mechak, amechak kahRuAo, te chintAne maTADI jem sAdhyanI siddhi thAy tem karavun em have kahe chhe-
shlokArtha– [आत्मनः] A AtmA [मेचक–अमेचकत्वयोः] mechak chhe-bhedarUp anekAkAr chhe tathA amechak chhe-abhedarUp ekAkAr chhe [चिन्तया एव अलं] evI chintAthI to bas thAo. [साध्यसिद्धिः] sAdhya AtmAnI siddhi to [दर्शन–ज्ञान– चारित्रैः] darshan, gnAn ne chAritra-e traN bhAvothI ja chhe, [न च अन्यथा] bIjI rIte nathI (e niyam chhe).
bhAvArtha– AtmAnA shuddha svabhAvanI sAkShAt prApti athavA sarvathA mokSha te sAdhya chhe. AtmA mechak chhe ke amechak chhe evA vichAro ja mAtra karyA karavAthI te sAdhya siddha thatun nathI; parantu darshan arthAt shuddha svabhAvanun avalokan, gnAn arthAt shuddha svabhAvanun pratyakSha jANapaNun ane chAritra arthAt shuddha svabhAvamAn sthiratA-temanAthI ja sAdhyanI siddhi thAy chhe. A ja mokShamArga chhe, te sivAy bIjo koI mokShamArga nathI.
vyavahArI loko paryAyamAn-bhedamAn samaje chhe tethI ahIn gnAn, darshan, chAritranA bhedathI samajAvyun chhe. 19.
14 mI gAthAmAn samyagdarshanano adhikAr ane 1p mI gAthAmAn samyaggnAnano adhikAr kahyo. have ahIn gAthA 16 mAn samyagdarshan-gnAn-chAritrarUp sAdhakabhAvanI vAt kare chhe-
sadA
PDF/HTML Page 288 of 4199
single page version
‘सेवितव्यानि’ sevavA yogya chhe. juo, sAdhu kone kahIe? ke je darshan, gnAn, chAritranun sevan kare te sAdhu chhe. A darshan-gnAn-chAritra e nishchayaratnatrayanI vAt chhe. akhanD, abhed, ekarUp je trikALI gnAyakabhAv enI draShTi e nirvikalpa samyagdarshan, enun svasamvedanagnAn e samyaggnAn ane emAn ramaNatA-lInatA-AcharaNarUp anuShThAn e samyakchAritra. A nishchayaratnatrayanun sevan kare te sAdhu chhe. pAnch mahAvrat ke vyavahAr- ratnatrayanA vikalpa e kAI nishchayachAritra nathI, nishchayadharma nathI. e to rAg chhe, vikAr chhe ane tethI sevavA yogya nathI. A to vItarAgamArganun kathan chhe. bhAI! antatattvasvarUp je shuddhachaitanyaghan enAn shraddhA-gnAn ane shAntirUp je nirvikalpa vItarAgI paryAy enun sevan karavA yogya chhe em vyavahArathI kathan chhe. bhagavAn gnAyakasvabhAv ekalo chhe. e gnAyakasvabhAv ekanun sevan karavun e nishchay chhe, paramArtha chhe, vAstavik chhe. tathA upadeshamAn bhed pADIne darshan, gnAn ane chAritra sadA sevavA yogya chhe em kahevun e vyavahAr chhe. ekarUp AtmAmAn darshan, gnAn ane chAritra em traN prakAr kahevA e vyavahAr chhe.
have kahe chhe-vaLI ‘तानि त्रीणि अपि’ te traNene ‘निश्चयतः’ nishchayanayathI ‘आत्मानं च एव’ ek AtmA ja ‘जानीहि’ jANo. akhanD abhed ekarUp je gnAyakabhAvasvarUp AtmA te ekanun sevan karatAn temAn e traNey paryAyo AvI jAy chhe. paN traN paryAyanun lakSha karavun e vyavahAranay chhe. darshan-gnAn-chAritra to nishchay chhe (nishchayaratnatray chhe), paN akhanD ek nishchay svabhAvanI apekShAe e traNey paryAy chhe ane tethI vyavahAr chhe, malin chhe. jhINI vAt, bhAI! paN alaukik vAt chhe. shun kahe chhe? e traNene nishchayanayathI ek AtmA ja jANo. antar gnAyakabhAvanI ekAgratA thavAthI e traNey nirmaL paryAyo thaI jAy chhe parantu e paryAyonun lakSha karI temano Ashray karavA yogya nathI. ahAhA! e nishchay mokShamArganI paryAy Ashray karavA lAyak nathI. e traN chhe mATe vyavahAr chhe. A nishchay (mokShamArga) paN vyavahAr chhe. gajab vAt! bhagavAn! A mArga to atyAre gAyab (gUm) thaI gayo. mokShamArgathI viruddha bahAranI badhI kaDAkUT thaI gaI chhe. ahIn to bhagavAn kundakundAchArya kahe chhe-e traNeyane nishchayathI ek AtmA ja jANo. lyo, A andaramAn evo AtmA birAjamAn chhe.
“A AtmA je bhAvathI sAdhya tathA sAdhan thAy te bhAvathI ja nitya sevavA yogya chhe.” ahIn em kahe chhe ke A AtmA je bhAvathI sAdhya eTale mokSha tathA sAdhan eTale mokShamArganI paryAy thAy te bhAvathI sevavA yogya chhe. nishchayamokShamArganI paryAy e sAdhan chhe, paN vyavahAraratnatrayano vikalpa te sAdhan nathI. ahIn astithI kathan karyun emAn nAsti AvI gaI. A AtmAne (je bhAvathI) potAno Ashray karavAthI pUrNa
PDF/HTML Page 289 of 4199
single page version
sAdhya (mokSha) pragaT thAy chhe tathA je bhAvathI potAno Ashray karavAthI vartamAn sAdhakabhAv (mokShamArga) utpanna thAy chhe, te bhAvathI ek AtmA ja nitya sevavA yogya chhe. jhINI vAt, bhAI! paN anantakALathI potAnI je akhanD abhed chIj chhe enI draShTi kayArey karI ja nathI ne shAstra saghaLAn bhaNe paN antardraShTi na kare to tethI shun?
shun kahe chhe? A AtmA je bhAvathI sAdhya nAm mokSha ane sAdhan nAm mokShopAy thAy te bhAvathI ja nitya sevavA yogya chhe em pote IrAdo rAkhIne bIjAone vyavahArathI pratipAdan kare chhe ke-“sAdhu puruShe darshan, gnAn, chAritra sadA sevavA yogya chhe.” samyagdarshan-gnAn-chAritra e traNe paryAy chhe tethI vyavahAr chhe. ek AtmA je gnAyakabhAv pUrNAnandasvarUp ekasvabhAvI chhe enI sevA karavI e nishchay chhe, paramArtha chhe. pahelAn paN em kahyun ke-‘AtmA sevavo’; parantu evA abhed kathanathI vyavahArIjan samajI shakto nathI tethI tene gnAn-darshan-chAritranA bhed pADIne vyavahArathI samajAvyun ke sAdhu puruShe darshan-gnAn-chAritranun sevan karavun. bhagavAn AtmA te nishchay chhe ane tenI apekShAe A darshan-gnAn-chAritra em traNapaNAnun sevan kahevun e vyavahAr chhe, mechakapaNun chhe (malinapaNun chhe), anekapaNun chhe; darshanasvabhAv, gnAnasvabhAv, chAritrasvabhAv ityAdi anekasvabhAv thaI jAy chhe tethI te vyavahAr chhe. vyavahArathI upadeshamAn A pramANe kathan Ave chhe, paN Ashay to ek shuddha nishchay AtmAnun sevan karAvavAno chhe.
loko to mAne ke atyAre pAnch mahAvrat ane aThThAvIs mUlaguN pALe e sAdhu. paN bhAI, sAdhune mATe AhAr banAve ane jo te AhAr sAdhu le to te dravyalingI paN nathI. nishchay to nathI paN vyavahAranAny ThekANAn nathI. koI em kahe ke nishchay hoy pachhI vyavahAr game tevo hoy, vyavahAranun shun kAm chhe? to te vAt barAbar nathI. nishchay samyagdarshan-gnAn-chAritravant sAdhune pAnch mahAvrat tathA ra8 mULaguN Adino vyavahAr yathArthapaNe hoy chhe. sAdhune mATe choko banAve ane sAdhu te AhAr le evun prAN jAy topaN traNakALamAn bane nahi. loko em kahe chhe ke sharIr rahe to prAN Take ane to dharma thAy. paN ethI to dhULey dharma nathI. ahIn to kahe chhe ke AtmAmAn rahe-Take to dharma thAy. bhagavAn shuddha trikALI gnAyakanI draShTimAn rahe to dharma thAy bhagavAn kundakundAchAryadeve A 16 mI gAthAmAn soLavalun so Tachanun sonun batAvyun chhe.
pAnch mahAvrat ane aThThAvIs mUlaguN e chAritra nathI paN Astrav ane bandhanun ja kAraN chhe. nishchay AtmAnA anubhavarUp chAritra hoy to Ane vyavahArachAritrano upachAr Ave. tem chhatAn e chhe to bandhanun ja kAraN. ahIn enI vAt nathI. ahIn to kahe chhe ke AtmA je paripUrNa shuddha vastu chhe te ja sAdhakapaNe-gnAnapaNe pariName chhe. ane te sAdhakabhAvanun paripUrNatAmAn pariNaman te sAdhya. AtmA pote ja aparipUrNa
PDF/HTML Page 290 of 4199
single page version
sAdhakabhAve ane paripUrNa sAdhyapaNe pariName chhe. vachamAn bAhya vyavahArakriyA Ave chhe to mokShamArga thAy chhe em nathI.
sAdhu puruShe darshan, gnAn, chAritra sadA sevavA yogya chhe em bhed pADIne kathan karavAmAn Ave chhe. AThamI gAthAmAn kahyun ne ke darshan-gnAn-chAritrane je hammeshA prApta hoy te AtmA. evo bhed karyo paN paramArthe jovAmAn Ave to e traNe ek AtmA ja chhe; kemake traNe paryAy AtmAthI judI nathI. e ekanun (AtmAnun) sevan karavAthI (nirmaL) paryAy utpanna thAy chhe, paN traNanun sevan karavAthI (nirmaL) paryAy utpanna thAy chhe em nathI. sUkShma vAt, bhAI! A to AtmA, bApu! emAn bhagavAn birAje chhe. andar badhA AtmA bhagavAn svarUp ja chhe. e ekarUp sachchidAnand prabhu jeno gnAyak ek svabhAv chhe te dravyanun sevan karavun e paramArtha chhe. samyagdarshan-gnAn-chAritra em traN prakAre sevan karavun e vyavahAranun kathan chhe. kaLash TIkAkAre आत्मा मेचकः chetan dravya je traN prakAre thAy chhe te mechak kahetAn malin chhe em kahyun chhe. samyagdarshan gnAn- chAritranI nirmaL paryAy e ekanA traN bhed thayA e malin chhe, vyavahAr chhe. paryAy chhe ne? paryAy upar lakSha jAy to rAg ja thAy. ane rAg malin ja chhe ne?
niyamasAranI pAnchamI gAthAmAn kahyun chhe ke samyagdarshan-gnAn-chAritranI nirmaL paryAy e bahitattva chhe. ahIn rAganI vAt to chhe ja nahi, nirmaL paryAyane bahitattva kahI chhe. tathA antatattva shuddha paramAtmA chhe. pUrNa antatattvarUp gnAyak paramAtmA ane bahitattvarUp nirmaL paryAy e be tattvonI shraddhA karavI e vyavahAr samakti chhe. jIv, ajIv, Asrav, samvar, nirjarA, bandh ane mokSha e sAt tattvonI shraddhA e paN vyavahAr shraddhA chhe. vyavahAr shraddhA e kAI shraddhAguNanI paryAy nathI; e to rAg chhe, vikAr chhe. ahIn kahe chhe ke je samyagdarshan-gnAn-chAritranI nirmaL paryAy chhe e bahitattva chhe. e bahitattva upar lakSha jAy e vyavahAr chhe, malin chhe, anekAkAr chhe, anekasvabhAv chhe. juo, kaI apekShAe lIdhun? samayasAr kaLash TIkA kaLash 16 mAn Ave chhe ke- sAmAnyapaNe arthagrAhakashaktinun nAm darshan chhe, visheShapaNe arthagrAhakashaktinun nAm gnAn chhe ane shuddhatvashaktinun nAm chAritra chhe. Am shaktibhed karatAn ek jIv traN prakAre thAy chhe, tethI malin kahevAno vyavahAr chhe.
ekane traN prakAre kahevo e vyavahAr chhe ane vyavahAr chhe te asatyArtha chhe. kaLash 17 nA bhAvArthamAn Ave chhe ke shuddhadravyArthikanayathI AtmA ek chhe, paN paryAyArthik naye ekane traNarUp pariNaman thAy chhe em kahevun te vyavahAr chhe, asatyArtha chhe. ahIn trikALI, bhUtArtha dravyane mukhya karIne nishchay kahI satyArtha kahyun chhe ane paryAyamAtrane gauN karIne vyavahAr kahIne asatyArtha kahyo chhe.
PDF/HTML Page 291 of 4199
single page version
A to vItarAgano mArga chhe. bhAI! prabhu traNalokano nAth sarvagna chhe. enI ek samayanI paryAyamAn sarva lokAlok samAI gayA chhe-jANavAmAn AvI gayA chhe. AptamImAnsAnA 48 mAn shlokamAn svAmI samantabhadrAchArya kahe chhe ke-he nAth! samay ek ane utpAd-vyay-dhrauvya traN. ek samayamAn utpAd, vyay, dhrauvya ApanA gnAnamAn AvyAn-eTale sarva dravyo gnAnamAn AvyAn ane kahyAn tethI Ap sarvagna chho em hun kahun chhun. ek ‘ka’ bole emAn asankhya samay jAy. evA ek samayamAn dravyamAn utpAd, vyay, dhrauvya traN jeNe jANyAn teNe AtmA jANyo, ane tene sarva dravyonun gnAn thayun. tethI te sarvagna chhe. bhAI! A to traNalokanA nAth kevaLIe ek samayamAn je joyun ane je kathanamAn Avyun e alaukik vAto chhe. ahIn kahe chhe ke ek (AtmA) ne traNarUp pariNamato kahevo te vyavahAr thayo, asatyArtha paN thayo tethI tene mechak-malin kahyo chhe. (kaLash 17 bhAvArtha) ahAhA! shun artha karyo chhe jayachandra panDite! pahelAnnA panDito vastunI jevI sthiti chhe tevA artha karatA hatA. paN hamaNAn ghaNI garabaD thaI gaI chhe.
vyavahAr mokShamArganun sevan karavun, rAganun sevan karavun e vAt to chhe nahi. rAganun shun sevan karavun? eno to abhAv karavo chhe. parantu bhagavAn gnAyakasvabhAvI ek chaitanyaghanasvarUp je AtmA tenI draShTi, gnAn ane chAritra e nishchayathI paramArtha chhe. e nishchayathI paramArtha je paryAy chhe tene ahIn vyavahAr kahIne malin kahI chhe. pahelAn enun vikalpamAn paN yathArtha gnAn to kare, jyAn vyavahAre vikalpavALun gnAn paN yathArtha nathI tyAn satyagnAn-samyaggnAn hotun nathI.
sAdhu puruShe traNanun (darshan-gnAn-chAritranun) sevan karavun em vyavahArathI kahevAmAn Avyun chhe, “paN paramArthathI jovAmAn Ave to e traNey ek AtmA ja chhe- kAraN ke teo anya vastu nathI paN AtmAnI ja paryAyo chhe.” bhAShA juo. mokShamArganI paryAy (nishchayaratnatrayanI paryAy) AtmAnI paryAy chhe, parantu vyavahAraratnatrayano vikalpa e AtmAnI paryAy nathI, asadbhUt chhe. A nishchayaratnatray e sadbhUt vyavahAr chhe. banArasIdAs virachit paramArthavachanikAmAn kahyun chhe ke “dravya niShkriy chhe. samyaggnAn (svasamvedan) ane svarUpAcharaNanI kaNikA jAge tyAre mokShamArga sAcho. mokShamArga sAdhavo e vyavahAr ane shuddha dravya akriyArUp nishchay chhe.” nishchay samyagdarshan-gnAn-chAritrarUp mokShamArga sAdhavo e vyavahAr chhe. paryAy chhe ne? tethI. “e pramANe nishchay-vyavahAranun svarUp samyagdraShTi jANe chhe, paN mUDh jIv (agnAnI) jANe nahi ane mAne paN nahi.”
have draShTAnt Ape chhe ‘jem koI devadatta nAmanA puruShanAn gnAn, shraddhAn ane AcharaN devadattanA svabhAvane ullanghatAn nahi hovAthI (teo) devadatta ja chhe anya vastu nathI. tem AtmAmAn paN AtmAnAn gnAn, shraddhAn ane AcharaN AtmAnA svabhAvane ullanghatAn nahi
PDF/HTML Page 292 of 4199
single page version
hovAthI (teo) AtmA ja chhe, anya vastu nathI. mATe em svayamev siddha thAy chhe ke ek AtmA ja sevan karavA yogya chhe.” mUL pAThamAn (gAthAmAn) darshan, gnAn, chAritra lIdhun chhe, ahIn TIkAmAn gnAn, shraddhAn ane AcharaN em lIdhun chhe kem ke jANavAmAn Ave tyAre pratIti thAy chhe. gAthA 17-18mAn Ave chhe ke (AtmA) vastu gnAnaparyAyamAn pUrNa, akhanD jANavAmAn Ave to jANIne tenI yathArtha pratIti kare. vastu khyAlamAn AvyA vinA pratIti konI? vAh! digambar santonI kathanI paN kevI rahasyamay! loko to bahAramAn Am karyun ane tem karyun, nagna thaI gayA ane lugaDAn pheravyAn eTale mAne ke thaI gayo mokShamArga. paN ahIn to kahe chhe ke-tethI svayam siddha thAy chhe ke ek AtmAnun ja sevan karavAthI traNe paryAyarUp bhAvo pragaT thAy chhe. tethI ek AtmA ja sevavA yogya chhe. pahelAn traNene vyavahArathI sevavA yogya kahyA hatA-te samajAvavA mATe kahyA hatA. have kahe chhe nishchayathI ek AtmA ja sevavA yogya chhe, traN nahi.
chhaThThI gAthAmAn paN Ave chhe ke par taraphanun lakSha chhoDI ek nij trikALI gnAyakabhAvanI sevA-upAsanA karavI. juo TIkAnA pahelA phakarAnI chhellI be lITI-“ tethI pramatta paN nathI ane apramatta paN nathI; te ja samasta anya dravyonA bhAvothI bhinnapaNe upAsavAmAn Avato shuddha kahevAy chhe.” ahIn anya dravyanA bhAvo eTale dravyakarma ane dravyakarmanA udayAdinun lakSha chhoDI vartamAn paryAy ek trikALI gnAyakabhAvanun lakSha karI temAn jhUke te upAsanA-sevA chhe. e paryAyamAn shuddhano anubhav thAy chhe ke vastu trikAL shuddha chhe. em ne em ja shuddha chhe, shuddha chhe evI vAt ahIn nathI. anya dravyonA bhAvothI bhinna em pATh chhe ne? eTale jyAre anya dravyonA bhAvothI lakSha chhUTI jAy chhe tyAre potAnAmAn je vikArIbhAv hatA tenun paN lakSha chhUTI jAy chhe. ahAhA! shun TIkA chhe? samayasAr to bhUp chhe, bhUp; sarva Agamano sAr.
bhagavAn AtmA e gnAyakarUp chaitanyabhAv chhe, ane shubhAshubhabhAv achetan chhe. dayA, dAn, mahAvratAdibhAv achetan chhe, emAn chaitanyanA tejano ansh nathI. je gnAyakabhAv chhe te shubhAshubhabhAvonA svabhAve pariNamato nathI. (gnAyakabhAvathI jaDabhAvarUp thato nathI) gnAyak gnAyakarUpe ja hammeshAn rahe chhe. jyAre gnAyakabhAv shubhAshubhabhAvorUpe kadIy thato ja nathI to pachhI te pramatta ke apramatta kevI rIte thAy? na ja thAy. tethI te pramatta paN nathI ane apramatta paN nathI, e ahIn kahyun ke trikALI ek AtmA ja sevavA yogya chhe. A samyak ekAnta chhe. ek AtmA sevavA yogya chhe ane bIjun kAI (paryAy) sevavA yogya nathI e rIte anekAnta chhe, te bhagavAnano mArga chhe. paN kathanchit AtmAnun sevan karavun ane kathanchit paryAyanun sevan karavun em kahyun nathI. te anekAnta nathI paN phUdaDIvAd chhe.
gnAyakabhAv to ekarUp chhe. te ekanun sevan karavAthI paryAy traN thaI jAy
PDF/HTML Page 293 of 4199
single page version
chhe, anek svabhAvarUp thaI jAy chhe. darshan, gnAn ane chAritra traNeyano bhinna bhinna svabhAv chhe. darshanano pratIti-svabhAv, gnAnano jANavArUp svabhAv ane chAritrano shAnti ane vItarAgatArUp svabhAv chhe. ahAhA! bhagavAn ekarUp gnAyakasvabhAvI AtmAnI sevA karavAthI anekarUp svabhAvaparyAy utpanna thAy chhe. A anekarUp svabhAvaparyAyanI sevA karavI e to vyavahArathI upadesh Apyo chhe. tethI draShTimAn sevavA yogya ek AtmA ja chhe em siddha thAy chhe. A soLamI gAthA jANe soLavalun sonun!
14 mI gAthAmAn samyagdarshananI pradhAnatAthI kathan chhe. 1p mI gAthAmAn gnAnanI pradhAnatAthI kahyun ke gnAnanI anubhUti te AtmAnubhUti ja chhe. ahIn kahe chhe ke samyagdarshan e AtmAnun, gnAnanI anubhUti te AtmAnI ane emAn sthiratA karavI e chAritra paN AtmAnun. paN e traN paryAy thaI, bhed thayo, traN prakArano svabhAv thayo, jyAre bhagavAn AtmA to ekarUp gnAyakasvabhAvI chhe.
prashna–tattvArthasUtramAn em Ave chhe ke – सम्यग्दर्शनज्ञानचारित्राणि मोक्षमार्गः। nishchay samyagdarshan-gnAn-chAritra mokShamArga chhe.
uttara–e nishchay chhe, paN e paryAyano nishchay chhe. e paryAyathI kathan chhe tethI vyavahAranayanun kathan chhe. vastu ekarUp gnAyakabhAv e nishchay chhe. samyagdarshan chhe to nishchay paN bhed pADIne kathan karavun e vyavahAr chhe, pravachanasAr gAthA 242 mAn Ave chhe ke- bhedathI kathan karavun e vyavahAr chhe ane abhedathI nishchay. (gAthA 242 TIkA, bIjo peregrAph) “te (sanyatattvarUp athavA shrAmaNyarUp mokShamArga) bhedrAtmak hovAthI ‘samyagdarshan-gnAn-chAritra mokShamArga chhe’ em paryAy pradhAn vyavahAranayathI tenun pragnApan chhe.” gAthA 242 pachhInA shlok 16 mAn Ave chhe ke-“e pramANe pratipAdakanA Ashayane vash, ek hovA chhatAn paN anek thato hovAthI (arthAt abhed pradhAn nishchayanayathI ek ekAgratArUp hovA chhatAn paN kahenAranA abhiprAy anusAr bhedapradhAn vyavahAranayathI anekapaNe darshan-gnAn-chAritrarUpapaNe thato hovAthI) ektAne (ek lakShaNapaNAne) tem ja trilakShaNapaNAne pAmelo je apavargano mArga....” juo ekane pAmelo e nishchay chhe, traNarUp paryAyane pAmelo te vyavahAr chhe. bannene ekasAthe jANavo e pramAN chhe.
aho! kundakundAchAryanA shAstromAn to ghaNun gUDh ane gambhIr satyanun kathan Ave chhe. shrImad rAjachandra kahe chhe ke shvetAmbaranI moLAsh-DhIlapane laIne ras DhIlo paDI jAy chhe jyAre digambaranAn tIvra vachanone laIne rahasya samajI shakAy chhe. A to shrImadde mIThAshathI kahyun chhe. panDit shrI ToDaramalajIe mokShamArga prakAshakanA pAnchamA adhikAramAn sAph sAph khulAso karyo chhe ke shvetAmbar ane sthAnakavAsI e ajain chhe, jain nathI.
PDF/HTML Page 294 of 4199
single page version
badhI (shAstronI) sAkShI ahIn paDI chhe. A to jainadharma-vItarAgano mArga chhe. sarvagna vItarAgadeve gaNadhar ane indronI vachche samavasharaNamAn je divyadhvani karI hatI te A chhe.
have bhAvArthamAn panDit jayachandajI kahe chhe ke darshan, gnAn, chAritra e traNe AtmAnI ja paryAyo chhe, koI judI vastu nathI. tethI sAdhu puruShoe ek AtmAnun ja sevan karavun-e nishchay chhe. ane vyavahArathI anyane e ja upadesh Apavo. upadesh e vyavahAr vikalparUp chhe.
have, e ja arthano kaLasharUp shlok kahe chhe-
‘प्रमाणतः’ pramANadraShTithI joIe to ‘आत्मा’ A AtmA ‘समम्’ ekIsAthe ‘मेचकः’ anek avasthArUp eTale paryAyanA bhedarUp mechak paN chhe ‘च’ ane ‘अमेचकः अपि’ ek avasthArUp abhed amechak paN chhe. have eno khulAso karyo ke ene ‘दर्शन–ज्ञान–चारित्रैः त्रित्वात्’ darshan-gnAn-chAritrathI to traNapaNun chhe e vyavahAr chhe tathA ‘स्वयम् एकत्वतः’ potAne potAthI ekapaNun chhe e paramArtha chhe. ekatva eTale ekarUp trikALI svabhAv e ekapaNun e nishchay ane darshan-gnAn-chAritra em traNapaNun-anekapaNun e vyavahAr. ahAhA! shailI to juo. vastu gnAyakabhAv ekarUp svabhAv, akhanD gnAnano punj-sarvagnasvabhAvI chIj chhe. bhagavAn sarvagnasvabhAvI padArtha ek svabhAv vastu chhe enI draShTi ane ekAgratA e nishchayathI enI sevanA chhe ane darshan-gnAn-chAritra e traN bhedane sevavA em kahevun e vyavahAr kathan chhe. vyavahAr bhedarUp hovAthI tene malin kahyo chhe. ekarUp svabhAv nirmaL chhe ane anek svabhAvane- malin kahevAno vyavahAr chhe.
“pramANadraShTimAn trikALasvarUp vastu dravyaparyAyarUp jovAmAn Ave chhe, tethI AtmA paN ekIsAthe ek-anekarUp dekhavo.” trikAL dravyapaNe ek ane paryAyapaNe anek; darshan-gnAn-chAritranI nirmaL paryAy e anek ane AtmA (dravye) ek. e bannene pramANathI ek sAthe dekhavun ane jANavun em kahe chhe. ‘sAdhu puruShe darshan, gnAn, chAritrane sevavAn’ e vyavahArathI kathan chhe, e bhed kathan chhe, malin chhe, anek svabhAvarUp kathan chhe, jANavA lAyak chhe. paN ene pahelAn AtmA ekarUp chhe, ek svabhAvI chhe evun gnAn thayun emAn paryAy traN thaI gaI. ekarUp dekhavo e nishchay ane traNarUp dekhavo e vyavahAr chhe. bannene ekIsAthe dekhavo e pramAN chhe.
vastu je chhe emAn paranI vAt ja nathI. sharIr, karma, vANI ane vikalpanI to
PDF/HTML Page 295 of 4199
single page version
ahIn vAt ja nathI. bhagavAn shuddha chaitanyaghan ek gnAyakabhAv jene chhaThThI gAthAmAn pramatta- apramatta paryAy vinAno ek gnAyakasvabhAv kahyo chhe ene dekhavo e to nishchay thayo ane tene traNapaNe pariNamato jANavo e vyavahAr thayo. beyane ekIsAthe jANavo e pramAN thayun.
ahAhA! Ashrayayogya AdaraNIy tarIke ek trikALI (dravya) chhe, ane jANavAlAyak chhe e to vyavahArano viShay je traNapaNe pariName chhe te (paryAy) chhe. temAn paN je trikALI nishchay ek chhe tene rAkhIne bIjun paryAyanun gnAn (temAn) bheLavyun te pramAN chhe. shun kahyun? trikAL gnAyakabhAv ekarUp chhe te nishchay tathA tenI sAthe paryAyanA bhedanun gnAn karavun te vyavahAr. e nishchay sAthe vyavahAranun gnAn thayun (bheLavyun) to pramANagnAn kahevAy. pramANagnAnamAn sAthe vyavahAr Avyo mATe nishchay andar bhUlAI gayo em nathI. nishchay to ekarUp chhe ja. nishchay to pramANamAn pahelAn Avyo ja.
have nayavivakShA kahe chhe-
‘एकोऽपि’ AtmA ek chhe, gnAyakasvabhAvI vastu bhagavAn AtmA to ek ja chhe topaN ‘व्यवहारेण’ vyavahAradraShTithI jovAmAn Ave to ‘त्रिस्वभावत्वात्’ traN svabhAvapaNAne lIdhe ‘मेचकः’ anekAkArarUp mechak chhe, ‘दर्शन–ज्ञान–चारित्रैः त्रिभिः परिणतत्वतः’ kAraN ke darshan gnAn ane chAritra-e traN bhAve pariName chhe.
bhagavAn AtmA gnAyakasvabhAvarUp ek svarUpe ja chhe. paN temAn traN prakAranA (samyagdarshan, gnAn, chAritra evA) pariNamanarUp vyavahAradraShTithI joIe to anekAkAr chhe, mechak chhe. svabhAv chidAnand je draShTino-samyagdarshanano viShay chhe te to ekarUp ja chhe, tenA traN bhed pADavA e vyavahAr chhe, shubhabhAvarUp vyavahAranI ahIn vAt ja nathI. e to sansAr khAte chhe.
ahAhA....! kahe chhe ke AtmAne dravyathI juo to AtmA ek chhe. vastu tarIke gnAyakasvabhAv ek chidghan nishchayathI ek svarUpe ja chhe. topaN vyavahArathI jovAmAn Ave to samyagdarshan-pratIti, samyaggnAn-avabodh-jANavun ane samyakchAritra-sthiratA- vishrAm levo-evA je traN prakAr chhe e mechak chhe. traN prakAr jovA e mel chhe. AkarI vAt chhe. bhagavAn! atyAre to loko A (shubharAg) kriyA Adi bahAranI pravRutti kare chhe paN darshan-gnAn-chAritranI tathA vastusthitinI to vAt ja jANatA nathI. andar vastu je gnAyak chhe te AtmA chhe ane (bahAr) A sharIr, vANI ityAdi chhe e to jaD mATIdhUL chhe; te AtmAmAn nathI ane AtmAnAn nathI. karma je jaD chhe te AtmAmAn nathI ane AtmAnAn nathI. vaLI puNya-pApanA bhAv, dayA, dAn, vrat, bhakti, pUjA vagerenA bhAv tathA kAm, krodhAdi bhAv e paN AtmAmAn nathI ane AtmAnA nathI.
PDF/HTML Page 296 of 4199
single page version
have AtmAmAn rahyA anantaguN. te anantaguNasvarUp bhagavAn AtmA e paN ekarUp chhe. ane tenA samyagdarshan-gnAn-chAritrarUp traN pariNAmathI juo to e vyavahAr chhe. trikALI ekarUp juo to nishchay chhe, ane traNarUp juo to vyavahAr chhe. abhedathI juo to amechak-nirmaL chhe ane bhedathI juo to mechak-malin chhe. ekarUp juo to ekAkAr chhe ane traNarUp paryAyathI juo to anekAkAr chhe. AtmAne guN- guNInA bhedathI juo to e anekAkAr chhe, vyavahAr chhe, malin chhe, Ashray karavA lAyak nathI. traN prakAranA darshan-gnAn-chAritrarUp pariNAm paN Ashray karavA lAyak nathI.
aho....! AtmA ekasvarUpI, gnAyak chidghan chaitanyasvabhAvano bhanDAr sUrya e ekarUp nishchayanayano viShay chhe. te ekarUp abhed nirmaL chhe topaN enI darshan-gnAn- chAritranI pariNati juo to vyavahArathI dvandva chhe, traN svabhAvarUp chhe. ekarUp svabhAv traN svabhAvarUp thayo e vyavahAr chhe. ahIn shubharAg e vyavahAr te vAt nathI.
puNya-pAp adhikAr gAthA 14p mAn kahyun chhe-
te kem hoy sushIl je sansAramAn dAkhal kare?
shubhane-puNyane bhalun kem kahIe ke je sansAramAn dAkhal kare? e bhalun nathI, sArun nathI, (AdaraNIy nathI) kemake shubhabhAv e sansAr chhe, malin chhe. nishchayathI to puNyanA bhAvane pAp kahel chhe. yogIndudevakRut yogasAr gAthA 71 mAn kahyun chhe ke-
puNyatattva paN pAp chhe kahe anubhavI budh koI.
anubhavI samyagdraShTi to puNyane paN pAp kahe chhe. ahIn AchArya mahArAj kahe chhe ke nishchayanayanI apekShAe vyavahAraratnatray (puNyabhAv) e pAp chhe, rAg chhe, malin chhe, bandh chhe, sansAr chhe. ahAhA....! AkarI vAt, bApA! vItarAgano mArga vItarAgabhAvathI utpanna thAy chhe, rAgathI utpanna thato nathI.
samayasAr puNya-pAp adhikAramAn jayasenAchAryanI TIkA gAthA 163 mAn Ave chhe ke-
[(gAthA 1pa4 sudhI puNya adhikAr pUro karI gAthA 1pap thI pAp adhikAr sharU thAy chhe. tyAn) shiShyano prashna chhe ke jIvAdinun shraddhAn ityAdi vyavahAraratnatrayanun vyAkhyAn pAp adhikAramAn kem lIdhun? tenA uttaramAn khulAso kare chhe-
joke vyavahAr mokShamArga (dev-shAstra-gurunI shraddhA Adi tathA panchamahAvratanA pariNAm)ne upAdeyabhUt nishchayaratnatrayanun vyavahArathI kAraN kahevAmAn Avyun tathA tene
PDF/HTML Page 297 of 4199
single page version
paramparAe jIvanI pavitratAnun kAraN hovAthI (vyavahAre) pavitra kahevAmAn Avel chhe topaN ekasvarUp bhagavAn AtmAnA avalambanane chhoDIne rAganun avalamban le chhe mATe puNya e paN paramArthe pAp ja chhe. tenun ek kAraNa-shubh pariNAmanun paradravyanA AlambanarUp parAdhInapaNun chhe. bIjun kAraNa-nirvikalpa samAdhimAn lIn (yogIone) AtmasvarUpamAnthI paDavAmAn vyavahAr vikalponun Alamban (guN-guNInA bhedarUp AtmasvarUpanun chintavan athavA dravya-guN-paryAyanun bhedarUp chintavan) kAraN chhe. vyavahAraratnatrayano vikalpa Avyo eTale nishchayaratnatrayathI paDI gayo. A rIte nishchayanayanI apekShAe puNya e pAp chhe. eTale vyavahArathI jene puNya kahevAy chhe te nishchayathI (kharekhar) pAp chhe.] [jayasenAchAryanI gAthA 163 nI TIkA.]
ahIn kahe chhe ke AtmA ek chhe topaN vyavahAradraShTithI dekhavAmAn Ave to traN svabhAvapaNAne lIdhe anekAkArarUp chhe, mechak chhe. Avo vItarAg mArga lokone sAmbhaLavA paN maLato nathI. arere! anAdithI jIv samyak pratIti vinA, anubhav vinA chAr gatimAn rakhaDe chhe.
bhagavAn amRutachandrAchAryano A mUL shlok chhe. teo muni hatA. panch parameShThI chhe ne? te panchaparameShThImAn AchArya bhagavAn thaI gayA!!
jayachand panDite paN bhAvArtha kevo (saras) lIdho chhe. juo-‘shuddhadravyArthikanaye AtmA ek chhe.’ shuddha dravya jenun artha eTale prayojan chhe e shuddhadravyArthikanay. ‘shuddha’ eTale trikAL pavitra ane ‘dravya’ eTale trikALI ankhaD vastu ane ‘Arthik’ eTale prayojan jenun chhe te-te shuddhadravyArthikanayathI AtmA ek chhe; je samyagdarshanano viShay chhe, tene shuddhadravyArthikanay batAve chhe.
have kahe chhe ke ‘A nayane pradhAn karI AtmAne abhed ekarUp kahevAmAn Ave tyAre paryAyArthikanay gauN thayo.’ samyagdarshan-gnAn-chAritranI vItarAgI pariNati e paryAy hovAthI gauN thaI. vyavahAraratnatrayanI to ahIn vAt ja nathI, e to bandhanun kAraN chhe. paN ahIn to bhagavAn AtmA je trikAL shuddha ekasvarUpI chhe tenI gnAn- chAritranI nirmaL paryAy je sAcho mokShamArga te paN paryAyArthikanayano viShay hovAthI gauN thAy chhe, abhAv nahIn. ahAhA! sharIr, man, vANI to ek bAju rahyA kemake e to jaD dhUL chhe; puNya-pApanA bhAv paN ek bAju rahyA kemake e malin chhe; sansAr chhe; paN ahIn to je trikALI bhagavAn ekarUp prabhu tenAn pratIti, gnAn ane chAritra-sAchA ho-(shuddha ratnatray) temane paN je shuddha dravyArthikanayano viShay ekarUp
PDF/HTML Page 298 of 4199
single page version
trikALI svabhAv chhe tenI apekShAo, paryAy hovAthI paryAyArthikanayano-vyavahAranayano viShay hovAthI mechak-malin kahyAn chhe.
pravachanasAramAn 46 mA ashuddhanayamAn em kahyun ke vastune paryAyathI jANe e ashuddhanay chhe. jem mATIne vAsaNanI paryAyathI jovI e ashuddhanay chhe ane mATIne mATIrUpe jovI e shuddhanay chhe; tem bhagavAn AtmAne samyagdarshan-gnAn-chAritranI nirmaL paryAyathI jovo e ashuddha chhe. ene ahIn malin, vyavahAr ane anekAkAr kahel chhe, kAraN ke darshan, gnAn ane chAritra-traNeno svabhAv judo judo chhe ane bhagavAn AtmAno svabhAv ekarUp chhe. ahAhA! A to vItarAg mArga chhe, bApu! jene (vANIne) indro ane gaNadharo sAmbhaLe ane je vANI antaramAn AtmAne batAve te kevI hoy? (adbhut asAdhAraN hoy) bhAI! ahIn bhagavAnanI e vANInI A vAt chhe ke vastu ek gnAyak-gnAyak-gnAyakamAtra ekasvabhAvI chhe tene ekasvabhAvInI draShTithI juo to e nishchay chhe, ekasvabhAvI chhe, nirmaL chhe, abhed chhe. e vastunun vAstavik svarUp chhe. ane tene samyagdarshan-gnAn-chAritranI pariNatithI juo to e anekAkAr chhe, malin chhe, bhed chhe, vyavahAr chhe.
have kahe chhe-‘tethI ekane traNarUp pariNamato kahevo te vyavahAr thayo, asatyArtha paN thayo.’ kemake 11mI gAthAmAn trikALI gnAyakane satyArtha kahyo chhe. 11 mI gAthA to jainadarshanano prAN chhe. “ववहारोऽभूयत्थो...” paryAyamAtra asatyArtha chhe. vaLI keTalAk em kahe chhe ke abhUtArthane asatyArtha na kaho, “jayasenAchArye paN abhUtano artha asatyArtha karyo chhe. are! mANas potAnI draShTi poShavA mATe sArAy shAstranA artha badalI nAkhe chhe. parantu vastu to jevI chhe tevI ja raheshe. bhale tame badalAI jAo, paN vastu nahi badalAI jAy. AchArya bhagavAn kahe chhe ke (11 mI gAthAmAn) “भूयत्थो देसिदो दु सुद्धणओ” trikALI ekarUp je chIj te satyArtha chhe. tene traNarUp pariNaman karato kahevo e vyavahAr thayo. e trikALInI apekShAe trikAL TaktI chIj nathI tethI gauN karIne asatyArtha kahevAmAn Avyo chhe.
samayasAr kaLashaTIkAkAr panDit rAjamalajI pAnDee 16 mA kaLashamAn lIdhun chhe ke “आत्मा मेचकः (AtmA) chetan dravya (mechak) malin chhe. konI apekShAe malin chhe? दर्शन–ज्ञान–चारित्रैस्त्रित्वात् sAmAnyapaNe arthagrAhakashaktinun nAm darshan chhe, visheShapaNe artha-grAhakashaktinun nAm gnAn chhe ane shuddhatvashaktinun nAm chAritra chhe-Am shaktibhed karatAn ek jIv traN prakAre thAy chhe, tethI malin kahevAno vyavahAr chhe.”
panDit banArasIdAse panDit rAjamalajI pAnDenI kaLashaTIkA uparathI samayasAr nATak
PDF/HTML Page 299 of 4199
single page version
banAvyun chhe. temAn 19 mo shlok have Avashe. tenA uparathI (jIvadvAr) 20 mA chhandamAn kahyun chhe ke-
samal vimal na vichAriye, yahai siddhi nahi aur.”
(ek dekhiye jAniye) eTale ek vastu trikAL bhagavAn pUrNAnandane avalokavo, te ekane jANavo, (rami rahiye ik Thaur) ane te ek sthAnamAn ramaNatA karavI. (samal vimal na vichAriye) nishchayathI abhed ane vyavahArathI bhed evo vikalpa karavo nahIn. (yahai siddhi nahi aur) A muktinA upAyanI rIt chhe. bIjI koI rIt nathI. haju to gnAnanAn ThekANAn na maLe tene shraddhA ane gnAn samyak kayAnthI thAy?
have paramArtha nayathI kahe chhe-
ahAhA! shun kaLash! amRutathI bharelo chhe. amRutachandrAchArya 1000 varSha pahelAn thayA ane tenA 1000 varSha pahelAn eTale AjathI ra000 varSha pahelAn kundakundAchArya thayA. madrAsanI A bAju 80 mAIl dUr vandevAs gAm chhe. 10, 000 nI vastIvALun chhe. tyAnthI pAnch mAIl dUr ponnUr hIl nAmanI TekarI chhe. tyAn kundakundAchArya rahetA hatA. teo AtmAnubhavI bhAvalingI muni hatA. tyAnthI pUrva videhakShetramAn sImandhar bhagavAn pAse gayA hatA. ane tyAnthI AvIne A shAstro rachyAn chhe. A sAkShAt bhagavAnanI vANI chhe. bhAI! A vANI bIje kayAny nathI. enI (samayasAr shAstranI) TIkA karanAr amRutachandrAchArya 1000 varSha pachhI pAkayA. te bhAvalingI digambar sant muni hatA. jANe chAlatA siddha! antar-Anandano Dhagalo! andar atIndriy Anandano pravAh vaheto hato. temaNe A TIkA banAvI chhe.
kahe chhe-‘परमार्थेन तु’ shuddha ek abhed AtmA jeno viShay chhe evA shuddha nishchayanayathI jovAmAn Ave to ‘व्यक्तज्ञातृत्व–ज्योतिषा’ pragaT gnAyaktAjyotimAtrathI ‘एककः’ AtmA ekasvarUp chhe. gnAn-gnAn-gnAn e gnAnasUrya chaitanyanI jhaLahaL jyoti chhe. ahAhA! bhAShA juo. AtmA pragaT gnAyaktA jyotimAtra chhe. ahIn ‘vyakta’ shabda chhe ne? bhagavAn AtmAne vyakta-pragaT kahyo chhe. 49 mI gAthAmAn bhagavAn AtmAne avyakta kahyo chhe. tyAn to paryAyane vyakta kahI e apekShAe trikALIne avyakta kahyo, parantu ahIn trikALI vastu vyakta-pragaT ja chhe em kahe chhe.
tyAn gAthA 49 mAn avyakta kahyo. ahIn kahe chhe ke AtmA pragaT-vyakta chhe. vastu pragaT chaitanyajyot chhe. pragaT kevI chhe? to gnAyaktA jyotimAtra eTale chaitanya gnAyakasvabhAv
PDF/HTML Page 300 of 4199
single page version
jyoti chhe. have ‘एककः’ eTale ekasvarUp ‘एक एव’ ek ja em artha karyo chhe, trikALI vastu ekarUp chhe. te shuddha dravyArthikanayano viShay chhe. vaLI e ja samyagdarshanano viShay chhe. viShay karanArI to paryAy chhe, paN teno viShay ekarUp chhe. dhyey to trikAL vastu ekarUp chhe.
have kahe chhe-‘सर्व भावान्तर ध्वंसि–स्वभावत्वात्’ ‘kAraN ke shuddha dravyArthikanayathI anya dravyanA svabhAvo tathA anyanA nimittathI thatA vibhAvone dUr karavArUp teno svabhAv chhe.’ shuddha dravyArthikanayathI trikALI je gnAyakasvabhAv, tenAn draShTi ane gnAn karavAthI anya dravyanA svabhAvo-sharIr, man, vANI ane anyanA nimittathI thatA vibhAvo-puNyapApanA bhAvone dUr karavAno teno svabhAv chhe. A vyavahArathI kathan chhe. nishchayathI to shuddha chaitanyaghan svabhAvanAn pratIti, gnAn ane ekAgratA thatAn vibhAv utpanna ja thato nathI eTale vibhAvano nAsh kare chhe em kahevAmAn Avyun chhe. trikALI gnAyak ekarUp bhAvamAn anya dravyono abhAv chhe tathA vibhAvano abhAv karavAnI tAkAt chhe. bhAvAntar eTale gnAyakabhAvathI anyabhAvo-vibhAvono dhvans kahetAn nAsh karavAno eno svabhAv chhe.
gnAyakabhAvano vibhAvane utpanna karavAno to svabhAv nathI kAraN ke temAn evo koI guN nathI ke je vikAr utpanna kare. jo vikAr utpanna kare evI koI shakti hoy to vikArano nAsh thaI siddhapaNun thaI shake nahi. 34 mI gAthAmAn Ave chhe ke ‘AtmA rAgano nAsh karanAro chhe’ e paN yathArtha nathI, kathanamAtra chhe. paramArthe rAganA tyAganun rktApaNun AtmAne nathI, pote to gnAnasvabhAv chhe. 320 mI gAthAmAn paN Ave chhe ke gnAyakabhAv karmoday, nirjarA, bandh ane mokShane jANe chhe, paN karato nathI. kem? ‘अमेचकः’ te amechak chhe-shuddha ekAkAr chhe. trikALI chaitanyasvabhAv rAg utpanna kare ke rAganI rakShA kare evo teno svabhAv ja nathI, tethI amechak chhe. bhedadraShTine gauN karIne abhedadraShTithI jue to AtmA ekAkAr-ekarUp ja chhe, e ja amechak chhe, e ja nirmaL chhe. e ja pavitra bhagavAn AtmA ekarUp chhe. AvI draShTi kare to samyagdarshan thAy chhe.
AtmAne pramAN-nayathI mechak, amechak kahyo, te chintAne maTADI jem sAdhyanI siddhi thAy tem karavun em have kahe chhe-
‘आत्मनः मेचकामेचकत्वयोः’ ‘A AtmA mechak chhe-bhedarUp anekAkAr chhe tathA amechak chhe-abhedarUp ekAkAr chhe.’ shun kahe chhe? ke AtmA akhanD gnAyakabhAv ekarUp vastu e to nishchayadraShTi chhe ane samyagdarshan-gnAn-chAritranun paryAyamAn nirvikArI pariNaman thavun e vyavahAranayano viShay chhe. vyavahAraratnatrayanI (mahAvratAdi shubharAganI) vAt ahIn chhe ja nahIn. e pramANe AtmA mechak-amechak kahyo.