Pravachan Ratnakar-Gujarati (English transliteration). Gatha: 2.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 3 of 210

 

PDF/HTML Page 41 of 4199
single page version

34 [ samayasAr pravachan

aho! samayasAranI TIkAnA prArambhamAn ja uparathI sAkShAt kevaLI utAryA chhe. parameShThIpadamAn sthit munirAjanI vANI paramAnthI sukhabuddhinI kalpanAnun virechan karAvanAr auShadh chhe. shrImade kahyun chhe ne ke-

‘vachanAmRut vItarAganAn param shAnt–ras mUL,
auShadh je bhavaroganAn kAyarane pratikUL.’

ahAhA...! jinavachan e to svaparanun bhed-vignAn karAvI param shAnti pamADanArAn aiAShadh chhe. mithyAvAsanAothI utpanna thatA bhavarogane maTADanArAn chhe. paN arere! te kAyar kahetAn viShayavAsanAnA kalpit sukhamAn rAchatA evA napunsakone suhAtAn nathI- anukUL lAgatAn nathI.

A rIte paryAyamAn siddhone sthApIne ‘samay’ nAmanA prAbhRutanun bhAvavachan eTale nirmaL dashA ane dravyavachan eTale vikalpathI paribhAShaN sharU karIe chhIe. em kundakundAchAryadev kahe chhe.

ahIn je kahyun ke ame siddhane namaskAr karIe chhIe e vyavahArathI vAt upADI chhe. siddha, sAdhya chhe ne? eTale paryAyamAn je siddha sthApyA e jANavA mATe chhe, Ashray mATe nahIn. Ashray yogya dhyey to trikAL, dhruv, svabhAve siddha evo nij shuddhAtmA chhe.

AgaL 16 mI gAthAmAn Avashe ke ‘sAdhu puruShe darshan, gnAn ane chAritrane sadA sevavAn’ loko paryAyanA bhedathI jANe chhe mATe paryAyathI kathan chhe. sevavo chhe to ek AtmA, traN bhed nahIn. traN bhed to paryAy chhe, tethI te vyavahAr chhe. bhagavAn AtmA shuddha chaitanyaghan je ek svarUpe chhe ene ekane ja sevavo chhe, paN loko paryAyathI-vyavahArathI samaje chhe mATe bhedathI kathan karyun chhe; AdaravA mATe nahIn. tem ahIn anant siddhone paryAyamAn tenun gnAn karAvavA mATe sthApyA chhe; ke sAdhya je siddhapad enun Avun pUrNa svarUp chhe. dhyey (dhyAn karavA yogya) to dravya chhe. bhed pADavo te vastunun gnAn karAvavA mATe barAbar chhe, paN dhyey to ‘ek’ dravya ja chhe.

mokShamArgaprakAshakanI pAchhaL rahasyapUrNa chiThThImAn jyAn savikalpathI nirvikalpanun kathan karyun chhe tyAn kahyun chhe ke ‘chinmay AtmA ekasvarUpe chhe., emAn sarva pariNAm ekAgra thAy chhe.’ mATe dravya ane pariNAm ek thaI gayA em nahIn. (ane dravya ane pariNAm be thaIne draShTino viShay bane chhe em paN nahIn.) chinmAtra AtmA ke je dravyArthikanayano-nishchayanayano ane samyakdarshanano viShay chhe te to ekasvarUpe ja chhe, traN rUpe nahIn. traN


PDF/HTML Page 42 of 4199
single page version

bhAg-1 ] 3p

rUpe pariNaman chhe em kahevun e asatyArtha nayathI kahevAmAn Ave chhe. samyakdarshan thatAn dravyanA badhA nirmaL pariNAm dravya taraph DhaLe chhe, ekalI shraddhAnI paryAy ja DhaLe chhe em nahIn. phakta malin pariNAm bahAr rahI jAy chhe. dravyArthik nayanI mukhyatAmAn ‘ekanA sevananI ja’ (dhruv AtmAnI ja) mukhyatA hoy chhe. te kALe traNe rUpe pariNamavun ene gauN karIne-vyavahAr kahIne asatyArtha kahe chhe.

gAthA 16 (samayasAr) nA kaLash 17 mAn Ave chhe ke -‘AtmA ek chhe to paN vyavahAradraShTithI joIe to traN svabhAvapaNAne lIdhe anekAkArarUp (mechak) chhe, kAraN ke darshan, gnAn ane chAritra -e traN bhAve pariName chhe. joyun? darshan, gnAn, chAritra e traNepaNe pariName chhe e vyavahArakathan chhe. A ja kaLashanA bhAvArthamAn khulAso chhe ke shuddha dravyArthikanaye AtmA ek chhe. A nayane pradhAn karI kahe tyAre paryAyArthikanay gauN thayo, tethI ekane traNarUpe (darshan, gnAn, chAritra em traNarUpe) pariNamavo kahevo te sadbhUt vyavahAr chhe; rAg chhe te asadbhUt vyavahAr chhe. (AtmA rAgarUpe pariName chhe em kahevun te asadbhUt vyavahAr chhe.)

ahA! pariNamananI traN nirmaL dashAne vyavahAr kahI, asatyArtha kahI to dravyane nirmaL paryAy sAthe laIne draShTino viShay banAve e to ghaNun sthUL thai gayun (evI mAnyatA) viparIt ane UndhI draShTi chhe. nishchayanayano viShay ek ansh chhe, pramAN nathI. je ‘ekarUp’ chhe te dravyArthikanayano viShay chhe. ek vastune dravyArthikanaye-nishchayanayathI jyAre ‘ek’ kahI tyAre bIjo nay haju bAkI rahI gayo; kemake vastuno bIjo ansh chhe ne? tene viShay karanAr vyavahAranay bAkI rahI gayo, anyathA nay ja kahevAy nahIn. traNapaNe pariName chhe e paryAyaansh vyavahAranayano viShay chhe. A vyavahAranayanA viShayane gauN karI, te nathI, em asatyArtha kahel chhe. vaLI dravyathI sAthe paryAy levI e paN vyavahAr chhe. be thayA mATe vyavahAr chhe. bIjI rIte kahIe to paryAy sadbhUt vyavahAr chhe, ane trikALI dhruv dravya nishchay chhe; be maLIne pramANano viShay thaI gayo ane pramAN pote vyavahAranayano viShay chhe, em panchAdhyAyImAn lIdhun chhe.

have ahIn kahe chhe ke e siddha bhagavanto, siddhapaNAne lIdhe-eTale siddha-pUrNa- dashA prApta thaI gaI chhe ene lIdhe, sAdhya je AtmA tenA pratichchhandanA sthAne chhe. pratichchhand eTale paDagho. rANapuramAn rAjAno nadInA kAnThe paththarano Uncho mahel chhe. temAn (ek jagAthI) avAj kare ane tyAnthI avAj UThe. avAj pAchho paDe. Ane paDagho kahevAy. tem ahIn ‘he siddha?’ em bole tyAn andar sAmo paDagho paN evo paDe ke ‘he siddha!’


PDF/HTML Page 43 of 4199
single page version

36 [ samayasAr pravachan

athavA ahIn kahe ke ‘he bhagavAn! tame tArajo.’ tyAn andaramAn sAmo pratighoSh thAy ke ‘he bhagavAn! tame tArajo.’ A rIte siddha bhagavanto, siddhapaNAne lIdhe pratichchhandanA sthAne chhe. siddha bhagavAn namUno chhe. (sAdhyano namUno chhe). logassamAn Ave chhe ne? ‘siddhA siddha mam disatun.’ eTale ke he siddha bhagavAn! mane siddhapad do. Am temanA siddhonA svarUpanun sansArI bhavya jIvo chintavan karIne, te samAn potAnun svarUp dhyAvIne-eTale ke ‘siddha samAn sadA pad mero, ’ em potAnun svarUp je shuddha chaitanyaghan, Anandakand enun dhyAn karIne pUrNatAnI prApti kare chhe.

ahIn paryAyanun dhyAn karavAnI vAt nathI. ahIn to mArun dravya ja siddha svarUp chhe, svabhAvathI shaktirUpe hun siddha ja chhun. niyamasAramAn Ave chhe ne? badhA sansArI jIvo (nishchayanayanA baLe) siddha samAn ja chhe, aShTaguNathI puShTa chhe. A svabhAvanI vAt chhe. dravye potAnun siddhasvarUp chhe ene dhyAvIne, potAnA trikALI svarUpanun dhyAn karIne tenA jevo thaI jAy chhe. ahA! nirmaL paryAyamAn dhyAn konun chhe? dravyanun, ke je svarUpe pUrNa, AnandasvarUp ekarUp chhe, ene paryAy viShay banAvIne dhyAn kare chhe. param adhyAtmatarangiNImAn traN ThekANe Ave chhe ke ‘dhyAn viShay kuru’ -paryAyamAn dravyane viShay banAv. eno artha e nathI ke A paryAy chhe te dravyamAn vALun chhun, paN paryAy dravya taraph vaLI e dravyanun dhyAn chhe. siddhanun dhyAn-eTale jevo pote siddha samAn svabhAvathI chhe-tenun dhyAn karatAn siddha samAn thaI jAy chhe; na thAy e prashna ja nathI. tethI chArey gatithI vilakShaN evI panchamagati- mokShane pAme chhe. bIjI gatio to vikAravALI chhe, tyAnthI to pAchhun Avavun paDe chhe. paN A mokShagati to thaI e thaI, ‘sAdi anant anant samAdhi sukhamAn.’ sAdi-anantakAL siddhamAn ja raheshe. aho! amRutachandre amRutanA nAthane amRut gati prApta karAvavAnI adbhUt vAt karI chhe. amRut relAvyAn chhe! ‘re guNavantA gnAnI amRut varasyAn re pancham kALamAn!!

kevI chhe te panchamagati? ‘dhuvamachalamaNovaman’. dhruvatAthI pratham upADayun chhe. paryAy andar dhruv svabhAvamAnthI AvI chhe ne? dhruvamAnthI dhruv paryAy-siddha paryAy thaI chhe. siddha paryAyane vandan karavun chhe ne? e panchamagati-siddha gati svabhAvarUp chhe. je AtmAno svabhAvabhAv chhe emAnthI svabhAvabhAvaparyAy AvelI chhe. siddha bhagavAnanI nirmaL paryAy svabhAvabhAvarUp chhe mATe dhruvapaNAne avalambe chhe-dhruvapaNAne rAkhe chhe. chAr gatio par nimittathI-karmanA nimittathI thatI hovAthI dhruv nathI, vinAshik chhe. chAr gati vibhAvabhAvarUp vikArI avasthA chhe. Am dhruv visheShaNathI panchamagatimAn vinAshikatAno vyavachchhed thayo. jo ke mokShanI paryAy (siddha paryAy) paN nAshavAn (utpAd-vyayarUp) chhe, chhatAn ahIn


PDF/HTML Page 44 of 4199
single page version

bhAg-1 ] 37

mokShanI paryAy evI ne evI rahevAnI chhe, e apekShAe vinAshik nathI em kahyun chhe. siddhagatinun pariNaman bhale ho, paN evun ne evun rahe chhe mATe tene vinAshikatA rahit (dhruv) kahevAy chhe.

vaLI te kevI chhe? achaL chhe. siddhagati achaL chhe. achaL svabhAvamAnthI AvI chhe mATe achaL chhe. siddhadashA ek vakhat thaI pachhI temAn pheraphAr thato nathI. anAdikALathI par bhAvanA nimittathI thatun je paramAn bhramaN tenI vishrAntivash achaLapaNAne pAmI chhe. A visheShaNathI chArey gatione paranA nimittathI je bhramaN thAy chhe teno panchamagatimAn vyavachchhed thayo. jevo svabhAv achaL chhe tevI ja siddhagati achaL thaI chhe, eTale pharatI nathI.

vaLI te kevI chhe? anupam chhe. ahAhA...! siddhagati, enI shI vAt! samasta upamAyogya padArtho temanAthI vilakShaN, adbhut mAhAtmyavALI hovAthI tene koInI upamA maLI shakatI nathI. siddhane upamA siddhanI. siddhanI, bIjAnI sAthe upamA thaI shakatI nathI ahAhA...! ek samayamAn jene anant atIndriy Anand, anant kevaLagnAn, anant darshan, anant vIrya, anant svachchhatA, anant prabhutA... ene konI upamA ApavI? A visheShaNathI chArey gatiomAn je paraspar samAnapaNun maLI Ave chhe teno panchamagatimAn vyavachchhed thayo. moTA chakravartIne svarga jevun sukh chhe em upamAthI kahevAy, paN panchamagatine koI upamA ApI shakAy em nathI.

vaLI te kevI chhe? apavarga tenun nAm chhe. siddhagatinun nAm apavarga chhe. dharma, artha, ane kAmathI bhinna chhe. e trivargamAn e AvatI nathI tethI apavarga chhe. dharma eTale puNya, artha eTale lakShmI, ane kAm eTale viShayanI vAsanA -A trivarga chhe. mokShagati A vargamAn nathI.

lyo, A siddha bhagavAnane vandan karIne mAngaLik karyun. AvA siddha bhagavAn chhe em gnAn karIne temane vandan karyun, temano Adar karyo. oghe oghe ‘Namo siddhANan’ kahe em nahIn em ahIn kahe chhe. AkhA sansArano-chorAshInA avatArano abhAv thaIne siddha gati utpanna thaI chhe, bhAI. e vyay vinAno utpAd thayo chhe. pravachanasAramAn Ave chhe ke siddha bhagavAnane sansArano je vyay thayo chhe te utpAd vinAno vyay chhe. sansArano je nAsh thayo te have utpanna nahIn thAy. ahA! siddhagati je utpanna thai chhe te vyay vinAnI utpanna thai chhe. AvA siddhanI vandanA karI chhe.


PDF/HTML Page 45 of 4199
single page version

38 [ samayasAr pravachan

Am siddhone potAnA AtmAmAn tathA paranA AtmAmAn sthApIne samayano (sarva padArthono athavA jIv padArthano) prakAshak prAbhRut nAmano arhat-pravachanano avayav-ansh, tenun hun paribhAShaN karun chhun A samay prAbhRut e sarva padArthono vA jIv padArthano prakAshak chhe ane te arhat pravachanano ansh kahetAn bhagavAn shrI arihantanA shrImukhethI nIkaLelI divyadhvani -vANI-pravachan eno ek ansh chhe. tenun, anAdikALathI utpanna thayel mArA ane paranA mohanA nAsh mATe paribhAShaN karun chhun. ahIn AchAryashrI-mArAmAn (potAmAn) paN chAritramohanI je alpa asthiratA chhe teno tathA par jIvomAn je mithyAtva-rAgAdi chhe teno nAsh karavAnI vAt kare chhe mAre paN hajI alpa moh chhe em kahe chhe. amRutachandrAchArye trIjA kaLashamAn kahyun hatun ne ke A TIkA karatAn mArA mohano nAsh thashe. teoshrInI ja A TIkA chhe ne?! kahe chhe ke mArA ane paranA mohanA nAsh mATe paribhAShaN karun chhun, eTale ke vyAkhyA karun chhun.

A samayasAr chhe e arhat-pravachanano avayav eTale ansh chhe. kevo chhe te avayav? anAdinidhan paramAgam shabdabrahmathI prakAshit chhe, sarva padArthonA samUhane sAkShAt karanAr kevaLI bhagavAn sarvagnathI praNIt chhe. Am kahIne A samayasAranI prAmANikatA siddha kare chhe. samayasAr banyun chhe kem? anAdi paramAgam chhe emAnthI banyun chhe, ane sarvagna bhagavAne te kahyun chhe-praNIt karyun chhe, ane kevaLIonA nikaTavartI sAkShAt (sIdhA) sAmbhaLanAr, tem ja pote anubhav karanAr-eTale ke sAmbhaLIne Anand svarUp AtmAno anubhav karanAr evA shrutakevaLI gaNadharadevoe kahelun hovAthI pramANatAne pAmel chhe. anyavAdIonA AgamanI jem alpagnAnInI kalpanAmAtra nathI. anyavAdIoe eTale jain parameshvar sivAy bIjAoe Agam banAvyAn chhe em A nathI. A to anAdi anant shabdabrahma, sarvagnakathit ane shrutakevaLIo tathA sAkShAt sAmbhaLanAr ane anubhav karanAr emaNe kahelun chhe tethI pramAN chhe. bIjAonAn Agam to kalpit chhe. shvetAmbaroe paN kalpit Agam banAvyAn chhe chhadmastha alpagnAnInI kalpanAmAtra hoy evA A Agam nathI alpagnAnIonAn kalpanAmAtra Agamo chhe te badhAn apramAN chhe.

*bhAvArtha uparanun pravachan*

gAthAsUtramAn AchArye ‘vakShyAmi’ kahyun chhe. teno artha TIkAkAre ‘vach paribhAShaNe’ dhAtuthI paribhAShaN karyo chhe. sanskRit TIkAmAn chhellA shabdo chhe ‘भाववाचा द्रव्यवाचा च परिभाषणमुपक्रम्यते’– eno Ashay A pramANe sUchit thAy chhe chaud pUrvamAn gnAnapravAd nAmanA pUrvamAn bAr vastu adhikAr chhe; temAn paN ek ekanA vIsh vIsh ‘prAbhRut’


PDF/HTML Page 46 of 4199
single page version

bhAg-1 ] 39

adhikAr chhe. temAn dashamA vastumAn samay nAmanun je prAbhRut chhe tenAn mUL sUtronA shabdonun gnAn to pahelAn moTA AchAryone hatun, ane tenA arthanun gnAn AchAryonI paripATI anusAr shrI kundakundAchAryane paN hatun. temaNe samayaprAbhRutanun paribhAShaN karyun- paribhAShA sUtra bAndhyun. sUtranI dash jAtio kahevAmAn AvI chhe, temAn ek paribhAShA jAti paN chhe. adhikArane je yathAsthAnamAn artha dvArA sUchave te paribhAShA chhe. shrI kundakundAchArya samayaprAbhRutanun paribhAShaN kare chhe eTale samayaprAbhRutanA arthane ja yathAsthAnamAn jaNAvanArun paribhAShAsUtra rache chhe. eTale jyAn jyAn je je yogya chhe tyAn te pramANe shAstranI rachanA kare chhe. ahAhA! shrutakevaLIoe je kahelun tenA arthanun gnAn shrI kundakundAchAryane hatun.

AchArye mangaL arthe siddhane namaskAr karyA chhe. sansArIne shuddha AtmA sAdhya chhe ane siddha sAkShAt shuddhAtmA chhe. je gnAyakabhAv chhe te ekalo ja Ashray karavA lAyak chhe-dhyeyamAn levA lAyak chhe. paN ahIn to siddha bhagavAn lIdhA chhe. siddha bhagavAnane paryAyamAn paN shuddhatA pragaT thaI chhe. vastu tarIke Atmadravya svabhAve shuddha, shuddha chhe. ahIn shuddha AtmAnun svarUp kahevAnun prayojan chhe, dhruv svarUp, shuddhachaitanya kahevAnun prayojan chhe. tethI tene namaskAr karavo uchit chhe. koI IShTadevanun nAm laIne namaskAr kem na karyo tenI charchA TIkAkAranA mangaL par (pratham kaLashamAn) karelI chhe te ahIn paN jANavI.

siddhone sarva evun visheShaN Apyun tethI te anant chhe evo abhiprAy batAvyo. e rIte ‘shuddha AtmA ek ja chhe’ em kahenAr anyamatIono vyavachchhed karyo. vedAnta ek sarvavyApak AtmA mAne chhe, paN em chhe nahIn. anant anant AtmAo chhe em kahI vedAntIono vyavachchhed karyo.

shrutakevaLI shabdano artha shrutane anAdinidhan pravAharUp Agam -shabdabrahma kahyun ane kevaLI shabdanA be artha karyA (1) sarvagna (2) paramAgamane jANanAr shrutakevaLI. shrImad kundakundAchAryadev em kahe chhe ke ame to sarvagna parameshvar ane shrutakevaLIoe kahelun, je anAdinidhan paramAgam-tenun paribhAShaN karIe chhIe; ame amArA gharanun kalpit kAI kahetA nathI. tethI A granth pramAN chhe.

have A granthanun abhidhey shun? dhyey shun chhe? shabdono sambandh enI sAthe shun chhe? dhyey AtmA vAchya, vAchak enA shabdo ane prayojan shuddhAtmAnA svarUpanI prApti thavI e to pragaT chhe.

shuddhAtmAnun svarUp abhidhey chhe. akhanD Anand, chaitanya, dhruv, prabhu paramAtmasvarUp e dhyey batAvavAnun prayojan chhe. jANe chhe paryAy dhyey trikALI shuddha AtmA chhe.


PDF/HTML Page 47 of 4199
single page version

40 [ samayasAr pravachan

trikALashuddha, dhruvasvarUp, ekarUp trikAL jem paryAyano bhed paN nathI evA shuddhAtmAnun svarUp abhidhey chhe. chhaThThI gAthAmAn kaheshe ke gnAyakabhAv pramatta paN nathI, apramatta paN nathI. e rIte ene shuddha kahIe chhIe. tenA vAchak A granthanA (samayasAr shAstranA) shabdo chhe, ane vAchya shuddha AtmA chhe.

dhyey eTale pakaDavA lAyak, Ashray karavA lAyak, anukaraN karavA lAyak, anusaraN karavA lAyak-je dhruv chhe te. Am anant kevaLIoe kahyun chhe. tenA vAchak granthanA shabdo chhe. chhe ne? shuddha AtmAnun svarUp te dhyey chhe-abhidhey chhe. draShTimAn levA yogya shuddha AtmA dhruv chhe. te samyakdarshanano viShay chhe. samyakdarshananI paryAyano viShay A chhe. bIjI rIte kahIe to paryAy vyavahAr chhe, teno viShay nishchay chhe. shun kahyun? paryAy chhe e vyavahAr chhe, eno viShay trikALI dhruv dravya chhe. chiddavilAsamAn Ave chhe ne, ke ‘nityane anitya jANe chhe.’ eTale ke kShaNik paryAy te dhruvane jANe chhe. vastu anAdithI AvI chhe. dravya ane nirmaL paryAy be thatAn nishchayanayano viShay na rahyo, vyavahAranayano viShay thaI gayo. kharekhar vyavahArano (paryAyano) viShay nishchay (dravya) joIe. paryAy chhe e vyavahAr chhe, bhed chhe. eno viShay trikALI dhruv e nishchay chhe. A abhidheyane jyAre paryAy jANe chhe tyAre abhidhey thAy chhe. (tyAre A dhruv AtmA chhe em jANyun ane mAnyun.)

dhruv dravya je dhyey tene gnAnanI paryAy jANe chhe, shraddhAnI paryAy dhruvane dhyey banAvIne shraddhe chhe. tyAre kahe chhe ke paryAy je bhed ane vyavahAr chhe te abhedane jANe chhe. vANI badhun batAve chhe. vANI batAve chhe ke gnAnanI paryAy chhe te jANe chhe. A to anAdi sanAtan satya chhe. dhyey to dhyey chhe, paN jyAre paryAy dheyane jANe chhe, tene dhyey banAve chhe, tyAre dhyey kharekhar thayun kahevAy. abhidhey eTale shun? ke shuddha AtmA. shAstre kahyun ke abhidhey shuddha AtmA dhruv chhe. paN kone? je jANe ene.

AtmA to nishchayathI paramAtmasvarUpe birAjamAn nitya dhruv pote chhe. tene AchArya bhagavAne chhaThThI gAthAmAn gnAyak kahyo ane 11 mI gAthAmAn bhUtArtha kahyo chhe. bhUtArtha ne jANe chhe paryAy, paN e paryAy dravyamAn nathI. ahA! paryAy paryAyanI chhe. paryAyane dravyanI kahevI e to parathI bhinna pADavA mATe chhe. utpAd, vyay, dhruv traNey sat chhe. paryAy konI chhe em bhed pADIne samajAvavun hoy tyAre dravyanI kahevAy. nirapekShathI kahevun hoy to paryAy paryAyanI chhe, ane dravya dravyanun chhe.

A granthamAn abhidhey, sambandh, prayojan pragaT ja chhe. shuddhAtmAnun svarUp te abhidhey chhe e pragaT chhe, gupta nathI. bhagavAn nityAnand prabhu vAchya chhe ane shabdo vAchak chhe,


PDF/HTML Page 48 of 4199
single page version

bhAg-1 ] 41

samayasAr (shAstra) vAchak chhe ane enun vAchya je shuddhAtmA tene shabdo batAve chhe. jem sAkar padArtha vAchya chhe ane sAkar shabda vAchak chhe. vAchak-vAchyano artha nimitta-naimittik sambandh chhe. bhagavAn AtmA dhruv vAchya chhe-kahevA lAyak chhe ane samayasAranA shabdo vAchak chhe. bIjI rIte kahIe to vAchak shabdo vaDe kahelo je AtmA tenun gnAn jene thAy te gnAnanI paryAy abhidheyane jANe chhe. shrut jem abhed dhyeyane batAve chhe. em gnAnanI paryAy chhe e abhed abhidheyane jANe chhe. A to bhagavAnano alaukik mArga chhe, bhAI. samayasAr kaLash 200 mAn Ave chhe ke paradravya ane AtmAne kaIpaN sambandh nathI; to kartA-karma sambandh kaI rIte hoy? have ahIn kahe chhe ke vAchak-vAchyano sambandh chhe. e vyavahArathI chhe. eTale ke granthanA shabdo ane shuddhAtmAne vAchak-vAchya sambandh kahyo te nimitta -naimittik sambandh chhe ane te vyavahAr chhe, nishchayathI koI sambandh nathI.

A to anAdi paramAgam-shabdabrahmathI ane bhagavAn kevaLInI vANIthI pramANit vAt chhe. bhAI, Agam anAdi chhe, hAn. e kAI navun nathI. e paramAgamanA shabdonI shailI anAdi chhe. kahyun chhe ne, ke ‘siddho varNasamAmnAya’ A vANInI koI rachanA kare chhe em nathI. vANImAn pudgalanI paryAyanI rachanA anAdi chhe. bhagavAn sarvagna parameshvaranI vANI je chhe e vANInI rachanA to vANInA kAraNe chhe, kevaLIe vANInI rachanA nathI karI. divyadhvaninI rachanA thaI emAn kevaLI nimitta chhe, tethI nimittathI em kahyun ke kevaLInun kahelun chhe. Avo nimittanaimittik sambandh e vyavahAr chhe.

tIrthankaro shrutathI upadesh Ape chhe-evo dhavalamAn pATh chhe. bhagavAn shrutagnAnathI kahe chhe. bhagavAnanI vANI (divya dhvani) chhe te shrutagnAnathI kahe chhe. kemake sAmbhaLanArane (tenA nimitte) shrutagnAn thAy chhe, tethI shrutagnAnathI kahe chhe em kahevAmAn Avyun chhe. bhagavAnane shrutagnAn chhe em nathI, bhagavAnane to kevaLagnAn chhe. Ashay evo chhe ke sAmbhaLanArane bhAvashrutagnAn thAy chhe-bhale thAy chhe potAthI, paN vANI nimitta chhe ethI e paN shrut kahevAmAn AvI chhe. anAdi paramAgam chhe tene dravyashrut kahe chhe. gaNadharo sUtranI rachanA kare chhe, tathA bhavya jIvone shrutagnAn pragaT thAy chhe temAn kevaLInI vANI-divyadhvani nimitta chhe tethI te vANIne paN shrut kahevAmAn AvI chhe.

shuddha AtmAnI prApti thavI e prayojan chhe. eTale je shuddha, dhruv AtmA chhe teno paryAyamAn anubhav thAy e prayojan chhe. vastu pote je chhe-jIvatI jyot tene gnAnamAn


PDF/HTML Page 49 of 4199
single page version

42 [ samayasAr pravachan

kabUlavI e prayojan chhe. jevo AtmA chhe evo kabUlyo, tyAre jIvatI jyotane jIvatI rAkhI-ke Avo hun shuddha, dhruv, chaitanyajyoti chhun. AtmAnA svarUpane A sivAy bIjI rIte mAne eNe shuddha AtmAnun (mAnyatAmAn) mRutyu karyun chhe. tethI vastunun svarUp jevun chhe tevun yathArtha mAnavun ane anubhavavun e vAstavik prayojan chhe.


OM OM OM

PDF/HTML Page 50 of 4199
single page version


jIv–ajIv adhikAr

gAthA–2

तत्र तावत्समय एवामिघीयते–

जीवो चरित्तदंसणणाणठिदो तं हि ससमयं जाण।
पोग्गलकम्मपदेसट्ठिदं च तं जाण
परसमयं।। २।।

pratham gAthAmAn samayanun prAbhRut kahevAnI pratignA karI. tyAn e AkAnkShA thAy ke samay eTale shun? tethI have pahelAn samayane ja kahe chhe-

jIv charit–darshan–gnAnasthit svasamay nishchay jANavo;
sthit karmapudgalanA
pradeshe parasamay jIv jANavo. 2

gAthArtha– he bhavya! [जीव] je jIv [चरित्रदर्शनज्ञानस्थितः] darshan-gnAn- chAritramAn sthit thai rahyo chhe [तं] tene [हि] nishchayathI [स्वसमयं] svasamay [जानीहि] jAN; [च] ane je jIv [पुद्गलकर्मप्रदेशस्थितं] pudgalakarmanA pradeshomAn sthit thayel chhe [तं] tene [परसमयं] parasamay [जानीहि] jAN.

TIkA– ‘samay’ shabdano artha A pramANe chhe ‘सम’ to upasarga chhe, teno artha ‘ekapaNun’ evo chhe; ane ‘अय् गतौ’ dhAtu chhe eno gaman artha paN chhe ane gnAn artha paN chhe; tethI ekasAthe ja (yugapad) jANavun tathA pariNaman karavun e be kriyAo je ekatvapUrvak kare te samay chhe. A jIv nAmano padArtha ekatvapUrvak ek ja vakhate pariName paN chhe ane jANe paN chhe tethI te samay chhe. A jIv-padArtha kevo chhe? sadAy pariNAmasvarUp svabhAvamAn rahelo hovAthI, utpAd-vyay-dhrauvyanI ekatArUp anubhUti jenun lakShaN chhe evI sattAthI sahitachhe. A visheShaNathI, jIvanI sattA nahi mAnanAr nAstikavAdIono mat khanDit thayo tathA puruShane (jIvane) apariNAmI mAnanAr sAnkhyavAdIono vyavachchhed, pariNamanasvabhAv kahevAthI, thayo. naiyAyiko ane vaisheShiko sattAne nitya ja mAne


PDF/HTML Page 51 of 4199
single page version

chhe ane bauddho sattAne kShaNik ja mAne chhe; temanun nirAkaraN, sattAne utpAd-vyay- dhrauvyarUp kahevAthI thayun. vaLI jIv kevo chhe? chaitanyasvarUpapaNAthI nityaudyotarUp nirmaL spaShTa darshan-gnAn-jyotisvarUp chhe (kAraN ke chaitanyanun pariNaman darshanagnAnasvarUp chhe). A visheShaNathI, chaitanyane gnAnAkArasvarUp nahi mAnanAr sAnkhyamatIonun nirAkaraN thayun. vaLI te kevo chhe? anant dharmomAn rahelun je ekadharmIpaNun tene lIdhe jene dravyapaNun pragaT chhe (kAraN ke anant dharmonI ekatA te dravyapaNun chhe). A visheShaNathI, vastune dharmothI rahit mAnanAr bauddhamatIno niShedh thayo. vaLI te kevo chhe? kramarUp ane akramarUp pravartatA ane bhAvo jeno svabhAv hovAthI jeNe guNaparyAyo angIkAr karyA chhe. (paryAy kramavartI hoy chhe ane guN sahavartI hoy chhe; sahavartIne akramavartI paN kahe chhe.) A visheShaNathI, puruShane nirguN mAnanAr sAnkhyamatIono nirAs thayo. vaLI te kevo chhe? potAnA ane paradravyonA AkArone prakAshavAnun sAmarthya hovAthI jeNe samasta rUpane prakAshanArun ekarUpapaNun prApta karyun chhe (arthAt jemAn anek vastuonA AkAr pratibhAse chhe evA ek gnAnanA AkArarUp te chhe). A visheShaNathI, gnAn potAne ja jANe chhe parane nathI jANatun em ekAkAr ja mAnanArano, tathA potAne nathI jANatun paN parane jANe chhe em anekAkAr ja mAnanArano, vyavachchhed thayo. vaLI te kevo chhe? anya dravyonA je vishiShTa guNo- avagAhan-gati-sthiti-vartanAhetupaNun ane rUpIpaNun-temanA abhAvane lIdhe ane asAdhAraN chaitanyarUpatA-svabhAvanA sadbhAvane lIdhe AkAsh, dharma, adharma, kAL ane pudgal-e pAnch dravyothI je bhinna chhe. A visheShaNathI, ek brahmavastune ja mAnanArano vyavachchhed thayo. vaLI te kevo chhe? anant anyadravyo sAthe atyant ekakShetrAvagAharUp hovA chhatAn paN potAnA svarUpathI nahi chhUTavAthI je TankotkIrNa chaitanyasvabhAvarUp chhe. A visheShaNathI vastusvabhAvano niyam batAvyo. -Avo jIv nAmano padArtha samay chhe.

jyAre A (jIv), sarva padArthomAn svabhAvane prakAshavAmAn samartha evA kevaLagnAnane utpanna karanArI bhedagnAnajyotino uday thavAthI, sarva paradravyothI chhUTI darshanagnAnasvabhAvamAn niyat vRuttirUp (astitvarUp) Atmatattva sAthe ekatvagatapaNe varte chhe tyAre darshanagnAn-chAritramAn sthit hovAthI yugapad svane ekatvapUrvak jANato tathA sva-rUpe ekatvapUrvak pariNamato evo te ‘svasamay’ em pratItarUp karavAmAn Ave chhe; paN jyAre te, anAdi avidyArUpI je keL tenA mULanI gAnTh jevo je (puShTa thayelo) moh tenA uday anusAr pravRuttinA AdhInapaNAthI, darshanagnAnasvabhAvamAn niyat vRuttirUp AtmatattvathI chhUTI paradravyanA nimittathI utpanna moharAgadveShAdi bhAvo sAthe ekatvagatapaNe (ekapaNun mAnIne) varte chhe tyAre pudgalakarmanA pradeshomAn sthit hovAthI yugapad parane ekatvapUrvak jANato tathA


PDF/HTML Page 52 of 4199
single page version

pararUpe ekatvapUrvak pariNamato evo te ‘parasamay’ em pratItarUp karavAmAn Ave chhe. A rIte jIv nAmanA padArthane svasamay ane parasamay- evun dvividhapaNun pragaT thAy chhe.

bhAvArtha– jIv nAmanI vastune padArtha kahel chhe. ‘jIv’ evo akSharono samUh te ‘pad’ chhe ane te padathI je dravyaparyAyarUp anekAntasvarUpapaNun nishchit karavAmAn Ave te padArtha chhe. e jIvapadArtha utpAd-vyay-dhrauvyamayI sattAsvarUp chhe, darshanagnAnamayI chetanAsvarUp chhe, anantadharmasvarUp dravya chhe, dravya hovAthI vastu chhe, guNaparyAyavALo chhe, tenun svaparaprakAshakagnAn anekAkArarUp ek chhe, vaLI te (jIvapadArtha) AkAshAdithI bhinna asAdhAraN chaitanyaguNasvarUp chhe ane anya dravyo sAthe ek kShetramAn rahevA chhatAn potAnA svarUpane chhoDato nathI. Avo jIv nAmano padArtha samay chhe. jyAre te potAnA svabhAvamAn sthit hoy tyAre to svasamay chhe ane parasvabhAv-rAgadveShamoharUp thaIne rahe tyAre parasamay chhe. e pramANe jIvane dvividhapaNun Ave chhe.

pratham gAthAmAn samayanun prAbhRut kahevAnI pratignA karI, eTale ke samayano sAr kahevAnI pratignA karI. tyAn e AkAnkShA thAy ke samay eTale shun? tethI have pahelAn samayane ja kahe chhe. darek padArthanun svarUp ja samay chhe, arthAt darek padArtha potAnA guN-paryAyone prApta thaI pariNaman kare chhe tethI tene ‘samay’ kahevAmAn Ave chhe. ‘samay’ shabdano bIjo artha ekI sAthe jANavun ane pariNaman karavun evI be kriyAo jemAn hoy tene samay kahe chhe. A rIte badhA AtmAo samay chhe. A bIjI gAthAmAn je shuddha AtmAne jANe ane e rUpe pariName tene svasamay jANavo em visheShapaNe kahe chhe.

pravachan nambar 6–8, tArIkh 4–12–7p thI 6–12–7p

*gAthArtha uparanun pravachan*

chhello shabda ‘jAN’ chhe ne? AchArya kahe chhe ke ‘jAN’ AgnAvAchak shabda chhe. eTale AchArya bhagavAn AgnA kare chhe ke he bhavya! je jIv darshan -gnAn-chAritramAn sthit chhe tene nishchayathI svasamay jAN. bhAShA to juo! kharekhar to darshan, gnAn, chAritra Adi paryAyo AtmAmAn sthir-ekAgra thAy chhe ene ThekANe ahIn to darshan- gnAn-chAritramAn je AtmA sthit chhe tene svasamay jAN em kahyun. eTale ke AtmA anAdithI je rAgamAn ane nimittamAn sthit hato te ja AtmA andar dravyanA lakShe enA jevI je (gnAn, darshan, chAritra Adi) paryAy pragaT thai emAn sthit thayo tene svasamay jAN em kahyun. rAgamAn nahIn, paN dhyeyanA lakShe gnAn, shraddhA, chAritra pragaT thayAn emAn rahe te svasamay chhe. chhahaDhALAmAn Ave chhe ne? ke- ‘par dravyanatai bhinna Apamen ruchi samyaktva bhalA hai’ Atmaruchi


PDF/HTML Page 53 of 4199
single page version

kahI chhe ne? e ruchimAn AtmA jaNAyo eTale AtmA ruchi ane gnAnamAn sthit thayo evI shailIthI vAt karI chhe.

jIv eTale bhagavAn AtmA je darshan-gnAn-chAritramAn sthit thaI rahyo chhe ene svasamay kahevAmAn Ave chhe. AchArya bhagavAn pote muni chhe ne? eTale ‘chAritra-darshan-gnAnasthit’ evA shabdano prayog karyo chhe. trikALI je chhe te samyak shraddhA-gnAn-chAritranI paryAyamAn khyAlamAn Avyo eTale emAn e sthit chhe em kahI evA jIvane svasamay kahyo. eno artha ke je anAdithI rAgamAn sthit hato te AtmAmAn sthit thayo.

aho! samayasAranI ek kaDI tenA bhAv sahit yathArtha samaje to kalyAN thAy evun chhe.

‘jIv’ shabda kem vAparyo? keTalAk kahe chhe ke AtmA to tadna shuddha chhe ane jIv ashuddha chhe, paN em nathI evun siddha karavA jIv shabda vAparyo chhe. jIv kaho ke AtmA, banne ek ja chIj chhe.

ahIn bIjI gAthAmAn ‘जीवो चरित्तदंसणणाणठिदो’ tyAnthI upADayun chhe, ane chhelle jyAn 47 shaktionun varNan chhe tyAn jIvatva shaktithI sharUAt karI chhe. AtmAmAn ek jIvatva shakti chhe jene laIne AtmA gnAn, darshan, Anand ane sattA evA bhAv-prANane dhAraN kare chhe-enAthI Take chhe. jIv kahetAn jIvatun dravya jIvatva svabhAvathI jIve chhe. ahIn em kahe chhe ke-he bhavya! je jIv darshan-gnAn-chAritramAn sthit thaI rahyo chhe, eTale je (jIv) gnAnamAn jaNAy chhe, shraddhAmAn nirNIt thAy chhe, sthiratAmAn Ave chhe tene nishchayathI svasamay jAN. kundakundAchArya pokArIne kahe chhe ke he bhAI! je AtmA potAnI shraddhAmAn shraddhAyo, gnAnamAn jaNAyo ane chAritramAn Tharyo ene tun svasamay jAN. jIvane dhyey (draShTimAn levA yogya) to dravya chhe e vAt ahIn nathI. ahIn to je AtmA potAnA svarUpe pariName chhe ene svasamay kahyo chhe. je AtmA potAnI shuddha pariNatimAn Ave chhe ene svasamay kahyo chhe. AtmA je vikArarUpe hato te jyAre shuddha pariNatie pariName tyAre te svasamay chhe, tyAre AtmA AtmArUpe thayo em kahevAy. alabat, AvA AtmAne dhyey to trikALI dravya ja chhe. niyamasAramAn Ave chhe ke-sarvakarmanA kShayano hetu evo je mokShamArga-samyakdarshan- gnAn-chAritra-jene ahIn svasamay pariNati kahI eno hetu trikAL paramAtmA chhe.

‘ane je jIv pudgalakarmanA pradeshamAn sthit thayel chhe tene par samay jAN.’ je jIv rAgamAn sthit chhe e pudgalakarmanA pradeshomAn sthit chhe, te bhagavAn AtmAnA shraddhA-


PDF/HTML Page 54 of 4199
single page version

gnAn-chAritramAn sthit nathI. rAg-dveSh Adi vikAranA jeTalA ansho chhe e badhA pudgalakarmanA pradesho chhe, AtmAno bhAv nathI. tethI ene parasamay-anAtmA jAN.

* TIkA uparanun pravachan *

‘samay’ shabdano artha A pramANe chhe. ‘सम्’-upasarga chhe teno artha ‘ekasAthe’ evo chhe; ane ‘अय’ gamanArthak dhAtu chhe eno gaman artha chhe ane gnAn artha paN chhe. tethI ekasAthe jANavun ane pariNamavun evI be kriyAo jemAn hoy te samay kahevAmAn Ave chhe. A jIv nAmano padArtha ek ja vakhate pariName paN chhe ane jANe paN chhe tethI te samay chhe. jIv je samyakdarshanano viShay trikALI shuddha AtmA te vAt ahIn nathI. ahI to jIvanI sattA-hovApaNun siddha kare chhe.

A jIv padArtha kevo chhe? ‘sadAy pariNamanasvarUp svabhAvamAn rahelo hovAthI, utpAd-vyay-dhrauvyanI ekatArUp anubhUti jenun lakShaN chhe evI sattAthI sahit chhe.’ ahIn anubhUtino artha anubhav em nathI. anubhUtino artha rahevun em thAy chhe. utpAd-vyay-dhruvapaNe rahevun evo anubhUtino artha chhe. anubhUti eTale samyaggnAn e vAt ahIn nathI. jaD paN utpAd-vyay-dhruvapaNe rahe chhe tene jaDanI anubhUti kahe chhe. jaD paN ek samayamAn TakIne pariName chhe tethI te sat chhe, sattA sahit chhe. paN ek samayamAn pariName ane jANe evI visheShatA jaDamAn nathI. ahIn to jIvanI sattAnun varNan chhe.

‘उत्पादव्ययध्रौव्य युक्तं सत्’ sUtra chhe ne. (tattvArthasUtra) AtmA paN utpAd- vyay-dhrauvya yuktan sat, evI sattAthI sahit chhe. utpAd, vyay ane dhruv e traNeyanA ek samayamAn hovApaNArUp sattA chhe. samyakdarshanano viShay shun chhe te vAt pachhI karashe. ahIn to jIvanI hayAtI kevI rIte chhe tenI siddhi karI chhe. utpAd eTale navI paryAyanun thavun, vyay eTale jUnI paryAyanun javun ane dhruvapaNe kAyam rahevun evI sattAnI ahIn vAt chhe. jIv je samaye jANe te ja samaye pariName evI utpAd-vyay- dhruvarUp sattA e jIvanun svarUp chhe.

A visheShaNathI jIvanI sattA nahIn mAnanAr nAstikavAdIono mat khanDit thayo. tathA puruShane apariNAmI mAnanAr sAnkhyono vyavachchhed thayo. jIv pariNamato nathI, kUTastha chhe em mAnanArano pariNamanasvabhAv kahevAthI niShedh thayo. dravyasvabhAv, dhruv apariNAmI je samyakdarshanano viShay chhe te vAt ahIn nathI. ahIn to pariNAm sahitanun Akhun dravya siddha karavun chhe.


PDF/HTML Page 55 of 4199
single page version

naiyAyiko ane vaisheShiko sattAne nitya ja mAne chhe. bauddho sattAne kShaNik ja mAne chhe. e badhAnun ahIn nirAkaraN thayun. utpAd-vyay-dhruvarUp sattA kahevAthI utpAd- vyayarUp pariNaman na mAne eno niShedh thayo ane ekalun kShaNik ja mAne eno ‘dhruv’ kahevAthI niShedh thayo. utpAd-vyay-dhruvarUp sattAnI ahIn siddhi karI chhe. kaI apekShAthI kahevAy chhe te dhyAnamAn rAkhe to A samajAy evun chhe. utpAd-vyay-dhruvarUp sattAnun hovApaNun tene ahIn anubhUti kahevAmAn AvI chhe.

vaLI jIv kevo chhe? ‘chaitanyasvarUpapaNAthI nitya-udyotarUp nirmaL spaShTa darshanagnAn-jyotisvarUp chhe.’ ahIn paN pariNamananI vAt chhe, trikALI dhruvanI vAt nathI. ahIn chaitanyanun pariNaman darshanagnAnasvarUp chhe em kahyun chhe. jaDanun pariNaman jaDapaNe chhe ane chaitanyanun pariNaman darshanagnAnapaNe chhe em siddha karyun chhe. A darshan eTale sAmAnya upayog ane gnAn eTale visheSh upayoganI vAt chhe. darshan eTale samyakdarshan nahIn, chaitanyasvarUpapaNAthI pote chaitanyasvarUp bhagavAn AtmA chhe te nityaudyotarUp nirmaL spaShTa darshanagnAn jyotimay pariNaman svarUp chhe. chaitanyanun pariNaman darshanagnAnasvarUp chhe. A visheShaNathI chaitanyane gnAnAkAr-gnAnasvarUp nahIn mAnanAr sAnkhyamatanun nirAkaraN thayun.

vaLI te kevo chhe? ‘anant dharmomAn rahelun je ekadharmIpaNun tene lIdhe jene dravyapaNun pragaT chhe. anant dharmonI ekatA te dravyapaNun chhe. ahIn to badhA dharmonI vAt chhe, ekalo dhruv em nahIn, paN utpAd, vyay, dhruv Adi anant dharmothI tene ekadharmIpaNun pragaT chhe. samyakdarshanano viShay je dhruv dravya tenI ahIn vAt nathI. A to dravyanA anant dharmomAn rahelun je ekapaNun tene lIdhe dravyapaNun jene pragaT chhe e dravyanI vAt chhe. A visheShaNathI vastune dharmothI rahit mAnanAr bauddhamatano niShedh thayo.

ahA! utpAd-vyay-dhruvapaNe Akho samay chhe’ te pramANagnAnano viShay chhe. samyakdarshanano viShay je dravya te judI vastu chhe. ahIn to haju AkhI vastu siddha kare chhe.

vaLI te kevo chhe? ‘kramarUp ane akramarUp pravartatA anek bhAvo jeno svabhAv hovAthI jeNe guNaparyAyo angIkAr karyA chhe.’ krame pravarte te paryAy ane akrame pravarte te guN chhe. ahIn to vastune siddha karavI chhe. AkhI chIj guNo ane paryAyo sahit chhe. guNo te akramavartI chhe, eTale sahavartI chhe; paryAyo utpAd-vyayarUp kramavartI chhe; Avo ja svabhAv chhe. samyakdarshanano viShay je dravya enI A vAt nathI. A to jIv dravya AkhI chIj chhe te guNaparyAyo sahit chhe em nakkI kare chhe. temAnthI samyakdarshanano viShay je dhruvasAmAnya te pachhI siddha karashe. A visheShaNathI puruShane nirguN mAnanAr sAnkhyamatano nirAs thayo.


PDF/HTML Page 56 of 4199
single page version

vaLI te kevo chhe? ‘potAnA ane par dravyonA AkArone prakAshavAnun sAmarthya hovAthI jeNe samasta rUpane jhaLakAvanArun ekarUpapaNun prApta karyun chhe. ahA...! potAnun gnAn kare ane paradravyanA AkAranun eTale paranA svarUpanun gnAn kare evun sva-parane prakAshavAnun enun sAmarthya chhe. traNakAL traNalokane jANavAnun sAmarthya ek samayanI paryAyanun chhe, chhatAn ekarUpapaNe rahe chhe; khanD khanD nathI thatun em kahe chhe.

ahA! AchAryoe keTalI karuNA karIne spaShTa karyun chhe. sAdhAraN jIvone khyAlamAn Ave evI shailIthI spaShTa karyun chhe. utpAd-vyayarUp badhI paryAyo kramasar thAy chhe. ahIn to vastune siddha kare chhe eTale badhI paryAyonI vAt chhe. samyakdarshan kaI rIte thAy e vAt atyAre nathI. ahIn to vastunI siddhi kare chhe ke sarvagna- paramAtmAe joyelun tattva Avun chhe. e sivAy anyamatIo game te prakAre kahe teno ahIn niShedh kare chhe. anyamatavALA kahe evun vastusvarUp chhe ja nahIn. potAnA ane paradravyonA AkAr-svarUpane prakAshavAnun sAmarthya hovAthI samasta rUpane prakAshanArun ekapaNun jeNe prApta karyun chhe evo jIv padArtha te samay chhe. traNakAL, traNalokane gnAnanI paryAy jANe chhatAn gnAn ek AkArarUp chhe em kahe chhe. A visheShaNathI gnAn potAne ja jANe chhe, parane nathI jANatun em ekAkAr ja mAnanArano tathA potAne nathI jANatun paN parane jANe chhe em anekAkAr ja mAnanArano vyavachchhed thayo.

vaLI te kevo chhe? anya dravyonA je visheSh guNo-khAs guNo, jemake AkAshano avagAhan hetutva, dharmAstikAyano gatihetutva, adharmAstikAyano sthitihetutva, kALano vartanAhetutva ane pudgalano rUpIpaNun-temanA abhAvane lIdhe ane asAdhAraN chaitanyarUpatA-svabhAvanA sadbhAvane lIdhe AkAsh, dharma, adharma, kAL ane pudgal e pAnch dravyothI je bhinna chhe. anya dravyanA je khAs guNo eno AtmAmAn abhAv hovAne lIdhe ane asAdhAraN chaitanyasvabhAvanA sadbhAvane lIdhe AkAsh Adi pAnch dravyothI jIv bhinna chhe. A visheShaNathI ek brahmavastune ja mAnanArano vyavachchhed thayo.

vaLI te kevo chhe? anant anya dravyonA kShetrathI bhinna chhe. ‘anant anya dravyo sAthe atyant ekakShetrAvagAharUp hovA chhatAn paN potAnA svarUpathI nahi chhUTavAthI je TankotkIrNa chaitanyasvabhAvarUp chhe.’ jyAn AtmA chhe tyAn anant paramANu, AkAsh, kAL, dharma, adharma badhun chhe. Avo atyant ekakShetrAvagAh hovA chhatAn jIv potAnA svarUpathI chhUTato nathI, chaitanyasvarUp ja pote rahe chhe. guN ane paryAyapaNe TankotkIrNa chaitanyasvabhAv ja rahe chhe. A visheShaNathI vastusvabhAvano niyam batAvyo. jIv anya dravyo sAthe ek ja kShetramAn


PDF/HTML Page 57 of 4199
single page version

maLIne rahevA chhatAn potAnA kShetrathI bhinnapaNe rahI potAnA chaitanyasvabhAvarUp ja rahe chhe, svarUpathI kadIy chhUTato nathI. Avo ja vastusvabhAv chhe.

Am sAt bolathI je kahevAmAn Avyo evo jIv nAmano padArtha te samay chhe. sAt bolathI samay siddha karyo chhe.

-utpAd-vyay-dhruvayukta sattAthI sahit chhe. -darshanagnAnasvarUp pariNaman sahit chhe. -anant dharmomAn rahelA ekadharmIpaNAne lIdhe tene dravyapaNun pragaT chhe. -akramavartI ane kramavartI evA guNaparyAyo sahit chhe. -sva-par svarUpane prakAshavAnun sAmarthya hovAthI tene samasta rUpane prakAshanArun

ekarUpapaNun chhe.

-asAdhAraN chaitanya guNanA sadbhAvane lIdhe tathA paradravyonA visheSh guNonA

abhAvane lIdhe par dravyothI bhinna chhe.

-anya dravyothI atyant ekakShetrAvagAh hovA chhatAn potAnA bhinna kShetrapaNe

raheto ek TankotkIrNa chaitanyasvarUp ja rahevAno svabhAv chhe.

ahA! gnAn ene kahIe je pUrvApar virodh rahit vastune siddha kare. AgaL- pAchhaL virodh Ave tene gnAn na kahevAy.

have ahIn svasamay parasamay kaI rIte chhe te samajAve chhe. ‘jyAre A jIv, sarva padArthonA svabhAvane prakAshavAmAn samartha evA kevaLagnAnane utpanna karanArI bhedagnAn-jyotino uday thavAthI, sarva paradravyothI chhUTI darshanagnAnasvabhAvamAn nishchitapravRuttirUp Atmatattva sAthe ekatvarUpe lIn thaI pravRutti kare chhe tyAre darshan- gnAn-chAritramAn sthit thavAthI potAnA svarUpane ekatArUpe ek ja vakhate jANato tathA pariNamato evo te ‘sva-samay’ em pratItarUp karavAmAn Ave chhe.’

sarva padArthonA svabhAvane prakAshe te kevaLagnAn chhe. evA kevaLagnAnane bhedagnAnajyoti pragaT kare chhe. A bhedagnAnajyotino uday thatAn sarva paradravyothI chhUTI, darshanagnAnasvabhAvamAn, paryAyarahit abhed trikAL dhruv, chaitanyarUp AtmatattvamAn draShTi karI tenI sAthe ekatvagatapaNe varte chhe tyAre darshan-gnAn-chAritramAn sthit thayo em kahevAmAn Ave chhe. yugapad svane ekatvapUrvak jANato ane svamAn ekatvapaNe pariNamato te ‘svasamay’ em pratIt karavAmAn Ave chhe-eTale ke jANavAmAn Ave chhe. ahIn TIkAmAn jANavAnA arthamAn pratIt shabdano prayog karyo chhe.


PDF/HTML Page 58 of 4199
single page version

pahelAn (bIjA bolamAn) je darshan-gnAn Avyun hatun te dekhavA-jANavAnI vAt hatI. ahIn ‘darshan-gnAn-chAritramAn’ darshan kahetAn samyakdarshananI vAt chhe. shuddha, abhed chaitanya pUrNAnandasvarUp bhagavAnanI ruchi te samyakdarshan, tenun gnAn te gnAn ane temAn ramaNatA-sthiratA te chAritra. te darshan-gnAn-chAritramAn sthit thavAthI yugapad svane ekatvapaNe jANato ane pariNamato-te svasamay jAN em kahe chhe.

sAt bolathI jIvanA svarUpane kahI charitta-darshan-gnAnasthitanI vyAkhyA karatAn kevalagnAnane utpanna karanArI bhedagnAnajyotinI vAt karI chhe. sarva paradravyothI bhinna paDI, darshanagnAnasvabhAvamAn niyatavRutti-eTale trikAL je Atmatattva tenI sAthe ekatvapaNe vartavApaNun chhe te bhedagnAn chhe. Avun bhedagnAn kevaLagnAnanI utpattinun kAraN chhe.

ek samayamAn kevalagnAn-kevaladarshanajyotithI birAjamAn chaitanyasUrya bhagavAn arihantadev paramAtmA jemanun nAm-smaraN karavun paN bhalun chhe-kemake guNavALun nAm chhe ne? -evA bhagavAne svasamayanA svarUpanun varNan karatAn em kahyun chhe ke-je AtmA parathI bhinna paDI potAnA darshanagnAnasvabhAvamAn ekatva pAme chhe tene tun svasamay jAN, em sarvagnanI kahelI vAt ahIn AchAryadev kahe chhe.

ahA! kevI spaShTa vyAkhyA karI chhe? satno DhanDhero pITayo chhe.

pAThamAn ‘जीवो चरित्तदंसणणाणट्ठिदो’– svasamayanI vAt pratham karI chhe. have parasamayanI vAt kare chhe. ‘jyAre te, anAdi avidyArUpI je keL tenA mULanI gAnTh jevo je moh tenA uday anusAr pravRuttinA AdhInapaNAthI, darshanagnAnasvabhAvamAn nishchitapravRuttirUp AtmatattvathI chhUTI paradravyanA nimittathI utpanna moh-rAg-dveShAdi bhAvomAn ekatArUpe lIn thaI pravarte chhe tyAre pudgalakarmanA kArmaNaskandharUp pradeshomAn sthit thavAthI paradravyane potAnI sAthe ekapaNe ekakALamAn jANato ane rAgAdirUp pariNamato evo te ‘parasamay’ em pratIt karavAmAn Ave chhe. A to sarvagna parameshvare joyel AtmAnI vAt chhe. agnAnIo, jeo AtmAne joyA ane jANyA vinA kahe emanI vAt nathI. darshanagnAnasvabhAvI AtmA anAdi agnAnathI mohamAn paDI, potAnA svabhAvathI chhUTI rAgadveShane ekatvapaNe jANato ane ekatvapaNe pariNamato varte chhe tyAre te pudgalakarmanA pradeshomAn sthit hovAthI ene ‘parasamay’ em pratIt karavAmAn Ave chhe eTale ke te parasamay chhe em jANavAmAn Ave chhe.

A rIte jIv nAmanA padArthane svasamay ane parasamay em dvividhapaNun pragaT thAy chhe.


PDF/HTML Page 59 of 4199
single page version

svasamay ane parasamayanun pharIthI thoDun vadhAre spaShTIkaraN karavAmAn Ave chhe. A gAthAmAn jIv nAmano padArtha samay chhe e vAt sAt bolathI pratham siddha karI chhe. have temAn svasamay ane parasamayanA pariNamananI vAt kare chhe. traNakAL ane traNalokanA dravyaguN-paryAyanI sthitine -svarUpane kevaLagnAn ek samayamAn prakAshavAne samartha chhe. sarva padArthonA guNo, paryAyo-dravya-kShetra-kAL-bhAv badhun ek samayamAn kevaLagnAn prakAshe chhe. Avun kevaLagnAn pragaT karavAnI apekShAe sAdhya chhe. tene utpanna karanArI bhedagnAnajyoti chhe. A bhedagnAnajyotino uday rAgathI bhinna paDI svabhAvanI draShTi karatAn thAy chhe. AvA bhedagnAnanA baL vaDe jyAre A jIv darshanagnAnasvabhAvamAn niyatavRuttirUp-nishchayaramaNatArUp-TakavArUp varte chhe, athavA trikAL dhruv je Atmatattva tenI sAthe ekatvagatapaNe varte chhe-nishchay ratnatrayarUp pariNatithI varte chhe tyAre te darshan-gnAn-chAritramAn sthit hovAthI svasamay em jANavAmAn Ave chhe.

pahelAn je samay kahyo te dravya-guN-paryAy sahit AtmA samajavo. anAdi dravya-guN-paryAyavALun jIvanun je svarUp chhe tenun sAt bolathI varNan karyun. emAnthI dhyeyarUp AtmAnI vAt ahIn kahe chhe. darshanagnAn svabhAve hovArUp je Atmatattva tenI sAthe ekatvagatapaNe varte chhe te svasamay chhe. dhruvasvarUp bhagavAn AtmA tenI ruchi te samyakdarshan, tenun gnAn te gnAn, temAn sthiratA te chAritra. AvA ratnatrayapaNe pariNamavun tene ekatvagat thayo em kahevAmAn Ave chhe. ahAhA! rAg vinAno ekalo thaI gayo. dayA, dAnanA, rAgavikalpanI ekatApaNe pariName ane jANe te parasamay chhe. Atmatattva sAthe ekatvagatapaNe varte chhe eTale ekapaNAnI shraddhA, ekapaNAnun gnAn ane ekapaNAmAn ramaNatArUpe varte chhe, tyAre darshan-gnAn-chAritramAn sthit hovAthI svasamay chhe. paryAy sthit thai chhe dravyamAn, paN dravya pote paryAyamAn sthit chhe em kahyun chhe. ahIn to pariNamanane siddha karavun chhe ne? svasamayanA pariNamananun dhyey to trikALI dravya chhe, paN ahIn pariNaman batAvIne tene AtmA kahevAmAn Avyo chhe. rAgarUpe pariName te anAtmA chhe em siddha karavun chhe.

loko bahAramAn rokAI gayA chhe. ekendriyanI dayA pALavI, chha kAyanA jIvonI rakShA karavI, vagere. are! A to tArI potAnI dayA pALavAnI vAt chAle chhe, bApu! tun gnAnadarshanasvabhAvano pinD paramAtmA chho. evun tArun chaitanya jIvan chhe. nishchayathI trikAL, ekarUp, shuddha, buddha svabhAv je chhe evA prANathI jIve te jIv chhe. pratham ‘जीवो’ shabda chhe ne? e jIvanI vyAkhyA chAle chhe. evA shuddha jIvane ahIn dhyey banAvIne pariNaman


PDF/HTML Page 60 of 4199
single page version

karavAnI vAt chhe. A trikALI nishchayaprANanI vAt karI. ashuddhanishchayathI ashuddhabhAv kShAyopashamik bhAvaprANathI jIve tene jIv kahevAmAn Ave chhe. ashuddhaprANathI jIve chhe te agnAnI chhe. vaLI jaD sharIr, Indriy, man-vachan-kAyA AdithI jIve e jIv chhe em kahevun te asadbhUtavyavahAr nayanun kathan chhe, kemake pote jaDasvabhAv nathI chhatAn jaDathI jIve em kahevun e asadbhUt vyavahAr chhe, te asatyArtha chhe.

amRutachandrAchArye parishiShTamAn pratham ‘jIvatvashakti’ kahI chhe. A jIvatvashakti darshanagnAnasvabhAvarUp shuddhachaitanyabhAvaprANarUp chhe. te jIvanun vAstavik jIvatar chhe. shuddhadarshanagnAnasvabhAvarUp je jIvatattva tenI ruchi, gnAn ane ramaNatA thayAn te svasamay chhe. anAdino par gharamAn bhamato hato te samyakdarshan-gnAn-chAritrarUp svagharamAn Avyo te svasamay chhe. enAthI UlaTun rAg-dveSh, dayA, dAn, puNya-pAp Adi paragharamAn bhame te parasamay chhe.

A badhun samajavun paDashe, bhAI! AbarUmAn, paisAmAn-dhULamAn kAI nathI.

have parasamay kone kahevAy te spaShTa kare chhe. AtmAne anAdi avidyA kahetAn agnAnathI moh puShTa chhe. mohakarma temAn nimitta chhe. mohakarma jenun nimitta chhe evA mohanA uday anusAr anAdithI pravRutti kare chhe- rAgadveSh, puNya-pAp dayA, dAn, Adi vikArarUp pariName chhe. A vikArI pariNamanane AdhIn thayelo te darshan- gnAnasvabhAvarUp AtmatattvathI chhUTI gayo chhe. svasamay pariNamanamAn darshanagnAnasvabhAvamAn nishchit pravRuttirUp je ekatA hoy chhe te ahIn vikArI pariNamanane AdhIn thayelo jIv darshan-gnAnasvabhAvathI -nij shuddhAtmatattvathI chhUTI jAy chhe em kahyun chhe. tethI paradravyanA nimittathI utpanna evA moh-rAg-dveShAdi bhAvo sAthe ekIsAthe ekapaNAne pAmato ane jANato te pudgalakarmanA pradeshomAn sthit thavAthI parasamay chhe em jANavAmAn Ave chhe. puNya-pApanA vikArIbhAvo sAthe ekapaNun mAnIne varte chhe te mithyAdraShTi parasamay chhe.

Am jIv nAmanA padArthane dvividhapaNun pragaT thAy chhe je shobhAspad nathI. ekapaNun ja shobhAspad chhe em AgaL siddha karashe. dvividhapaNAmAn visamvAd Ubho thAy chhe mATe te sundar nathI em AgaL gAthA 3 mAn kaheshe.

* bhAvArtha uparanun pravachan *

jIv nAmanI vastune padArtha kahel chhe. ‘jIv’ evo akSharono samUh te ‘pad’ chhe. ane te padathI je dravyaparyAyarUp anekAntasvarUpapaNun nishchit karavAmAn Ave te padArtha chhe.