PDF/HTML Page 701 of 4199
single page version
pudgalanA kAryane-puNya-pApanA bhAvone pudgal ja kahevAy chhe, jIv nahIn. loko to vrat pALavAn, dayA pALavI, jUThun na bolavun, brahmacharya pALavun ityAdine ja potAnun sarvasva mAnI beThA chhe. temane ahIn kahe chhe ke prabhu! sAmbhaL. A badhI panchamahAvratanI vRuttio chhe te rAg chhe, Asrav chhe ane e pudgalanun kArya chhe. chidAnandaghan chhe svarUp jenun evA AtmAnun e kArya nathI. bhAI! tAre sukhanA panthe-dharmanA panthe javun hoy to chaitanyamAtra pUrNAnandaghanasvarUp vastu andar chhe temAn jA, teno svIkAr karIne temAn ja ekAgra thaI jA, ane bhed, rAg ane nimittanun lakSha chhoDI de.
bhAI! dayA, dAn, vrat, tap, ityAdi rAgamAn dharma mAnIne tun santuShTa thayo chhe paN e tAro mithyA abhiprAy chhe. bhagavAn! tun bhUlamAn bharamAI gayo chhe. e vikalpa-rAganI vRuttinun je utthAn chhe te chaitanyanA gharanI chIj nathI. prabhu! tArA chaitanyagharamAn rAganI vRutti UThe evI koI shakti nathI. AtmA anant shaktionun sangrahasthAn-godAm chhe. emAn evI koI shakti- guN nathI je vikArane-rAgane utpanna kare. ahAhA! chidAnandaghanasvarUp vastumAn to guNonI ekarUp nirmaL dhArA vahe, paN rAganI dhArA vahe evo AtmA nathI. Avun kadI sAmbhaLyuny na hoy ane em ne em jindagI AndhaLe-baherI (bhAn vinA) chAlI jAy. bhAI! ethI bhavabhramaN na maTe. ahAhA! anantagnAn, anantadarshan, anant Anand, anant vItarAgatA, anant svachchhatA evI anant pUrNa shaktionun AtmA sangrahasthAn chhe. e rAganun sthAn nathI. to emAnthI puNya-pApanun utthAn kem thAy? puNya-pAp upaje evun chaitanyanun-AtmAnun svarUp ja nathI ne.
tathApi koI agnAnI em kahe ke amane to bhaktithI ja kalyAN thashe. dev ane gurunI arpaNatAthI bhakti karIe eTale teo amane tArI deshe. parantu bhAI! koN guru? tAro guru to tun ja chho. tane tArI samajaNathI AtmagnAn thAy chhe mATe tun pote ja tAro guru chho. ahAhA! AtmA pote ja potAno guru ane pote ja potAno dev chhe. te pote ja tIrtha ane pote ja tIrthadhAm chhe. bAkI badhI to bahAranI vyavahAranI vAto chhe. A bAhya dev-guru-tIrtha to mAtra puNyanAn kAraN (nimitta) chhe. ahAhA! bhagavAn traNalokanA nAth jinendradev, indro ane gaNadharo tathA karoDo devo ane rAjendronI sabhAmAn je vAt karatA hatA te A vAt chhe. bhAI! sAmbhaL to kharo ke A shun chIj chhe! ene sAmbhaLyA vinA sAchI samajaN kayAnthI Avashe? tArun lakSha tyAn kem jashe? shrImade kahyun chhe ke-
A shAstra to AtmAnun-potAnun lakSha karAvavA mATe kahyAn chhe. guru ane dev paN tenun- ek AtmAnun ja lakSha karAve chhe.
PDF/HTML Page 702 of 4199
single page version
bhAI! andar tun anantaguNano bhanDAr pUrNAnandano nAth prabhu chho ne! paN kem bese? kAraN ke anAdikALathI ek samayanI paryAy upar ja enI draShTi paDI chhe. ek samayanI dashAne ja eNe potAnun svarUp mAnyun chhe. paN paryAy chhe e tArun tattva nathI. paryAy AtmA nathI. vyavahAranay bhale ene AtmA kahe, paN nishchayathI bhagavAn pUrNa-chaitanyaghan, ekalA Anandanun daL, anAkuL shAntino rasakand je trikAL dhruvapaNe chhe te AtmA chhe. anAdi-anant dhruv chaitanyapaNe TaktA tattvane bhagavAn AtmA kahe chhe. enI draShTi karavI e samyagdarshan chhe. bhAI! enI draShTi karavA mATe tAre nimitta parathI, rAg uparathI ane bhedanA bhAv uparathI draShTi uThAvI levI paDashe. andaramAn ekamAtra akhanD abhed ekarUp chaitanyamUrti chidAkAr bhagavAn chhe enI draShTi karavI e samyagdarshan chhe. dharmanI sharUAt ja ahInthI (samyagdarshanathI) thAy chhe. bhAI! chAritra to bahu dUranI vAt chhe. ahAhA! draShTimAn je abhed chidAnandamay chIj pratItimAn AvI emAn ja ramavun, Tharavun, sthit thaI javun enun nAm chAritra chhe. dehanI kriyA ke vratAdinA kriyAkAnD e kAI chAritra nathI. e to sau pudgalanAn kArya chhe ane pudgal emanun kAraN chhe em ahIn kahe chhe.
traNalokanA nAth tIrthankaradev paramAtmA shrI sImandhar bhagavAn hamaNAn mahAvidehamAn birAje chhe. temanun ek karoD pUrvanun AyuShya chhe ane pa00 dhanuShyano deh chhe. lAkho jIvonI sabhAmAn teo A ja vAt pharamAve chhe. samvat 49 mAn shrI kundakundAchAryadev tyAn gayA hatA ane ATh divas rahIne divyadhvani sAmbhaLI hatI. teo to gnAnI, dharmI ane nirmaL chAritravant hatA. potAnI pAtratAne laIne visheSh nirmaLatA thaI hatI, tyAnthI bharatakShetramAn pAchhA AvIne temaNe A shAstro rachyAn chhe. bApu! mArga to A ja chhe, bhAI! sanAtan vItarAgano panth A ja chhe. bAkI badhA to vADA bAndhIne beThA chhe ane potapotAnI mAnyatAmAn je Avyo tene dharma mAne chhe. paN e kAI dharma nathI. AkarI vAt chhe, paN shun thAy!
ahIn kahe chhe ke varNAdikathI mAnDIne guNasthAn sudhInA badhAy bhAvo, are chothun, pAnchamun ane teramA guNasthAn sudhInA badhA bhedo paN, pudgalanA kAraNe chhe. ahAhA! bhagavAn AtmA anantaguNadhAm anAdi-anant svasamvedya avichaL prabhu chhe. te atIndriy Anand ane gnAnanA vedanathI jaNAy evI chIj chhe, paN bhedanA ke rAganA Ashraye jaNAy evI chIj nathI. mUL chIj je abhed chaitanyamay nityAnand prabhu chhe tenI draShTi thayA vinA koIne paN traNakALamAn samyagdarshan thatun nathI. tathA jyAn samyagdarshan nathI tyAn samyaggnAn ane samyakchAritra hotAn nathI. vinA samyagdarshan jeTalA paN vrat, tapAdinA shubharAganA kriyAkAnD chhe te badhA thothethothAn chhe, ekaDA vinAnAn mInDAn jevA chhe, vA var vinAnI jAn jevA chhe. jem var vinAnI jAn te jAn nathI, tem trikALI sachchidAnandasvarUp bhagavAn AtmAnA
PDF/HTML Page 703 of 4199
single page version
Ashraye utpanna thatA samyagdarshan vinA vrat, tap, dAn, bhaktinA shubhabhAv e chAritra nathI. bhAI! karoDo rUpiyA dAnamAn ApI mandir bandhAve, bhagavAnanI pratiShThA karAve ane bhagavAnanI pUjA-bhakti kare, paN e badho shubhabhAv rAg chhe, chAritra nathI. ahIn to ene pudgalanA kAryarUp kahyo chhe.
bhagavAn! ekavAr sAmbhaL. bhedamAn ane rAgamAn tAro mahimA nathI. bhagavAnanI bhakti-pUjAnA bhAvamAn tAro mahimA nathI. hun bhagavAnano moTo bhakta, pUjArI ane AratI utAranAro em tun tAro bahArathI mahimA kare, paN bhAI! andar tArA AnandanA nAthano mahimA ethI maTI jAy chhe e to jo. bahu jhINI vAt, bhAI! anantakALamAn 84nA avatAr karatAn karatAn hajI sudhI A vAt samajyo nathI. anantavAr kAgaDA ane kUtarAnA bhav karyA ane manuShya thaI kadAchit bahArathI sAdhu paN thayo, paN andar rAganI kriyAthI ja dharma mAnyo tethI draShTi mithyA ja rahI ane tenA phaLamAn narak-nigodanA ja bhav prApta thayA. bhAI! e rAg ane bhedanA bhAvothI chidAnand bhagavAn hAth nahIn Ave. e rangathI mAnDI guNasthAn paryantanA ra9 bolathI kahelA sarva bhAvo ‘एकस्य हि पुद्गलस्य’ ek pudgalanI ja rachanA chhe em kahyun chhe.
prashna– AmAn ekAnt nathI thatun? panchAstikAyanI 62mI gAthAmAn to rAg thAy chhe te potAthI ja thAy chhe em Ave chhe; tathA jayasenAchAryanI TIkAmAn to em Ave chhe ke jIvanun ashuddha upAdAn ane karma nimitta em be kAraNothI rAg thAy chhe?
uttara– panchAstikAyanI 62mI gAthAmAn to rAganI paryAyanun svatantra astitva siddha karyun chhe. rAg jIvanI paryAyamAn thAy chhe e paryAyanun tyAn astitva jaNAvyun chhe. tathA shrI jayasenAchArye upAdAn-nimitta em je be kAraN kahyAn te pramANagnAn karAvavA kahyAn chhe. jyAre ahIn to svabhAvanI draShTinI apekShAe e banne vAtane bAjue mUkIne varNAdi bhAvone pudgalanA kahyA chhe. dravyasvabhAv batAvavo chhe ne!
vaLI gnAnI rktAnayanI apekShAe em jANe chhe ke je rAganun pariNaman chhe te mArAmAn chhe, mArA kAraNe chhe. e to gnAn em jANe chhe ke mArI paryAyanun eTalun astitva chhe. parantu e trikALI dravyanun kArya chhe ke e dravyanun svarUp chhe em nathI. ahA! ek bAju AtmA rAgano arktA chhe em kahe ane vaLI pAchhun rAganun pariNaman chhe te potAnun chhe em gnAnI-samaktiI jANe! kevI vAt! vaLI ahIn kahe chhe ke rAganA je pariNAm chhe te pudgalanI sAthe sambandh rAkhe chhe tethI ekalA pudgalathI rachAyA chhe. bhAI! jyAn je apekShAthI kathan hoy tyAn te apekShAthI samajavun joIe. je apekShA hoy tene na samaje ane ekAnt ja pakaDIne bese to satya hAth nahi Ave, bhAI!
PDF/HTML Page 704 of 4199
single page version
ahIn to em siddha karyun chhe ke pudgal je nimitta chhe tenun A rAgAdi kArya chhe. A to nimittathI kArya thayun em Avyun. AmAn upAdAnathI kArya thAy chhe e kayAn gayun? are, bhAI! kaI apekShAe kahyun chhe e to samaj. e to nimittanA Ashraye rAg thAy chhe mATe teno chhe, em kahI ek pudgalanI ja rachanA jANo-em kahyun chhe. e pudgalanun kArya chhe paN chaitanyasvabhAvanun kArya nathI em apekShA batAvavI chhe. AtmA vastu chhe e to shuddha chaitanyaghan Anandaghan ekalI pavitratAno pinD prabhu chhe. tethI emAnthI apavitra rAg kayAnthI rachAy? bhAI! A manuShyadeh chAlyo jAy chhe hon! te pAchho kayAre maLashe? jo A na samajyo to rakhaDavAnA raste javun paDashe. tyAn pachhI koInI siphAras kAm nahi lAge.
ahIn kahe chhe ke e varNAdi sarva bhAvo ek pudgalanA ja chhe. ‘एकस्य हि पुद्गलस्य’ ‘हि’ em shabda chhe. ek pudgalanI ja rachanA jANo em kahe chhe. A kaI apekShAe kahyun chhe? rAganI rachanA to paryAyamAn potAnA UndhA puruShArthathI thAy chhe mATe rAganun pariNaman jIvanun chhe, jIvamAn chhe ane temAn karma nimitta chhe. karma nimitta chhe, paN e nimitta chhe mATe rAg thAy chhe em nathI. A ek siddhAnt chhe. jyAre ahIn bIjA siddhAntathI kahe chhe ke rAgano AtmA rktA nathI. AtmAmAn arktA nAmano guN chhe tethI rAgane karavAno teno svabhAv nathI. mATe rAganI rachanA pudgaladravyathI chhe paN jIvathI nahi. pudgal karaN chhe ane rAg enun kArya chhe, kemake te banne abhinna chhe. ahIn vastunA svabhAvanI-chidAnand-svarUp bhagavAnanI draShTi karAvavI chhe. ane vastu chhe e to ekalo chaitanyaghanapinD akaShAyasvabhAvano rasakand chhe. e kaShAyanA bhAvane kare e kem bane? akaShAyasvarUpamAn kaShAyanA bhAvanun karavApaNun chhe ja nahi, mATe A rAgAdi chhe e pudgalanI rachanA chhe mATe enI draShTi chhoDI de. ahAhA! kahe chhe ke paryAyabuddhino tyAg kar ane trikALI vastusvabhAvanI draShTi kar. bhAI! A kAI vAdavivAde pAr paDe em nathI. khenchatAN chhoDIne ‘jyAn jyAn je je yogya chhe tahAn samajavun teh’ e nyAye yathArtha samaj keLavavI joIe.
A jIv-ajIv adhikAr chAle chhe. tyAn jIv ene kahIe ke je akhanD abhed ekarUp chaitanyaghanasvarUp hoy, enI draShTi karatAn samyagdarshan-dharmanun pratham sopAn pragaT thAy chhe. AvA shuddha jIvanI draShTi karAvavA ahIn rang-rAg ane bhedanA bhAvo ek pudgalanI ja rachanA jANo em kahyun chhe. ahIn to AtmA-dravyano pUrNa svabhAv batAvavo chhe. parantu jyAre paryAyanI vAt hoy tyAre paryAyamAn jIv pote ekalo rAg kare chhe ane pudgal to emAn nimittamAtra chhe em kahevAmAn Ave chhe. nimittathI rAg thAy chhe em nathI. vikAranA pariNamanamAn parakArakanI apekShA nathI em panchAstikAyamAn paryAyanI asti siddha karI chhe. tathA jyAre rAg thAy chhe tyAre nimitta hoy chhe evun pramANagnAn
PDF/HTML Page 705 of 4199
single page version
karAvavA, rAg potAthI (rAgathI) thayo chhe evun nishchayanun gnAn rAkhIne, rAg nimittathI thayo chhe evun nimittanun gnAn bheLavavAmAn Ave chhe. nishchayane uDAvIne nimittanun gnAn bheLavyun chhe em nathI. tathA ahIn to e bannene (pramAN tathA vyavahArane) uDADayA chhe. bhagavAn AtmA chaitanyasUrya chhe, e chaitanyasUryano jhabakAro chaitanyamay ja hoy. emAn shun rAgano andhakAr hoy? e rAgano andhakAr to achetan pudgalanun ja kArya chhe. Avo bhagavAnano mArga chhe bhAI! khUb dhIr ane shUravIranun kAm chhe. kahyun chhe ne ke-
prashna– jo ek pudgalathI ja rAgAdi thAy chhe to nimittathI paramAn na thAy e kayAn gayun?
uttara– bhAI! tun apekShA samajyo ja nathI. nimittathI paramAn na thAy e to paryAyanun svatantra astitva siddha karavAnI vAt chhe. parantu ahIn to AkhI paryAyadraShTi ja uThAvI levAnI vAt chhe. ahIn to trikALI shuddha svabhAvanI draShTi karAvavAnI vAt chhe.
aho dharmI jIvo! varNathI mAnDI guNasthAn paryantanA bhedone ek pudgalanI ja rachanA jANo, paN te chaitanyachamatkAr bhagavAn AtmAnI rachanA nathI ja nathI. AtmA rache to shun rache? e to nirmaL atIndriy Anand ane gnAnanI rachanA kare evo gnAnAnandasvarUpI bhagavAn chhe. dravyasvabhAvamAn je hoy tenI rachanA kare ne? je na hoy tenI rachanA kem kare? dravyasvabhAvamAn rAgAdi nathI, mATe rAgAdinI rachanA AtmA na kare. tethI rAgAdi to ek pudgalanI ja rachanA chhe em jANo.
nimittavAdIo em kahe chhe ke kArya nimittathI thAy chhe. upAdAnavAdIo em kahe chhe ke kArya upAdAnathI thAy chhe, nimittanun tyAn kAI kAm nathI. ‘upAdAn bal jahAn tahAn, nahi nimittako dAv.’ nimittano kayArey dAv Avato nathI. paN A kaLashamAn to nimittano dAv Avyo ne! bhAI! kaI apekShAe kahyun chhe te yathArtha samajavun joIe. paryAyamAn to nimittano dAv Avato ja nathI. rAganI je paryAy thAy chhe te to pote potAthI ja thAy chhe. nimitta ho bhale, paN nimittathI thAy chhe em chhe ja nahi. parantu ahIn to vastunA svabhAvanI draShTi karAvavI chhe ne? trikALI svabhAv to vikAr ane bhedanI rachanA kare evo nathI. tathA bhed ane rAganI utpatti pudgalanA sange (Ashraye) utpanna thAy chhe. mATe rAg ane bhedanun kAraN pudgaladravya ja chhe em jANo-em kahyun chhe. are! bhagavAn traNalokanA nAth prabhu kevaLInA virah paDayA! kevaLagnAn, manaparyayagnAn ke avadhignAn rahyun nahi! ane A vAndhA-vivAd UbhA thayA! jem lakShmI ghaTe, pitA gujarI jAy eTale putro andaroandar takarAr kare, em tattvanI vAtamAn takarAro paDI!
PDF/HTML Page 706 of 4199
single page version
panchamakAL chhe ne! bhAI! samay badalatAn vastunun svarUp kAI badalatun nathI. vItarAgano panth to sadAy ek ja chhe. shrImad rAjachandre kahyun chhe ne ke-
rAg ane dveShanA pariNAmane pudgalanA kem kahyA? ek to teo nIkaLI jAy chhe ane bIjun teo jIvanA svabhAvamay nathI mATe temane pudgalanA kahyA chhe. parantu te karmanA ja chhe ane nimittathI ja thAy chhe em ekAnte (paryAyane) siddha karavA jasho to dravya ja uDI jashe. parantu paryAy (svata) siddha chhe. paryAyamAn je rAganI siddhi chhe te enun upAdAn chhe ane emAn par nimitta chhe. parakArakanI apekShA vinAnun enun pariNaman anAdithI siddha chhe. jyAn be kAraNathI kArya thAy em kahyun hoy tyAn joDe nimitta chhe enun gnAn karAvavA kahyun chhe. kharekhar kArya to ekathI (upAdAnathI) ja thayun chhe. ekathI ja kArya thayun chhe e draShTimAn rAkhIne, nimittathI thayun chhe em vyavahArathI kahevAmAn Ave chhe. jyAre ahIn to e banne vAtane uDADIne vastunA svabhAvanI draShTi karAvI chhe.
ek samayanI paryAyamAn je rAg-bhedAdi bhAvo thAy chhe te pudgalanun ja nirmAN chhe kemake te chaitanyasvarUp vastumAn nathI. vastu to trikALI shuddha chaitanyaghan sachchidAnand-svarUp bhagavAn chhe. e vikAr ane bhedanun kAraN kem thAy? tethI nimittane AdhIn thayelA rAg ane bhedanA bhAvo pudgalanI ja rachanA chhe em jANo eTale anubhavo em kahyun chhe. AtmAmAn anant guN to badhA nirmaL-pavitra chhe. emAn koI guN ke shakti evAn nathI ke vikAr kare. tethI ja 47 shaktinA varNanamAn nirmaL kramabaddhaparyAyane ja jIvanI lIdhI chhe. tyAn ashuddhatA lIdhI ja nathI, kemake shakti shuddha chhe to enun pariNaman shuddha ja hoy chhe. ashuddhatA chhe enun to bas gnAn thaI jAy eTalun ja. Avo vItarAgano mAl chhe te santo ADatiyA thaIne jAher kare chhe, Ape chhe.
traNalokanA nAth paramAtmA jineshvaradev, gaNadharo ane indronI sabhAmAn em kahetA hatA ke vastumAn je rAg ane bhedanA bhAvo paryAyamAn thAy chhe te pudgalanun kArya chhe em jANo. e tArun-AtmAnun kArya nathI. ahAhA! prabhu! kAraNaparamAtmA to je nirmaL pariNaman thAy enun kAraN chhe. ‘ततः’ mATe ‘इदं’ A bhAvo ‘पुद्गलः एव अस्तु’ pudgal ja ho, ‘न आत्मा’ AtmA na ho. juo, pahelAn ‘हि’ kahyun hatun ane ahIn paN ‘एव’ pad lagADayun chhe. vrat, tap, bhakti, Adi rAgathI kalyAN thashe em mAnanArane bahu Akarun paDe evI vAt chhe. paN bhakti Adi to vikalpa chhe, AtmA nathI;
PDF/HTML Page 707 of 4199
single page version
‘यतः’ kAraN ke ‘सः विज्ञानघनः’ AtmA to vignAnaghan chhe, gnAnano punj chhe. ahAhA! prabhu! tun to chaitanyanA tejanA nUranun pUr chho ne! tun rAganun kAraN kem hoI shake? aShTasahasrImAn paN Ave chhe ke shubhAshubh bhAv ane bhed AtmA na ho, paN pudgal ja ho. A anekAnta chhe. AtmA to vignAnaghan prabhu gnAnano punj chhe. e vignAnaghan vastumAn rAg ane bhed kayAnthI Ave?
‘ततः’ tethI ‘अन्यः’ A varNAdik bhAvothI anya ja chhe. vignAnaghanasvarUp bhagavAn AtmA varNAdi bhAvothI anya eTale anero-judo ja chhe. Avun vastusvarUp chhe.
PDF/HTML Page 708 of 4199
single page version
शेषमन्यद्वयवहारमात्रम्–
देहस्स जीवसण्णा सुत्ते ववहारदो उत्ता।। ६७ ।।
देहस्य जीवसंज्ञाः सूत्रे व्यवहारतः उक्ताः।। ६७ ।।
_________________________________________________________________
have, A gnAnaghan AtmA sivAy je kAI chhe tene jIv kahevun te sarva vyavahAramAtra chhe em kahe chhe-
kahI jIvasangnA dehane te sUtramAn vyavahArathI. 67.
gAthArtha– [ये] je [पर्याप्तापर्याप्ताः] paryApta, aparyApta [सूक्ष्माः बादराः च] sUkShma ane bAdar Adi [ये च एव] jeTalI [देहस्य] dehane [जीवसंज्ञाः] jIvasangnA kahI chhe te badhI [सूत्रे] sUtramAn [व्यवहारतः] vyavahArathI [उक्ताः] kahI chhe.
TIkA– bAdar, sUkShma, ekendriy, dvIndriy, trIndriy, chaturindriy, panchendriyaparyApta, aparyApta-e dehanI sangnAone (nAmone) sUtramAn jIvasangnApaNe kahI chhe, te paranI prasiddhane lIdhe, ‘ghInA ghaDA’nI jem vyavahAr chhe-ke je vyavahAr aprayojanArtha chhe (arthAt temAn prayojanabhUt vastu nathI). te vAtane spaShTa kahe chhe-
jem koI puruShane janmathI mAnDIne mAtra ‘ghIno ghaDo’ ja prasiddha (jANIto) hoy, te sivAyanA bIjA ghaDAne te jANato na hoy, tene samajAvavA “je A ‘ghIno ghaDo’ chhe te mATImay chhe, ghImay nathI” em (samajAvanAr vaDe) ghaDAmAn ‘ghInA ghaDA’ no vyavahAr karavAmAn Ave chhe, kAraN ke pelA puruShane ‘ghIno ghaDo’ ja prasiddha (jANIto) chhe; tevI rIte A agnAnI lokane anAdi sansArathI mAnDIne ‘ashuddha jIv’ ja prasiddha chhe, shuddha jIvane te jANato nathI, tene samajAvavA (-shuddha jIvanun gnAn karAvavA) “je A ‘varNAdimAn (varNAdivALo) jIv’ chhe te gnAnamay chhe, varNAdimay nathI” em (sUtra viShe) jIvamAn varNAdimAnapaNAno vyavahAr karavAmAn Avyo chhe, kAraN ke te agnAnI lokane ‘varNAdimAn jIv’ ja prasiddha chhe.
PDF/HTML Page 709 of 4199
single page version
जीवो वर्णादिमज्जीवजल्पनेऽपि न तन्मयः।। ४० ।।
_________________________________________________________________
have A ja arthanun kaLasharUp kAvya kahe chhe-
shlokArtha– [चेत्] jo [घृतकुम्भाभिधाने अपि] ‘ghIno ghaDo’ em kahetAn paN [कुम्भः घृतमयः न] ghaDo chhe te ghImay nathI (-mATImay ja chhe), [वर्णादिमत्–जीव–जल्पने अपि] to tevI rIte ‘varNAdivALo jIv’ em kahetAn paN [जीवः न तन्मयः] jIv chhe te varNAdimay nathI (-gnAnaghan ja chhe).
bhAvArtha– ghIthI bharelA ghaDAne vyavahArathI ‘ghIno ghaDo’ kahevAmAn Ave chhe chhatAn nishchayathI ghaDo ghI-svarUp nathI; ghI ghI-svarUp chhe, ghaDo mATI-svarUp chhe; tevI rIte varNa, paryApti, indriyo ityAdi sAthe ekakShetrAvagAharUp sambandhavALA jIvane sUtramAn vyavahArathI ‘panchendriy jIv, paryApta jIv, bAdar jIv, dev jIv, manuShya jIv’ ityAdi kahevAmAn Avyo chhe chhatAn nishchayathI jIv te-svarUp nathI; varNa, paryApti, Indriyo ityAdi pudgalasvarUp chhe, jIv gnAnasvarUp chhe. 40.
AtmA to vignAnaghan-gnAnano ghan pinD chhe. e gnAnaghan sivAy bIjun je kAI chhe te varNa, gandh, sharIr, man, vANI, indriy, dayA, dAn, Adi bhAvo-te badhAyane jIv kahevA e sarva vyavahAramAtra chhe-em have kahe chhe.
jIvane bAdar, sUkShma, ekendriyAdi kahyo chhe e vyavahArathI eTale jUThI draShTie kahyo chhe em ahIn kahe chhe, kAraN ke bAdar, sUkShma Adi to dehanI sangnA-dehanun nAm chhe. tethI sUtramAn jyAn ekendriyAdine jIvanI sangnApaNe kahyA chhe tyAn vyavahArathI-asadbhUt vyavahAranayathI kahyA chhe.
anAdithI agnAnIne paranI prasiddhi chhe. puNya-rAg AtmA chhe evun anAdithI agnAnIne prasiddha chhe. tethI em samajAvyun ke rAg te AtmA. paN kharekhar rAg te AtmA nathI. ahA! puNyano bhAv je rAgamay chhe te AtmA nathI. AtmA to gnAnamay chhe. ghInA ghaDAnI jem vyavahArathI samajAvyun chhe, parantu e vyavahAr aprayojanArtha chhe. vyavahAr prayojanane siddha karato nathI mATe te aprayojanArtha chhe. shun kahyun? ke ‘rAg te AtmA’ em kahevun te aprayojanabhUt chhe kAraN ke ethI kAI prayojan siddha thatun nathI.
PDF/HTML Page 710 of 4199
single page version
tevI rIte guNasthAn, jIvasthAn, mArgaNAsthAn AdimAn AtmA tanmay nathI. tethI temane jIvanA kahevA te aprayojanArtha chhe, jUThun chhe, kAraN ke ethI kAI prayojan siddha thatun nathI. kaLashaTIkAmAn kaLash 39mAn lIdhun chhe ke-“koI AshankA kare chhe ke kahevAmAn to em ja kahevAy chhe ke ‘ekendriy jIv, be indriy jIv’ ityAdi; ‘dev jIv, manuShya jIv’ ityAdi; ‘rAgI jIv, dveShI jIv’ ityAdi, uttar Am chhe ke kahevAmAn to vyavahArathI em ja kahevAy chhe, nishchayathI evun kahevun jUThun chhe.” vaLI kaLashaTIkAmAn kaLash 40mAn paN e ja draDh karyun chhe ke-“AgamamAn guNasthAnonun svarUp kahyun chhe tyAn ‘dev jIv, manuShya jIv, rAgI jIv, dveShI jIv’ ityAdi ghaNA prakAre kahyun chhe, paN te saghaLuy kahevun vyavahAramAtrathI chhe; dravyasvarUp jotAn evun kahevun jUThun chhe.”
rAg-dveShAdi bhAvo chhe to potAmAn teo paryAyamAn asti chhe tethI satya chhe. parantu teo jIvadravyamAn kayAn chhe? teo ajIvapaNe bhale ho, paN teo AtmA nathI. A dayA, dAn, vrat, tap, bhakti AdinA je vikalpa UThe chhe te AtmA chhe em vyavahArathI-jUThI draShTithI kahyun chhe. enAthI bhagavAn! tun bharamAI gayo? vyavahAr dvArA nishchay oLakhAvyo chhe arthAt rAgadvArA AtmA oLakhAvyo chhe; tyAn tun rAgane ja chonTI paDayo ke rAg te AtmA! bhAI! AtmA to trikALI dhruv gnAyakamUrti bhagavAn vignAnaghan prabhu chhe. e bhUtArtha eTale satyArtha chhe. e draShTino viShay chhe ane emAn draShTi karatAn samyagdarshan thAy chhe. A sivAy dayA, dAn, Adi anek vikalpavALo jIvane kahevo e vyavahAr chhe ane vyavahAr chhe e asatyArtha chhe kAraN ke temAn (vikalpamAn) jIv tanmay nathI.
prashna– pravachanasAr (gAthA 189)mAn to em Ave chhe ke nishchayathI shubhAshubh bhAvono-puNya-pApanA bhAvono AtmA rktA ane bhoktA chhe? tathA pravachanasAr gAthA 8mAn em kahyun chhe ke shubh, ashubh ke shuddhapaNe pariNamato jIv emAn tanmay chhe?
uttara– bhAI! e to paryAyamAn shubhAshubh bhAvothI ekarUp chhe eTalun batAvavun chhe. tethI trikALI dravya emAn tanmay chhe em nathI. tyAn to paryAy te samayamAn te-rUpe pariNamI chhe em vartamAn paryAy pUratI vastunI sthiti siddha karavI chhe. parantu ahIn to ekalA trikALIne-dravyane siddha karavun chhe. trikALI dravya je AtmA e to shuddha vignAnaghan bhagavAn chhe. e kadIy shubhAshubhabhAvopaNe thayo ja nathI. tathApi shubhAshubhapaNe thayo chhe em kahevun e vyavahAr chhe, jUThI draShTi chhe. samayasAranI chhaThThI gAthAmAn Ave chhe ke bhagavAn AtmA shubhAshubhabhAvanA svabhAve pariNamyo ja nathI. eTale shun? ke gnAyakasvabhAvI AtmA jo shubhAshubhanA svabhAve pariName to jaD achetan thaI jAy. bhAI! A bhakti ane mahAvratAdinA je shubhabhAv chhe te jaD achetan chhe, kemake emAn chaitanyanun kiraN nathI. tyAn pravachanasAramAn paryAyanI apekShAe tanmay chhe em kahyun tathA ahIn dravyanI apekShAe tanmay nathI em siddha karyun chhe.
PDF/HTML Page 711 of 4199
single page version
pravachanasAranI 189mI gAthAmAn je em kahyun chhe ke nishchayathI AtmA rAgano rktA ane bhoktA chhe tyAn to svata rAg kare chhe ane svata bhogave chhe em abhiprAy chhe. paranI pariNatine jIvanI kahevI te vyavahAranay ane potAnI pariNatine potAnI-jIvanI kahevI te nishchayanay em tyAn artha chhe.
prashna– to pachhI jIv rAgane kare chhe ane nathI karato e bannemAnthI sAchun shun?
uttara– bhAI! apekShAthI banne vAt sAchI chhe. pravachanasAranA gney adhikAramAn vastunI paryAy siddha karI chhe tyAre ahIn dravya siddha karyun chhe. dravyadraShTithI jotAn vastu je gnAyakamAtra bhAv chhe emAn rAg chhe ja nahi. tethI to chhaTThI gAthAmAn kahyun ke gnAyakabhAv shubhAshubhabhAvonA svabhAve pariNamato nathI. panDit shrI jayachandajIe kaunsamAn ‘gnAyakabhAvathI jaDabhAvarUp thato nathI’ em eno khulAso karyo chhe. ahAhA! gnAyak, gnAyakapaNe phITIne kadIy achetan thato ja nathI. bhAI! shubhAshubhabhAv chhe te achetan chhe. jo gnAyakabhAv temanA svabhAve pariName to te achetan thaI jAy. bhAI! Avo vItarAg sarvagnano mArga ghaNo gambhIr-UnDo chhe, ghaNo phaLadAyak chhe.
vyavahAranA rasiyAne to A vAt evI lAge ke jANe enA sarva vyavahArano lop thaI gayo. bhAI! e ja vAt ahIn kahe chhe ke AtmAmAn vyavahAr-rAgAdi chhe ja nahi. je AtmAne antaramAn svIkAravo chhe e to ekalo vignAnaghan sachchidAnandamay gnAnano punj asankhyapradeshI prabhu chhe, emAn shubhAshubh bhAvo kayAn chhe? (nathI ja). to e shubhAshubhapaNe kem thAy? (na ja thAy). bhAI! ene shubhAshubhabhAvovALo kahevo e to asadbhUt vyavahAranayanun kathan chhe. 11mI gAthAmAn Avyun chhe ne ke je rAg jaNAy chhe te asadbhUt upachAr vyavahAranayano viShay chhe ane je rAg (abuddhipUrvakano) nathI jaNAto e asadbhUt anupachAr vyavahAranayano viShay chhe. chhe to banne asadbhUt vyavahAr, ane vyavahAr badhoy abhUtArtha chhe kemake te abhUt arthane pragaT kare chhe. e ja vAtane vistArathI spaShTa kare chhe-
jemake koI puruShane janmathI mAnDIne mAtra ‘ghIno ghaDo’ ja prasiddha chhe arthAt ghIthI judo ghaDo eNe kadIy joyo nathI tethI ‘ghIno ghaDo’ ja jene jANIto chhe evA puruShane samajAvavA “je A ‘ghIno ghaDo’ chhe te mATImay chhe, ghImay nathI.” em kahevAmAn Ave chhe. ahAhA! bhAShA to juo! ‘A ghIno ghaDo chhe te mATImay chhe’ e to samajamAn Ave chhe. have e draShTAnt ahIn AtmA upar ghaTAvavun chhe. shabda to em kahyo ke ‘ghIno ghaDo,’ jyAre batAvavun em chhe ke ghaDo mATImay chhe. kAraN ke ghI vinAno khAlI ghaDo eNe joyo nathI tethI samajAvavA em kahyun ke ‘A ghIno ghaDo chhe te mATImay chhe, ghImay nathI.’ Am ghaDAmAn ‘ghIno ghaDo’ em vyavahAr karavAmAn Ave chhe.
PDF/HTML Page 712 of 4199
single page version
tevI rIte A agnAnI lokane anAdi sansArathI mAnDIne rAgavALo jIv, puNyavALo jIv, bhedavALo jIv-em ‘ashuddha jIv’ ja prasiddha chhe. draShTAntamAn ‘ghIno ghaDo’ prasiddha chhe em lIdhun hatun ane siddhAntamAn agnAnIne ‘ashuddha jIv’ ja prasiddha chhe em kahe chhe. draShTAntamAn-puruSh ghI vinAnA khAlI ghaDAne jANato nathI em lIdhun tyAre siddhAntamAn-agnAnI shuddha jIvane jANato nathI em kahe chhe. ahA! rAg vinAnA bhagavAn AtmAne agnAnI jANato nathI. tethI have te agnAnIne samajAvavA-shuddha jIvanun gnAn karAvavA-“je A ‘varNAdimAn jIv’ chhe te gnAnamay chhe, varNAdimay nathI” em kahe chhe. je ‘A rAgavALo jIv chhe te gnAnamay chhe’ em kahIne niShedh karyo ke jIv rAgamay nathI. ‘A rAgAdimay jIv chhe te gnAnamay chhe’ em shA mATe kahyun? kAraN ke agnAnIne rAg vinAno jIv prasiddha nathI. tethI tene rAgathI samajAvyun ke-‘A rAgavALo jIv chhe te gnAnamay chhe, rAgamay nathI.’ agnAnIne anAdithI rAgAdi ashuddhatA ja prasiddha chhe. tethI jem ‘ghIno ghaDo mATImay chhe, ghImay nathI,’ tem ‘A rAgAdivALo jIv chhe te gnAnamay chhe, rAgAdimay nathI’ em agnAnIne samajAvyun chhe. AmAn ‘rAgavALo’ em kahIne vyavahAr darshAvyo ane ‘gnAnamay’ kahIne nishchay kahyo. eTale ke jIv nishchayathI gnAnamay ja chhe ane vyavahArathI tene rAgavALo kahevAmAn Ave chhe. shabda to em chhe ke ‘rAgavALo jIv,’ paN batAvavun em chhe ke jIv gnAnamay ja chhe. have jyAn jIv gnAnamay ja chhe tyAn rAgathI ene lAbh thAy em kayAnthI siddha thAy? (na ja thAy).
prashna– shubhabhAvane nishchayano sAdhak kahyo chhe ne?
uttara– bhAI! shubhabhAvane sAdhak kahyo chhe e to Aropit kathan chhe. jo rAg nishchayathI sAdhak hoy to A gAthAnA kathan sAthe virodh Ave. rAgavALo AtmA chhe ja nahi em ahIn kahyun chhe. jo rAgavALo AtmA chhe ja nahi to pachhI rAg AtmAne svAnubhavamAn madad kare e vAt kayAnthI Ave?
prashna– panchAstikAyamAn vyavahArano shubharAg nishchayano sAdhak chhe em kahyun chhe. tame ene mAno chho ke nahi?
uttara– bhAI! ahIn to em kahe chhe ke rAg chhe te nishchayathI jIv chhe ja nahi, ane je jIv nathI te jIvane lAbh kem kare? (na ja kare). AtmA shuddha chaitanyamay chidAnand bhagavAn prabhu chhe. svabhAvanA lakShe utpanna thatI nirmaL pariNatithI e sAdhya chhe. svabhAvathI prApta je nirmaL pariNati te sAdhak chhe. bhAI! rAgane to sahakArI jANI nirmaL pariNatinA sAdhakapaNAno emAn Arop Apyo chhe. ahA! shAstronA artha samajavA bhAre kaThaN chhe!
ek bAju kahe ke AtmAnI sAthe rAg tanmay chhe ane vaLI ahIn kahe chhe ke AtmA enAthI tanmay nathI! A kevun! bhAI! paryAyanI apekShAe shubharAg sAthe AtmA
PDF/HTML Page 713 of 4199
single page version
tanmay chhe em pravachanasAramAn (gAthA 8mAn) kahyun chhe. jyAre ahIn trikALI shuddha dravyanI apekShAe shubharAg AtmA sAthe tanmay nathI em kahyun chhe. panchAstikAyamAn vyavahArane sAdhak kahyo chhe e Aropit kathan chhe. jyAre ahIn-rAg chhe te nishchayathI jIv nathI to te sAdhan kem thAy?-em kahe chhe. ahA! lokone AkarI lAge tevI vAt chhe, paN je chhe te em ja chhe.
shankA– ame to gurune pakaDayA chhe. bas, have te amane tArI deshe. amAre have kAI karavAnun nathI. A svamat chhe ke paramat chhe enI parIkShA paN amAre karavI nathI.
samAdhAna– bhAI! koN guru? pratham to pote ja potAno guru chhe. shuddha chaitanyamay nij AtmAne pakaDe, eno Ashray kare to tarAy em chhe, bApu! par guru tArI deshe e to badhI vyavahAranI vAto chhe. chAritrapAhuDanI 14mI gAthAmAn Ave chhe ke vedAntAdi anyamatamAn mAnanArAo prati utsAh thavo, bhAvanA thavI, emanI sevA-prashansA karavI ane emanAmAn shraddhA thavI e badhAn mithyAtvanAn lakShaN chhe. AkarI vAt, prabhu! paN A to vItarAg sarvagna parameshvar jemanA charaNone indro ane gaNadharo chUme chhe emano A mArga chhe. sAmbhaLavA maLavo paN mushkel. parantu jemane AtmA jovo-anubhavavo hoy e badhAyane A mArgamAn Avavun paDashe. AvI vAt chhe.
ahAhA! shailI to juo! kahe chhe ke agnAnIone anAdithI ashuddha jIv ja prasiddha chhe. tethI ‘ashuddha-rAgavALo jIv chhe te gnAnamay chhe, rAgamay nathI’ em tene samajAvyun chhe. ahAhA! ‘gnAnamay chhe, rAgamay nathI’ em kahIne ashuddhatA uDAvI dIdhI chhe. are! hajI jene shraddhAnanAn paN ThekANAn nathI ene vaLI AcharaN kevAn? kadAch te vyavahAr kare-pALe topaN te sarva AcharaN sansAr khAte ja chhe, kemake rAg chhe te sansAramAn ja pravesh karAvanAr chhe. ahIn spaShTa kahe chhe ke-vyavahAravALo-rAgavALo jIv chhe te nishchayamay-gnAnamay ja chhe, vyavahAramay- rAgamay nathI. ahAhA! param adbhut vAt chhe.
vastu anAdi-anant shuddha vignAnaghan dhruvapravAharUp chhe. jem panth chAlyo jAy chhe tem bhagavAn AtmA dhruv-dhruv-dhruv em pravAharUpe shuddha chaitanyamay chhe. temAn ek samay pUrato rAgano sambandh chhe. have A rAganA sambandh vinAno jIv jeNe joyo nathI evA agnAnI jIvane samajAvatI vakhate A vyavahAr kahyo ke-‘rAganA sambandhavALo jIv.’ paN nishchayathI ek samayano rAg e vastunA svabhAvamAn nathI. rAgano-sansArano sambandh ja ek samay pUrato chhe. tethI eTalo sambandh dekhIne, jeNe sambandharahit shuddha jIv joyo nathI tene batAvyun ke-‘A rAganA sambandhavALo jIv gnAnamay chhe, rAgamay nathI.’ ahA! vAtane kevI siddha karI chhe! A ‘dayAnA bhAvavALo jIv’ em vyavahArathI kahyun; paN jIv dayAnA bhAvamay nathI paN gnAnamay ja chhe. ahA! shun shailI! vyavahAr samajAvavA
PDF/HTML Page 714 of 4199
single page version
mATe Ave chhe paN te nishchayanI apekShAe jUTho chhe em kahe chhe. bIjo koI upAy nathI tethI vyavahArathI samajAvavAmAn Ave chhe. Avo upadesh chhe!
A pramANe sUtra vishe jIvamAn varNAdimAnapaNAno vyavahAr karavAmAn Avyo chhe, kAraN ke agnAnI jIvane rang-rAg-vALo ja jIv prasiddha chhe. paryAyabuddhivALA jIvone rAgavALo jIv ja prasiddha chhe. ek samayanI paryAyanI pAchhaL andar Akhun paripUrNa vastunun chaitanyadaL paDelun chhe, parantu paryAyanI ramatamAn jIvane rAg ja jaNAy chhe ane tethI te paryAyabuddhi chhe. tene samajAvatAn kahe chhe ke ‘paryAyamAn rAgavALo jIv chhe te gnAnamay chhe, rAgamay nathI.’ paryAyanI pAchhaL to Akho chaitanyaghan paDayo chhe ne! shakti ane svabhAvano pinD prabhu vignAnaghan chhe. emAn vartamAn paryAyano pravesh nathI. are! nirmaL paryAyanA paN praveshano avakAsh nathI evo e ghan prabhu chhe. ahA! nirmaL paryAy paN vignAnaghan AtmAnI upar tare chhe.
ahIn agnAnIne em kahe chhe ke prabhu! ek vAr sAmbhaL. tane shuddha AtmA jANIto nathI, mATe jANItI chIjathI-rAgathI tane kahyun ke ‘A rAgavALo jIv.’ ATalun kahIne ‘te rAgamay’ chhe em nathI kahyun, paN ‘te gnAnamay’ chhe em kahyun chhe. ‘A rAgavALo jIv’ em tane je khyAlamAn chhe te jIv gnAnamay chhe. ahAhA! shun upadesh chhe!
prashna– AmAn karavAnun shun Avyun?
uttara– bhAI! satya samajaN karI sAchun shraddhAn karavun. ahAhA! vastu shuddha chaitanyaghanasvarUp AtmA chhe te taraph DhaLavun, vaLavun ane emAn ja ramavun e karavAnun chhe.
AThamI gAthAmAn kahyun chhe ke game tevo hoshiyAr jIv hoy topaN AtmAne samajAvavo hoy to vyavahAr dvArA samajAvAy chhe. tyAn ‘darshan-gnAn-chAritrane je hammeshA prApta hoy te AtmA’ em vyavahAr kahyo chhe. jyAre ahIn ‘rAgavALo jIv’ em kahIne ‘te gnAnamay chhe, rAgamay nathI’ em kahyun chhe. potAnA gnAn-darshan-chAritrane arthAt nirmaL paryAyane prApta kare te AtmA em samajAvavA mATe vyavahAr kahyo, parantu e vyavahAr kahenArane (tathA sAmbhaLanArane) anusaravA lAyak nathI. bhAI! A to jene AtmAnubhav karavo hoy enI vAt chhe.
have A ja arthanun kaLasharUp kAvya kahe chhe-
‘चेत्’ jo ‘घृतकुंभाभिधाने अपि’ ‘ghIno ghaDo’ em kahetAn paN ‘कुंभः घृतमयः न’ ghaDo chhe te ghImay nathI, mATImay ja chhe. ghI to sanyogI chIj chhe. e kAI mATInA svabhAvamay chIj nathI. ghInI sAthe to mATIno ghaDo sanyog sambandhe chhe. tem
PDF/HTML Page 715 of 4199
single page version
bhagavAn AtmA shuddha vignAnaghanasvarUp chhe ane ene paryAyamAn rAg sAthe ek samay pUrato sanyog sambandh chhe. parantu A sambandh trikALI dravyamAn nathI. ‘ghIno ghaDo’ kahetAn jem ghaDo ghImay nathI, mATImay ja chhe tem ‘वर्णादिमत् जीव–जल्पने अपि’ ‘varNAdivALo jIv-rang-rAgavALo jIv em kahevA chhatAn paN ‘जीवः न तन्मयः’ jIv chhe te varNAdimay nathI-rang-rAgamay nathI, paN gnAnaghan ja chhe. jem ghaDo ane ghI be ek nathI, tadna bhinna chhe, tem rAg ane bhagavAn AtmA tadna bhinna chhe. rang-gandh Adi je ra9 bol lIdhA chhe te badhAyamAn jIv tanmay nathI.
pravachanasAramAn kahyun chhe ke shubhabhAv sAthe jIv tanmay chhe ane ahIn kahe chhe ke ‘जीवः न तन्मयः’ jIv tanmay nathI to e kevI rIte chhe?
bhAI! e to paryAyamAn tanmay chhe enI vAt pravachanasAramAn chhe. rAg paryAyamAn thAy chhe, te bIje thAy chhe ke addharathI chhe em nathI. rAg je thAy chhe te paryAyamAn nathI em nathI. tyAn to enun pariNaman siddha karavun chhe tethI em kahyun chhe ke shubhathI pariNamatAn shubh, ashubhe pariNamatAn ashubh ane shuddhe pariNamatAn shuddha AtmA chhe. tyAre ahIn kahe chhe ke-paryAyamAn rAg ho to ho, parantu dravyanA svabhAvamAn rAg tanmay nathI. ahAhA! jIv chhe te rang-rAgamay nathI paN shuddhagnAnaghan ja chhe.
ghaDo jem mATImay ja chhe, ‘mATIvALo’ em paN nahi. ‘mATImay’ ja chhe, tem bhagavAn AtmA gnAnamay-gnAnaghan ja chhe. AtmA gnAtAdraShTAnA svabhAvathI tanmay chhe, ekamek chhe, paN rAgathI tanmay nathI. tevI rIte jIv, jIvasthAn, mArgaNAsthAn, sanyam-labdhisthAn Adi bhedothI tanmay nathI. ahAhA! gajab vAt chhe! chhelle 68mI gAthAmAn kaheshe ke guNasthAnathI paN tanmay nathI. ahAhA! rang-rAgathI AtmA tanmay nathI e to ThIk, paN sanyamalabdhinAn sthAn je vikAsarUp nirmaL chAritranA bhedarUp chhe enAthI paN AtmA tanmay nathI. abhed vastumAn bhedano ansh tanmay thato ja nathI. kaShAyanI mandatAnAn vishuddhisthAno asankhya prakAranAn chhe. bhagavAn AtmA te prashasta shubh rAganAn sthAnothI tanmay nathI. agnAnIe shubh rAg vinAno AtmA kadI jANyo nathI. tene kahe chhe ke-‘shubharAgavALo jIv chhe te gnAnamay chhe.’ em kahIne jIvane yathArtha oLakhAvyo chhe. jem ghaDo mATImay ja chhe tem jIv shuddhagnAnaghan ja chhe. AvI vAt chhe.
ghIthI bharelA ghaDAne vyavahArathI ‘ghIno ghaDo’ kahevAmAn Ave chhe. chhatAn nishchayathI ghaDo ghI-svarUp nathI. vyavahArathI kahevAy chhe e to kathanamAtra chhe. vyavahArathI kahyo mATe ghaDo kAI ghImay thato nathI, paN ghaDo to mATImay ja rahe chhe. ahA! ghI ghI-rUp chhe
PDF/HTML Page 716 of 4199
single page version
ane ghaDo mATImay ja chhe. tevI rIte varNa, paryApti, indriyo ityAdi sAthe ekakShetrAvagAharUp sambandhavALA jIvane sUtramAn vyavahArathI ‘panchendriy jIv, paryApta jIv, bAdar jIv, dev jIv, manuShya jIv ‘ityAdirUpe kahevAmAn Avyo chhe, chhatAn nishchayathI jIv te-svarUp nathI. devasvarUpe, manuShyasvarUpe kharekhar jIv nathI. jIvanun e vAstavik svarUp nathI.
devagati ke je udayabhAv chhe te jIv chhe em vyavahArathI kahyun chhe kAraN ke agnAnIne tenI prasiddhi chhe. parantu ‘A dev je jIv chhe te gnAnamay chhe, devamay nathI’ em ahIn kahe chhe. A dev-manuShya Adi gatinI arthAt udayabhAvanI vAt chhe, sharIranI nahi. dev-manuShya AdinA sharIr sAthe to jIvane kAI sambandh nathI, e to pratyakSha jaD chhe. enI vAt nathI. andar je gatinI yogyatA dev-manuShyAdinI chhe tene vyavahArathI A dev jIv, manuShya jIv, ekendriy jIv, dviindriy jIv, paryApta jIv, aparyApta jIv ityAdi jIvapaNe kahevAmAn Ave chhe. chhatAn nishchayathI jIv te-svarUp nathI. are, sanyamalabdhisthAnanA bhedarUp paN gnAyak nathI. jo te labdhisthAnanA bhedathI tanmay hoy to kayArey enAthI bhinna paDe nahi. parantu anubhUtimAn to e bhed AvatA nathI, bhinna rahe chhe. mATe jIv rAg ke bhedanA svarUpe chhe ja nahi, e to ekamAtra shuddha vignAnaghan ja chhe.
prashna– A to bahu UnchI vAt chhe.
uttara– bApu! tArI moTap AgaL A kAI UnchI vAt nathI. bhAI! tArI moTapanI shI vAt kahevI? sarvagnadevanI vANImAn paN tArun pUrun svarUp AvI shakayun nathI. Avo tun bhagavAn AtmA anant gnAnamay, darshanamay, Anandamay, vItarAgatAmay, svachchhatAmay, prabhutAmay chhe. ene varNAdinA bhedavALo kahevo e vyavahAr chhe, jUThI draShTi chhe. ahA! ek samay mATe bhedAdipaNe paryAy jaNAy chhe topaN trikALI shuddha dravya bhedAdipaNe thayun ja nathI. AtmA trikALI gnAnamay bhUtArtha vastu chhe. e rAgathI kadIy tanmay thayo ja nathI, rAgathI sadA bhinna ja chhe, mATe ‘rAgavALo jIv’ em kahIne tene ‘gnAnamay’ jaNAvyo chhe. A je dayA, dAn, vrat, bhakti Adi vikalpa-rAg chhe emAn chaitanyapaNun nathI ane e pudgalanA sange thayelA bhAvo chhe tethI ene pudgalanI jAtanA gaNIne pudgalamay ja kahyA chhe.
ek bAju pravachanasAranA gney adhikAramAn rAg nishchayathI jIvano chhe em kahyun chhe ane ahIn ene pudgalamay kahyo chhe. to e kevI rIte chhe?
nishchayathI rAg-mithyAtva jIvanA chhe, kemake paryAyamAn sva-Ashrit potAnA UndhA puruShArthathI rAg-mithyAtva thayAn chhe. tethI svAshrit pariNAmane nishchay gaNIne tene jIvanA kahyA chhe. tyAn paryAyanI svatantratA-svAyattatA siddha karavA em kahyun chhe. jyAre ahIn dravyasvabhAv siddha karavo chhe. kAraN ke dravyanA svabhAvamAn rAgAdi chhe nahi tethI svabhAvanI draShTie
PDF/HTML Page 717 of 4199
single page version
rAgAdine pudgalanA pariNAm kahyA chhe. juo, ‘pudgalasvarUp’ chhe, em spaShTa lakhyun chhe. bhagavAn AtmA vignAnaghanano pinD prabhu chhe. emAn rAgAdi nathI ane rAgAdi kare evI shakti nathI. tethI e rAgAdi sarva bhAvo ajIv pudgalanA ja chhe em kahyun chhe. bhAI A kAI vAdavivAde pAr paDe em nathI. jinavANImAn to vividh apekShAthI kathan hoy chhe te yathArtha samajavAn joIe.
ahIn to em kahyun chhe ke-pudgal jaD karma chhe te karaN-sAdhan chhe ane dayA, dAn, Adi puNyabhAv e enun kArya chhe. tethI koI em kahe ke juo, nimittane laIne rAgAdi thayA ke nahi? to em nathI. bhagavAn! tun apekShA samajyo nathI. bhAI! rAgAdi thayA chhe to potAnI paryAyanA UndhA puruShArthathI, paN te svabhAvamAn nathI tathA nimittanA lakShe thayA chhe tethI temane nimittamAn nAkhyA chhe. nimitta ek vyavahAr chhe ane rAgAdi ashuddhatA paN vyavahAr chhe. tethI bannene ek gaNIne nimitta karaN ane ashuddhatA e enun kArya em kahyun chhe. AvI vAt yathArtha samaje nahi to satya kem maLe? bhAI! jIv to ene kahIe je trikAL dhruv chaitanyaghanasvarUp gnAnasvarUp ja chhe.
PDF/HTML Page 718 of 4199
single page version
एतदपि स्थितमेव यद्रागादयो भावा न जीवा इति–
ते कह हवंति जीवा जे णिच्चमचेदणा उत्ता।। ६८ ।।
तानि कथं भवन्ति जीवा यानि नित्यमचेतनान्युक्तानि।। ६८ ।।
_________________________________________________________________
have kahe chhe ke (jem varNAdi bhAvo jIv nathI e siddha thayun tem) e paN siddha thayun ke rAgAdi bhAvo paN jIv nathI-
te jIv kem bane, nirantar je achetan bhAkhiyAn? 68.
gAthArtha– [यानि इमानि] je A [गुणस्थानानि] guNasthAno chhe te [मोहनकर्मणः उदयात् तु] mohakarmanA udayathI thAy chhe [वर्णितानि] em (sarvagnanAn AgamamAn) varNavavAmAn Avyun chhe; [तानि] teo [जीवाः] jIv [कथं] kem [भवन्ति] hoI shake [यानि] ke jeo [नित्यं] sadA [सचेतनानि] achetan [उक्तानि] kahevAmAn AvyAn chhe?
TIkA– A mithyAdraShTi Adi guNasthAno paudgalik mohakarmanI prakRitinA udayapUrvak thatAn hoIne, sadAy achetan hovAthI, kAraNanA jevAn ja kAryo hoy chhe em karIne (samajIne, nishchay karIne), javapUrvak je jav thAy chhe te jav ja hoy chhe e nyAye, pudgal ja chhe-jIv nathI. ane guNasthAnonun sadAy achetanapaNun to AgamathI siddha thAy chhe tem ja chaitanyasvabhAvathI vyApta je AtmA tenAthI bhinnapaNe te guNasthAno bhedagnAnIo vaDe svayam upalabhyamAn hovAthI paN temanun sadAy achetan paNun siddha thAy chhe.
evI rIte rAg, dveSh, moh, pratyay, karma, nokarma, varga, vargaNA, spardhak, adhyAtmasthAn, anubhAgasthAn, yogasthAn, bandhasthAn, udayasthAn, mArgaNAsthAn, sthitibandhasthAn, sankaleshasthAn, vishuddhisthAn, sanyamalabdhisthAn-teo paN pudgalakarmapUrvak thatAn hoIne, sadAy achetan hovAthI, pudgal ja chhe-jIv nathI em ApoAp Avyun (-phalit thayun, siddha thayun).
PDF/HTML Page 719 of 4199
single page version
तर्हि को जीव इति चेत्–
जीवः स्वयं तु चैतन्यमुच्चैश्चकचकायते।। ४१ ।।
_________________________________________________________________
mATe rAgAdi bhAvo jIv nathI em siddha thayun.
bhAvArtha– shuddhadravyArthik nayanI draShTimAn chaitanya abhed chhe ane enA pariNAm paN svAbhAvik shuddha gnAn-darshan chhe. paranimittathI thatA chaitanyanA vikAro, joke chaitanya jevA dekhAy chhe topaN, chaitanyanI sarva avasthAomAn vyApak nahi hovAthI chaitanyashUnya chhe-jaD chhe. vaLI AgamamAn paN temane achetan kahyA chhe. bhedagnAnIo paN temane chaitanyathI bhinnapaNe anubhave chhe tethI paN teo achetan chhe, chenat nathI.
prashna– jo teo chetan nathI to teo koN chhe? pudgal chhe? ke anya kAI chhe?
uttara– pudgalakarmapUrvak thatAn hovAthI teo nishchayathI pudgal ja chhe kem ke kAraN jevun ja kArya thAy chhe.
A rIte em siddha karyun ke pudgalakarmanA udayanA nimittathI thatA chaitanyanA vikAro paN jIv nathI, pudgal chhe.
have pUchhe chhe ke varNAdik ane rAgAdik jIv nathI to jIv koN chhe? tenA uttararUp shlok kahe chhe-
shlokArtha– [अनादि] je anAdi chhe arthAt koI kALe utpanna thayun nathI, [अनन्तम्] je anant chhe arthAt koI kALe jeno vinAsh nathI, [अचलं] je achaL chhe arthAt je kadI chaitanyapaNAthI anyarUp-chaLAchaL-thatun nathI, [स्वसंवेद्यम्] je svasamvedya chhe arthAt je pote potAthI ja jaNAy chhe [तु] ane [स्फुटम्] je pragaT chhe arthAt chhUpun nathI-evun je [इदं चैतन्यम्] A chaitanya [उच्चैः] atyantapaNe [चकचकायते] chakachakAT prakAshI rahyun chhe, [स्वयं जीवः] te pote ja jIv chhe.
bhAvArtha– varNAdi ane rAgAdi bhAvo jIv nathI paN upar kahyo tevo chaitanyabhAv te ja jIv chhe. 41.
have, chetanapaNun ja jIvanun yogya lakShaN chhe em kAvya dvArA samajAve chhe-
PDF/HTML Page 720 of 4199
single page version
नामूर्तत्वमुपास्य पश्यति जगज्जीवस्य तत्त्वं ततः।
इत्यालोच्य विवेचकैः समुचितं नाव्याप्यतिव्यापि वा
व्यक्तं व्यञ्जितजीवतत्त्वमचलं चैतन्यमालम्ब्यताम्।। ४२ ।।
_________________________________________________________________
shlokArtha– [यतः अजीवः अस्ति द्वेधा] ajIv be prakAre chhe- [वर्णाद्येः सहितः] varNAdisahit [तथा विरहितः] ane varNAdirahit; [ततः] mATe [अमूर्तत्वम् उपास्य] amUrtapaNAno Ashray karIne paN (arthAt amUrtapaNAne jIvanun lakShaN mAnIne paN) [जीवस्य तत्त्वं] jIvanA yathArtha svarUpane [जगत् न पश्यति] jagat dekhI shaktun nathI;- [इति आलोच्य] Am parIkShA karIne [विवेचकैः] bhedagnAnI puruShoe [न अव्यापि अतिव्यापि वा] avyApti ane ativyApti dUShaNothI rahit [चैतन्यम्] chetanapaNAne jIvanun lakShaN kahyun chhe [समुचितं] te yogya chhe. [व्यक्तं] te chaitanyalakShaN pragaT chhe, [व्यञ्जित–जीव–तत्त्वम्] teNe jIvanA yathArtha svarUpane pragaT karyun chhe ane [अचलं] te achaL chhe-chaLAchaLatA rahit, sadA mojUd chhe. [आलम्ब्यताम्] jagat tenun ja avalamban karo! (tenAthI yathArtha jIvanun grahaN thAy chhe.)
bhAvArtha– nishchayathI varNAdibhAvo-varNAdibhAvomAn rAgAdibhAvo AvI gayA-jIvamAn kadI vyApatA nathI tethI teo nishchayathI jIvanAn lakShaN chhe ja nahi; vyavahArathI temane jIvanAn lakShaN mAnatAn paN avyApti nAmano doSh Ave chhe kAraN ke siddha jIvomAn te bhAvo vyavahArathI paN vyApatA nathI. mATe varNAdibhAvono Ashray karavAthI jIvanun yathArtha svarUp oLakhAtun ja nathI.
amUrtapaNun joke sarva jIvomAn vyApe chhe topaN tene jIvanun lakShaN mAnatAn ativyApti nAmano doSh Ave chhe, kAraN ke pAnch ajIv dravyomAnnA ek pudgaladravya sivAy dharma, adharma, AkAsh ane kAL-e chAr dravyo amUrta hovAthI, amUrtapaNun jIvamAn vyApe chhe tem ja chAr ajIv dravyomAn paN vyApe chhe; e rIte ativyApti doSh Ave chhe. mATe amUrtapaNAno Ashray karavAthI paN jIvanun yathArtha svarUp grahaN thatun nathI.
chaitanyalakShaN sarva jIvomAn vyApatun hovAthI avyAptidoShathI rahit chhe, ane jIv sivAy koI dravyamAn nahi vyApatun hovAthI ativyAptidoShathI rahit chhe; vaLI te pragaTe chhe; tethI teno ja Ashray karavAthI jIvanA yathArtha svarUpanun grahaN thaI shake chhe. 42.
have, ‘jo AvA lakShaN vaDe jIv pragaT chhe topaN agnAnI lokone tenun agnAn kem rahe chhe?’-em AchArya Ashcharya tathA khed batAve chhe-