Pravachan Ratnakar-Gujarati (English transliteration). Gatha: 46-49.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 29 of 210

 

PDF/HTML Page 561 of 4199
single page version

karyo chhe. tethI ame em jANIe chhIe ke teno niShedh karIne bhagavAne saghaLAy parAshrit bhAvono niShedh karyo chhe. A pramANe shrI amRutachandrAchArye kahyun chhe.

AvI vAt kAne paDI na hoy tethI keTalAk loko kahe chhe ke-tame kAI (vrat, tap, Adi) karavAnun to kahetA nathI? paN bhAI, nij shuddhAtmAnun gnAn karavun, tenun shraddhAn karavun, ane temAn ramaNatA karavI e shun karavAnun nathI? jyAn jevaDI chIj paDI chhe tenun gnAn karavun, jyAn jevaDI chIj chhe tenI pratIti karavI ane jyAn chIj chhe temAn ja ramavun e ja karavAnun chhe. A sivAy vrat, tap, Adi vyavahAranA vikalpe to jagatane mArI nAkhyun chhe.

prashna– shubhabhAv e prashasta vikalpa chhe ne?

uttara– bhAI, e prashasta vikalpa paN nukashAn karanAro bhAv chhe, AtmAne ghAyal karanAro bhAv chhe em puNya-pAp adhikAramAn kahyun chhe. shrI samayasAr kaLashaTIkA kaLash 108mAn kahyun chhe ke-‘ahIn koI jANashe ke shubh-ashubh kriyArUp je AcharaNarUp chAritra chhe te karavAyogya nathI tem varjavAyogya paN nathI. uttar Am chhe ke-varjavAyogya chhe, kAraN ke vyavahArachAritra hotun thakun duShTa chhe, aniShTa chhe, ghAtak chhe; tethI viShay-kaShAyanI mAphak kriyArUp chAritra niShiddha chhe.’ ruchimAn lokone AtmA besato nathI paN rAg bese chhe. parantu bhAI, e rAganA pariNAm to dukhamAn samAvesh pAme chhe. e rAgAdi bhAvo AtmAnA chaitanyasvabhAvamAn pratiShThA pAmatA nathI tethI te pudgalasvabhAvo ja chhe.

* gAthA 4pa bhAvArtha uparanun pravachan *

karmano uday Ave tyAre A AtmA dukharUp pariName chhe ane dukharUp bhAv chhe te adhyavasAn chhe. juo, karmanA udayanA nimitte pariName tyAre AtmA rAgarUpe, puNya-pApanA bhAvarUpe pariName chhe. e shubhAshubh rAganA pariNAm chhe te dukharUp chhe. dukharUp bhAv chhe te adhyavasAn chhe ane te dukharUp bhAvamAn agnAnIne chetanAno bhram upaje chhe; kharekhar chetanAnA pariNAm chhe nahi.

bhagavAn AtmA to gnAnAnandasvarUp chhe. dukharUp bhAvamAn AtmA chhe e to bhram chhe, paramArthe dukharUp bhAv chetan nathI. paramArthe eTale? parA kahetAn utkRuShTa, mA eTale lakShmI. utkRuShTa lakShmI eTale atIndriy Anand ane gnAnanI dashA je pragaTe te paramArtha chhe. loko, parano kAI upakAr kare tene paramArtha kahe chhe paN e paramArtha nathI. parano upakAr karavAno je shubhabhAv chhe e to dukharUp bhAv chhe. e bhAvamAn to chaitanya chhe ja nahi. ‘अलमलमतिजल्पै...’ ek kaLash 244mAn Ave chhe ke A paramArthane ekane ja nirantar anubhavo eTale utkRuShTa gnAn ane AnandasvarUp vastu je AtmA chhe te ekane


PDF/HTML Page 562 of 4199
single page version

ja nirantar anubhavo em kahyun chhe. shubharAgano je anubhav chhe te dukharUp chhe, te paramArtha nathI.

vyavahAr Ave kharo, paN te paramArtha nathI. bhagavAn AtmAne anubhavavo te paramArtha chhe. samyagdarshan-gnAn-chAritrathI shuddhAtmAne sevavo ane utkRuShTa lakShmI-gnAn ane Anand pragaT karavAn te paramArtha chhe. jhINI vAt chhe, paN sAdI bhAShAmAn kahevAy chhe. kalakattethI amuk yuvAn chhokarA AvyA hatA. paN are! AtmA kayAn bALak, vRuddha ke yuvAn chhe? bhagavAn AtmAno anubhav kare te kharekhar yuvAn chhe. AtmAno anubhav na kare ane rAgane potAno mAne te agnAnI vRuddha hoy, 31 sAgaranI AyuShyanI sthitivALo dev hoy topaN te bALak chhe. rAgathI bhinna paDIne bhagavAn AtmAno anubhav kare tyAn AtmA puShTa thAy chhe mATe te yuvAn chhe. bALakapaNAmAn AtmAnun shoShaN (hInatA) thatun hatun tethI tene bALak kahyo. ane pUrNa kevaLagnAn pragaTAve te kharekhar vRuddha chhe.

rAgAdi bhAvomAn chetanapaNAno bhram upaje chhe, paN te paramArthe chetan nathI. svabhAvanI draShTie dayA, dAn, vrat, bhakti Adino rAg karma janya chhe. jaD karmano sambandh AtmAne asadbhUt vyavahAranayathI chhe, rAgano sambandh ashuddha nishchayanayathI chhe ane matignAn Adino paN trikALI AtmA sAthe ashuddha nishchayanayathI sambandh chhe. chAr gatinI yogyatA je chhe tene paN ashuddha-nishchayanayathI AtmA sAthe sambandh chhe, kemake te AtmAnI paryAyamAn chhe. ashuddhanishchay kaho ke vyavahAr kaho, banne ek ja vAt chhe. paryAy te vyavahAr ane dravya te nishchay chhe.

[pravachan nan. 92 * dinAnk 11-6-76]

PDF/HTML Page 563 of 4199
single page version

यद्यध्यवसानादयः पुद्गलस्वभावास्तदा कथं जीवत्वेन सूचिता इति चेत्–

ववहारस्स दरीसणमुवएसो वण्णिदो जिणवरेहिं।
जीवा एदे सव्वे अज्झवसाणादओ भावा।। ४६ ।।
व्यवहारस्य दर्शनमुपदेशो वर्णितो जिनवरैः।
जीवा एते सर्वेऽध्यवसानादयो भावाः।। ४६ ।।

_________________________________________________________________

have pUchhe chhe ke jo adhyavasAnAdi bhAvo chhe te pudgalasvabhAvo chhe to sarvagnanA AgamamAn temane jIvapaNe kem kahevAmAn AvyA chhe? tenA uttaranun gAthAsUtra kahe chhe-

vyavahAr e darshAviyo jinavar taNA upadeshamAn,
A sarva adhyavasAn Adi bhAv jyAn jIv varNavyA. 46.

gAthArtha– [एते सर्वे] A sarva [अध्यवसानादयः भावाः] adhyavasAnAdi bhAvo chhe te [जीवाः] jIv chhe evo [जिनवरैः] jinavaroe [उपदेशः वर्णितः] je upadesh varNavyo chhe tee [व्यवहारस्य दर्शनम्] vyavahAranay darshAvyo chhe.

TIkA– A badhAy adhyavasAnAdi bhAvo jIv chhe evun je bhagavAn sarvagnadevoe kahyun chhe te, joke vyavahAranay abhUtArtha chhe topaN, vyavahAranayane paN darshAvyo chhe; kAraN ke jem mlechchhabhAShA mlechchhone vastusvarUp jaNAve chhe tem vyavahAranay vyavahArI jIvone paramArthano kahenAr chhe tethI, aparamArthabhUt hovA chhatAn paN, dharmatIrthanI pravRutti karavA mATe (vyavahAranay) darshAvavo nyAyasangat ja chhe. parantu jo vyavahAr na darshAvavAmAn Ave to, paramArthe (-paramArthanaye) sharIrathI jIv bhinna darshAvavAmAn Avato hovAthI, jem bhasmane masaLI nAkhavAmAn hinsAno abhAv chhe tem, trasasthAvar jIvonun nishankapaNe mardan (ghAt) karavAmAn paN hinsAno abhAv Tharashe ane tethI bandhano ja abhAv Tharashe; vaLI paramArtha dvArA rAg-dveSh-mohathI jIv bhinna darshAvavAmAn Avato hovAthI, ‘rAgI, dveShI, mohI jIv karmathI bandhAy chhe tene chhoDAvavo’-em mokShanA upAyanA grahaNano abhAv thashe ane tethI mokShano ja abhAv thashe. (Am jo vyavahAranay na darshAvavAmAn Ave to bandh-mokShano abhAv Thare chhe.)


PDF/HTML Page 564 of 4199
single page version

bhAvArtha– paramArthanay to jIvane sharIr tathA rAgadveShamohathI bhinna kahe chhe. jo teno ekAnt karavAmAn Ave to sharIr tathA rAgadveShamoh pudgalamay Thare ane to pachhI pudgalane ghAtavAthI hinsA thatI nathI ane rAgadveShamohathI bandh thato nathI. Am, paramArthathI je sansAr- mokSha banneno abhAv kahyo chhe te ja ekAnte Tharashe. parantu Avun ekAntarUp vastunun svarUp nathI; avastunun shraddhAn, gnAn, AcharaN avasturUp ja chhe. mATe vyavahAranayano upadesh nyAyaprApta chhe. A rIte syAdvAdathI banne nayono virodh maTADI shraddhAn karavun te samyaktva chhe.

* samayasAr gAthA 46 mathALun *

have pUchhe chhe ke-jo adhyavasAn Adi bhAvo chhe te pudgalasvabhAvo chhe to sarvagnanA AgamamAn temane jIvapaNe kem kahevAmAn AvyA chhe? A shubhAshubh bhAvo, puNya-pApanA bhAvo, sukh-dukhanA vedananI kalpanA ityAdi bhAvone ahIn pudgalasvabhAvo kahyA. parantu sarvagnanA AgamamAn temane jIvapaNe kahyA chhe; jemake kaShAy AtmA, yog AtmA, ityAdi. to e kevI rIte chhe? banne vAt sarvagnanA AgamanI chhe to e kevI rIte chhe? enA uttararUpe gAthAsUtra kahe chhe-

* samayasAr gAthA 46 TIkA uparanun pravachan *

A badhAy adhyavasAnAdi bhAvo jIv chhe evun je bhagavAn sarvagnadevoe kahyun chhe te, joke vyavahAranay abhUtArtha chhe topaN, vyavahAranayane paN darshAvyo chhe; kAraN ke jem mlechchhabhAShA mlechchhone vastusvarUp jaNAve chhe tem vyavahAranay vyavahArI jIvone paramArthano kahenAr chhe tethI, aparamArthabhUt hovA chhatAn paN, dharmatIrthanI pravRutti karavA mATe (vyavahAranay) darshAvavo nyAyasangat ja chhe.

shun kahe chhe? pahelAn je ATh bolathI kahyA hatA ne?-e badhA adhyavasAnAdi bhAvo jIv chhe em sarvagnadevoe vyavahAranay kahyo chhe. (vyavahAranayathI kahyun chhe). joke vyavahAranay abhUtArtha chhe, trikALI svabhAvanI apekShAe paryAyabhAvo abhUtArtha chhe topaN vyavahAranayane paN darshAvyo chhe kemake vyavahAranay vyavahArI jIvone paramArthano kahenAr chhe. vyavahAranay pote paramArthabhUt nathI, paN paramArthano kahenAr chhe. jarA aTapaTI vAt chhe. paryAyamAn je rAgadveSh chhe, puNya-pApanA bhAvo chhe te svabhAvanI draShTimAn aparamArthabhUt hovA chhatAn paryAyamAn dharmatIrthanI pravRutti karavA mATe paryAyane darshAvavI, vyavahAranayane darshAvavo nyAyasangat ja chhe.

paryAy paN (astipaNe) chhe, chaud guNasthAno chhe. jo guNasthAno nathI em koI kahe to vyavahArano niShedh thaI jAy. ane chothun, pAnchamun, chhaThThun ityAdi je guNasthAno chhe teno niShedh thaI jatAn dharmatIrthano (mokShamArgano) ja niShedh thaI jAy. dharmatIrthanI


PDF/HTML Page 565 of 4199
single page version

pravRutti karavA mATe vyavahAranay darshAvavo nyAy sangat ja chhe. eTale em na samajavun ke vyavahArathI dharmatIrthanI pravRutti thAy chhe. vyavahArathI mokShamArga pragaTe chhe em kahevAno ahIn Ashay nathI. mokShamArga je chhe e to svadravyanA Ashraye ja pragaT thAy chhe. parantu paryAyamAn guNasthAn Adi je bhed chhe te na mAne to tIrthano nAsh thaI jAy, tIrthanI vyavasthA ja banI shake nahi em ahIn kahevun chhe. vyavahAr chhe kharo; vyavahAr na hoy to chaud guNasthAn siddha nahi thAy, sansAr ane siddhanI paryAy evA je bhed chhe te siddha nahi thAy.

vyavahAranay aparamArthabhUt chhe. eTale chaud guNasthAno vAstavikapaNe to aparamArtha chhe, jIvanun mUL svarUp nathI; paN tIrthanI pravRutti mATe arthAt chothun, pAnchamun, chhaThThun, ityAdi guNasthAnanI dashA jaNAvavA mATe vyavahAr darshAvyo chhe. nishchayathI paryAy dravyamAn nathI paN paryAy paryAyarUpe chhe eTalo vyavahAr ahIn siddha karavo chhe. paryAyanA Ashraye dharma thAy chhe, vyavahAranA Ashraye tIrtha pragaT thAy chhe e vAt nathI. lokone AmAn moTo goTo chhe ke vyavahArathI dharmatIrthanI pravRutti thAy chhe. paN bhAI, em nathI. dharma-tIrthanI pravRutti to shuddha nishchay chaitanyamAtra dravyanA Ashraye ja thAy chhe. ahIn to samyagdarshan-gnAn-chAritrarUp paryAy, 14 guNasthAn Adi bhAvo paryAyapaNe chhe em paryAyarUp vyavahAranI siddhi karI chhe.

shrI samayasAranI 12mI gAthAnI TIkAmAn (जइ जिणमयं पवज्जह...) gAthA uddhRut karelI chhe emAn Ave chhe ke jo tame jinamatane pravartAvavA chAhatA ho to vyavahAr ane nishchay-e banne nayone na chhoDo. teno artha shun? ke nishchayane na mAno to tattvano nAsh thashe ane vyavahArane nahi mAno to paryAy, jIvanA tras-sthAvarAdi bhedo, sansArI ane siddhanA bhedo ane guNasthAnAdi bhedo ityAdi kAI siddha nahi thAy. nishchayathI jIv abhed ekarUp trikAL chhe. emAn paryAyanA bhed karavA e vyavahAr chhe. nishchayadraShTimAn vyavahAr abhUtArtha hovA chhatAn Avo bhedarUp vyavahAr chhe kharo, parantu te Ashray karavA lAyak nathI. vyavahAranun astitva chhe, bas eTalun ja.

rAgane mokShamArga kahevAno vyavahAr chhe kharo, paN tethI rAg kharekhar mokShamArga chhe em nathI. paryAyanA bhedo, guNasthAn Adi bhedo chhe kharA paN te shuddha jIvadravyamAn nathI, trikALI dravyamAn nathI. mATe trikALI shuddha dravyano Ashray kare chhe tyAn paryAyano Ashray raheto nathI. chhatAn paryAy chhe kharI.

have kahe chhe-parantu jo vyavahAr na darshAvavAmAn Ave to, paramArthe sharIrathI jIv bhinna darshAvavAmAn Avato hovAthI, jem bhasmane masaLI nAkhavAmAn hinsAno abhAv chhe


PDF/HTML Page 566 of 4199
single page version

tem. tras-sthAvar jIvonun nishankapaNe mardan (ghAt) karavAmAn paN hinsAno abhAv Tharashe ane tethI bandhano ja abhAv Tharashe.

juo, paramArthe to jIv sharIrathI bhinna ja chhe. parantu vyavahArathI jIv ane sharIrane nimitta-naimittik sambandh chhe. nishchayathI to jIv gnAnamAtra vastu chhe. ekendriy, beindriy, Adi je chhakAy chhe te paramArthe jIv nathI. parantu ekendriy, beindriy Adi je chhakAyanI paryAy chhe te vyavahArathI jIv chhe ke nahi? te vyavahArathI jIv chhe em ahIn siddha kare chhe. chhe hey paN hey paN chhe to kharo ne? je ‘chhe’ te hey hoy ke je ‘nathI’ te hey hoy?

ekendriy Adi paryAy vyavahArathI jIv chhe em na mAnavAmAn Ave to, (evo vyavahAr na mAnavAmAn Ave to) jem bhasma eTale rAkhane masaLI nAkhavAmAn hinsAno-pApano abhAv chhe tem tras-sthAvar jIvono, te vyavahArathI jIv chhe em nahi mAnavAthI, ghAt karavAnA bhAvamAn paN hinsAno bhAv siddha nahi thAy; emAn hinsAno abhAv Tharashe ane tethI bandhano ja abhAv Tharashe. ahIn tras-sthAvar jIvono ghAt AtmA karI shake chhe e prashna nathI. parantu jo ekendriyAdi paryAyane jIv na mAnavAmAn Ave to temano ghAt karun evo je bhAv thAy te bhAvamAn hinsAno bhAv siddha nahi thAy, hinsAno abhAv Tharashe em vAt chhe. tathA sharIr ane jIv tadna ek ja chhe em ahIn mAnavun nathI, paN sharIr ane jIvane (sanshleSh sambandh chhe) nimitta-naimittik sambandh chhe e vyavahAr ahIn batAvavo chhe.

dravya pote nishchay chhe ane je nishchay mokShamArganI paryAy chhe e vyavahAr chhe. jo paryAy ja nathI em kaho to nishchay mokShamArga ja siddha nahi thAy. shrI paramArtha vachanikAmAn Ave chhe ke shuddha dravya akriyarUp te nishchay chhe ane sAcho mokShamArga sAdhavo te vyavahAr chhe. mokShamArga paN paryAy chhe ne? tethI te vyavahAr chhe. e pramANe nishchay-vyavahAranun svarUp samyagdraShTi jANe chhe paN mUDh jIv jANe nahi ane mAne paN nahi. jo vyavahAr na hoy to paryAy chhe, rAg chhe, ekendriyAdi jIv chhe, jIvane sharIr sAthe nimitta-naimittik sambandh chhe ityAdi kashuny siddha nahi thAy.

AgaL (gAthA 47 mAn) samajAvavA mATe udAharaN Apyun chhe ke ek yojanamAn rAjA jaI rahyo chhe. tyAn rAjA kAI ek yojanamAn vyApelo nathI, paN tenI senA ek yojanamAn phelAelI chhe. tyAn senAne rAjA sAthe sambandh chhe. tethI rAjA ek yojanamAn jaI rahyo chhe em kahevAmAn Ave chhe. tem bhagavAn AtmA to nishchayathI ekarUp chhe, paN rAgAdi tenI paryAyamAn vyApe chhe. tethI AtmAne rAgAdi thAy chhe em kahevAmAn Ave chhe-e vyavahAr chhe.


PDF/HTML Page 567 of 4199
single page version

samyagdarshan-gnAn-chAritra, guNasthAnanA bhedo e badhun vyavahAr chhe. nishchayathI to AtmA guNasthAn Adi rahit chhe. nishchayanayathI rAg AtmAno nathI evun sarvagnanun vachan chhe. tathA vyavahArathI rAg AtmAno chhe e paN sarvagnanun vachan chhe. tyAn paryAyamAn je rAg chhe, Astrav- bandh chhe tenun gnAn karAvyun chhe. tathA nij chaitanyasvabhAvI shuddha dravyanA Ashraye te Astrav- bandhano nAsh thaI je samvar, nirjarA Adi paryAyo pragaT thAy chhe enun gnAn karAvyun chhe. samyagdarshan-gnAn-chAritrarUp je nishchay mokShamArga chhe te sadbhUt-vyavahAr chhe tathA rAgAdi chhe e asadbhUt vyavahAr chhe. paN banne chhe to kharA ne?

bhAI! sansAr, mokShamArga ane mokSha e badhuy paryAy chhe. dharmatIrthanI pravRutti paN paryAyarUp chhe. paryAy chhe mATe vyavahAr chhe. vyavahAr aparamArthabhUt kahyo chhe kemake tenA Ashraye nirmaLatA pragaTatI nathI. chhatAn te darshAvavo nyAyasangat ja chhe kemake te astipaNe to chhe ja. trikALI shuddha tattva chhe te bhUtArtha chhe, satyArtha chhe ane paryAy chhe te abhUtArtha chhe, asatyArtha chhe. paN kaI apekShAe? paryAy Ashray karavA yogya nathI mATe tene asatyArtha chhe. paN kaI apekShAe? paryAy Ashray karavA yogya nathI mATe tene asatyArtha kahI chhe. paryAy chhe ja nahi em nathI. bAramI gAthAmAn em lIdhun chhe ke shuddhatAno ansh, ashuddhatAno ansh tathA shuddhatA- ashuddhatAnA vadhatA-ghaTatA ansho e saghaLo vyavahAr je chhe te jANelo prayojanavAn chhe. jANelo prayojanavAn kahyo temAn te chhe em siddha thaI jAy chhe. jo vyavahAr hoy ja nahi to tene jANavAnun kayAn rahyun? bhAI, vastu jem chhe tem samajavI paDashe. enA vinA bhavano ant nahi Ave.

je karavAthI bhavano abhAv na thAy e shun kAmanun? bhavano abhAv to ek dravyanA (shuddha dravyanA) Ashraye thAy chhe. tathA e bhavano abhAv thavo mokSha thavo ke mokShamArga pragaTavo e badho vyavahAr chhe. 11mI gAthAmAn kahyun ne ke-‘व्यवहारोऽभूदत्थो’ vyavahAr badhoy abhUtArtha chhe paryAyamAtra abhUtArtha chhe. temAn em lIdhun chhe ke vyavahAranay badhoy abhUtArtha hovAthI abhUt arthane pragaT kare chhe. e vyavahAranA chAr prakAr chhe-

(1) anupacharit sadbhUtavyavahAr, (2) upacharit sadbhUtavyavahAr, (3) anupacharit asadbhUtavyavahAr, (4) upacharit asadbhUtavyavahAr.

e badho vyavahAr chhe kharo, paN te jANelo prayojanavAn chhe, Adarelo prayojanavAn nathI. e chAr vyavahAranayanI vyAkhyA A pramANe chhe


PDF/HTML Page 568 of 4199
single page version

gnAn te AtmA em kahevun te anupacharit sadbhUt vyavahAr chhe. ‘gnAn te AtmA’ em kahetAn trikALI gnAyakamAn bhed paDayo tethI vyavahAr, gnAn AtmAnun chhe ane te AtmAne jaNAve chhe mATe anupacharit sadbhUtavyavahAr chhe.

gnAn rAgane jANe chhe em kahevun te upacharit sadbhUt vyavahAr chhe. ‘gnAn rAgane jANe chhe’ emAn jANanArun gnAn potAnI paryAy chhe mATe sadbhUt, trikALImAn bhed pADayo mATe vyavahAr ane rAg je par chhe, potAnA svarUpamAn nathI tene jANe chhe te upachAr chhe. A pramANe gnAn rAgane jANe chhe em kahevun upacharit sadabhUt vyavahAr chhe.

AtmAnI paryAyamAn je rAg chhe te shuddha satrUp AtmavastumAn nathI tethI asadbhUt chhe. bhed pADayo te vyavahAr chhe ane gnAnamAn sthULapaNe jaNAy chhe tethI upacharit chhe. A rIte sthUL rAgane AtmAno kahevo te upacharit asadbhUt vyavahAr chhe. tathA je sUkShma abuddhipUrvakano rAgAnsh je vartamAn gnAnamAn jaNAto nathI, khyAlamAn Avato nathI te anupacharit asadbhUtavyavahAr chhe. te (vyavahAr) badhoy abhUtArtha hovAthI abhUt arthane pragaT kare chhe. shuddhanay bhUtArtha hovAthI bhUt arthane eTale chhatA trikALI padArthane pragaT kare chhe. vyavahAr abhUtArtha chhe tethI vyavahAr chhe ja nahi em nahi, paN vyavahAr Ashray karavA yogya nathI tethI hey chhe.

ek samayanI paryAy chhe te vyavahAr chhe. panchAdhyAyImAn dravyane nishchay ane paryAyane vyavahAr kahyAn chhe. kevaLagnAnanI paryAy e paN sadbhUt vyavahAr chhe. paramAtmaprakAshamAn Ave chhe ke mati, shrut, avadhi ane manaparyayagnAn paN vibhAvaguN chhe. shrI niyamasAramAn paN kahyun chhe ke je chAr gnAn chhe te vibhAvasvabhAv chhe ane kevaLagnAn shuddhasvabhAvabhAv chhe. kevaLagnAn pragaTe chhe te kAyam rahe chhe mATe tene svabhAvabhAv kahyo ane chAr gnAn kAyam rahetAn nathI mATe temane vibhAvaguN kahyA. parantu te kevaLagnAn paN bhedarUp (ansharUp) hovAthI tene ahIn vyavahAr kahyo chhe. samayasAranI shailI evI chhe ke te paramArthane jaNAve chhe ane aparamArthanun paN sAthe gnAn karAve chhe. shrI samayasAranI 14mI gAthAnA bhAvArthamAn kahyun chhe ke mukhya-gauN kathan sAmbhaLI sarvathA ekAnt-pakSha na karavo. sarva nayonA kathanchit rIte satyArthapaNAnun shraddhAn karavAthI ja samyagdraShTi thaI shakAy chhe. arthAt vyavahAranayanun paN yathArtha gnAn karavun joIe. paryAy chhe ja nahi em koI kahe to enun gnAn khoTun chhe. paryAy chhe em gnAn rAkhIne dravyano Ashray kare e ja yathArtha chhe.

paryAy chhe, paryAyamAn rAg chhe ene jANe nahi, mAne nahi to ekAntapakSha thaI jashe. ekalo nishchay lesho to kAm nahi chAle. nishchayane vyavahAranI apekShA chhe. phUlachandajI siddhAntashAstrIe kahyun chhe ne ke vyavahAranI upekShA karavI e ja enI apekShA chhe. paryAyamAn je rAg chhe tenI upekShA karIne dravyanI apekShA karavI. vyavahAranI upekShA karI tyAn ja


PDF/HTML Page 569 of 4199
single page version

enI asti siddha thaI gaI, arthAt enI eTalI apekShA AvI gaI. bhAI, A tattva samajavA mATe madhyastha thavun joIe. madhyastha thAy ene samajAy evun chhe.

nishchay je shuddha dravyavastu teno nirNay karanAr koN chhe? teno nirNay karanArI paryAy vyavahAr chhe. nityano nirNay karanAr paN anitya paryAy ja chhe. bhAI, badhun syAdvAdanI apekShAthI ja samajAy em chhe, ekAntathI kAI pakaDAy nahi. parantu syAdvAdano artha em nathI ke nishchayathI paN mokShamArga thAy ane vyavahArathI paN mokShamArga thAy. vyavahAr chhe, bas eTalun ahIn kahevun chhe.

A shAstranI AThamI gAthAmAn Ave chhe ke mlechchhone ‘svasti’ eTale tArun ‘avinAshI kalyAN thAo’ evo artha mlechchhabhAShA dvArA ja samajAvI shakAy chhe. tevI rIte vyavahArIone vastusvarUp vyavahAranay dvArA samajAvavAmAn Ave chhe. parantu jem brAhmaNe mlechchha thavun yogya nathI tem samajanAre ke samajAvanAre vyavahArane anusaravo yogya nathI. tyAn em kahyun chhe ke vyavahAranay mlechchhabhAShAnA sthAne hovAnA lIdhe paramArthano pratipAdak hovAthI sthApan karavA yogya chhe paN tethI te anusaravA yogya nathI. A to param satyanI siddhi thAy chhe, bhAI!

shrI puruShArtha siddhayupAyamAn Ave chhe ke-jyAre ek nayanI vivakShA hoy tyAre bIjA nayane DhIlo karavo, gauN karavo; valoNAmAn ravaI khenchanAr govAlaNanI jem-jem netarAnno ek chheDo khenchavAmAn Ave tyAre bIjo chheDo DhIlo mUkavAmAn Ave chhe tem. paN e to banne nayonA viShayonun gnAn karavun hoy enI vAt chhe. vyavahAranun gnAn karavun hoy tyAre nishchayane gauN kare ane nishchayanun gnAn karavun hoy tyAre vyavahArane gauN rAkhe. parantu Ashray karavA ane shraddhA karavA mATe to ek ja-ek nishchay ja mukhya chhe. ek trikAL bhUtArthanA Ashraye ja samyagdarshan thAy. tyAn to ek nishchayanA joramAn (AshrayamAn) vyavahArane DhIlo karIne (enun lakSha chhoDI daIne) paryAyane nishchayamAn joDI devAnI chhe. (sahaj joDAy jAy chhe.) ek bhUtArthanA Ashraye ja samyagdarshan thAy e ek ja siddhAnt chhe; vyavahAranA Ashraye paN samakti thAy em syAdvAd nathI. shraddhAn karavAmAn ke Ashray karavAmAn vyavahArane tANavo (mukhya karavo) ane nishchayane DhIlo (gauN) karavo e vAt chhe ja nahi, evo syAdvAd chhe ja nahi.

syAdvAdano artha evo nathI ke nishchayathI paN dharma thAy ane vyavahArathI paN dharma thAy. jem mlechchhabhAShA mlechchhone vastusvarUp jaNAve chhe tem vyavahAranay vyavahArIone paramArthano kahenAr chhe. parantu vyavahAranay paramArthano pragaT karanAr chhe em nathI. bhed chhe te abhedane batAve chhe paN abhedano anubhav karAvato nathI. mATe bhed AdaraNIy nathI, vyavahAr AdaraNIy nathI.


PDF/HTML Page 570 of 4199
single page version

kahyun chhe ne ke vyavahAranay darshAvavo nyAyasangat ja chhe, kemake te vikArI-avikArI paryAyonA bhedane batAve chhe. paN tethI vyavahAranay Adaravo nyAyasangat chhe em nathI. bhAI, A to digambar santonI vANI chhe. AvI vANI bIje kayAny chhe ja nahi. digambar e koI pakSha ke vADo nathI. vastunun jevun svarUp chhe evun yathArtha svarUp digambar santoe prasiddha karyun chhe. rAganA vastra vinAnI je chIj (gnAyakamAtra vastu) te digambar AtmA chhe. ane vastra vinAnI sharIranI dashA e bAhya digambarapaNun chhe. aho! digambaratva koI adbhut alaukik chIj chhe. pakSha bandhAI gayo tethI Akarun lAge paN shun thAy? vastusthiti ja AvI chhe.

have AgaL kahe chhe-vaLI paramArtha dvArA rAg-dveSh-mohathI jIv bhinna darshAvavAmAn Avato hovAthI (vyavahAranay na darshAvavAmAn Ave to) ‘rAgI, dveShI, mohI jIv karmathI bandhAy chhe tene chhoDAvavo’-em mokShanA upAyanA grahaNano abhAv thashe ane tethI mokShano ja abhAv thashe.

mithyAtva, avirati, pramAd, kaShAy ane yog e pAnch bandhanAn kAraN chhe. bandhanAn kAraN vastunA svabhAvamAn nathI. paN e bandhanAn kAraN paryAyamAn to chhe ja. jo vyavahAranay na darshAvavAmAn Ave to bandhanAn kAraNo siddha thashe nahi ane tethI rAgI, dveShI, mohI jIv karmathI bandhAy chhe em paN kahI nahi shakAy. ane em thatAn mokShanA upAyanA grahaNano abhAv thashe. ane tethI mokShano paN abhAv thashe.

samayasAr gAthA 34mAn to tyAn sudhI Ave chhe ke vikAranA tyAganun rktApaNun AtmAne nAmamAtra chhe. parantu paryAyamAn vikAr chhe ane teno nAsh thAy chhe evo vyavahAr chhe to kharo ne? paramArthe vikAranA nAshanun rktApaNun AtmAne nathI. eTale trikALI gnAyakasvabhAvano jyAn Ashray karyo ke vikAr chhUTI jAy chhe. arthAt tyAre vikAr utpanna thato nathI tethI pUrva paryAyanI apekShAe vikArano nAsh karyo em kahevAmAn Ave chhe. eTale paryAyamAn vikAr chhe ane teno nAsh thAy chhe evo vyavahAr chhe.

shrI paramAtmaprakAshamAn (gAthA 88mAn) Ave chhe ke bhAvaling je shuddhAtmasvarUpano sAdhak nirvikalpa mokShamArga chhe te paN jIvanun svarUp nathI. bhAvaling paryAy chhe ne? tethI kahyun chhe ke upachAranayathI jIvanun svarUp kahevA chhatAn param sUkShma shuddhanishchayanayathI bhAvaling paN jIvane nathI. nishchayathI to bandh ane mokShanI paryAy AtmAmAn chhe ja nahi. vastu to trikAL ekarUp muktasvarUp ja chhe. mokShanI utpatti ane sansArano nAsh e banne paryAyamAn chhe ane tethI vyavahAr chhe.

jo vyavahAr na darshAvavAmAn Ave to bandh-mokShano ja abhAv Thare. navI (mokShanI) paryAy pragaT karavI ane bandhano nAsh karavo e badhun paryAyamAn chhe. mATe vyavahAr


PDF/HTML Page 571 of 4199
single page version

darshAvavo nyAyasangat chhe. paN eno artha em nathI ke mandarAgarUp vyavahAr te mokShanun ke mokShamArganun kAraN chhe.

* gAthA 46 bhAvArtha uparanun pravachan *

paramArthanay to jIvane sharIr tathA rAg-dveSh-mohathI bhinna kahe chhe. jo teno ekAnt karavAmAn Ave to sharIr tathA rAg-dveSh-moh pudgalamay Thare ane to pachhI pudgalane ghAtavAthI hinsA thatI nathI ane rAg-dveSh-mohathI bandh thato nathI em Tharashe. Am paramArthe je sansAr- mokSha banneno abhAv kahyo chhe te ja ekAnte Tharashe. paN Avun ekAntarUp vastunun svarUp nathI. paramArthathI je sansAr-mokShano abhAv kahyo te ekAnte nathI. bandh-mokSha paryAyamAn to chhe ja. bandh, mokSha ane mokShano upAy e badhI paryAyono vyavahAr avashya chhe.

ekAntarUp vastunun svarUp nathI. avastunun shraddhAn, gnAn, AcharaN avasturUp ja chhe. mATe vyavahAranayano upadesh nyAyaprApta chhe. arthAt vyavahAranayano viShay paN chhe. A rIte syAdvAdathI banne nayono virodh maTADI shraddhAn karavun te samyaktva chhe. e nayono virodh kevI rIte maTADavo? syAdvAdathI. paryAyathI juo to rAg-dveSh-moh Adi sAthe sambandh chhe. vastunA svabhAvanI draShTithI juo to sambandh nathI. paryAy chhe, paryAyamAn rAg-dveSh chhe enun gnAn karavun paN jinavachanamAn je ekane ja upAdey kahyo chhe e shuddha trikALI Anandano nAth bhagavAn AtmAno Ashray karavo. em banne nayono virodh maTADI shraddhAn karatAn samyaktva thAy chhe.

jinavachanamAn trikALI shuddha chaitanyaghanasvarUp jIvavastu upAdey kahI chhe. chhatAn paryAy, rAg-dveSh, bandh-mokSha ityAdi badho paryAyanayano, vyavahAranayano viShay chhe kharo, paN te Ashray karavA lAyak nathI. tathApi ‘e nathI’ em paN samajavA lAyak nathI.

[pravachan nan. 93-94 * dinAnk 12-6-76 thI 16-6-76]

PDF/HTML Page 572 of 4199
single page version

अथ केन द्रष्टान्तेन प्रवृत्तो व्यवहार इति चेत्–

राया हु णिग्गदो त्ति य एसो बलसमुदयस्स आदेसो।
ववहारेण दु उच्चदि तत्थेक्को णिग्गदो राया।। ४७ ।।
एमेव य ववहारो अज्झवसाणादिअण्णभावाणं।
जीवो त्ति कदो सुत्ते तत्थेक्को णिच्छिदो जीवो।। ४८ ।।
राजा खलु निर्गत इत्येष बलसमुदयस्यादेशः।
व्यवहारेण तूच्यते तत्रैको निर्गतो राजा।। ४७ ।।

एवमेव च व्यवहारोऽध्यवसानाद्यन्यभावानाम्।
जीव इति कृतः सूत्रे तत्रैको निश्चितो जीवः।। ४८ ।।

_________________________________________________________________

have shiShya pUchhe chhe ke A vyavahAranay kayAn draShTAntathI pravartyo chhe? teno uttar kahe chhe-

‘nirgaman A nRupanun thayun”–nirdesh sainyasamUhane,
vyavahArathI kahevAy e, paN bhUp emAn ek chhe; 47.
tyam sarva adhyavasAn Adi anyabhAvo jIv chhe,
–sUtre karyo vyavahAr, paN tyAn jIv nishchay ek chhe. 48.

gAthArtha– jem koI rAjA senA sahit nIkaL‌yo tyAn [राजा खलु निर्गतः] ‘A rAjA nIkaL‌yo’ [इति एषः] em A je [बलसमुदयस्य] senAnA samudAyane [आदेशः] kahevAmAn Ave chhe te [व्यवहारेण तु उच्यते] vyavahArathI kahevAmAn Ave chhe, [तक्र] te senAmAn (vAstavikapaNe) [एकः निर्गतः राजा] rAjA to ek ja nIkaL‌yo chhe; [एवम् एव च] tevI ja rIte [अध्यवसानाद्यन्यभावानाम्] adhyavasAn Adi anyabhAvone [जीवः इति] ‘(A) jIv chhe’ em [सूत्रे] paramAgamamAn kahyun chhe te [व्यवहारः कृतः] vyavahAr karyo chhe, [तक्र निश्चितः] nishchayathI vichAravAmAn Ave to temanAmAn [जीवः एकः] jIv to ek ja chhe.

TIkA– jem A rAjA pAnch yojananA phelAvathI nIkaLI rahyo chhe em kahevun te,


PDF/HTML Page 573 of 4199
single page version

ek rAjAnun pAnch yojanamAn phelAvun ashakay hovAthI, vyavahArI lokono senAsamudAyamAn rAjA kahevArUp vyavahAr chhe; paramArthathI to rAjA ek ja chhe, (senA rAjA nathI); tevI rIte A jIv samagra rAgagrAmamAn (-rAganAn sthAnomAn) vyApIne pravartI rahyo chhe em kahevun te, ek jIvanun samagra rAgagrAmamAn vyApavun ashakay hovAthI, vyavahArI lokono adhyavasAnAdik anyabhAvomAn jIv kahevArUp vyavahAr chhe; paramArthathI to jIv ek ja chhe, (adhyavasAnAdik bhAvo jIv nathI).

* shrI samayasAr gAthA 47–48 mathALun *

have shiShya pUchhe chhe ke A vyavahAranay kayA draShTAntathI pravartyo chhe? teno uttar kahe chhe.

* gAthA 47–48 TIkA uparanun pravachan *

pAnch yojananA phelAvathI lashkar nIkaLI rahyun hoy tyAn rAjA pAnch yojananA phelAvathI nIkaLI rahyo chhe em vyavahArathI, upachArathI kahevAy chhe. kharekhar rAjAnun pAnch yojanamAn phelAvun ashakay chhe. chhatAn vyavahArI lokono senAsamudAyamAn rAjA kahevArUp vyavahAr chhe. paramArthathI to rAjA ek ja chhe, senA rAjA nathI. chhatAn senAne rAjA kahevAno lokavyavahAr chhe.

tevI rIte A jIv samagra rAgagrAmamAn vyApIne pravartI rahyo chhe em kahevun te ek jIvanun samagra rAgagrAmamAn vyApavun ashakay hovAthI, vyavahArI lokono adhyavasAnAdik anyabhAvomAn jIv kahevArUp vyavahAr chhe; paramArthathI to jIv ek ja chhe.

kharekhar senAmAn rAjA vyApyo nathI; paN senAmAn rAjA nimitta chhe. tethI rAjA pAnch yojanamAn vyApIne rahyo chhe em kahevAmAn Ave chhe. tevI rIte shuddha Atmavastu chhe te vikAranA anek prakAramAn kAI vyApI nathI; paN vikAranA anek prakAr je ashuddha upAdAnabhUt chhe temAn AtmA nimitta chhe. ashuddha upAdAn paryAyanun potAnun svatantra chhe, paN dravyane temAn nimitta kahevAmAn Ave chhe. shrI yogasAramAn A vAt lIdhI chhe. vikAranun mUL upAdAn AtmA nathI. ashuddha upAdAn, vyavahAr svatantra chhe. Atmavastu chhe te vikAramAn upAdAn nathI, nimitta chhe. tethI vyavahArathI AtmA rAgamAn vyApyo chhe em kahevAmAn Ave chhe. bhAI, Avun vItarAganun tattva samajavun jhINun chhe.

paramArthathI to rAjA ek ja chhe, senA rAjA nathI kemake senAmAn rAjAnun vyApavun ashakay chhe. tem nishchayathI AtmA atIndriy gnAn ane Anandano pinD prabhu shuddha chaitanyaghanavastu ek ja chhe. A mithyAtvanA asankhya prakAr, shubhabhAvanA asankhya prakAr tathA aushabhabhAvanA asankhya prakAr-em je samagra rAgagrAm chhe te AtmA nathI kemake te


PDF/HTML Page 574 of 4199
single page version

rAgagrAmamAn AtmAnun vyApavun ashakay chhe. Anandano nAth trikALI shuddha bhagavAn nitya dhruv prabhu asankhya prakAranI ashuddhatAmAn, vikAramAn kem Ave? ashuddhatAne kare, vikArane kare evo koI AtmAmAn guN, svabhAv ke shakti nathI. paryAyamAn je ashuddhatA thAy chhe te svatantra ashuddha upAdAnathI thAy chhe. ashuddha upAdAn kaho ke vyavahAr kaho. shuddha upAdAnabhUt vastu kAI ashuddha upAdAnanun kAraN nathI, paN nimitta chhe. tethI jem senAmAn rAjA rahyo chhe em kahevAno vyavahArI lokono vyavahAr chhe tem vikAramAn jIv rahyo chhe em kahevAno vyavahArIjanano vyavahAr chhe. vastu kharekhar rAgamAn AvI ja nathI.

agnAnIone samajAvavA vyavahArathI upadesh karavAmAn Ave chhe. paN vyavahArane ja chonTI paDe, vaLagI paDe e upadeshane pAtra nathI. are bhAI! AtmA koI alaukik vastu chhe!! e to bhagavatsvarUp paramAtmArUp samayasAr chhe. trikAL dhruv paramAnandasvarUp chidghan vastu chhe te bhUtArtha chhe, satya chhe. ane te ja AtmA ane samayasAr chhe. shrI samayasAr gAthA 11mAn Ave chhe ke trikALI shuddha vastu chhe te bhUtArtha chhe ane asankhya prakAranA vikAro, paryAyabhedo chhe te trikALInI apekShAe asatyArtha chhe. paryAyanI apekShAe paryAy chhe, paN dravyanI apekShAe te asatyArtha chhe. rAgAdinA asankhya prakAramAn AtmA upAdAnabhUt nathI, nimitta tarIke chhe. nitya ekarUp satyArtha prabhu AtmA chinmAtramUrti pavitratAno pinD chhe. tene asankhya prakAranA rAgamAn vyApelo kahevo te vyavahAranay chhe.

vastu to shuddha upAdAnasvarUp chhe. temAn ashuddhatAnI gandh nathI. mATe ashuddhatAnI dashAmAn phelAIne rahe te ashakay chhe. chhatAn paryAyamAn je rAgAdi asankhya prakAre ashuddhatA chhe temAn ashuddha upAdAn kAraN chhe. te svatantra chhe. dravyanun to mAtra temAn nimittapaNun chhe eTale mAtra hAjarI, upasthiti chhe. tethI vyavahArathI eTale abhUtArthanayathI em kahevAmAn Ave chhe ke rAgAdinA asankhya prakAromAn AtmA vyApyo chhe.

bhAI! A vAt jhINI chhe. paN prayatna kare to samajAy tevI chhe. traNalokanA nAth sarvagna parameshvaranAn A vachano chhe te santoe prasiddha karyAn chhe. tenun vAchya bahu UnDun ane rahasyamay chhe. gambhIr kathan chhe! shun kahe chhe? ke pUrNAnandano nAth nityAnand dhruv prabhu vikAranA, rAganA vistAramAn vyApe te ashakay chhe. A dayA, dAn, vrat, bhakti, pUjA ityAdi shubhabhAvo, hinsA, jUTh, chorI, kushIl, parigrah, kAm, krodhAdi ashubhabhAvo tathA asankhyAt mithyAtvanA bhAvo-em asankhya prakAranA je vikArI bhAvo temAn satyArtha shuddha jIvavastu vyApatI nathI kemake te anAdi anant dhruv ekasvarUp chhe. sarvagna sivAy A vAt bIje kayAny maLe em nathI. aho! dravyasvabhAv shun adbhut paralaukik chIj chhe!!


PDF/HTML Page 575 of 4199
single page version

paramArthe jIv ek ja chhe. adhyavasAnAdi bhAvo jIv nathI. ashuddhatAne kare evI jIvamAn koI shakti ke guN nathI. paryAyamAn je ashuddhatAnA vikArI bhAvo thAy chhe te jIvamAn chhe em vyavahArathI kahevAy chhe, kharekhar e mUL vastumAn nathI. vyavahAr ratnatrayano rAg, dev-guru- shAstranI mAnyatAno vikalpa, navatattvanA bhedarUp shraddhAnano rAg, shAstra bhaNavAnI ruchino vikalpa, pAnch mahAvrat pALavAno vikalpa, chha kAyanA jIvonI rakShAno vikalpa-e badhAmAn AtmA vyApato nathI chhatAn e badhAmAn AtmA chhe em kahevun e vyavahAranay chhe.

AtmA to tene kahIe je ek shuddha chidghan chhe. jem rAjA ek chhe tem AtmA ek ja chhe. pAnch yojanamAn phelAelo rAjA chhe em kahevun e to senAmAn rAjA kahevAno vyavahAr chhe. tem rAgagrAmamAn AtmA vyApyo chhe em kahevun e to paryAyamAn AtmA kahevAno vyavahAr chhe. kharekhar paryAyamAn AtmA vyApato nathI. Am kahI shun kahevA mAge chhe? ke anAdinI je paryAy prapanch upar draShTi chhe, ashuddha upAdAnanI draShTi chhe tenun lakSha chhoDI bhagavAn AtmA je ekarUp chhe tenA upar draShTi kar. tethI paryAyamAn nirmaLatA thashe. ahAhA? shun digambar santonI vANI!

je puNya-pAparUp vikAr chhe te bhUtAvaL chhe. bhagavAn AtmA bhUtArtha chhe. bhUtAvaLamAn bhagavAn chaitanyamUrti Ave em kadIy banatun nathI. chhatAn e puNya-pApanA bhAvonI bhUtAvaLamAn AtmA chhe em kahevun e vyavahAranay chhe.

[pravachan nan. 94 * dinAnk 13-6-76]

PDF/HTML Page 576 of 4199
single page version

यद्येवं तर्हि किंलक्षणोऽसावेकष्टङ्कोत्कीर्णः परमार्थजीव इति पृष्टः प्राह–

अरसमरूवमगंधं अव्वत्तं चेदणागुणमसद्दं।
जाण अलिंगग्गहणं जीवमणिद्दिट्ठसंठाणं।। ४९ ।।
अरसमरूपमगन्धमव्यक्तं चेतनागुणमशब्दम्।
जानीहि अलिङ्गग्रहणं जीवमनिर्दिष्टसंस्थानम्।। ४९ ।।

_________________________________________________________________

have shiShya pUchhe chhe ke e adhyavasAnAdi bhAvo chhe te jIv nathI to te ek, TankotkIrNa, paramArthasvarUp jIv kevo chhe? tenun lakShaN shun chhe? e prashnano uttar kahe chhe-

jIv chetanAguN, shabda–ras–rUp–gandh–vyaktivihIn chhe,
nirdiShTa nahi sansthAn jIvanun, grahaN ling thakI nahIn. 49.

gAthArtha– he bhavya! tun [जीवम्] jIvane [अरसम्] rasarahit, [अरूपम्] rUparahit, [अगन्धम्] gandharahit, [अव्यक्तं] avyakta arthAt indriyone gochar nathI evo, [चेतनागुणम्] chetanA jeno guN chhe evo, [अशब्दम्] shabdarahit, [अलिङ्गग्रहणं] koI chihnathI jenun grahaN nathI evo ane [अनिर्दिष्टसंस्थानम्] jeno koI AkAr kahevAto nathI evo [जानीहि] jAN.

TIkA– je jIv chhe te kharekhar pudgaladravyathI anya hovAthI temAn rasaguN vidhamAn nathI mATe aras chhe. 1. pudgaladravyanA guNothI paN bhinna hovAthI pote paN rasaguN nathI mATe aras chhe. 2. paramArthe pudgaladravyanun svAmIpaNun paN tene nahi hovAthI te dravyendriyanA Alamban vaDe paN ras chAkhato nathI mATe aras chhe. 3. potAnA svabhAvanI draShTithI jovAmAn Ave to kShAyopashamik bhAvano paN tene abhAv hovAthI te bhAvendriyanA Alamban vaDe paN ras chAkhato nathI mATe aras chhe. 4. sakal viShayonA visheShomAn sAdhAraN evA ek ja samvedanapariNAmarUp teno svabhAv hovAthI te kevaL ek rasavedanApariNAmane pAmIne ras chAkhato nathI mATe aras chhe. pa. (tene samasta gneyonun gnAn thAy chhe parantu) sakal gneyagnAyakanA tAdrAtmyano (-ekarUp thavAno) niShedh hovAthI rasanA gnAnarUpe pariNamatAn chhatAn paN pote rasarUpe pariNamato nathI mATe aras chhe. 6. Am chha prakAre rasanA niShedhathI te aras chhe.


PDF/HTML Page 577 of 4199
single page version

e rIte, jIv kharekhar pudgaladravyathI anya hovAthI temAn rUpaguN vidyamAn nathI mATe arUp chhe. 1. pudgaladravyanA guNothI paN bhinna hovAthI pote paN rUpaguN nathI mATe arUp chhe. 2. paramArthe pudgaladravyanun svAmIpaNun paN tene nahi hovAthI te dravyendriyanA Alamban vaDe paN rUp dekhato nathI mATe arUp chhe. 3. potAnA svabhAvanI draShTithI jovAmAn Ave to kShAyopashamik bhAvano paN tene abhAv hovAthI te bhAvendriyanA Alamban vaDe paN rUp dekhato nathI mATe arUp chhe. 4. sakal viShayonA visheShomAn sAdhAraN evA ek ja samvedanapariNAmarUp teno svabhAv hovAthI te kevaL ek rUpavedanA pariNAmane pAmIne rUp dekhato nathI mATe arUp chhe. pa. (tene samasta gneyonun gnAn thAy chhe parantu) sakal gneyagnAyakanA tAdAtmyano niShedh hovAthI rUpanA gnAnarUpe pariNamatAn chhatAn paN pote rUparUpe pariNamato nathI mATe arUp chhe. 6. Am chha prakAre rUpanA niShedhathI te arUp chhe.

e rIte, jIv kharekhar pudgaladravyathI anya hovAthI temAn gandhaguN vidyamAn nathI mATe agandh chhe. 1. pudgaladravyanA guNothI paN bhinna hovAthI pote paN gandhaguN nathI mATe agandh chhe. 2. paramArthe pudgaladravyanun svAmIpaNun paN tene nahi hovAthI te dravyendriyanA Alamban vaDe paN gandh sUnghato nathI mATe agandh chhe. 3. potAnA svabhAvanI draShTithI jovAmAn Ave to kShAyopashamik bhAvano paN tene abhAv hovAthI te bhAvendriyanA Alamban vaDe paN gandh sUnghato nathI mATe agandh chhe. 4. sakal viShayonA visheShomAn sAdhAraN evA ek ja samvedanapariNAmarUp teno svabhAv hovAthI te kevaL ek gandh-vedanApariNAmane pAmIne gandh sUnghato nathI mATe agandh chhe. pa. (tene samasta gneyonun gnAn thAy chhe. parantu) sakal gneyagnAyakanA tAdAtmyano niShedh hovAthI gandhanA gnAnarUpe pariNamatAn chhatAn paN pote gandharUpe pariNamato nathI mATe agandh chhe. 6. Am chha prakAre gandhanA niShedhathI te agandh chhe.

e rIte, jIv kharekhar pudgaladravyathI anya hovAthI temAn sparshaguN vidyamAn nathI mATe asparsha chhe. 1. pudgaladravyanAn guNothI paN bhinna hovAthI pote paN sparshaguN nathI mATe asparsha chhe. 2. paramArthe pudgaladravyanun svAmIpaNun paN tene nahi hovAthI te dravyendriyanA Alamban vaDe paN sparshane sparshato nathI mATe asparsha chhe. 3. potAnA svabhAvanI draShTithI jovAmAn Ave to kShAyopashamik bhAvano paN tene abhAv hovAthI te bhAvendriyanA Alamban vaDe paN sparshane sparshato nathI mATe asparsha chhe. 4. sakal viShayonA visheShomAn sAdhAraN evA ek ja samvedanapariNAmarUp teno svabhAv hovAthI te kevaL ek sparshavedanApariNAmane pAmIne sparshane sparshato nathI mATe asparsha chhe. pa. (tene samasta gneyonun gnAn thAy chhe parantu) sakal gneyagnAyakanA tAdAtmyano niShedh hovAthI


PDF/HTML Page 578 of 4199
single page version

sparshanA gnAnarUpe pariNamatAn chhatAn paN pote sparsharUpe pariNamato nathI mATe asparsha chhe. 6. Am chha prakAre sparshanA niShedhathI te asparsha chhe.

e rIte, jIv kharekhar pudgaladravyathI anya hovAthI temAn shabdaparyAy vidyamAn nathI mATe ashabda chhe. 1. pudgaladravyanA paryAyothI paN bhinna hovAthI pote paN shabdaparyAy nathI mATe ashabda chhe. 2. paramArthe pudgaladravyanun svAmIpaNun paN tene nahi hovAthI te dravyendriyanA Alamban vaDe paN shabda sAmbhaLato nathI mATe ashabda chhe. 3. potAnA svabhAvanI draShTithI jovAmAn Ave to kShAyopashamik bhAvano paN tene abhAv hovAthI te bhAvendriyanA Alamban vaDe paN shabda sAmbhaLato nathI mATe ashabda chhe. 4. sakal viShayonA visheShomAn sAdhAraN evA ek ja samvedanapariNAmarUp teno svabhAv hovAthI te kevaL ek shabdavedanApariNAmane pAmIne shabda sAmbhaLato nathI mATe ashabda chhe. pa. (tene samasta gneyonun gnAn thAy chhe parantu) sakal gneyagnAyakanA tAdAtmyano niShedh hovAthI shabdanA gnAnarUpe pariNamatAn chhatAn paN pote shabdarUpe pariNamato nathI mATe ashabda chhe. 6. Am chha prakAre shabdanA niShedhathI te ashabda chhe.

(have ‘anirdiShTasansthAn’ visheShaN samajAve chhe-) pudgaladravya vaDe rachAyelun je sharIr tenA sansthAn (AkAr)thI jIvane sansthAnavALo kahI shakAto nathI mATe jIv anirdiShTasansthAn chhe. 1. potAnA niyat svabhAvathI aniyat sansthAnavALA anant sharIromAn rahe chhe mATe anirdiShTasansthAn chhe. 2. sansthAn nAmakarmano vipAk (phaL) pudgalomAn ja kahevAmAn Ave chhe (tethI tenA nimittathI paN AkAr nathI) mATe anirdiShTasansthAn chhe. 3. judAn judAn sansthAnarUpe pariNamelI samasta vastuonAn svarUp sAthe jenI svAbhAvik samvedanashakti sambandhit (arthAt tadrAkAr) chhe evo hovA chhatAn paN jene samasta lokanA milApathI (-sambandhathI) rahit nirmaL (gnAnamAtra) anubhUti thaI rahI chhe evo hovAthI pote atyantapaNe sansthAn vinAno chhe mATe anirdiShTasansthAn chhe. 4. Am chAr hetuthI sansthAnano niShedh kahyo.

(have ‘avyakta’ visheShaNane siddha kare chhe-) chha dravyasvarUp lok je gney chhe ane vyakta chhe tenAthI jIv anya chhe mATe avyakta chhe. 1. kaShAyono samUh je bhAvakabhAv vyakta chhe tenAthI jIv anya chhe mATe avyakta chhe. 2. chitsAmAnyamAn chaitanyanI sarva vyaktio nimagna (antarbhUt) chhe mATe avyakta chhe. 3. kShaNik vyaktimAtra nathI mATe avyakta chhe. 4. vyaktapaNun tathA avyaktapaNun bheLAn mishritarUpe tene pratibhAsavA chhatAn paN te vyaktapaNAne sparshato nathI mATe avyakta chhe. pa. pote potAthI ja bAhya-abhyantar spaShTa anubhavAI rahyo hovA chhatAn paN vyaktapaNA prati udAsInapaNe pradyotamAn (prakAshamAn) chhe mATe avyakta chhe. 6. Am chha hetuthI avyaktapaNun siddha karyun.


PDF/HTML Page 579 of 4199
single page version

(मालिनी)
सकलमपि विहायाह्नाय चिच्छक्तिरिक्तं
स्फुटतरमवगाह्य स्वं च चिच्छक्तिमात्रम्।
इममुपरि चरन्तं चारु विश्वस्य साक्षात्
कलयतु परमात्मात्मानमात्मन्यनन्तम्।। ३५ ।।

_________________________________________________________________

A pramANe ras, rUp, gandh, sparsha, shabda, sansthAn ane vyaktapaNAno abhAv hovA chhatAn paN svasamvedananA baLathI pote sadA pratyakSha hovAthI anumAnagocharamAtrapaNAnA abhAvane lIdhe (jIvane) alingagrahaN kahevAmAn Ave chhe.

potAnA anubhavamAn AvatA chetanAguN vaDe sadAy antarangamAn prakAshamAn chhe tethI (jIv) chetanAguNavALo chhe. kevo chhe chetanAguN? je samasta vipratipattiono (jIvane anya prakAre mAnavArUp jhaghaDAono) nAsh karanAr chhe, jeNe potAnun sarvasva bhedagnAnI jIvone sompI dIdhun chhe. je samasta lokAlokane grAsIbhUt karI jANe ke atyant tRupti vaDe TharI gayo hoy tem (arthAt atyant svarUp-saukhya vaDe tRupta tRupta hovAne lIdhe svarUpamAnthI bahAr nIkaLavAno anudyamI hoy tem) sarva kALe kinchitmAtra paN chalAyamAn thato nathI ane e rIte sadAy jarA paN nahi chaLatun anyadravyathI asAdhAraNapaNun hovAthI je (asAdhAraN) svabhAvabhUt chhe.

-Avo chaitanyarUp paramArthasvarUp jIv chhe. jeno prakAsh nirmaL chhe evo A bhagavAn A lokamAn ek, TankotkIrNa, bhinna jyotirUp virAjamAn chhe.

have A ja arthanun kaLasharUp kAvya kahI evA AtmAnA anubhavanI preraNA kare chhe-

shlokArtha– [चित्–शक्ति–रिक्तं] chitshaktithI rahit [सकलम् अपि] anya sakaL bhAvone [अह्नाय] mULathI [विहाय] chhoDIne [च] ane [स्फुटतरम्] pragaTapaNe [स्वं चित्– शक्तिमात्रम्] potAnA chitshaktimAtra bhAvanun [अवगाह्य] avagAhan karIne, [आत्मा] bhavya AtmA [विश्वस्य उपरि] samasta padArtha samUharUp lokanA upar [चारु चरन्तं] sundar rIte pravartatA evA [इमम्] A [परम्] ek kevaL [अनन्तम्] avinAshI [आत्मानम्] AtmAno [आत्मनि] AtmAmAn ja [साक्षात् कलयतु] abhyAs karo, sAkShAt anubhav karo.

bhAvArtha– A AtmA paramArthe samasta anyabhAvothI rahit chaitanyashaktimAtra chhe; tenA anubhavano abhyAs karo em upadesh chhe. 3p.

have chitshaktithI anya je bhAvo chhe te badhA pudgaladravyasambandhI chhe evI AgaLanI gAthAnI sUchanikArUpe shlok kahe chhe-


PDF/HTML Page 580 of 4199
single page version

(अनुष्टुभ्)
चिच्छक्तिव्याप्तसर्वस्वसारो जीव इयानयम्।
अतोऽतिरिक्ताः सर्वेऽपि भावाः पौद्गलिका अमी।। ३६ ।।

_________________________________________________________________

shlokArtha– [चित्–शक्ति–व्याप्त–सर्वस्व–सारः] chaitanyashaktithI vyApta jeno sarvasva-sAr chhe evo [अयम् जीवः] A jIv [इयान्] eTalo ja mAtra chhe; [अतः अतिरिक्ताः] A chitshaktithI shUnya [अमी भावाः] je A bhAvo chhe [सर्वे अपि] te badhAy [पौद्गलिकाः] pudgalajanya chhe-pudgalanA ja chhe. 36.

* samayasAr gAthA 49 mathALun *

prabhu! Ap jyAre em kaho chho ke puNya-pApanA bhAv e AtmA nathI to AtmA chhe kevo? pAchhalI gAthAmAn em kahyun ke anek prakAranA rAgamAn jIv vyApato nathI, jIv to ekasvarUp ja chhe. to te jIvanun svarUp shun chhe? puNya-pApanA bhAv, sukh-dukhanI kalpanAnA bhAv, karma ne AtmA banne ek hovAno bhAv ityAdi adhyavasAnAdi bhAvo jIv nathI. to ek, TankotkIrNa, paramArthasvarUp jIv kevo chhe? Avo shiShyano prashna chhe tenA uttararUpe gAthA kahe chhe.

A gAthA shrI samayasAr, shrI pravachanasAr, shrI niyamasAr, shrI panchAstikAy, shrI aShTapAhuD tathA shrI dhaval em anek shAstromAn chhe. gAthAmAn ‘जाण’ shabda paDayo chhe. e shabda dvArA shrI kundakundAchAryadev shiShyane em kahe chhe ke he bhAI! tun AtmAne Avo jAN.

* gAthA 49 TIkA uparanun pravachan *

je jIv chhe te kharekhar pudgaladravyathI anya hovAthI temAn rasaguN vidyamAn nathI mATe aras chhe. kharekhar arthAt yathArthapaNe AtmA pudgaladravyathI anya eTale judo chhe. paramArthe AtmAne pudgal dravya sAthe kAI sambandh nathI. sharIr ane karma sAthe AtmAne je nimitta- naimittik sambandh chhe te vyavahAr chhe. te gnAn karavA mATe chhe paN Ashray karavA mATe nathI. Ashray karavA mATe to ek trikALI (dhruv) AtmA ja chhe.

ahIn kahe chhe ke jIvadravya pudgaladravyathI anya hovAthI temAn rasaguN vidyamAn nathI. anubhUtisvarUp bhagavAn AtmAmAn atIndriy (Anandano, chaitanyano) ras chhe paN pudgalano jaD ras AtmAmAn nathI mATe AtmA aras chhe.

vishvamAn chha dravyo chhe. temAn jIvadravya pAnch dravyothI bhinna chhe. paN ahIn jIvadravya pudgalathI bhinna batAvavun chhe kemake mukhyapaNe jIv pudgalamAn ja ekatva karIne