PDF/HTML Page 4161 of 4199
single page version
evo ja AtmasvabhAv amane pragaT ho em have kahe chhe-
र्नित्योदयः
shlokArtha– [स्याद्वाद–दीपित–लसत्–महसि] syAdvAd vaDe pradIpta karavAmAn Avelun lasalasatun (- jhagajhagAT karatun) jenun tej chhe ane [शुध्द–स्वभाव–महिमनि] jemAn shuddhasvabhAvarUp mahimA chhe evo [प्रकाशे उदिते मयि इति] A prakAsh (gnAnaprakAsh) jyAn mArAmAn uday pAmyo chhe, tyAn [बन्ध–मोक्ष–पथ–पातिभिः अन्य– भावैः किम्] bandh-mokShanA mArgamAn paDanArA anya bhAvothI mAre shun prayojan chhe? [नित्य–उदयः परम् अयं स्वभावः स्फुरतु] nitya jeno uday rahe chhe evo kevaL A (anant chatuShTayarUp) svabhAv ja mane sphurAyamAn ho.
bhAvArtha– syAdvAdathI yathArtha AtmagnAn thayA pachhI enun phaL pUrNa AtmAnun pragaT thavun te chhe. mATe mokShano ichchhak puruSh e ja prArthanA kare chhe ke-mAro pUrNasvabhAv AtmA mane pragaT thAo; bandhamokShamArgamAn paDatA anya bhAvonun mAre shun kAm chhe? 269.
ahAhA...! A kaLashamAn ekalun mAkhaN bharyun chhe. lasalasato shIro nathI kahetA? ghI ane sAkar nAkhelo lachapachato unouno shIro thAy chhe ne? tem puNya-pApanA vikalpathI rahit gnAnAnandasvabhAvI prabhu hun chhun em jyAn antardraShTi thaI tyAn andaramAn chaitanyanA tejano jhagamagAT karato prakAsh pragaT thayo chhe, anubhavamAn Avyo chhe. have amAre bIjI chIjathI shun kAm chhe? lyo, AchArya AvI bhAvanA bhAve chhe. kahe chhe-
‘स्याद्वाद–दीपित–लसत्–महसि’ syAdvAd vaDe pradIpta karavAmAn Avelun lasalasatun (-jhagajhagAT karatun) jenun tej chhe ane ‘शुध्द–स्वभाव–महिमनि’ jemAn shuddhasvabhAvarUp mahimA chhe evo ‘प्रकाशे उदिते मयि इति’ A prakAsh (gnAnaprakAsh) jyAn mArAmAn uday pAmyo chhe, tyAn...
‘syAdvAd vaDe’ eTale shun? ke vikAr ane parathI bhinna evo gnAn, Anand Adi anant guNathI bharapur bharelo pUrNa Anandaghan-chidAnandaghan prabhu hun AtmA chhun evI svasvarUpanI anekAnt draShTi vaDe, kahe chhe, chaitanyanun lasalasatun-jhagajhagAT tej pragaT thayun chhe. ahAhA...! chaitanyanA A pragaT tej AgaL mohAndhakAr ane rAg vilay pAmI gayA chhe. ahAhA...! chaitanyasvabhAvanA Ashray vaDe AtmAnun jhagajhagAT karatun agnAnane dUr karatun evun chaitanyatej-samyaggnAnarUpI tej pragaT thayun chhe. lyo, Anun nAm dharma, bAkI puNya-pApanI vAsanA e to adharma chhe. puNya bhalun chhe evI vAsanA adharma chhe. samajANun kAI...? A to svabhAvanA Ashraye pragaT jhagajhagatun samyaggnAnarUpI tej evun chhe ke tenI sAthe mithyAvAsanArUpI andhakAr rahI shakato nathI, vilIn thaI jAy chhe.
are, ene potAnI chIj kevI ane kevaDI chhe tenI khabar nathI. tene santo kahe chhe-bhagavAn! ek vAr jAg prabhu! rAg ane sanyog-koI tArI chIjamAn nathI. tArI chIjamAn to anant gnAn ne Anand bharyAn chhe. tun sachchidAnand prabhu chho ne! ahAhA...! jem pIparamAn chosaTh pahorI tIkhAsh ane lIlo rang bharyo chhe je ghunTatAn bahAr Ave chhe, tem bhagavAn! tArI chIjamAn pUrNa gnAn ne Anand bharyAn chhe je teno Ashray karatAn paryAyamAn pragaT vyakta thAy chhe. bAkI bahAramAn tun abajopati hoy toy kAI nathI; e to badhI chIj dhUL chhe bApu! ane enA lakShe to anantakALamAn dukh
PDF/HTML Page 4162 of 4199
single page version
ja thayun chhe. parano-jaDano mahimA karI karIne bhagavAn! tun dukhI ja thayo chho.
bhAI! A paisA to jaD mATI-dhUL chhe. paisA kayAn tArA thaIne rahyA chhe? e to enApaNe rahyA chhe. tArApaNe thaIne rahe to e arUpI thaI jAy, ane jo tun ene tArApaNe mAne to tun ajIv thaI jAy. paN em to thatun nathI. mATe potAno mahimA maTADIne, parano mahimA kare e to badhun agnAn ane mUDhatA chhe. AchArya kahe chhe- nij gnAnAnandasvabhAvanA Ashraye amane chaitanyanun lasalasatun evun tej pragaT thayun chhe jethI agnAn ane mUDhatA vilIn thaI gayA chhe, nAsh pAmI gayA chhe.
ahA! potAnI chaitanyavastu to anAdithI chhe, paN tene bhUlIne anAdi kALathI e chAr gatimAn narka- nigodAdimAn avatAr karI karIne dukhI thaI rahyo chhe. ahA! narka ne tiryanchanA eNe anant anant avatAr karyA chhe. koI puNya yoge mAnD manuShya thayo ne k kdhan maLyun to abhimAnamAn chaDhI gayo ne jANe ‘hun pahoLo ane sherI sAnkaDI,’ ene santo kahe chhe-bhAI, jarA sAmbhaL. jenA vaDe tun abhimAnamAn chaDhayo chhe te chIj tArI nathI. puNyanA phaLamAn sheThAI vagere maLI jAy paN e to dhUL chhe. e dhULanAn pad bApu! e chaitanyanAn pad nahi. ame to anek vAr kahIe chhIe ke varShe je das hajAr mAge te nAno mAgaN, lAkh mAge te moTo mAgaN, ne kroD mAge te enAthI moTo mAgaN-bhikhAro chhe. potAnI anant chaitanyasampadAne oLakhyA-anubhavyA vinA A sheThiyA kroDapatio badhA bhikhArA chhe. AvI vAt jarA kaDak lAge paN A satya vAt chhe. puNya mAge te badhA bhikhArA ja chhe.
ahA! antaramAn Anandano nAth sachchidAnand prabhu pote chhe. jem hIrAmAn pAsA (pahel) pADatAn prakAsh vaDe jhagajhagAT chamake chhe, tem bhagavAn AtmAno antaramAn svIkAr karatAn chaitanyanun lasalasatun tej pragaT thAy chhe. jem hIrAmAn chamak bharI chhe tem bhagavAn AtmAmAn gnAn ne Anandanun purNa bharapur tej bharyun chhe. temAn antar-ekAgra thatAn samyaggnAnanun tej pragaT thAy chhe; arthAt shuddha svabhAv jeno mahimA chhe evo shuddha, buddha bhagavAn AtmA jhagajhagAT prakAshe chhe. A samyaggnAnano prakAsh thatAn parano mahimA maTIne nij svabhAvano mahimA pragaT thAy chhe.
A dehamAn vAt, pitta ne kaph jyAre vakare tyAre sannipAt thAy chhe. sannipAt thatAn mANas gAnDo-pAgal thaI bahAranI chIjo joI hasavA lAge chhe. e kAI harakhanun hasavun nathI, e to sannipAt bApu! pAgalanI dashA bhAI! tem mithyAdarshan, mithyAgnAn ne mithyA AcharaN vakare tyAre jIv pAgal-besudh thaI jAy chhe. potAnI andar anantI gnAn ane AnandanI sampadA bharI chhe chhatAn, A sharIr mArun, A dhan mArun, A bAyaDI-chhokarAn mArAn, A gAm mArun, A desh mAro-em badhe mArApaNun karI karIne gAnDo-pAgal mUDh jevo thaI jAy chhe. santo kahe chhe-bhAI! jem karavat vaDe lAkaDAnA be kaTakA judA kare chhe tem bhedagnAn vaDe sva ane parane judA kar. gnAnAnand svarUp te hun, ane jaD dehAdi hun nahi-em bene judA pAD. aho! AchArya bhagavAn potAnI vAt karIne jagatane samajAve chhe ke- rAgathI bhinna paDIne svabhAvamAn ekAgra thatAn mane lasalasato gnAnaprakAsh uday pAmyo chhe. AvI vAt!
have kahe chhe-gnAnaprakAsh jyAn mArAmAn uday pAmyo chhe tyAn ‘बन्ध–मोक्ष–पथ–पातिभिः अन्य–भावैः किम्’ bandh-mokShanA mArgamAn paDanArA anya bhAvothI mAre shun prayojan chhe? ‘नित्यउदयः परम् अयम् स्वभावःस्फुरतु’ nitya jeno uday rahe chhe evo kevaL A (anant chatuShTayarUp) svabhAv ja mane sphurAyamAn ho.
ahAhA...! lyo, AchAryadev kahe chhe-mArAmAn gnAnaprakAsh jyAn uday pAmyo chhe tyAn have bandh-mokShanA mArgamAn paDanArA anya bhAvothI mAre shun prayojan chhe? ahAhA...! mithyAdarshan-gnAn-chAritra te bandhamArga chhe, ne samyagdarshan- gnAn-chAritra te mokShamArga chhe. paN e bandh-mokShanA vikalpathI mAre shun kAm chhe? bhagavAn ek gnAyakanA Ashraye, je svabhAv andar hato te jhagajhagAT karato pragaT thayo chhe, to have bandh-mokShanA mArgamAn AvatA anek durvikalpathI amAre shun kAm chhe? ame to amArA svarUpanA nijAnandarasamAn virAjyA chhIe. amane have anant gnAn, anant darshan, anant sukh, anant vIrya-evI anant chatuShTayanI dashA pragaT thAo; amAre bIjun kAI joItun nathI. juo A dharmInI bhAvanA!
ahAhA...! AchAryadev kahe chhe-anAdi kALathI puNya-pAp ne dehanI kriyA mArI evI bhramaNA vaDe sansAramAn bhamatA hatA. paN have amane amArA bhagavAn-chidAnandaghan prabhuno draShTi ane gnAn dvArA bheTo thayo chhe. A sthitimAn have amane pUrNa prakAsh-kevaLagnAn prakAsh prApta thAy e ja bhAvanA chhe. have amane pUrNa AnandanA bhoganI bhAvanA
PDF/HTML Page 4163 of 4199
single page version
chhe; bIjA vikalpa ne vRuttinun amAre kAm nathI; panchamahAvratAdinA vikalpathI amane kAm nathI. ahAhA...! amArI chIjamAn pUrNa gnAnAnand svabhAv bharyo chhe, have te svabhAvanI pUrNa vyaktatA thAo bas e ja bhAvanA chhe. bhavano abhAv thaIne amArI je nij nidhi-anant chatuShya chhe te prApta thAo; A sivAy bIjI koI (svargAdinI) amane vAnchhA nathI. puNya upajAvIne svarge jAshun evI vAnchhA to agnAnIone ja hoy chhe; gnAnIne pUrNa svarUpanI prAptinI ja bhAvanA hoy chhe.
ghaNA vakhat pahelAnI lagabhag 66-67nI sAlanI vAt chhe. te vakhate bhAvanagaramAn dhruvanun nATak jovA gayelA. dhruvanI mAtA marI gaI to dhruv vairAgya pAmI sAdhu thaI gayo, ane jangalamAn tap karavA chAlyo gayo. tyAn tene tapathI chaLAvavA uparathI devIo-apsarAo AvI ane tareh tarehanI cheShTA vaDe tene chaLAvavA prayatna karavA lAgI. paN chaLe to dhruv shAno? dhruv chaLyo nahi. teNe eTalun kahyun-‘he mAtAo! jo mAre bIjo bhav hashe to tamAre kUkhe AvIsh, bAkI bIjun harAm chhe.’ em jyAre rAjakumArone dhruvanun bhAn thaI vairAgya thAy chhe tyAre, jo ke gher apsarAo samAn strIo hoy chhe chhatAn, mAtA pAse rajA levA jAy chhe ane kahe chhe-he mAtA! ame amArA dhruv AnandasvarUpane sAdhavA vanamAn jaIe chhIe; he sharIrane janma denArI janetA! ek vAr rovun hoy to roI le, bAkI ame pharIthI mAtA karavAnA nathI, ame amArA AnandasvarUpanI prApti karIshun, ahIn AchAryadev kahe chhe-amAre mahAvratAdinA vikalpothI kAm nathI, amane bas pUrNa dashA-siddha dashA prApta thAo. sAdhakapaNe ame jAgyA, to amane amArun sAdhya je siddhapad -pUrNa paramAtmapad-tenI prApti thashe. amAre e sivAy kAI joItun nathI. aho! dharmAtmAnI antaranI bhAvanA divya alaukik hoy chhe; teo bahAranI koI chIj (indrapad Adi)nI vAnchhA karatA nathI.
nALiyer chhe ne, nALiyer! tenA chAr bhAg chhe ek uparanAn chhAlAn, ek kAchalI, e kAchalI taraphanI rAtI chhAl ane chothun mIThun dhoLun Toparun. tem A AtmAne viShe A deh e chhAlAn samAn chhe, andar karma chhe te kAchalI chhe, rAgadveShanA bhAv te rAtI chhAl jevA chhe, ane e rAtI chhAlanI pAchhaL ToparAnA saphed goLA jevo bhagavAn AtmA ek gnAyak bhAvapaNe virAje chhe. jem mITho svAdiShTa ToparApAk karavo hoy to rAtaD-lAl chhAl kADhI nAkhavI paDe tem anAkuL Anand joIe teNe rAgathI bhinna paDavun joIe. bhAI, rAgathI bhinna paDI shuddha chaitanya svabhAvanun Alamban karyA vinA badhun nirarthak chhe. anyamatamAn narasinh mahetA thayA te paN Avun kahe chhe, juone-
jyAn lagI AtamAtattva chInyo nahi, tyAn lagI sAdhanA sarva jUThI.’ bhAI, A samajavAnAn TANAn AvyAn tyAre tun bIje rokAI jAy, vepAr-dhandhAmAn ne chhokarA-chhokarInun karavAmAn rokAI jAy to avasar vItI jashe, ne agnAn Ubhun raheshe. pachhI kayAn utArA karIsh bApu!
ahA! AtmA ek shvAsanI kriyA karI shakato nathI ke tene pheravI shakato nathI tyAn hun badhI duniyAnAn kAm karun chhun evI mAnyatA mithyA bhram ne mithyA abhimAn nathI to shun chhe? ahA!-
gADAnI nIche kutarun chAlatun hoy te em jANe ke A gADun mArAthI chAle chhe, tem paravastunI kriyA parathI thAy tene agnAnI hun karun chhun em mAne chhe. ahA! olA kutarAnA jevo Ane mithyA bhram chhe, kartApaNAnun mithyA abhimAn chhe. ahA! AvI bhramaNAne bhAngI andar bhagavAn jAgyo chhe to kahe chhe-amane Anandano svAd pragaT thayo chhe, ne pUrNa AnandanI dashA thAo; siddhapadanI prApti thAo. AvI bhAvanA!
‘syAdvAdathI yathArtha AtmagnAn thayA pachhI enun phaL pUrNa AtmAnun pragaT thavun te chhe.’ juo, dravyakarma, bhAvakarma ane nokarmathI bhinna gnAnAnandasvabhAvI prabhu hun AtmA chhun em nishchay karI nijasvarUpamAn ekAgra thAy tene AtmagnAnanun tej prApta thAy chhe. AtmagnAn thayA pachhI tene svarUpamAn ramaNatAnI ja bhAvanA hoy chhe. te svarUpamAn ramaNatAnA puruShArtha vaDe tenA phaLarUp pUrNa AtmAnI prApti karI le chhe; A rIte tene pUrNa gnAn ne AnandanI pragaTatA thAy chhe. Am pUrNa svabhAvanI pragaTatA te AtmagnAnanun phaL chhe, ne AtmagnAnIne te thaIne rahe chhe. juo A AtmagnAnanun phaL! AtmagnAnanun phaL mokSha chhe.
PDF/HTML Page 4164 of 4199
single page version
‘mATe mokShano ichchhak puruSh e ja prArthanA kare chhe ke-mAro pUrNasvabhAv AtmA mane pragaT thAo; bandhamokSha- mArgamAn paDatA anya bhAvonun mAre shun kAm chhe?’
juo A dharmInI bhAvanA! mokShanA ichchhuk dharmI puruSho nirantar paramAtmapadanI-pUrNasvabhAvanI prAptirUp siddhapadanI ja bhAvanA bhAve chhe; emane bIjI koI ichchhA hotI nathI. temane bandhamokShamArgamAn paDatA je anya bhAvo tenAthI prayojan nathI. vratAdi vikalpo ne tenA phaLamAn prApta thatAn indrAdi pado-enAthI dharmIne prayojan nathI. dharmInI draShTi pUrNa dravyasvabhAv par hoy chhe, ane pUrNanI prAptinI ja tene bhAvanA hoy chhe. dharmInI antaradashA alaukik hoy chhe, laukik padomAn te rAchatA nathI. AvI vAt chhe.
‘joke nayo vaDe AtmA sadhAy chhe topaN jo nayo par ja draShTi rahe to nayomAn to paraspar virodh paN chhe, mATe hun nayone avirodh karIne arthAt nayono virodh maTADIne AtmAne anubhavun chhun’-evA arthanun kAvya kahe chhe-
सद्यः प्रणश्यति नयेक्षणखण्डयमानः।
मेकान्तशान्तमचलं चिदहं महोऽस्मि।। २७०।।
shlokArtha– [चित्र–आत्मशक्ति–समुदायमयः अयम् आत्मा] anek prakAranI nij shaktionA samudAyamay आ आत्मा [नय–ईक्षण–खण्डयमानः] nayonI draShTithI khanDakhanDarUp karavAmAn AvatAn [सद्यः] tatkAL [प्रणश्यति] nAsh pAme chhe; [तस्मात्] mATe hun em anubhavun chhun ke– [अनिराकृत–खण्डम् अखण्डम्] jemAnthI khanDone nirAkRut karavAmAn AvyA nathI chhatAn je akhanD chhe, [एकम्] ek chhe, [एकान्त–शान्तम्] ekAnt shAnt chhe (arthAt jemAn karmanA udayano lesh paN nathI evA atyant shAnt bhAvamay chhe) ane [अचलम्] achaL chhe (arthAt karmanA udayathI chaLAvyun chaLatun nathI) evun [चिद् महः अहम् अस्मि] chaitanyamAtra tej hun chhun.
bhAvArtha– AtmAmAn anek shaktio chhe ane ek ek shaktino grAhak ek ek nay chhe; mATe jo nayonI ekAnt draShTithI jovAmAn Ave to AtmAnA khanD khanD thaIne teno nAsh thaI jAy. Am hovAthI syAdvAdI, nayono virodh maTADIne chaitanyamAtra vastune anekashaktisamUharUp, sAmAnyavisheShasvarUp, sarvashaktimay ekagnAnamAtra anubhave chhe. evun ja vastunun svarUp chhe, emAn virodh nathI. 270.
‘चित्र–आत्मशक्ति–समुदायमयः अयम् आत्मा’ anek prakAranI nij shaktionA samudAyamay A AtmA ‘नय–ईक्षण–खण्डयमानः’ nayonI draShTithI khanDakhanDarUp karavAmAn AvatAn ‘सद्यः’ tatkAL ‘प्रणश्यति’ nAsh pAme chhe;...
ahAhA...! anant shaktionA samudAyamay bhagavAn AtmA chhe. bhagavAn AtmA jIvatva, chiti, dRushi, gnAn, sukh, vIrya, prabhutva, vibhutva, sarvagnatva, sarvadarshitva Adi anant guNanA samudAyamay akhanD ek chaitanyavastu chhe. samayasAramAn 47 shaktionun AchArya bhagavAne varNan karyun chhe, paN AtmA chhe anant guNanA samudAyamay vastu.
ahAhA...! A to alaukik amRutabharyA kalasho chhe bhAI! jene sansAranun dukh maTADI anAkuL AnandamAn rahevun chhe enA mATe A alaukik vAt chhe. vAdavivAd karI bIjAne harAvavA chhe enA mATe A vAt nathI. yogasAramAn Ave chhe ne ke-
PDF/HTML Page 4165 of 4199
single page version
ahAhA...! sansAramAn chAre gati dukharUp chhe. svargamAn dev paN dukhI chhe, ane manuShyamAn karoDapati, abajopati ne moTA moTA rAjA-chakravartI paN dukhI chhe. sansAr eTale ja dukh bApu! ahA! AvA dukhamay sansArathI chhuTavun hoy enA mATe A vAt chhe. samajAy chhe kAI...? ahA! digambar santonI kathanImAn apAr unDAN bharyun hoy chhe.
ahAhA...! bhagavAn! tun koN chho? to kahe chhe-anant guNaratnAkar-chaitanyaratnAkar-gnAn ane Anandano sAgar prabhu tun chho. hun Avo chhun em hA to pAD, hA pADe to hAlat thashe. bAkI hA pADe toy Avo chho. ne nA pADe toy Avo chho.
ahA! AvA AtmAne, kahe chhe, nayonI draShTithI khanDakhanD karavAmAn AvatAn tatkAL nAsh pAme chhe. eTale shun? ke tenA ek ek dharmane ek ek nayathI lakShamAn letAn Akho AtmA khanDakhanD thaI jAy chhe. ek abhed svarUpane nay-dharmathI jotAn vA guNabhedathI jotAn abhedano nAsh thaI jAy chhe, arthAt abhed draShTimAn Avato nathI. lyo, have jyAn Avun chhe tyAn vrat, tap, bhakti, pUjA ityAdinA shubharAgathI dharma thAy e kayAn rahyun?
juo, agnAnIne potAnI chaitanyavastu gAyab chhe. tenI prApti kem thAy tenI A vAt chhe. to kahe chhe- AtmA vastue abhed ek chhe, temAn anant guN chhe, paN anant guNamay vastu abhed ek chhe. ahA! AvA AtmAne ek ek nayathI jotAn Atmavastu AkhI khanDakhanD thaI jAy chhe, arthAt pUrNa Atmavastu draShTimAnthI khovAI jAy chhe, gnAn ane draShTimAn AtmavastunI prApti thatI nathI. ahAhA...! ek ek nayathI jotAn ek ek nay-dharma upasI Ave chhe, tatsambandhI vikalpa uThe chhe, paN akhanD abhed vastu lakShamAn AvatI nathI. AtmAne bhedathI jyAn draShTimAn levA jAy chhe tyAn bhed-vikalpa uThe chhe, paN abhed lakShamAn Avato nathI, eTale draShTimAn te kShaNe te gUm thaI jAy chhe. ahAhA...! parathI ne rAgathI AtmAnI prApti thavAnun to dUr raho, ahIn kahe chhe-AtmAne tenA ek ek guNathI jovA jatAn tenI prApti thatI nathI. ahAhA...! shun kaLash chhe! gajabanI vAt bhAI!
kahe chhe-bIjI vAt (nimittathI ne vyavahArathI thAy e vAt) to tun javA de, jANavA lAyak je gney chhe evo tAro akhanD ek AtmapadArtha tene jANavAmAn, temAn rahelI anant shaktione bhed pADIne jovA jatAn, kahe chhe, ekarUp AtmapadArtha draShTimAn Avato nathI, parantu vikalpa uThe chhe, A rIte AtmapadArtha shraddhA-gnAnamAn nAsh pAme chhe; arthAt bhagavAn gnAyakanun yathArtha gnAn-shraddhAn uday pAmatun nathI. shubharAgathI-vyavahArathI ne nimittathI dharma thAy e to ekakor kADhI nAkhyun, kemake e to AtmAnA astitvamAn ja nathI, bhinna chIj chhe. A to enAmAn je chhe enI vAt chhe. bhAI, tArA tattvamAn anant guN chhe, te hotAn ek ekane bhed pADIne lakShamAn letAn vikalpa utpanna thAy chhe, abhed ekarUp dravyanI draShTi thatI nathI. Avo mArag chhe. gnAn ane draShTino dor abhed ek dravya par hovo joIe. vyavahAr ho, paN enI antardraShTimAn kAI ja kimmat nathI.
Avo mArag to saraL chhe bApu! paN ene je rIte chhe te rIte nisandeh besavo joIe. are, loko to nimitta ne vyavahAramAn aTakayA chhe, paN e mArga nathI, kemake nimitta ne vyavahAr AtmAnI chIj ja nathI. AvI vastusthiti chhe.
have AchAryadev potAnI vAt kare chhe. kahe chhe- ‘तस्मात्’ mATe hun em anubhavun chhun ke- ‘अनिराकृत–खण्डम् अखण्डम्’ jemAnthI khanDone nirAkRut karavAmAn AvyAnathI chhatAn je akhanD chhe, ‘एकम्’ ek chhe, ‘एकान्त शान्तम्’ ekAnt shAnt chhe (arthAt jemAn karmanA udayano lesh paN nathI evA atyant shAnt bhAvamay chhe) ane ‘अचलम्’ achaL chhe (arthAt karmanA udayathI chaLAvyun chaLatun nathI) evun ‘चिद् महः अहम् अस्मि’ chaitanyamAtra tej hun chhun.
joyun? AtmAmAnthI bhedone nirAkRut arthAt radabAtal nathI karyA, bahiShkRut nathI karyA, AtmAmAn anant guN chhe kharA, tathApi bhagavAn AtmA akhanD ek gnAyak vastu chhe, ne e akhanDanI draShTi karavAthI AtmAnI prApti thAy chhe, bhedanI draShTithI nahi; bhedanI draShTithI to vikalpa uThe chhe, nirvikalpatA thatI nathI. ahAhA...! anant guNanun ekarUp AtmA -Avun AtmasvarUp sarvagna sivAy koN kahe? bIjAo to matikalpanAthI kahe chhe, paN te satya nathI, mithyA chhe.
ahAhA...! AvI Atmavastu ekAnt shAnt chhe, sarvathA shAnt chhe. shAnt... shAnt... shAntasvarUp ja AtmA chhe em, kahe chhe, ame anubhavIe chhIe. ahAhA...! draShTino viShayabhUt AtmA akhanD abhed chhe, ek chhe ne ekAnt
PDF/HTML Page 4166 of 4199
single page version
shAnt chhe; jemAn vikalpano kolAhal ne karmanA udayano lesh paN nathI evo atyant shAnt bhAvamay prabhu AtmA chhe.
ahAhA...! anekAnt svarUp bhagavAn AtmA ekAnt shAnt bhAvamay chhe, pUrNa shAnt chhe. vaLI te achaL chhe. karmanA udayathI kadIy chaLe nahi evo trikAL achaL chhe. ahAhA...! kahe chhe-sadAy achaL chhe evun chaitanyamAtra tej hun chhun. lyo, AvA AtmAne draShTimAn levo tenun nAm samyagdarshan chhe. samajANun kAI...? Avo mArag bhAI! AtmA jinasvarUp ja chhe. jin ane jinavaramAn kAI ja pher nathI.
‘AtmAmAn anek shaktio chhe ane ek ek shaktino grAhak ek ek nay chhe; mATe jo nayonI ekAnt draShTithI jovAmAn Ave to AtmAnA khanDakhanD thaIne teno nAsh thaI jAy.’
joyun? kahe chhe-ek ek nayathI ek ek shaktine jovAmAn Ave to AtmAnA khanDakhanD thaIne teno nAsh thaI jAy; arthAt akhanD dravya-vastu gnAnamAn Ave nahi.
ahIn koI kahe ke-AtmA khanDakhanD kayAnthI thAy? kemake shAstramAn Ave chhe ke-न छिदन्ति, न भिदन्ति.
bhAI! ahIn kaI apekShAthI vAt chhe te samajavI joIe. vastu to akhanD ja chhe, paN ek ek guNane lakShamAn letAn AtmA anek khanDakhanDarUp bhAsashe, akhanDarUp nahi bhAse em eno artha chhe. em to AtmA anAdianant trikAL avinAshI chhe, paN ek ek bhedane lakSha karI grahaN karatAn khanDakhanD thaIne teno nAsh thaI jAy chhe. have Ano artha shun? e ja ke potAnI hayAtImAn akhanD-ekapaNun bhAsyun nahi, ane khanDakhanDapaNun bhAsyun to te akhanDapaNAnI nAsti chhe. samajANun kAI...? gnAnamAn akhanDapaNun bhAsyun nahi to akhanDapaNun kayAn rahyun? akhanD to chhe, paN enA gnAnamAn akhanDanI nAsti thaI.
have kahe chhe-‘Am hovAthI syAdvAdI, nayono virodh maTADIne chaitanyamAtra vastune anekashaktisamUharUp, sAmAnya-visheShasvarUp, sarvashaktimay ekagnAnamAtra anubhave chhe. evun ja vastunun svarUp chhe, emAn virodh nathI.’
vastumAn nitya, anitya; ek, anek ityAdi dharmo chhe, tathA sAmAnya dravyasvarUpathI ekarUp ane visheSh apekShA bhedarUp em vastu chhe, tathApi (A rIte vastune pratham jANIne) vastune sarvashaktimay abhed ek gnAnamAtra anubhave chhe tenun nAm samyagdarshan ne samyaggnAn chhe. hun ek chaitanyamAtra vastu chhun evI draShTi karIne vastumAn ekAgra thaI pariNamavun enun nAm dharma chhe; enun nAm AtmAnI svIkRuti ne oLakhAN chhe, ne e ja svAnubhav chhe. Avun ja vastusvarUp chhe, syAdvAdIne emAn virodh nathI; virodhanun nirAkaraN chhe.
have, gnAnI akhanD AtmAno Avo anubhav kare chhe em AchAryadev gadyamAn kahe chhe
‘न द्रव्येण खण्डयामि, न क्षेत्रेण खण्डयामि, न कालेन खण्डयामि, न भावेन खण्डयामि; सुविशुध्द एको ज्ञानमात्रो भावोऽस्मि’
‘(gnAnI shuddhanayanun Alamban laI em anubhave chhe ke) hun mane arthAt mArA shuddhatmasvarUpane nathI dravyathI khanDato (-khanDit karato), nathI kShetrathI khanDato, nathI kALathI khanDato, nathI bhAvathI khanDato; suvishuddha ek gnAnamAtra bhAv chhun.’
‘shuddhanayanun Alamban laI’-eTale shun? ke shuddhanayanA viShayabhUt abhed ek shuddha chaitanyamAtra nij vastunun Alamban laI gnAnI em anubhave chhe ke-dravya-kShetra-kAL-bhAvathI hun mane khanDato nathI. dravyathI judo, kShetrathI judo, kALathI judo ne bhAvathI judo-em hun mane khanDakhanDarUp anubhavato nathI. dravyamAn dravya-kShetra-kAL-bhAv-badhun ja abhedapaNe samAy chhe evo hun potAne akhanD anubhavun chhun. dravyathI shun, kShetrathI shun, kALathI shun, bhAvathI shun-hun to AkhI akhanD ek ja vastune anubhavun chhun. vastumAn enun dravya, enun kShetra, eno kAL (-avasthA) ane enA bhAv (guN) judA judA chhe em chhe ja nahi.
kaLash TIkAmAn kerInun draShTAnt Apyun chhe ne? jevI rIte kerImAn koI ansh resA chhe, koI ansh photarun chhe, koI ansh goTalI chhe tathA koI ansh mIThAsharUpe chhe-e chAre ansh judejudA chhe, em ek jIvavastumAn koI ansh jIvadravya chhe, koI ansh jIvakShetra chhe, koI ansh jIvakAL chhe, ane koI ansh jIvabhAv chhe-em chAr judejudA nathI. e to ek
PDF/HTML Page 4167 of 4199
single page version
abhed vastumAn chAr judA bhAg paDI gayA. evun mAnatAn viparItatA thashe, arthAt vastu jevI akhanD chhe tevI raheshe nahi.
mATe A prakAre chhe kerI ek sparsha, ras, gandh, varNayukta pudgalano pinD chhe. tethI sparshamAtrathI vichAratAn (e ja kerI) sparshamAtra chhe, rasamAtrathI vichAratAn (e ja kerI) rasamAtra chhe, gandhamAtrathI vichAratAn (e ja kerI) gandhamAtra chhe ane varNathI vichAratAn (e ja kerI) varNamAtra chhe. eTale ke kerI (svabhAvathI) ekarUp chhe, akhanD chhe; tene sparshathI juo toy kerI, rasathI juo toy kerI, gandhathI juo toy kerI, ne varNathI juo toy kerI ja chhe. (sparsha-ras-gandh-varNa kerIthI judI chIj nathI)
em jIvadravyane (ek akhanD vastune) dravyathI juo toy e akhanD vastu chhe, kShetrathI juo toy e akhanD vastu chhe, kALathI juo toy e akhanD vastu chhe, ne bhAvathI juo toy e trikALI akhanD vastu chhe. ek akhanD chaitanyavastu dravyathI judI, kShetrathI judI, kALathI judI, ne bhAvathI judI em chhe nahi. dravya juo to kShetra-kAL-bhAv chhe, kShetra juo to dravya-kAL-bhAv chhe, kALathI juo to dravya-kShetra-bhAv chhe, ne bhAvathI juo to dravya-kShetra-kAL chhe. dravya-kShetra-kAL-bhAv chArey abhed ek vastu chhe.
gnAnI kahe chhe-suvishuddha ek gnAnamAtra bhAv hun chhun. ek gnAnamAtra bhAv te hun em kahetAn emAn abhedapaNe dravya-kShetra-kAL-bhAv AvI gayA; chAr kAI judA chhe em chhe nahi.
‘shuddhanayathI jovAmAn Ave to shuddha chaitanyamAtra bhAvamAn dravya-kShetra-kAL-bhAvathI kAI paN bhed dekhAto nathI. mATe gnAnI abhedagnAnasvarUp anubhavamAn bhed karato nathI.’
shuddhanayathI jovAmAn Ave to eTale ke abhed ek dravyane jovAmAn Ave to shuddha chaitanyamAtra bhAvamAn dravya- kShetra-kAL-bhAvathI kAI paN bhed dekhAto nathI; eTale ke vastu abhed ja anubhavamAn Ave chhe. juo A gnAnInI anubhUti! dharmI-gnAnI puruSh akhanD ek vastumAn bhed pADato-joto nathI.
ek vastune dravya kaho toy e, kShetra kaho toy e, kAL kaho toy e, ne bhAv kaho toy e; gnAnI potAnI gnAnamAtra vastune ek-abhedapaNe grahaN kare chhe, khanDakhanD karI joto-anubhavato nathI. vastu-dravya kaho toy e dravya-kShetra kaho toy asankhyAt pradeshI e dravya, kAL kaho toy e trikALI dravya, ne bhAv kaho toy e gnAnamAtra dravya-em chArethI jotAn gnAnI abhed ek nirvikalpa vastumAtra ja dekhe chhe. antardraShTimAn bhed nathI, emAn to ekalo abhedano ja anubhav chhe. AvI vAt! samajANun kAI...?
‘gnAnamAtra bhAv pote ja gnAn chhe, pote ja potAnun gney chhe ane pote ja potAno gnAtA chhe-evA arthanun kAvya have kahe chhe
ज्ञेयो ज्ञेयज्ञानमात्रः स नैव।
ज्ञेयो ज्ञेयज्ञानकल्लोलवल्गन्
shlokArtha– [यः अयं ज्ञानमात्रः भावः अहम् अस्मि सः ज्ञेय–ज्ञानमात्रः एव न ज्ञेयः] je A gnAnamAtra bhAv hun chhun te gneyonA gnAnamAtra ja na jANavo; [ज्ञेय–ज्ञान–कल्लोल–वल्गन्] (parantu) gneyonA AkAre thatA gnAnanA kallolorUpe pariNamato te, [ज्ञान–ज्ञेय–ज्ञातृमत्–वस्तुमात्रः ज्ञेयः] gnAn–gney–gnAtAmay vastumAtra jANavo (arthAt
PDF/HTML Page 4168 of 4199
single page version
pote ja gnAn, pote ja gney ane pote ja gnAtA–em gnAn–gney–gnAtArUp traNe bhAvo sahit vastumAtra jANavo).
bhAvArtha– gnAnamAtra bhAv jANanakriyArUp hovAthI gnAnasvarUp chhe. vaLI te pote ja nIche pramANe gneyarUp chhe. bAhya gneyo gnAnathI judAn chhe, gnAnamAn pesatAn nathI; gneyonA AkAranI jhaLak gnAnamAn AvatAn gnAn gneyAkArarUp dekhAy chhe parantu e gnAnanA ja kallolo (tarango) chhe. te gnAnakallolo ja gnAn vaDe jaNAy chhe. A rIte pote ja potAthI jaNAvAyogya hovAthI gnAnamAtra bhAv ja gneyarUp chhe. vaLI pote ja potAno jANanAr hovAthI gnAnamAtra bhAv ja gnAtA chhe. A pramANe gnAnamAtra bhAv gnAn, gney ane gnAtA–e traNe bhAvoyukta sAmAnyavisheShasvarUp vastu chhe. ‘Avo gnAnamAtra bhAv hun chhun’ em anubhav karanAr puruSh anubhave chhe. 271.
‘यः अयं ज्ञानमात्रः भावः अहम् अस्मि सः ज्ञेय–ज्ञानमात्रः एव न ज्ञेयः’ je A gnAnamAtra bhAv hun chhun te gneyonA gnAnamAtra ja na jANavo;...’
juo, shun kahe chhe? je A gnAnamAtra bhAv hun chhun te chha dravyonA jANavAmAtra ja na jANavo. shun kIdhun? lokamAn jeTalAn dravyo chhe-anantA siddho ne anantA nigodanA jIvo sahit jIvo, anantAnant pudgalo-deh, man, vANI, karma ityAdi, ane dharma, adharma, AkAsh, kAL-em chha dravyo-tenA dravya-guN-paryAyo-te mArAn gney ane hun eno gnAyak em, kahe chhe, na jANavun have enun kartApaNun to kayAny gayun, ahIn to kahe chhe-enA (chha dravyonA) jANavAmAtra hun chhun em na jANavun. gajab vAt chhe bhAI! paradravyo sAthe gneyagnAyakapaNAno sambandh paN nishchayathI nathI, vyavahAramAtra evo sambandh chhe. samajAy chhe kAI...? jain tattvagnAn bahu jhINun chhe bhAI! A vyavahAr ratnatrayano rAg hoy chhe ne dharmAtmAne? ahIn kahe chhe-bhagavAn AtmA gnAyak, ne vyavahAr ratnatrayano rAg enun gney em vAstavamAn chhe nahi. bAramI gAthAmAn vyavahAr ‘jANelo’ prayojanavAn kahyo e to vyavahArathI vAt chhe. nishchayathI to svaparane prakAshanArI potAnI gnAnanI dashA ja potAnun gney chhe. rAgAdi paravastu-paradravyone enAn gney kahevAn te vyavahArathI chhe, nishchayathI par sAthe ene gneyagnAyak sambandh paN nathI. have par sAthe ene mArApaNAno -svAmitvano ane kartApaNAno sambandh hovAnI vAt to kayAny uDI gaI. samajANun kAI...?
ahAhA...! kahe chhe-je A gnAnamAtra bhAv hun chhun te gneyonA gnAnamAtra na jANavo. to kevI rIte chhe? to kahe chhe-
‘ज्ञेय–ज्ञान–कल्लोल वल्गन्’ (parantu) gneyonA AkAre thatA gnAnanA kallolorUpe pariNamato te, ‘ज्ञान– ज्ञेय–ज्ञातृमत्–वस्तुमात्रः ज्ञेयः’ gnAn-gney-gnAtAmay vastumAtra jANavo. (arthAt pote ja gnAn, pote ja gney ane pote ja gnAtA -em gnAn-gney-gnAtArUp traNe bhAvo sahit vastumAtra jANavo).
‘gneyonA AkAre thatA gnAnanA kallolarUpe pariNamato’-A vyavahArathI kahyun hon. kharekhar to gneyonun-chha dravyanun jevun svarUp chhe tene jANavAnA visheSharUpe pariNamavun te gnAnanI potAnI dashA chhe, ne te gnAnanA potAnA sAmarthyathI chhe. ‘gneyonA AkAre thatun gnAn’ e to kahevAmAtra chhe, bAkI gnAn gnAnAkAr ja chhe, gneyAkAr chhe ja nahi. samajANun kAI...? ahAhA...! ahIn kahe chhe-e gnAnanI paryAy ne mArA dravya-guN (dravya-guN-paryAy) traNe thaIne hun gney chhun. gnAn hun, gnAtA hun, ne gney A lokAlok-evun koNe kahyun? paramArthe em chhe nahi. em kahevun e vyavahAr chhe. ahAhA...! dharmInA antaranI khumArI to juo! kahe chhe-jagatamAn hun ek ja chhun, jagatamAn bIjI chIjo ho to ho, paramArthe tenI sAthe mAre jANavApaNAnoy sambandh chhe nahi. AvI vAt! samajANun kAI...?
ahAhA...! ahIn shun kahe chhe? ke par gney (parapadArtho-dev-guru-shAstra, panch parameShThI, ne vyavahAr ratnatray Adi gney), hun gnAn, ne hun gnAtA-evo sambandh hovAnun to dUr raho, hun gney, hun gnAn, ne hun gnAtA-evA traN bhedarUp paN hun nathI. e traNey hun ek chhun. juo A svAnubhavanI dashA! gnAn-gnAtA-gney evA bhedothI bhedAto nathI evo abhed chinmAtra hun AtmA chhun. hun gney chhun, hun gnAn chhun, hun gnAtA chhun evA traN bhed upaje e to rAg-vikalpa chhe, paN vastu ne vastunI draShTimAn evA bhed chhe nahi, badhun abhed ek chhe.
bhAI! tArAmAn tArun hovApaNun kevaDun chhe tenI tane khabar nathI. traN lokanA dravyo-dravya-guN-paryAyo trikALavartI
PDF/HTML Page 4169 of 4199
single page version
je anantAnant chhe te badhAne jANanArI tArI gnAnanI dashA te kharekhar tArun gney chhe. te dashA ekalI nahi, paN tArA dravya-guN-paryAy te badhun gney chhe. ahAhA...! te samastanun (-potAnun) gnAn te gnAn, te samasta (-pote) gney ane pote gnAtA-e traNey vastu ekanI ek chhe, traN bhed nathI. AvI jhINI vAt! gnAn-gnAtA-gney traNe bhAvo sahit vastumAtra pote ek chhe.
ahAhA...! bahu saras bhAvArtha chhe; vastunA marmanun mAkhaN chhe. kahe chhe-potAnA dravya upar draShTi ApatAn pote ja gnAtA, pote ja gnAn ane pote ja gney chhe em anubhavAy chhe, chha dravya gney, hun gnAn ane hun gnAtA em anubhavAtun nathI; kemake paramArthe par sAthe gney-gnAyak sambandh chhe ja nahi. AvI vAt!
kahe chhe-‘gnAnamAtra bhAv jANanakriyArUp hovAthI gnAnasvarUp chhe.’ juo, shun kIdhun? ke gneyo jagatanA chhe tene jANavArUp jANanakriyA te gnAn-svarUp chhe, gneyasvarUp nathI. gnAnanI paryAyamAn chha dravya jaNAy chhe te kharekhar chha dravya jaNAtA nathI, paN chha dravya sambandhI potAnun je gnAn te jaNAy chhe ane te kharekhar AtmAnun gney chhe. paragney jaNAy chhe em kahevun e to vyavahAr chhe. gney sambandhI potAnI gnAnanI paryAy jANavArUp thaI te enun gney chhe, olun (paragney) nahi, kemake potAmAn potAnI gnAnaparyAyanun astitva chhe (paranun nahi). ahAhA...! chha dravyane jANavAnI gnAnanI paryAy potAnI chhe, tene chha dravyanun gnAn kahevun te vyavahAr chhe; gney-gnAn gneyanun nathI, paN gnAnanun gnAn chhe, jANanakriyArUpabhAv gnAnasvarUp chhe. pt.. jayachandajI e ja spaShTa kare chhe-
‘vaLI te pote ja nIche pramANe gneyarUp chhe. bAhya gneyo gnAnathI judAn chhe, gnAnamAn pesatAn nathI; gneyonA AkAranI jhalak gnAnamAn AvatAn gnAn gneyAkArarUp dekhAy chhe parantu e gnAnanA ja kallolo (tarango) chhe. te gnAnakallolo ja gnAn vaDe jaNAy chhe.’
ahAhA...! juo, bAhya gneyo-rAgAdikathI mAnDI chhae dravyo potAnA AtmAthI (-potAnA dravya-guN-paryAy traNethI) judAn chhe. jo te judAn na hoy to ek hoy, paN em kadI banatun nathI, chhe nahi.
rAganun gnAn thAy temAn kAI rAg gnAnanI paryAyamAn Avato nathI. kevaLIne lokAlokanun gnAn thayun to lokAlok kAI gnAnamAn pesI gayA nathI. ghaTano jANanAr ghaT-rUpe thato nathI. vaLI ghaTano jANanAr vAstavamAn ghaTane jANe chhe em nathI. svaparane jANavAnA gnAnarUpe svayam AtmA ja thAy chhe. ghaTane jANavAnA gnAnarUpe AtmA thAy chhe; tethI ghaTanun gnAn nahi, paN AtmAnun ja gnAn chhe. potAnAmAn to potAnA gnAnapariNAmanun astitva chhe, gneyanun nahi. AtmAno ‘gna’ svabhAv chhe, ne ‘gna’ svabhAvI AtmAmAn jANanakriyA thAy te potAthI thatI potAnI kriyA chhe, emAn paragneyanun kAI ja nathI. Am gney sambandhI potAnA gnAnanun je pariNaman thayun te gney pote, gnAn pote ja, ne pote ja gnAtA chhe. samajANun kAI...?
gneyonA AkAranI jhalak gnAnamAn AvatAn gnAn gneyAkAr dekhAy chhe, parantu e gnAnanA ja kallolo chhe. juo, gnAn gneyAkAr chhe em nahi, e to gneyane jANavA prati tevA gnAnAkAre gnAn pote ja thayun chhe. gneyanun temAn kAI ja nathI. gney gnAnamAn peThun chhe em chhe ja nahi; arthAt gnAn gneyarUpe thAy chhe em chhe ja nahi. gnAn gnAnAkAr ja chhe, e gnAnanA ja kallolo chhe.
ahAhA...! kevun bhedagnAn karAvyun chhe! vItarAg mArga bahu sUkShma chhe bhAI! jarA dhIro thaIne sAmbhaL. kahe chhe- AtmA parane kare ke parathI AtmAmAn kAI thAy e vAt to javA de, e vAt to chhe nahi, paN par gnAnanI paryAyamAn jaNAy, gnAn parane jANe ke paragney gnAnanI paryAyamAn Ave-pese em paN chhe nahi. vastu-dravya ek gnAyakabhAvapaNe chhe te pote gnAnanI paryAyapaNe, jANanakriyArUpe thAy chhe te potAnI svaparaprakAshakanI kriyA chhe. emAn par jaNAy chhe em kahevun te vyavahAr chhe bas. par jaNAtun nathI, potAnI jANanakriyA jANavArUpe chhe te jaNAy chhe.
bhagavAn! tun AvaDo ne Avo ja chhe; bIjI rIte mAn to tArA svabhAvano ghAt thashe. sarvagna parameshvar kahe chhe-lokAlok jaNAy evaDI tArI paryAy nathI, tArI gnAnaparyAyane tun jAN evun tArun svarUp chhe. lokAlokane jANavun em kahevun e asadbhUt vyavahAr chhe, jUTho vyavahAr chhe.
PDF/HTML Page 4170 of 4199
single page version
to sAcho vyavahAr shun chhe? te A; pote jANag-jANavAnA bhAvavALun tattva hovAthI lokAlokanAn jeTalAn gneyo chhe tene ane potAne jANavAnI kriyArUpe potAmAn (potAnA astitvamAn) potAnA kAraNe pariName chhe. kharekhar to A gnAnano paryAy te gney chhe. gnAnanI paryAyanun par (padArtha) gney chhe em kahevun te vyavahAr chhe. AvI vAt chhe.
gneyonA AkAr eTale gneyonA visheSho-enI gnAnamAn jhalak Ave chhe arthAt te sambandhInun potAnun gnAn potAmAn potAthI pariName chhe. te gnAn gneyAkAr dekhAy chhe em kahyun paN te gneyAkAr thayun nathI, e to gnAnAkAr- gnAnanA ja tarango chhe. ahAhA...! jANag... jANag... jANag potAno svabhAv chhe, emAn paravastuno-paragneyano pravesh nathI, chhatAn enun jANavun ahIn (-potAmAn) thAy chhe te kharekhar enun (paragneyanun) jANavun nathI; jANavAnI potAnI dashA chhe enun jANavun chhe. A nyAyathI to vAt chhe; ene samajavI to paDe ne! koI thoDun samajAvI de?
juo, darpaNanA draShTAnte A vAt samajIe jem darpaNanI sAme kolasA, agni vagere mUkelAn hoy te darpaNamAn dekhAy chhe. paN e darpaNathI judI chIj chhe ne? darpaNamAn to te padArthonI jhalak dekhAy chhe, paN shun kolasA ne agni vagere darpaNamAn chhe? darpaNamAn to darpaNanI svachchhatAnun astitva chhe. jo agni vagere temAn peThAn hoy to darpaN agnimay thaI jAy, tene hAth aDakADaye hAth baLI jAy. paN em chhe nahi. darpaN darpaNanI svachchhatAnA pariNAme pote ja potAthI pariNamyun chhe; kolasA ke agninun temAn kAI ja nathI. samajANun kAI...?
A shun kIdhun? lyo, pharIthI. ek bAju darpaN chhe, ane tenI sAme ek bAju agni ne baraph chhe. agni agnimAn labak-jhabak thAy chhe, ne baraph baraphamAn pIgaLato jAy chhe. te samaye darpaNamAn paN bas evun ja dekhAy chhe. to shun darpaNamAn agni ne baraph chhe? nA; agni ane baraphanun hovun to bahAr potapotAmAn chhe, darpaNamAn temanun hovApaNun nathI, darpaNamAn teo peThA nathI. darpaNamAn to darpaNanI te-rUp svachchha dashA thaI chhe te chhe. agni ane baraph sambandhI darpaNanI svachchhatAnI dashA te darpaNanun potAnun pariNaman chhe, agni ne baraphanun temAn kAI ja nathI; agni ane baraphe emAn kAI ja karyun nathI, e to judA padArtho chhe.
tem bhagavAn AtmA svachchha chaitanya darpaN chhe. tenA gnAnamAn gneyonA AkAranI jhalak AvatAn gnAn gneyAkAr dekhAy chhe. sAme jevA gneyo chhe te ja prakAranI visheShatArUpe potAnI gnAnanI dashA thatAn jANe ke gnAn gneyAkAre thaI gayun hoy tem dekhAy chhe, parantu gnAn gneyAkAr thayun ja nathI, gnAnAkAr chhe; arthAt te gneyanA kallolo nathI, paN gnAnanA ja kallolo chhe, gnAnanI ja dashA chhe; gneyonun emAn kAI ja nathI. samajANun kAI...?
ahA! Avo potAnA astitvano mahimA jANyA vinA bhAI! tun dayA, dAn, vrat, tap karIkarIne sUkAI jAy toy lesh paN dharma thAy nahi. potAnA svarUpanA mahAtam (-mAhAtmya) vinA dharmanI kriyA koI di’ thaI shakatI nathI.
nAnI ummaranI vAt chhe. pAlejamAn pitAjInI dukAn hatI. te bandh karI rAtre mahArAj upAshrayamAn AvyA hoy tyAn emanI pAse jatA. tyAn mahArAj gAtA-
have AmAn tattvanI kAI khabar nahi, paN sAmbhaLIne te vakhate rAjI rAjI thaI jatA. lokamAn paN badhe Avun ja chAlI rahyun chhe ne! pote koN ne kevaDo chhe enI khabar na maLe, paN mAnDe vrat, tap, bhakti, pUjA Adi karavA; em ke enAthI dharma thashe, paN dhULamAny dharma nahi thAy. pote koN chhe enI khabar vinA shemAn dharma thashe? bApu! hun gnAnasvabhAv chhun em bhUlIne rAganA kartApaNAmAn manDayo rahe e to pAgalapaNun chhe. duniyA AkhI AvI pAgal chhe. samajANun kAI...?
ahAhA...! ahIn kahe chhe-‘A gnAnakallolo ja gnAn vaDe jaNAy chhe.’ potAnA hovApaNAmAn dayA, dAn AdinA bhAv, ke sharIr, man, vANI ityAdi paragneyono pravesh nathI, e to judA par chhe; mATe jANavAnI kriyA ja gnAn vaDe, AtmA vaDe jaNAy chhe. dayAnA pariNAm thAy tene jANanArI kriyA AtmAnI chhe ne te enun gney chhe, paN dayAnA pariNAm paramArthe AtmAnA nathI, ne paramArthe te AtmAnun gney nathI.
PDF/HTML Page 4171 of 4199
single page version
have koIne thAy ke A te vaLI kevo dharma? bhUkhyAne bhojan Apavun, tarasyAne pANI Apavun, nAgAne kapaDAn devAn, ne mAndAnI mAvajat karavI-evI koI vAt to samajAy. are bhAI! e to badhI rAganI kriyA bApu! te kALe jaDanI kriyA to jaDamAn thavAyogya thaI, te kriyA tArI nahi, ne rAganI kriyA paN tArI nathI. are, te kALe rAganun gnAn thayun te gnAn rAganun nathI, rAg temAn peTho nathI, jANavAnI kriyA tArA astitvamAn thaI chhe te tArI chhe, ane te kharekhar tArun gney chhe, rAgAdi paramArthe tArAn gney nathI. samajAy chhe kAI...?
agnAnI jIvone ATalun badhun (dayA, dAn Adine) oLangIne ahIn (gnAnabhAvamAn) Avavun moTo meru parvat upADavA jevun lAge chhe. paN AmAn tArun hit chhe bhAI!
have kahe chhe-‘A rIte pote ja potAthI jaNAvAyogya hovAthI gnAnamAtra bhAv ja gneyarUp chhe. vaLI pote ja potAno jANanAr hovAthI gnAnamAtra bhAv ja gnAtA chhe. A pramANe gnAnamAtra bhAv gnAn, gney ane gnAtA-e traNe bhAvoyukta sAmAnyavisheShasvarUp vastu chhe.’
juo, A badhAno saravALo karyo. jaNAvavAyogya par padArtho paramAn rahyA chhe, ane jANanAro jANanAramAn rahel chhe. jANanAr pote gnAnarUp thayo thako potAne jANe chhe. Am AtmA pote ja jaNAvAyogya chhe; gnAnamAtra bhAv ja potAnun gney chhe. par padArthane gney kahevo e vyavahAr chhe bas.
vaLI pote ja potAno jANanAr hovAthI gnAnamAtra bhAv ja gnAtA chhe. ahAhA...! paranI sAthe paramArthe AtmAne koI sambandh nathI. je jaNAy te paN potAnI dashA, jANanAro paN pote ane gnAn paN pote ja, ahAhA...! gnAn, gnAtA, gney traNey ekarUp. antaramAn draShTi mUkatAn AvA traN bhed AtmAnA chhe em rahetun nathI. par vastu gney ne pote gnAtA e to kayAny rahI gayun. pote ja gney, pote ja gnAn, ne pote ja gnAtA-evA traN bhed paN antardraShTimAn samAtA nathI, badhun abhed ekarUp anubhavAy chhe. lyo, Anun nAm dharma chhe; jemAn sAmAnyavisheShanun abhedapaNun prApta-siddha thayun te dharma chhe.
ahAhA...! ‘Avo gnAnamAtra bhAv hun chhun’ em anubhav karanAr puruSh anubhave chhe. gnAtA paN hun, gnAn paN hun, ne gney paN hun-em traNey ek hun-Avo je gnAnamAtra bhAv te hun chhun em anubhav karanAr puruSh potAne anubhave chhe. Avo anubhav thavo te dharma chhe. ‘anubhav’-anu nAm anusarIne, bhav nAm bhavan thavun; AtmAne- gnAnamAtra vastune-anusarIne thavun te anubhav chhe ne te dharma chhe. A sivAy rAgane anusarIne thavArUp je anek kriyAo chhe e badho sansAr chhe, e badhun raNamAn pok mUkavA jevun chhe.
ahAhA...! anubhav karanAr puruSh em anubhave chhe ke jANanAre ya hun, gnAney hun, ne jaNAvAyogya gney paN hun ja chhun. A traNenA abhedanI draShTi thatAn ene svAnubhav pragaT thayo chhe, ne temAn ene atIndriy AnandanA svAdanun vedan pragaT thayun hoy chhe. Ane samakit ane dharma kahe chhe. samajANun kAI...?
juo, ahIn sAmAnya-visheSh bey bhegun lIdhun chhe, kemake pramANagnAn karAvavun chhe. pramANagnAnamAn vastu trikALI sat, enI shaktio trikALI sat ane enI vartamAn paryAy e traNe thaIne vastu AtmA kahyo chhe. emAn sharIr, man, vANI, karma, ne vikAr ityAdi na Ave.
AtmA mechak, amechak ityAdi anek prakAre dekhAy chhe topaN yathArtha gnAnI nirmaL gnAnane bhUlato nathI– evA arthanun kAvya have kahe chhe–
क्वचित्पुनरमेचकं सहजमेव तत्त्वं मम।
तथापि न विमोहयत्यमलमेधसां तन्मनः
PDF/HTML Page 4172 of 4199
single page version
shlokArtha– (gnAnI kahe chhe) [मम तत्त्वं सहजम् एव] mArA tattvano evo svabhAv ja chhe ke [क्वचित् मेचकं लसति] koI vAr to te (Atmatattva) mechak (–anekAkAr, ashuddha) dekhAy chhe, [क्वचित् मेचक–अमेचकं] koI vAr mechak–amechak (bannerUp) dekhAy chhe [पुनः क्वचित् अमेचकं] ane vaLI koI vAr amechak (–ekAkAr, shuddha) dekhAy chhe; [तथापि] topaN [परस्पर–सुसंहत–प्रकट–शक्ति–चक्रं स्फुरत् तत्] paraspar susanhat (– sumilit, sugrathit, sArI rIte gUnthAyelI) pragaT shaktionA samUharUpe sphurAyamAn te Atmatattva [अलम–मेधसां मनः] nirmaL buddhivALAonA manane [न विमोहयति] vimohit karatun nathI (–bhramit karatun nathI, mUnjhavatun nathI).
bhAvArtha– Atmatattva anek shaktiovALun hovAthI koI avasthAmAn karmanA udayanA nimittathI anekAkAr anubhavAy chhe, koI avasthAmAn shuddha ekAkAr anubhavAy chhe ane koI avasthAmAn shuddhAshuddha anubhavAy chhe; topaN yathArtha gnAnI syAdvAdanA baLathI bhramit thato nathI, jevun chhe tevun ja mAne chhe, gnAnamAtrathI chyut thato nathI. 272.
(gnAnI kahe chhe) ‘मम तत्त्वम् सहजम् एव’ mArA tattvano evo svabhAv ja chhe ke ‘क्वचित् मेचकं लसति’ koI vAr to te (Atmatattva) mechak (-anekAkAr, ashuddha) dekhAy chhe, ‘क्वचित् मेचक–अमेचकं’ koI vAr mechak- amechak (bannerUp) dekhAy chhe ‘पुनः क्वचित् अमेचकं’ ane vaLI koI vAr amechak (-ekAkAr, shuddha) dekhAy chhe...
ahAhA...! shuddha chidAnandaghan ek chinmAtra vastu hun AtmA chhun evI jene antardraShTi thaI chhe te samyaggnAnI chhe. ahA! te samyaggnAnI potAnA tattvane kevun jANe chhe tenI A saras vAt chhe. kahe chhe-koI vAr mechak arthAt paryAyamAn ashuddhatA-malinatA-dukh chhe em gnAnI jANe chhe. malinatA-dukh paranA-nimittanA kAraNe chhe em nahi, paN potAnun ja (potAthI) evun pariNaman chhe em gnAnI jANe chhe. pravachanasAr, 47 nayanA adhikAramAn kartA ane bhoktA nayanI vAt lIdhI chhe. tyAn kahyun chhe ke-gnAnInI paryAyamAn potAnI kamajorIthI rAganun pariNaman chhe, rAg karavA lAyak chhe em nahi, chhatAn tene rAganun pariNaman chhe te apekShAe rAgano kartA-bhoktA hun chhun em gnAnI yathArtha jANe chhe. draShTi rAgane svIkAratI nathI, kemake draShTino viShay ek abhed chinmAtra AtmA chhe, paN sAthe samyaggnAn je varte chhe te em jANe chhe ke mArI dashAmAn mechakapaNun-rAgAdibhAvarUp malinatA chhe. gnAn svaparaprakAshak chhe ne? to svanI sAthe paryAyamAn je rAg chhe tene te jANe chhe. gaNadharAdi kShAyik samakitI hoy te paN Avun jANe chhe. samajAy chhe kAI...?
juo, AchArya amRutachandra deve A samayasAr shAstranI ‘AtmakhyAti’ nAmanI sanskRitamAn TIkA lakhI. mahAn TIkA chhe. anyamAn to shun jainamAn paN AvI TIkA bIje nathI. teo chhaThThe-sAtame guNasthAne prachur AnandanA jhule jhulatA sant-munivar hatA. teo trIjA kaLashamAn potAnI sthiti batAvatAn kahe chhe
dravyadraShTithI (hun) shuddha chaitanyamAtra mUrti chhun, topaN mArI pariNati rAgAdi pariNAmonI vyApti chhe tenAthI nirantar kalmAShit (melI) chhe. kahe chhe-mArI draShTi nirantar chinmAtra dravya-vastu upar hovA chhatAn paryAyamAn malinatA chhe em mArun gnAn jANe chhe. jyAn sudhI rAganI-karmanI pUrNa nivRutti na thAy tyAn sudhI gnAnIne gnAnadhArA ane karmadhArA-banne ek sAthe chAle chhe. jeTalo rAg chhe eTalI karmadhArA chhe, ne te chhe em gnAnI yathArtha jANe chhe.
to samakitIne Asrav-malinatA nathI, te nirAsrav chhe-em shAstramAn Ave chhe ne? hA, Ave chhe. te draShTi apekShAe vAt chhe. vaLI tene anantAnubandhI kaShAy nathI em sUchavavA mATenI vAt chhe. samayasAr gAthA 7p, kartAkarma adhikAramAn lIdhun chhe ke-shuddha chaitanyamUrti AtmAnI draShTi thaI chhe tene AtmA vyApak thaI shuddha paryAyano vistAr kare chhe, arthAt shuddha paryAy tenun vyApya chhe, ashuddha paryAy tenun vyApya karma nathI. A draShTi apekShAe vAt chhe. bAkI gnAnIne draShTi sAthe je gnAn varte chhe te yathAsthit jANe chhe ke paryAyamAn kinchit kaluShitatA- malinatA chhe.
ek bAju em kahe ke chothA guNasthAnathI shuddhatva pariNaman chhe, ane bIjI bAjuthI em kahe ke chhaThThe guNasthAne paN malinatA chhe-A kevun?
bhAI, jyAn je apekShA hoy te barAbar jANavI joIe. ekAnt tANavun na joIe. yathAkhyAt chAritra na hoy
PDF/HTML Page 4173 of 4199
single page version
tyAn sudhI rAg hoy chhe. draShTi tene svIkAratI nathI, paN gnAn tene yathAsthit jem chhe tem jANe chhe. ahA! A vItarAg sarvagna praNIt mArga yukti vaDe jem chhe tem jANavo joIe.
have kahe chhe-‘koI vAr mechak-amechak (bannerUp) dekhAy chhe.’ ahAhA...! samyaggnAnIne chAritraguNanI ek ja samayanI paryAyanA be bhAg-anshe nirmaLatA ne anshe malinatA banne-dekhAy chhe. mokShamArganI nirmaL ratnatrayanI paryAy pragaT thaI te, tathA sAthe sahachar evo je rAg bAkI chhe te-banne dekhAy chhe. ek samayamAn be dhArA chhe ne? gnAnIne jem shuddhatAnun gnAn chhe tem te samaye je ashuddhatA-malinatA chhe e paN jANavAmAn Ave chhe. bahAramAn vikalpa chhe tyAre (upayog svathI khasI par taraph gayo chhe tyAre) nirmaL paryAy-nirmaLatArUp dashA paN jANavAmAn Ave chhe, ne malinatA paN jANavAmAn Ave chhe; ek samayamAn banne jANavAmAn Ave chhe.
have kahe chhe-‘vaLI koI vAr amechak (-ekAkAr, shuddha) dekhAy chhe.’ nirvikalpa anubhavamAn, shuddhopayoganI dashAmAn ekalo Anand ane shuddhatA ja chhe. te kALe rAg dekhAto nathI. nirvikalpa upayoganA kALe abuddhipUrvakano rAg chhe, paN e khyAlamAn Avato nathI. nirvikalpa upayogamAn shuddhatAnun ja vedan chhe, te kALe abuddhipUrvakanA rAgane upayog jANI shakato nathI.
Am traN prakAr dekhAy chhe. have kahe chhe-
‘तथापि’ topaN ‘परस्पर–सुसंहत–प्रकट–शक्ति–चक्रं स्फुरत् तत्’ paraspar susanhat (-sumilit, sugrathit, sArI rIte gUnthAyelI) pragaT shaktionA samUharUpe sphurAyamAn te Atmatattva ‘अमल–मेधसां मनः’ nirmaL buddhivALAonA manane ‘न विमोहयति’ vimohit karatun nathI (-bhramit karatun nathI, munjhavatun nathI).
ahAhA...! shun kahe chhe? ke nirmaL paryAy ne malin paryAy-susanhat arthAt sArI rIte gUnthAyelI chhe. TheTh chaudame guNasthAne paN asiddhatva bhAv kahyo chhe ne! te asiddhatva bhAv sansAr chhe. tattvArthasUtramAn udayabhAvanA ekavIs bolamAn asiddhatvabhAv kahelo chhe. chaudame guNasthAne nimittarUpe chAr karmo vidyamAn chhe teTalI malinatA- asiddhatvarUp malinatA potAnA kAraNe hoy chhe. nIche samakitInI paryAyamAn paN jeTalI svabhAvanI draShTi ane sthiratA thaI eTalI nirmaLatA, tathA jeTalo rAg chhe eTalI malinatA-e benun sangaThan chhe, e be sugrathit chhe, sArI rIte gUnthAyelAn chhe. sAdhak jIvane sAdhakabhAv sAthe bAdhakatA chhe ja, na hoy to sarvagnapaNun hoy. A banne bhAv- nirmaLatA ne malinatA-pragaT chhe. ahAhA...! bhAShA shun chhe juo! ‘pragaT shaktionA samUharUpe sphurAyamAn’-eTale ke nirmaL paryAyanI shakti-yogyatA, ane malinatAnI yogyatA-banne ek sAthe pragaTarUpe maLelI chhe. ahIn shaktirUpe bhagavAn pUrNa chhe enI vAt nathI. ahIn paryAyanI yogyatAnI vAt chhe. nij pUrNAnand svabhAvanun avalamban letAn svadravyanA Ashraye je nirmaL samyagdarshan-gnAn-chAritra pragaT thayun te, ane tenI sAthe dharmIne je panchamahAvratAdino vikalpa varte chhe te-e banne ek samayamAn sugrathit samUharUpe sphurAyamAn chhe. ek samayanI dashAmAn A banne bhAvo pragaTarUp chhe. ahA! gajab vAt karI chhe! shun kaLash chhe! paryAy-paryAyanI sambhAL lIdhI chhe.
ahA! jenI buddhi nirmaL thaI gaI chhe evA samyagdraShTi jIvane AtmatattvanI AvI vichitratA-nirmaLatA ne malinatA banne sAthe dekhAvA chhatAn tenA manane vimohit karatI nathI, munjhavatI nathI; arthAt dharmI jIv mithyAbhAvane prApta thato nathI. ahAhA...! dharmIne ek sAthe sukhanun vedan, ane ashuddhatAnun-dukhanun vedan hoy topaN te munjhAto nathI, mArgathI chalit thato nathI. ek paryAyamAn jeTalo mokShamArga pragaT thayo eTalo Anandano bhAg, ane jeTalo rAg chhe eTalo dukhano bhAg-e bey vastusthiti chhe em dharmI barAbar jANe chhe. hun (svabhAve) nirmaL chhun, chhatAn A rAg kem? A shun? -em dharmIne bhramaNA thatI nathI. AvI vAt chhe.
juo, hinsA, jUTh, chorI, kushIl ityAdi pApabhAv chhe, ne dayA, dAn, vrat, tap, bhakti-pUjAnA vikalpa te puNyabhAv chhe; A banne bhAv bandhanun kAraN chhe. e bannethI bhinna paDI, nij nitya niranjan chinmAtra vastunI draShTi karatAn paryAyamAn
PDF/HTML Page 4174 of 4199
single page version
AnandanA anubhav sahit samakit pragaT thAy chhe. A dharma chhe. ahAhA...! Am jene antaramAn dharma pragaTayo chhe evA samakitI gnAnIne potAnun Atmatattva kevun dekhAy chhe enI A vAt chhe. to kahe chhe-
‘Atmatattva anek shaktiovALun hovAthI koI avasthAmAn karmanA udayanA nimittathI anekAkAr anubhavAy chhe, koI avasthAmAn shuddha ekAkAr anubhavAy chhe ane koI avasthAmAn shuddhAshuddha anubhavAy chhe...’
juo, AtmA shuddha chidAnandaghan prabhu-enI nirmaL pratIti ane anubhav thavA chhatAn dharmIne paryAyamAn vikAranun vedan-AsvAd hoy chhe. dharmIne shuddhopayogamAn Anand ane shAntinun vedan hoy chhe. chhatAn puruShArthanI kamajorIthI jeTalun lakSha par upar jAy chhe teTalo gnAnIne dukhano AsvAd-vedan hoy chhe; joke karmano uday to nimittamAtra chhe, parantu potAnI paryAyamAn je naimittik vikAr pragaT thAy chhe enun vedan dharmIne chhe, ane tenun gnAn ene yathAsthit jANe paN chhe. sharIr, vANI ityAdi jaDanun vedan to (gnAnI ke agnAnI) koIne hotun nathI. parantu gnAnIne, jeTalI antar-svabhAvamAn ekAgratA chhe eTalo Anand chhe topaN, jeTalo rAg vidyamAn chhe teTalun tene dukhanun AsvAdan-vedan avashya chhe.
vaLI, kahe chhe, koI avasthAmAn shuddha ekAkAr anubhavAy chhe. ahAhA...! dharmI jIvane potAnA antaramAn upayog lAge chhe, shuddhopayoganI dashA hoy chhe tyAre ekAkAr shuddhano-pavitratAno ja anubhav hoy chhe.
ane vaLI koI avasthAmAn shuddhAshuddha anubhavAy chhe. eTale shun? ke potAnI chinmAtra vastunA Ashraye jeTalI nirmaL AnandanI pariNati pragaT chhe tene dharmI jANe chhe ane sAthe jeTalo rAg-malinabhAv chhe tene paN gnAnI jANe chhe. dharmIne shuddhatAnI sAthe kinchit rAganun vedan hoy chhe temAn virodh nathI. be chhe to viruddhabhAv paN sAthe rahI shake chhe. dharmIne jeTalI vItarAgatA thaI teTalun shuddhatAnun-Anandanun vedan chhe, ne sAthe jeTalo rAg chhe teTalun dukhanun paN vedan chhe. Am ek sAthe Anand ane dukhanA vedanamAn virodh nathI, chhe to banne paraspar viruddha, paN banne sAthe rahe chhe evI ja sAdhakadashA hoy chhe. bannene gnAnI ek sAthe jANe chhe.
juo, tIrthankarane janmathI ja kShAyik samakit hoy chhe. ATh varShanI ummare svabhAvanA visheSh AlambanapUrvak pAnchamA guNasthAnane prApta thaI aNuvrat dhAraN kare chhe. temAn koI tIrthankar chakravartI paN hoy to tene chhannu hajAr rANIo ane te sambandhI bhog paN hoy chhe. bhogamAn sukhabuddhi nathI tathApi bhoganI AsaktinA pariNAm hoy chhe. A AsaktinA vedanane te dukharUp jANe chhe. ane jeTalI shuddhatA pragaT varte chhe teTalun shAntinun vedan Ave chhe tene sukharUp jANe chhe-bannene te ek sAthe jANe chhe. chhaThThe guNasthAne bhAvalingI munivarane shubhabhAv hoy chhe tene te dukharUp jANe chhe, ane AtmAnA Ashraye jeTalI nirmaLatA pragaTI chhe teTalun tene Anandanun vedan hoy chhe. sAdhak dharmI A bannene ek sAthe jANe chhe. AvI sAdhakadashA hoy chhe. juo, -
-mithyAdraShTine ekAnt ashuddhatAnun-dukhanun vedan hoy chhe. -bhagavAn kevaLIne ekAnt shuddhatAnun-Anandanun vedan hoy chhe. ane -sAdhakane anshe Anand ane anshe dukh-em bannenun ek sAthe vedan hoy chhe. ahAhA...! prabhu! tArI vichitratA to dekh! anek prakAranI yogyatA paikI ek vikArapaNe pariNamavAnI yogyatA paN chhe. samakitIne je rAg utpanna thAy chhe te paryAyanI yogyatA-shaktithI thAy chhe, ane teno gnAnI kartA ane bhoktA paN chhe. (pariNamananI apekShA kartA-bhoktA kahyo chhe, dharmI rAgano svAmI chhe em nahi). pravachanasAr, 47 nayanA adhikAramAn kahyun chhe ke-gnAnIne paN jeTalo rAg thAy chhe eno AdhAr-adhiShThAtA AtmA chhe. parantu jyAn prayojan dravyadraShTi karAvavAnun hoy tyAn rAgano AdhAr AtmA nathI em kahevAmAn Ave chhe. Avo bhagavAn kevaLIno kahelo mArag apUrva ane sUkShma chhe. bhAI! tene ek vAr tArA gnAn-shraddhAnamAn to le; tun nyAl thaI jaIsh.
have kahe chhe-Avun vichitra Atmatattva chhe ‘topaN yathArtha gnAnI syAdvAdanA baLathI bhramit thato nathI, jevun chhe tevun ja mAne chhe, gnAnamAtrathI chyut thato nathI.’ ahA! paryAyamAn raudradhyAnanA pariNAm hoy topaN syAdvAdanA baLathI dharmI bhramit thato nathI; mArgathI chalit thato nathI. pancham guNasthAn sudhI raudradhyAn hoy chhe. to raudradhyAn thatAn are! A shun? chinmAtra evA mane raudradhyAn! -em chalit thato nathI. (balake vairAgya pAme chhe).
juo, jenA peTamAn te ja bhave mokShagAmI evA lav ane kushanA jIvo hatA evAn sItAjI mATe rAmachandrajIe
PDF/HTML Page 4175 of 4199
single page version
sArathIne hukam karyo ke-sItAjIne jyAn sinh ne vAgh hoy evA jangalamAn laI jAo, ane tyAn chhoDI do. ararar! AvA pariNAm! sArathI paN stabdha thaI gayo, paN shun kare? ek bAju nokarI ne bIjI bAju rAmachandrano hukam. sArathIe sItAjIne jangalamAn chhoDayAn to pratham ekadam AghAt thayo, em ke A shun? AnkhamAnthI AnsunI dhArA vahevA lAgI. thoDI vAramAn shAnt thayA pachhI sItAjIe sArathIne kahyun ke-“rAmachandrajIne kahejo ke hun dharmAtmA chhun em jANavA chhatAn lokApavAdathI tame mane tajI to bhale, paN lokApavAdathI dharma mA chhoDasho; samakit ne AtmashAntinI dashAne mA chhoDasho.” juo, e vakhate paN A avAj! paryAyamAn rAg chhe, Arta pariNAm chhe enun bhAn chhe, ane svabhAvathI hun rAg rahit chhun enun paN bhAn chhe. Am dharmI samakitI puruSh bhramit thato nathI, parantu jem chhe tem mAne chhe.
juo, rAmachandrajI paN puruShottam samakitI hatA. emane paN (paryAyamAn) shuddhatA ane raudratA-be bhAv ek sAthe hovA chhatAn potAnA svabhAvathI chyut thayA nahi. A rIte syAdvAdanA baLathI dharmI svabhAvathI chyut thatA nathI. AvI vAt! samajANun kAI...?
AtmAno anekAntasvarUp (–anek dharmasvarUp) vaibhav adbhut (AshcharyakArak) chhe–evA arthanun kAvya have kahe chhe–
मितः क्षणविभङ्गुरं ध्रुवमितः सदैवोदयात्।
इतः परमविस्तृतं धृतमितः प्रदेशैर्निजै–
रहो
shlokArtha– [अहो आत्मनः तद् इदम् सहजम् अद्भुतं वैभवम्] aho! AtmAno te A sahaj adbhut vaibhav chhe ke–[इतः अनेकतां गतम्] ek taraphathI jotAn te anekatAne pAmelo chhe ane [इतः सदा अपि एकताम् दधत्] ek taraphathI jotAn sadAy ekatAne dhAraN kare chhe, [ इतः क्षणः विभङ्गुरम्] ek taraphathI jotAn kShaNabhangur chhe ane [इतः सदा एव उदयात् ध्रुवम्] ek taraphathI jotAn sadAy teno uday hovAthI dhruv chhe, [इतः परम– विस्तृतम्] ek taraphathI jotAn param vistRut chhe ane [इतः निजैः प्रदेशैः धृतम्] ek taraphathI jotAn potAnA pradeshothI ja dhAraN karI rakhAyelo chhe.
bhAvArtha– paryAyadraShTithI jotAn AtmA anekarUp dekhAy chhe ane dravyadraShTithI jotAn ekarUp deekhAy chhe; kramabhAvI paryAyadraShTithI jotAn kShaNabhangur dekhAy chhe ane sahabhAvI guNadraShTithI jotAn dhruv dekhAy chhe; gnAnanI apekShAvALI sarvagat draShTithI jotAn param vistArane pAmelo dekhAy chhe ane pradeshonI apekShAvALI draShTithI jotAn potAnA pradeshomAn ja vyApelo dekhAy chhe. Avo dravyaparyAyAtmak anantadharmavALo vastuno svabhAv chhe. te (svabhAv) agnAnIonA gnAnamAn Ashcharya upajAve chhe ke A to asambhavit jevI vAt chhe! gnAnIone joke vastusvabhAvamAn Ashcharya nathI topaN temane pUrve kadI nahoto thayo evo adbhut param Anand thAy chhe, ane tethI Ashcharya paN thAy chhe. 273.
PDF/HTML Page 4176 of 4199
single page version
paramAtmapurANamAn darshan ane gnAn-e bene adbhutarasamAn lIdhA chhe. tyAn kahyun chhe ke AtmAnI ek samayanI darshan ane gnAn e be paryAyamAnthI ek darshananI-darshanopayoganI-paryAy lokAlokane arthAt AkhA pUrNa satne ‘te badhun abhed chhe’ em dekhe chhe. temAn ‘A jIv chhe ne A ajIv chhe’ evo bhed paN nathI. are, ‘A chhe’ evo bhed paN temAn nathI. jyAre bIjo ek samayano gnAnaparyAy badhAne bhinna-bhinna karIne bhedathI jANe chhe. dravyabhed, guNabhed, paryAyabhed ane ek-ek paryAyamAn paN anant bhed vagere badhAne bhinna-bhinna karIne gnAn jANe chhe. A rIte, je samaye darshanano paryAy badhAne bhinna karyA vinA dekhe chhe te ja samaye gnAnano paryAy badhAne bhinna-bhinna karIne jANe chhe. ane A AtmAno adbhut ras chhe. jyAre ahInyA AtmAmAn kevo adbhut vaibhav chhe te kahevun chhe. to, kahe chhe ke,
‘अहो आत्मनः तद् इदम् सहजम् अद्भूतं वैभवम् aho! AtmAno te A sahaj adbhut vaibhav chhe ke- इतः अनेकतां गतम् ek taraphathI jotAn te anekatAne pAmelo chhe.’ paryAyathI jotAn AtmA anekapaNe dekhAy chhe ane te evo chhe paN kharo. lyo, A paN AtmAno ek svAbhAvik adbhut vaibhav chhe em kahe chhe.
‘इतः सदा अपि एकताम् दधत् ek taraphathI jotAn sadAy ekatAne dhAraN kare chhe.’ vastudraShTithI-dravyadraShTithI jotAn AtmA ekarUp chhe. ane A paN AtmAno ek sahaj adbhut vaibhav chhe.
prashna– jagat to A bahAranA paisAdine vaibhav kahe chhe ne? samAdhAna– bhAI! e to dhUDano vaibhav chhe. te kayAn AtmAmAn hato? te ekeek (darek) paramANu to tenAmAn-jaDamAn chhe. tethI te paisAdi AtmAno vaibhav chhe em kayAnthI Avyun?
ahIn to AtmAno vaibhav ene kahe chhe ke ek bAjuthI-paryAyadraShTithI-anekane jovAnI draShTithI-joIe to paryAyamAn anekatA dekhAy chhe arthAt anant paryAyo dekhAy chhe. kemake anant guNonI anant paryAyo chhe. ane ek bAjuthI-dravyadraShTithI-vastudraShTithI-jotAn AtmA ekarUp dekhAy chhe. juo, A anekatA paryAyamAn chhe ane ekatA dravyamAn chhe em kahyun chhe. tathA AtmA sadAy एकताम् दधत्–ekatAne dhAraN kare chhe, dhArI rAkhe chhe em paN kahyun chhe.
‘इतः क्षण–विभङगुरम् ek taraphathI jotAn kShaNabhangur chhe.’ eTale? ke krame-krame thatI dashAnI draShTithI joIe to AtmA kShaNabhangur dekhAy chhe.
rAjakoTamAn ek vedAntI bAvo hato. teNe ek vAr evun sAmbhaLyun ke jainanA ek sAdhu (pU. shrI kAnajIsvAmI) adhyAtmanI bahu UnchI vAt kare chhe. tene tethI thayun ke lAv sAmbhaLavA jAun. te sAmbhaLavA Avyo. pravachanamAn tyAre evun Avyun ke paryAyano nAsh thAy chhe mATe AtmA paryAyathI anitya chhe. te bAvAne thayun ke shun AtmA anitya hoy? Avo (anitya) AtmA na hoy, e to nitya hoy. avinAshI AtmA hoy te barAbar AtmA chhe. tethI, ‘mAre Avun sAmbhaLavun nathI’ -em kahIne te chAlyo gayo. paN bhAI! paryAyathI AtmA nAshavAn chhe ane vastuthI avinAshI chhe. ane A to vastunun svarUp chhe.
parantu A to jainanun chhe? bhAI! jainanun eTale ke vastunun Avun svarUp chhe. parantu, jo vastumAn anityapaNun na ja hoy to, kArya to anityapaNAmAn thAy chhe? A dravya dhruv chhe, shuddha chhe evun (nirNayarUpI) kArya to paryAyamAn thAy chhe? pratham paryAyamAn sAchun mAnyun nahotun ane have tene pheravIne (TALIne) sAchun mAnyun to te paryAyamAn manAyun chhe. arthAt anitya nityano nirNay kare chhe. paN kAI nitya nityano ke anityano nirNay karatun nathI. kAraN ke e nitya to nitya ja chhe. (temAn pheraphAr thato nathI.)
ahIn kahe chhe ke ek taraphathI jotAn pote potAthI kShaNabhangur chhe, kShaNe-kShaNe nAsh thavAvALI chIj chhe em dekhAy chhe. juo, parane laIne AtmA kShaNabhangur chhe em nathI kahyun. tem ja paravastunI-ke je kShaNabhangur chhe tenI- paN
PDF/HTML Page 4177 of 4199
single page version
ahInyA vAt nathI. eTale ke paisA ne sharIrAdi kShaNabhangur chhe e vAt atyAre nathI. parantu vastunI (AtmAnI) avasthA ek samay rahe chhe ne bIje samaye teno nAsh thAy chhe tethI kramavartI dashAthI jotAn AtmA ja kShaNabhangur dekhAy chhe em kahevun chhe.
ahA! pahelAn em vAt karI hatI ke ek taraphathI-paryAyadraShTithI jotAn AtmAmAn anekatA dekhAy chhe ane ek taraphathI-dravyadraShTithI jotAn temAn ekatA dekhAy chhe. -bas, eTalI vAt hatI. jyAre have kahe chhe ke ek taraphathI jotAn kShaNe kShaNe nAshavAnapaNun dekhAy chhe. paryAy utpanna thaIne nAsh pAme chhe. tethI te draShTithI joIe to paryAyamAn- AtmAmAn kShaNabhanguratA chhe, AtmAnI paryAy kShaNabhangur chhe. matalab ke paryAy kramasar thAy chhe te apekShAe AtmAne kShaNabhangur kahevAmAn Ave chhe. ane Ane potAno svAbhAvik vaibhav kahyo chhe.
ahA! ek-ek shlokamAn keTalun bharI dIdhun chhe! paN jo shAntithI potAnA AtmA mATe thoDo svAdhyAy kare to khabar paDe ke aho! AvI chIj bIje chhe nahIn ane vastu AvI ja hoy. are! AvA nij AtmA taraphanA vichAr, manan, manthan kare to teno shubhabhAv paN bIjI jAtano hoy chhe. parantu te to bahAramAn aTakayo chhe.
juo, paisA Adine laIne AtmA anek chhe em nahIn. parantu paryAyamAn anekapaNun chhe tethI te anek chhe. tathA paisA ne sharIrAdi nAshavAn chhe mATe AtmA kShaNabhangur chhe em paN nahIn. parantu tenI paryAy ja nAshavAn hovAthI te kShaNabhangur chhe em kahe chhe. lyo, AvI chIj chhe.
‘इतः सदा एव उदयात् ध्रुवम् ek taraphathI jotAn sadAy teno uday hovAthI dhruv chhe.’ juo, sadAy ne dhruv-e be shabdo ek sAthe kahyA chhe. to kahe chhe ke ek taraphathI jotAn sadAy nAm traNe kAL AtmAno uday hovAthI dhruv chhe. eTale ke e to chhe tevo chhe-traNe kAL dhruv chhe... dhruv chhe... dhruv chhe. ane tethI kShaNe kShaNe nAsh thavun e temAn nathI. paryAy kShaNabhangur chhe ne? tethI tenI sAme kahe chhe ke AtmA trikAL ekarUp rahenAr chhe. lyo, A AtmAno vaibhav batAvAy chhe.
ahAhA! ek taraphathI jotAn AtmA sadAy ek ja prakAre-dhruvapaNe rahe chhe. paryAy badalatI rahe chhe paN dhruv badalatun nathI. ane Avo teno svabhAv chhe. ahIn to pramANagnAnano viShay batAve chhe ne! AtmAnun-potAnun astitva keTalAmAn chhe tenun gnAn karAve chhe ne! tethI bhale paryAy kShaNabhangur ho-kShaNe kShaNe nAsh pAmatI ho-topaN te chhe to AtmAno vaibhav em kahe chhe. arthAt potAnAmAn potAne laIne paryAy chhe paN parane laIne te chhe nahIn. ahA! mUL chIjane pahonchavA mATe to anek prakAranA puruShArthanI ugra gati joIe.
ahIn kahe chhe ke bhagavAn AtmA, ek taraphathI jotAn, trikAL dhruv-ekarUp chhe. matalab ke te chhe... chhe... ne chhe. ane ek bAjuthI jotAn te chhe... chhe... ne chhe em nahIn paN te chhe ne nAsh pAme chhe, chhe ne nAsh pAme chhe. eTale ke AtmA dravye sadA dhruv, ekarUp ne sadRush chhe. ane paryAye kShaNabhangur, visadRush chhe. paryAy kShaNe kShaNe utpanna thaIne jAy, utpanna thaIne jAy chhe; tenAn sRuShTi ne nAsh, sRuShTi ne nAsh thAy chhe; tenAn janma ne maraN, janma ne maraN thAy chhe. janma nAm upajavun, sRuShTi thavI, utpatti thavI. ane maraN nAm nAsh thavun. ek samayanI paryAyanI utpatti thavI te teno janma chhe ane bIje samaye te kShaNabhangur paryAyano nAsh thavo te tenun maraN chhe. lyo, A rIte paryAyamAn janma-maraN chhe. arthAt tenA utpatti ne vyay; sRuShTi ne nAsh; janma ne maraN to paryAyamAn chhe. ahA! AtmatattvanA sahaj vaibhavanun svarUp Avun chhe. ane tene draShTipUrvak gnAnamAn barAbar levun joIe.
-A rIte paryAyamAn (1) anekatA ne (2) kShaNabhanguratA tathA dravyamAn (1) ekatA ne (2) dhruvatA chhe em varNavyun. have (trIjA bolamAn) kShetrathI varNave chhe.
‘इतः परम–विस्तृतम् ek taraphathI jotAn param vistRut chhe.’ ek taraphathI jotAn AtmA ek samayamAn lokAlokane jANe chhe tethI jANe ke teTalo vyApak hoy em dekhAy chhe. vastu AtmA ek samayamAn ek sAthe jANe traN kAL ne traN lokamAn vyApI jAy chhe eTale ke tenun gnAn sarvagat thaI jAy chhe-sarvane jANI le chhe tethI jANe ke te teTalo vishAL chhe em dekhAy chhe. AtmA atyAre paN Avo chhe ho. jo ke ahIn to atyAre sAdhakajIvanI vAt chhe. to, sAdhakajIvano paN ek samayano gnAnaparyAy lokAlokane-jeTalA anant siddho Adi chha dravyo chhe te badhAne- jANe chhe. mATe, ek bAjuthI jue-jANe to em jaNAy ke jANavAnI apekShAe AtmAno kShetrathI teTalo vistAr chhe. kAraN
PDF/HTML Page 4178 of 4199
single page version
ke te badhAne jANe chhe ne!
‘इतः निजैः प्रदेशैः धृतम् ek taraphathI jotAn potAnA pradeshothI ja dhAraN karI rakhAyelo chhe.’ paryAyamAn lokAlokanun gnAn dhArI rAkhyun chhe te apekShAe tene vistRut kahyo hato. ane have kahe chhe ke dravyanI apekShAe juo to AtmAe mAtra potAnA kShetrane dhArI rAkhyun chhe (-potAnA kShetramAn rahelo chhe) parantu par vastune dhArI nathI, par vastune potAnA pradeshomAn dhAraN karI nathI. ahA! paryAyamAn paranun vishAL gnAn chhe te apekShAe AtmAne sarvagat kahevAmAn Ave chhe eTale ke jANavAnI apekShAe te sarvagat chhe paN paramAn kShetra apekShAe vyApavA tarIke ke pesI javA tarIke te sarvagat chhe em nathI. kAraN ke AtmA lokAlokane jANe chhe tethI jANe ke teTalA kShetramAn vyApelo chhe em dekhAvA chhatAn te potAnA pradeshomAn ja vyApelo chhe.
to ahIn kahyun ke ek bAjuthI juo to AtmA potAnA pradeshomAn-svakShetramAn ja chhe. paN parakShetramAn chhe nahIn. jo ke ek taraphathI jotAn teNe par pradeshone jANe ke potAnI paryAyamAn dhAryA hoy em dekhAy chhe topaN vastuthI jotAn te AtmA svakShetramAn-potAnA asankhya pradeshomAn ja chhe. par pradeshone potAnI paryAyamAn dhAryA chhe teno artha e chhe ke svayam jANanArun e paryAyanun gnAn lokAlokanA kShetramAn jANavAnI apekShAe vyApak thaI jAy chhe.
juo, A rIte paryAyanA be bol kahyA ke (1) paryAyamAn anekatA chhe ne (2) paryAy kShaNabhangur chhe. tathA kShetranA A rIte be bol kahyA ke (1) te sarvane jANe chhe e apekShAe sarvagat chhe ne (2) chhatAn anAdithI te potAnA pradeshomAn ja chhe. ane Avo teno sahaj adbhut vaibhav chhe. ahA! AvI vAt bIje chhe nahIn, hoy ja nahIn. lyo, AvA adbhut kaLasho chhe! A pahelAno 271mo shlok bahu Uncho hato. temAn kahyun hatun ke jANanAro paN pote, je jaNAy te gney paN pote ane je jANe te gnAn paN pote. bApu! Avun chhe.
ahA bhAI! A tAro vaibhav chhe. ane te paN kevo chhe? ke pUrvApar virodhI jevo lAgavA chhatAn paN avirodhI chhe. ahA! (1) paryAyamAn anekapaNun dekhAvA chhatAn vastu tarIke te (AtmA) ek chhe. (2) krame thatI paryAy kShaNabhangur-nAshavAn dekhAvA chhatAn vastu tarIke te ekarUp (dhruv) chhe. (3) ek samayano jANavAno paryAy jANe ke lokAlokamAn vyApI gayo hoy arthAt teNe potAnA pradeshomAn jANe ke
(1) AtmAmAn ekatA sAthe anekatA hoy chhe. (ek ja samaye ekatA ne anekatA hoy chhe.) (2) AtmA vastu tarIke kAyam rahIne avasthA tarIke krame-krame badale chhe. (3) AtmA ek sAthe (ek ja samaye) svakShetramAn rahelo chhe evo dekhAvA chhatAn lokAlokane (jANavAnI apekShAe)
lyo, Avo AtmA chhe ane Avo teno vaibhav chhe.
anyamAn Ave chhe ke ‘jyAn lagI AtamA tattva chInyo nahIn...’ paN e ‘AtamA tattva’ eTale Avo AtmA ho. bAkI AtamA... AtamA em bhAShA to ghaNAny kare chhe. ahInthI AtmAnI vAt bahu nIkaLI eTale have bIjA ghaNAn paN AtamA... AtamA... em bhAShA laIne vAto kare chhe. paN bhAI! ‘AtmA’ shabda Avyo eTale shun thayun? sarvagna parameshvare A Atmavastune AvI rIte je joI chhe te rIte tenI draShTimAn Ave tyAre teNe AtmA jANyo kahevAy chhe. bAkI AtamA... AtamA... karavAthI shun thAy? (kAI ja phAyado na thAy.)
A kaLashamAn dravya-paryAyano bhed batAvyo chhe ne! eTale kahe chhe ke ‘paryAyadraShTithI jotAn AtmA anekarUp dekhAy chhe.’ kemake paryAyo anek chhe. paryAyadraShTithI bIjI rIte jovAnun pachhI kaheshe. arthAt bIjA bolamAn kramabhAvI paryAyadraShTithI jovAnun kaheshe. jyAre A pahelA bolamAn ekalI paryAyadraShTithI jovAnun kahe chhe. eTale ke paryAyadraShTithI jotAn anant guNonI anant avasthAo dekhAy chhe. -bas, eTalI vAt kahe chhe. to, ahIn kahyun ke avasthAdraShTithI jotAn AtmA
PDF/HTML Page 4179 of 4199
single page version
anekarUp-anantarUp dekhAy chhe.
‘ane dravyadraShTithI jotAn ekarUp dekhAy chhe.’ juo, dravyadraShTithI jovAnun kahyun chhe. ane dravyadraShTino viShay dravya chhe. to, dravyadraShTithI-vastudraShTithI Atmadravya-vastune jotAn te trikAL ekarUp dekhAy chhe. paN temAn anekatA dekhAtI nathI.
lyo, A rIte anekarUp paN AtmA chhe ne ekarUp paN AtmA chhe. ahA! te samajaNano pInD chhe. tethI tenA gnAnamAn A badhA samajavAnA prakAro samAy jAy chhe. arthAt AtmagnAn thatAn, AtmAmAn AvA je bhAvo chhe te badhA tenA samajaNamAn AvI jAy chhe. ane tyAre teNe AtmAne jANyo chhe em kahevAmAn Ave chhe. ahA! anyamatamAn to bhagavAn... bhagavAn... karo, bhagavAnanI dhUn lagAvo em kahe chhe. paN bhAI! evI dhUn lagAvavAthI shun maLe? (kAI nahIn.) kemake e to vikalpa chhe. chhatAn, tevo vikalpa ho. parantu tenI sAthe-sAthe nirvikalpa, ek shuddha AtmA chhe te tArI draShTimAn chhe ke nahIn? (jo chhe to tun gnAnI chho. nahIntar agnAnI chho.)
juo, ahIn ashuddhatA chhe teTalI ja vAt karavI chhe ho. matalab ke ahIn to shuddhatA ne ashuddhatA-e benun AtmAmAn hovApaNun chhe teTalI bas vAt karavI chhe. paN ashuddhatA chhe mATe shuddhatA pragaTashe em kAI ahIn vAt kahevI nathI.
prashna– sonagaDhavALA to vyavahAr mAnatA nathI? samAdhAna– vyavahAr chhe tenI koN nA pADe chhe? jo vyavahAr nathI to paryAy paN nathI. kemake paryAy pote vyavahAr chhe. hA, vyavahArathI nishchay thAy chhe em vAt nathI. (-em mAnatA nathI.)
have paryAyadraShTithI bIjI rIte jovAnI vAt kare chhe ‘kramabhAvI paryAyadraShTithI jotAn kShaNabhangur dekhAy chhe.’ A bolamAn paryAyadraShTithI AtmA anekarUp dekhAy chhe em nahIn paN te kShaNabhangur dekhAy chhe em kahe chhe. arthAt kShaNe kShaNe nAsh thavun evo teno svabhAv chhe em kahe chhe.
prashna– pahelA bolamAn to ‘paryAyadraShTithI jotAn’ -em kahI dIdhun chhe. to pachhI, have A vaLI navun shun kahyun ke ‘kramabhAvI paryAyadraShTithI jotAn’?
samAdhAna– bhAI! A paryAyadraShTithI bIjI rIte jovAnI vAt chhe. pahelA bolamAn em kahyun hatun ke paryAyadraShTie avasthAne joIe to te anek chhe. ane have bIjA bolamAn em kahe chhe ke krame thatI avasthAdraShTie joIe to te kShaNabhangur chhe.
ahA! have Am vAt chhe tyAn kShaNabhangur evA vANI ne sharIrAdi to kayAny rahI gayA. strI-putrAdino sanyog sandhyAnA rang jevo chhe, ghaDIkamAn kALAn andhArA thaI jashe. arthAt te badhuy nAshavAn chhe em vAt Ave chhe. parantu te vAt ahInyA nathI. ahInyA to paryAy nAshavAn chhe em kahe chhe. paryAy ek samayane mATe astitvapaNe thaIne rahe chhe. ne bIje samaye te jAy chhe-nAsh pAme chhe. (paryAyanun astitva ek samayanun chhe.) ahA! satne siddha karavun hoy to koIno Asharo levo paDe nahIn. kemake sat to sat ja chhe. tethI tenA sthApanamAn badhuy sIdhun sat ja chAlyun Ave. jyAre khoTun sthApan karavun hoy to anek garabaD karavI paDe. juone! ahIn keTalun spaShTa kahyun chhe. prabhu! A to vastu ja AvI chhe bhAI!
‘sahabhAvI guNadraShTithI jotAn dhruv dekhAy chhe.’ juo, pahelA bolamAn paryAyadraShTi ne dravyadraShTi lIdhI hatI. ane have A bIjA bolamAn paryAyadraShTi ne guNadraShTi le chhe. mATe, te be bolamAn pher chhe.
shun kahyun te samajANun kAI? ke pahelA bolamAn paryAyadraShTithI anekapaNun ne dravyadraShTithI ekapaNun dekhAy chhe em kahyun hatun. jyAre have bIjA bolamAn paryAyadraShTi lIdhI chhe kharI paN krame krame thatI paryAyadraShTi lIdhI chhe. tem ja kramabhAvI paryAyadraShTi ne akramabhAvI (sahabhAvI) guNadraShTithI jovAnI vAt A bIjA bolamAn lIdhI chhe.
to, kahe chhe ke krame-krame thatI paryAyadraShTithI juo to te kShaNabhangur chhe ane sahabhAvI guNadraShTithI juo to te dhruv chhe. juo, pahelA bolamAn paryAyadraShTinI sAme dravyadraShTinI vAt hatI. jyAre A bIjA bolamAn paryAyadraShTinI sAme guNadraShTinI vAt kahI chhe. kemake kramabhAvInI sAme akramabhAvI (sahabhAvI) kahevun chhe ne! to, akramabhAvI guN chhe. tathA sahabhAvI kahevun chhe to anek paN kahevA chhe ne! to, dravya ek chhe jyAre guN anant chhe. ane te guNo sahabhAvI-
PDF/HTML Page 4180 of 4199
single page version
ek sAthe rahe chhe. (tethI, A bolamAn guNadraShTi lIdhI chhe.)
ahA! badhI paryAy ek sAthe na hoy. ek samaye-ek sAthe ek samayanI ek ja paryAy hoy chhe. ane te kAraNe te draShTithI jotAn AtmA kShaNabhangur chhe. ane guNo ek sAthe ja sadAy hoy chhe. te kAraNe te draShTithI jotAn AtmA dhruv chhe. ahA! sUkShma to chhe bhAI! kemake A mArag ja Avo chhe. ne param satya ja Avun chhe. tethI Akarun lAge ke na lAge, teNe A rIte jANavun joIshe. sansAranA dAvAnaLathI chhuTavun hoy to teNe AtmAno Avo svabhAv chhe em barAbar antar anubhavathI nirNay levo paDashe. (karavo paDashe.)
juone, vhAlAmAn vhAlo ekano ek dIkaro marI jAy to bAp gAnDo thaI jAy chhe. paN e to e samayano jIvano paryAy badalAvAno ja hato to badalAy chhe. te kAI bIjAnA kAraNe badalAto nathI. A sharIrAdi to dUr rahyA parantu A to jIvanI paryAy badalAy chhe tenI vAt chhe. to kahe chhe ke A bhavano paryAy chhUTI bIjA samaye bIjA bhavano paryAy thavAno ja hato to thayo chhe. are! gati tarIke kayA A manuShyapaNAnI paryAy ne kayAn bIje samaye sIdho bIjo bhav. ane agnAnInA to mamatAmAn-bahirlakShI draShTimAn-deh chhUTe chhe, paryAy badalAy chhe.
ahIn kahe chhe ke A manuShyapaNAnI paryAyano nAsh thaIne bIje samaye bIjI gatinI paryAy utpanna thAy evo tenI paryAyano kShaNabhangur svabhAv chhe. ane sahabhAvI guNadraShTithI joIe to te dhruv dekhAy chhe. sahabhAvI eTale ke badhA guNo ek sAthe hoy chhe. jyAre badhI paryAyo ek sAthe na hoy. hA, anant guNanI vartamAn anant paryAyo ek sAthe hoy chhe. parantu ek guNanI ek paryAy sAthe te ja guNanI bIjI paryAy na hoy.
‘gnAnanI apekShAvALI sarvagat draShTithI jotAn param vistArane pAmelo dekhAy chhe.’ gnAnanI apekShAe juo to lokAlok jANe ke gnAnanI paryAyamAn AvI gayA hoy em dekhAy chhe. arthAt te sarvagat chhe, badhuy jANe chhe. are! alokano ant nathI chhatAn tenun gnAnamAn bhAn thaI jAy chhe em kahe chhe. to, kahyun ke lokAlokano vistAr gnAnanI paryAy jANI jAy chhe tethI jANe ke AtmA teTalo vistRut chhe em dekhAy chhe. ane Avo ja AtmAno adbhut vaibhav chhe.
‘pradeshonI apekShAvALI draShTithI jotAn potAnA pradeshomAn ja vyApelo dekhAy chhe’ AtmA tem ja tenI gnAnaparyAy potAnA asankhya pradeshomAn ja chhe. te kAI bIjAnA pradeshomAn ke bIjAnI paryAyapaNe thaIne rahyA nathI.
juo, have badhAno saravALo le chhe ke ‘Avo dravyaparyAyAtmak anantadharmavALo vastuno svabhAv chhe.’ sampradAyanA amArA gurubhAI jainanA berisTar kahevAtA. chhatAn te evun kahetA ke dharmAstikAyamAn be ja guN hoy- arUpI ne gatihetutva. trIjo koI guN hoy to lAvo, batAvo. mATe temAn anant guN kevA? paN bhAI! bIjAn guNo na kahyA hoy topaN te dravya chhe to temAn anant guN hoy ja. ane tethI to ahInyA kahe chhe ke dravyaparyAyAtmak anantadharmavALo vastuno svabhAv chhe. dravya eTale vastu, paryAy eTale avasthA ne Atmak eTale svarUp.
have agnAnI ne gnAnInI vAt kare chhe ‘te (svabhAv) agnAnIonA gnAnamAn Ashcharya upajAve chhe ke A to asambhavit jevI vAt chhe!’ agnAnIonA gnAnamAn Ashcharya upaje chhe ke A shun kahe chhe?
(1) tenI te vastu anek ne tenI te vastu ek; (2) tenI te vastu kShaNabhangur ne tenI te vastu dhruv; (3) tenI te vastu sarvavyApak ne tenI te vastu svakShetramAn rahe. -A shun kahe chhe? A to asambhavit jevI vAt lAge chhe. Avun sambhave nahIn, amane kAI A vAt besatI nathI- em agnAnIonA gnAnamAn Ashcharya upaje chhe. paN bhAI! tane khabar nathI bApu! ke vastunun svarUp ja Avun chhe. ane te ja yogya chhe.
A rIte agnAnIne ekalun Ashcharya thAy chhe jyAre ‘gnAnIone joke vastusvabhAvamAn Ashcharya nathI’ kemake vastuno svabhAv ja evo chhe. ‘topaN temane pUrve kadI nahoto thayo evo adbhut param Anand thAy chhe, ane tethI Ashcharya paN thAy chhe.’ gnAnIne Ashcharya thAy chhe ke aho! A kevI adbhut vastu chhe.