Pravachan Ratnakar-Gujarati (English transliteration).

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 38 of 210

 

PDF/HTML Page 741 of 4199
single page version

rAganA premamAn agnAnIe chaitanyasvabhAvI AtmAne maraNatulya karI nAkhyo chhe. parantu potAnI nirmaL pariNati dvArA jyAre te jANavAmAn Ave tyAre te jIvatI jyot pragaT ja chhe-em kahe chhe, AvI vAt chhe jainadarshananI! aho! jainadarshan alaukik chhe! jainadharma eTale shun? jainadharma anubhUtisvarUp eTale ke vItarAgatAsvarUp chhe. ahAhA! jain ene kahevAy ke jeNe rAgane jItyo chhe ane paryAyamAn vItarAgatA pragaT karI chhe. Avo jainadharma! paN Avyo vANiyAne hAth, vANiyA vepAramAn kushaL eTale bas dhandhAmAn ja garI gayA. bichArAone samajavAnI phurasad nahi, eTale A karyun ane te karyun-em bahAranI kriyAo karI; paN bhAI! e badhI agnAnanI hoLI chhe.

rang-rAg ane bhedanA bhAvo to pudgal chhe. to e sarvathI bhinna bhagavAn AtmA kevo chhe? to kahe chhe ‘इदं चैतन्यम्’ A eTale A pragaT chaitanyasvabhAvamay ja AtmA chhe. ahAhA! bhagavAn AtmA ekalA chaitanyasvabhAvathI bharelo chhe. arthAt chaitanyasvabhAv e ja AtmA chhe. A (68 mI) gAthAnI TIkAmAn Ave chhe ke chaitanyasvabhAvathI vyApta AtmA chhe. AtmAmAn chaitanyasvabhAv vyApta chhe em na kahetAn chaitanyasvabhAvathI vyApta AtmA chhe em kahI shun siddha karavun chhe? e ke chaitanyasvabhAv trikAL kAyam rahelo chhe ane e vyApak chhe ane AtmA enun vyApya chhe. mokSha adhikAranI gAthA ra98-ra99 nI TIkAmAn paN Ave chhe ke chetanAthI vyApta AtmA chhe, arthAt chetanA vyApak ane chetan AtmA enun vyApya chhe, AthI chaitanyasvabhAv kAyamI chhe em siddha karyun chhe.

AtmA rang-rAg-bhedathI vyApta nathI, bhinna chhe, to te shun chhe? to kahe chhe ke chaitanyasvabhAvathI vyApta AtmA chhe. Avo chaitanyasvabhAv sadAy pragaT chhe, sphuT chhe, pratyakSha chhe. ahAhA! shuddha chaitanyanI pariNatithI jaNAy evo te vartamAnamAn pratyakSha chhe. mati-shrutagnAnanI paryAyamAn e jaNAy evo vartamAnamAn pratyakSha, pragaTapaNe birAjamAn chhe. rAganI apekShAe te chaitanyasvarUp AtmA gupta chhe, DhankAyelo chhe, kemake rAgamAn te Avato nathI, jaNAto nathI. parantu nirmaL pariNati dvArA te sphuT-pragaT ja chhe, chhUpAyelo nathI. shun kahyun? ke dayA, dAn, vrat, tap, bhakti ityAdinA vikalpakALe vastu prasiddha nathI, gupta chhe kemake e vikalpomAn vastu AvatI nathI. vastu to nirvikalpa chaitanyamay shuddha chhe, ane te shuddha pariNatinI apekShAe pragaT-pratyakSha ja chhe. chaitanyatattva nirmaL pariNatithI prasiddha-pragaT ja chhe. ahA! shailI to juo! kevI spaShTa vAt chhe!

juo, A AtmA chaitanyanI nirmaL pariNati dvArA jaNAy chhe ane te jaNAy chhe tyAre te pratyakSha chhe, pragaT chhe em jaNAy chhe. te parokSha chhe, apragaT chhe-e to je rAganI ramatamAn (premamAn) beTho chhe ene mATe chhe. je vyavahAraratnatrayanI ramatamAn (premamAn) paDayo chhe tene to bhagavAn AtmA apratyakSha-gupta chhe, kemake tene e jaNAto ja nathI.


PDF/HTML Page 742 of 4199
single page version

chhatAn Atmavastu te kALe rAgarUp thaI jatI nathI. rAganA kALe Atmavastu gupta chhe, paN rAgarUp thaI jatI nathI. tathA jyAre svasamvedanagnAnanI nirmaL pariNati dvArA te jaNAy chhe tyAre te pratyakSha ja chhe em jaNAy chhe. Avun svarUp chhe, bhAI! to Avo AtmA shun jinadevano hashe! bhAI, jinadevano eTale jinasvarUpI evA A bhagavAn AtmAno. ahAhA! badhAy AtmA nishchaye AvA chhe. samayasAr nATakamAn antim prashastimAn 31mA chhandamAn banArasIdAse kahyun chhe ne ke-

“ghaT ghaT antar jin basai, ghaT ghaT antar jain;
mat-madirAke pAnasaun, matavAlA samujhai na.”

chaitanyasvarUp bhagavAn AtmAnun Avun svarUp chhe ke je pragaT chhe, DhankAyelun nathI. agnAnadashAmAn te gupta hatun paN have te gnAnadashAmAn pragaT thaI gayun chhe em kahe chhe. dayA, dAn, vrat, bhakti AdinA rAganI pariNatimAn to te chaitanyavastu gupta hatI, paN have sva- pariNatinA vedanathI te pratyakSha-pragaT thaI chhe. bahu TUnkA shabdomAn AtmAne prasiddha karyo chhe. TIkAnun nAm paN AtmakhyAti chhe ne! bhagavAn AtmA chaitanyasvabhAvamay vastu chhe. te svasamvedya chhe. kajAt evA rAgAdi vaDe te jaNAy em nathI, kemake rAgAdi bhAv chaitanyanA- AtmAnA nathI, paN pudgalanA chhe. dev-guru-shAstranI shraddhAno rAg ho to paN temAn chaitanyano ansh nathI tethI kajAt chhe, pudgalamay chhe. tethI rAgAdi vaDe AtmA jaNAy evo nathI. chhatAn chaitanyasvabhAv to trikAL jevo chhe tevo ja chhe. rAgakALe paN tevo ja chhe. parantu tene jANavAnA kALe-svasamvedananA kALe te jevo chhe tevo pratyakSha ane pragaT thAy chhe em kahe chhe.

ahAhA! A to kaLash chaDhAvyo chhe kaLash! jem mandir banAvIne enA upar kAT vinAno sonAno kaLash chaDhAve chhe, tem rAg vinAno chaitanya-chamatkArasvarUp bhagavAn AtmA nirmaL pariNati dvArA-shuddha ratnatray dvArA jaNAy chhe tyAre te pratyakSha-pragaT chhe em jaNAy chhe- Am TIkA upar kaLash chaDhAvyo chhe. are, bhAI! jarA puruShArtha karIne mati-shrutagnAnanA upayogane sUkShma kar to chaitanyatattva maLe evun chhe. gnAnano upayog nij chaitanyamAn joDavo te sUkShma upayog chhe. e sUkShma upayog vaDe vastu pragaT chhe em bhAn thAy chhe. sthUL rAganA upayogathI chaitanyavastu nahi maLe, bhAI! kemake e sthUL upayoganI paryAy pudgalanI chhe. ahA! AvI vAt lokone ekAnt lAge, paN bhAI! mArga A ja chhe, bApu! A samyak ekAnt ja chhe.

shrImad rAjachandre paN kahyun chhe ke-‘anekAnta paN samyak ekAnta evA nijapadanI prApti sivAy anya hetue upakArI nathI.’ samyak ekAntanun (shuddha chaitanyamay AtmAnun) bhAn jyAre thAy chhe tyAre paryAy ane rAganun gnAn thAy chhe-hoy chhe, ane tene anekAntanun


PDF/HTML Page 743 of 4199
single page version

sAchun gnAn kahe chhe. samyak ekAnta taraph jyAre DhaLe chhe tyAre tene je gnAn thAy chhe te svanun chhe, ane te ja kALe je rAg bAkI chhe te paryAyanun paN gnAn thAy chhe ane te sAchun anekAnta chhe. samyak ekAnta (shuddha chaitanyamay vastu)nun gnAn rAkhIne paryAyanun gnAn thAy te anekAnta chhe.

pramANagnAnamAn paN, trikALI shuddha dravyanun-ekAnta nishchayanun gnAn thAy tyAre paryAy ane rAgane paN jANavAn e pramANagnAn chhe. te pramANagnAn paN kharekhar to sadbhUt vyavahAranayano viShay chhe, kAraN ke emAn be (dravya ane paryAy) AvyAn ne? ane te kAraNe pramAN pUjya nathI. jemAn paryAyano niShedh Avato nathI evun pramANagnAn pUjya nathI, jyAre nishchayanayamAn paryAyano niShedh Ave chhe mATe te pUjya chhe em kahyun chhe. pramANagnAnamAn, nishchayathI dravya abhed chhe evun gnAn rAkhIne emAn rAganun, paryAyanun gnAn bheLavyun chhe. nishchayanA gnAnane uDADIne rAganun, paryAyanun gnAn bheLavyun chhe em nathI. jo nishchayanun gnAn uDADe to te pramANagnAn ja nathI, trikALI dravya shuddha chhe evun gnAn rAkhIne, te uparAnt paryAyanun gnAn karyun tyAre gnAn pramANagnAn-samyaggnAn thayun chhe. ‘dravya shuddha chhe’ evun nishchayanun gnAn te samyak ekAnta chhe. A nishchayanA gnAnane uDADIne, jo rAganun gnAn thAy to te pramANagnAn ja nathI. Avo jhINo mArga chhe, paN A ja mArga chhe. sUkShma kaho ke jhINo kaho; vastu A ja chhe.

ahAhA! ‘इदम् चैतन्यम्’–इदम् eTale A. A eTale A anAdi, anant, chaLAchaLatA rahit, svasamvedya pragaT vastu chhe te chaitanyasvabhAvamay chhe. AtmA vItarAg sarvagnasvarUp chaitanyasvabhAvamay chhe ane te chaitanyanI nirmaL pariNati dvArA jaNAy evo pratyakSha chhe. vItarAg sarvagna paramAtmA traNalokanA nAth sabhAmAn indrone em kahetA hatA ke prabhu! jem ame vItarAg sarvagna chhIe em tun paN vItarAg sarvagnasvarUp chhe. ame vItarAgasvabhAvamAnthI ja vItarAg thayA chhIe. mATe kahIe chhIe ke vItarAg chaitanyasvarUp AtmA vItarAg pariNati dvArA jaNAy evo pratyakSha chhe. ahAhA! vItarAgadeve vastu vItarAg gna-svarUp kahI chhe ane ene jANanArI pariNati paN vItarAgatAmay ja kahI chhe. prabhu! jo tun jinasvarUp na hoy to jinapaNun paryAyamAn kayAnthI pragaT thashe? ahA! tun chaitanyasvabhAvI AtmA jinasvarUp ja chho ane tene jANanArI paryAy vItarAg-pariNati ja chhe. A vItarAg pariNati dharma chhe. lokone A samajavAnI navarAsh na maLe eTale sAmAyik, pohA ane pratikramaN ityAdi kriyAkAnD kare ane mAne ke dharma thaI gayo. paN bApu! e to badhA rAganA prakAr chhe ane enAthI chaitanyasvarUp AtmA jaNAto nathI.

have AgaL kahe chhe ke-A chaitanya kevun chhe? ke ‘उच्चैः चकचकायते’ atyantapaNe


PDF/HTML Page 744 of 4199
single page version

chakachakAT prakAshI rahyun chhe. jem sUrya jAjvalyamAn prakAshe chhe tem A bhagavAn AtmA chaitanyanA prakAsh vaDe atishayapaNe chakachakAT prakAshI rahyo chhe.

prashna– to e dekhAto to nathI?

uttara– bhAI! rAganA andhArAmAn e tane dekhAto nathI. rAganAn andhArAn to achetan chhe. dayA, dAn, vrat, bhakti-ityAdi je rAg chhe e to andhArun chhe. e andhArAmAn chaitanya kem dekhAy? achetanamAn chaitanya kem jaNAy? e to chakachakAT gnAnasvabhAvanI vItarAgI pariNati dvArA jaNAy chhe. ane tyAre vyavahAr-rAganun paN gnAn thAy chhe. Avo vItarAgano mArga yathArtha samajyA vinA loko bichArA kaIkanun k kmAnIne, kaIkanun k kkarIne jIvan aphaL karIne sansAramAn-anantakALanI rakhaDapaTTImAn chAlyA jAy chhe!

chakachakAT prakAshI rahyun chhe e chaitanya ‘स्वयं जीवः’ svayam jIv chhe. jem rang-rAg ane bhedane pudgal siddha karyA tem atishay chakachakAT prakAshI rahelun A chaitanya chhe te svayam jIv chhe em siddha kare chhe. ekalo chaitanyasvabhAv ahIn siddha nathI karavo, jIv siddha karavo chhe. eTale kahe chhe ke anAdi, anant, chaLAchaLatArahit, svasamvedya, pragaT ane bahu UnchethI atyantapaNe chakachakAT prakAshI rahelI A chaitanyasvabhAvamay vastu chhe te svayam jIv chhe. loko to chAle te trasajIv ane sthir rahe te sthAvar jIv em mAne chhe. are bhagavAn! jIvanI e vyAkhyA ja khoTI chhe. prabhu! tun trasey nathI ane sthAvarey nathI. tun rAgIy nathI ane dveShIy nathI. tun puNyavALo ke pApavALo, karmavALo ke sharIravALo e kAI tun nathI. to tun chho koN? prabhu! ke hun to chaitanyasvabhAvI jIv chhun Am jyAre andar pratItimAn Ave ane gnAnamAn jaNAy tyAre jIvane yathArtha mAnyo ane jANyo kahevAy. navatattvamAn bhinnapaNe rahelA AtmAne tyAre jANyo kahevAy.

navatattvamAn ajIv tattva to bhinna chhe. puNya, pAp, Asrav ane bandh tattva paN bhinna chhe. jyAre jIv bIjA tattvothI bhinna chhe to te kevo chhe? ke e to chaitanyasvabhAvamay svayam jIv chhe. A (shuddha jIv) samyagdarshanano viShay chhe. Avo chaitanyasvabhAvI jIv jyAre svasamvedan gnAnamAn jaNAy tyAre rAgAdi bhAvo vyavahAre jANelA prayojanavAn chhe-je vAt bAramI gAthAmAn lIdhelI chhe.

A atishayapaNe chakachakAT prakAshamAn vastu svayam jIv chhe, jANe jagatano sUrya. svayam prakAshe ane bIjI chIjane paN ‘chhe’ em prakAshe chhe. dharmAsti, adharmAsti ItyAdi ‘chhe’,rAgAdi ‘chhe’-em sarvane chhepaNe A bhagavAn chaitanyasvabhAv jANe chhe. bhagavAn AtmA jene jaNAyo chhe te jANe chhe ke A bIjI chIj chhe. parantu te anya sarvane paragney tarIke jANe chhe. rAgAdine paN paragney tarIke jANe chhe.


PDF/HTML Page 745 of 4199
single page version

A shAstragnAn chhe ne e paragney chhe. je shAstragnAnamAn ja nimagna chhe te paragney-nimagna chhe ane paragney-nimagna chhe te svagneyano (chaitanyasvabhAvamay shuddha AtmAno) anAdar kare chhe. gajab vAt! ene to em thAy ke hun Avo panDit, ATalAn to hun shAstra jANun ane e kAI nahi! hA bhAI, sAmbhaL. shAstragnAnane to bandh adhikAramAn shabdagnAn kahyun chhe. shabdagnAn e kAI AtmagnAn chhe? shabdagnAn kaho ke paragney kaho-ek ja chIj chhe. gnAnI shAstragnAnane paN paragneyapaNe jANe chhe.

Am varNAdi ane rAgAdi bhAvo jIv nathI. parantu upar kahyo chhe tevo chaitanyabhAv ja jIv chhe. gnAnanI paryAyamAn ene gney banAvatAn jIv Avo chaitanyasvabhAvamay pratyakSha-pragaT chhe em jaNAy chhe e sankShepamAn eno bhAvArtha chhe.

have, chetanapaNun ja jIvanun yogya lakShaN chhe em kaLasharUp kAvya dvArA samajAve chhe-

* kaLash 42 shlokArtha uparanun pravachan *

kahe chhe ke-‘यतः अजीवः अस्ति द्वेधा’ ajIv be prakAre chhe-‘वर्णाद्यैः सहितः’ vaNAdisahit ‘तथा विरहितः’ ane varNAdirahit. varNa, ras, gandh, sparsha, rAgAdi varNAdisahit chhe ane bIjAn amUrta dravyo varNAdirahit chhe. ‘ततः’ mATe ‘अमूर्तत्वम् उपास्य’ amUrtapaNAno Ashray karIne paN arthAt amUrtapaNAne jIvanun lakShaN mAnIne paN ‘जीवस्य तत्त्वं’ jIvanA yathArtha svarUpane ‘जगत् न पश्यति’ jagat dekhI shaktun nathI.

ahA! A chaitanyasvabhAvamay jIv to gnAnalakShaNathI lakShit chhe. arthAt gnAn vaDe jaNAy evI e chIj chhe. te rAgathI ke amUrtapaNAthI jaNAy evo nathI. kAraN ke amUrta to anya dravyo paN chhe tethI amUrtapaNAvaDe paN AtmA jaNAto nathI. e to gnAnanA pariNaman vaDe ja jaNAy evo chhe. je gnAn vaDe nij AtmAne jANe chhe tene dharma thAy chhe.

hinsA, jUTh Adi ashubh bhAvathI to AtmA jaNAy nahi, paN dayA, dAn, vrat, bhakti Adi vikalponA shubhabhAvathI paN AtmA jaNAto nathI. shubhAshubhabhAv to chaitanyanA vikAro chhe. teo achetan chhe kemake shuddha chaitanyamAn teo vyApatA nathI. tethI achetan evA te vikAro vaDe chaitanyavastu AtmA kem jaNAy? rAgAdi bhAv e kAI chaitanyanA lakShaNarUp nathI ke te vaDe AtmA jaNAy, tathA amUrtapaNun bIjA dravyomAn paN chhe. tethI amUrtapaNA vaDe paN jIvane anya dravyothI bhinna jANI shakAto nathI, AtmAne anya dravyathI bhinna jANavo hoy to ek chaitanyalakShaN vaDe ja jANI shakAy chhe. paradravyathI bhinna nijasvarUpano anubhav chaitanyalakShaNathI ja thAy chhe.

jagatanA jIvo rAgAdithI AtmAne jANI shaktA nathI, tem ja amUrtapaNAthI paN AtmAne judo pADI shaktA nathI-oLakhI shaktA nathI. ‘इति आलोच्य’ Am parIkShA


PDF/HTML Page 746 of 4199
single page version

karIne ‘विवेचकैः’ bhedagnAnI puruShoe ‘न अव्यापि अतिव्यापि वा’ avyApti ane ativyApti dUShaNothI rahit ‘चैतन्यम्’ chetanapaNAne jIvanun lakShaN kahyun chhe. bhedagnAnIoe eTale dharmI jIvoe anubhav karIne rAg ane amUrtapaNAthI bhinna evA chetanapaNAne jIvanun lakShaN kahyun chhe. rAgAdi bhAvo jIvanI sarva avasthAomAn vyApatA nathI. mATe rAgAdine jIvanun lakShaN mAnatAn avyAptino doSh Ave chhe. jyAre amUrtapaNun anya dravyomAn paN chhe, tethI tene jIvanun lakShaN kahetAn emAn ativyAptino doSh Ave chhe.

Avun samajavA maLe nahi eTale loko to dayA pALo, vrat karo ane upavAs karo-em kriyAo karavAthI AtmalAbh thashe em mAne chhe. paN bhAI! e to badhI rAganI kriyAo chhe. e kriyAo to achetan jaD chhe, e kriyAo vaDe chaitanyano-AtmAno lAbh kem thAy? vaLI amUrtapaNA vaDe paN AtmA jANI shakAto nathI kemake amUrtapaNun to dharmAstikAy, adharmAstikAy, AkAsh ane kAL em anya dravyomAn paN chhe. tethI Am jANIne dharmI jIvoe chaitanyapaNAne jIvanun nirdoSh lakShaN kahyun chhe.

jANavun, jANavun, jANavun-e jANak evA chaitanyatattvanun lakShaN chhe. arthAt gnAnalakShaN vaDe AtmAne lakSha karIne teno anubhav thaI shake chhe, samyagdarshan pAmI shakAy chhe. ahAhA! gnAnalakShaN vaDe lakShya evA AtmAne pakaDatAn teno anubhav thAy chhe ane te dharma chhe. parantu dayA, dAn, vrat ke bhaktithI AtmA pakaDAy em nathI kemake te koI AtmAnun lakShaN nathI. e to sarva rAg chhe ane rAganI AtmAmAn avyApti chhe. AtmAnI sarva avasthAomAn e rAg vyApIne rahetA nathI, kadAchit sansAr avasthAmAn te ho, paN mokSha avasthAmAn te sarvathA nathI. mATe rAg AtmAnun lakShaN nathI. tethI game tevo mand rAg hoy topaN te vaDe bhagavAn AtmA jaNAto nathI. tevI rIte amUrtapaNA vaDe paN bhagavAn AtmA jANI shakAto nathI, kemake amUrtapaNA vaDe AtmAne jANatAn ativyAptino doSh Ave chhe. Am vichArIne bhedagnAnI jIvoe chaitanyapaNAne jIvanun lakShaN kahyun chhe. ahAhA! gnAnanA pariNamananI je dashA chhe te lakShaN chhe ane te dvArA AtmA jANI shakAy chhe. trikALI chaitanyatattvane lakSha karI gnAnanun je pariNaman thAy chhe te pariNamananI dashAmAn bhagavAn AtmA jaNAy chhe ane e gnAnanA pariNamananI kriyA te dharma chhe.

have kahe chhe ke ‘समुचितम्’ te yogya chhe. shun? ke chaitanyapaNAne jIvanun lakShaN kahevun te samuchit eTale yogya chhe, barAbar chhe. kem? kemake te avyApti ane ativyApti doShathI rahit chhe. ahA! nyAyathI-yuktithI vAt kare chhe. kahe chhe ke AtmA gnAn dvArA jaNAy em chhe kemake bhagavAn AtmA trikAL gnAnasvarUp chhe. rAg e tArun lakShaN nahi, kemake te sarva avasthAomAn vyApato nathI tethI tenI AtmAmAn avyApti chhe. parantu gnAn e tArun-AtmAnun lakShaN chhe kemake AtmA trikAL gnAnasvarUp chhe. jIvanI sarva avasthAomAn gnAn prasare chhe, tethI gnAnalakShaN avyApti-doSharahit chhe. vaLI AtmAne


PDF/HTML Page 747 of 4199
single page version

chhoDIne gnAn koI anya dravyamAn chhe nahi. tethI AtmAnun gnAnalakShaN ativyApti doShathI rahit chhe. A pramANe chaitanyapaNAne jIvanun lakShaN kahevun barAbar chhe, vyAjabI chhe.

ahAhA! bhagavAn AtmA andar chaitanyanun bimb prabhu gnAnano gAnThaDo chhe. emAnthI anant anant kevaLagnAnAdi pragaTe topaN kAI khUTe nahi evo e gnAnano rasakand chhe. e e to gnAnanun mUL chhe jemAnthI gnAn akhUTapaNe nIkaL‌yA ja kare. Avo AtmA vartamAn gnAnanI paryAy vaDe jaNAy chhe. eTale ke vartamAn gnAnanI paryAy gnAyakasvabhAvI AtmAnun lakSha kare tyAn ‘A gnAyakabimb chhe’ em AtmA jaNAy chhe. Anun nAm samyaggnAn chhe. A gnAnanI kriyA e dharmanI kriyA chhe. A pramANe gnAnalakShaN e AtmAnun samuchit eTale yogya lakShaN chhe.

AgaL kahe chhe ke-‘व्यक्तम्’ te chaitanyalakShaN pragaT chhe. chaitanyane jANanArI paryAy pragaT chhe mATe chaitanyalakShaN pragaT chhe em kahe chhe. e pragaT chaitanyalakShaN dvArA ‘AtmA gnAnasvarUp trikAL’ chhe em jANI shakAy chhe. gajab vAt! ahA! AtmA to ‘ajAyabaghar’ chhe. te anantaguNorUp ajAyabIothI bharapur chhe. vartamAn gnAnaparyAy tene jANe, paN tyAn je jaNAy chhe te gnAn (AtmA) to ahAhA! anant ane amAp chhe. AmAn ‘mon-mAthun hAth Ave nahi’ (samajaN paDe nahi) eTale loko bichArA shun kare? vrat, tap, ityAdimAn joDAI jAy. Am ne Am tun anantakALathI karato Avyo chhe, paN bhAI! vrat, tapanA vikalpa e AtmAnun (ene jANavAnun) lakShaN nathI. kahe chhe ke indriyone bandh karI, indriyonA je viShay thAy chhe tenun lakSha chhoDI daIne tathA mananA lakShe upajatA vikalponun paN lakSha chhoDI daIne andar chaitanyasvabhAvI bhagavAn AtmAne chaitanyalakShaN vaDe anubhavavo te samyagdarshan pAmavAnI rIt chhe. AtmA chaitanyabimb chhe. chaitanyanI je pragaT gnAnadashA te enun lakShaN chhe. mATe prabhu! e lakShaN dvArA andar jA ane jo to teno anubhav thashe. ahAhA! gnAnanI paryAy antarmukh thaI svane jANe chhe tyAre andar to adbhut anantaguNano chaitanyagoLo jaNAy chhe. tathA je anantaguNo bharyA chhe ene paN gnAn dekhI le chhe.

bApu! vItarAg sarvagna parameshvare Am ja kahyun chhe ane santo paN em ja kahe chhe. bhAI! tun tane potAne pakaDIne kayAre anubhavI shake? ke gnAnanI paryAyane-lakShaNane pakaDIne svamAn jAy tyAre. A sivAy game tevA mandarAgathI-dAnAdi kriyAthI AtmA jaNAy em nathI.

prashna– to amAre dAn karavun ke nahi?

uttara– bhAI! e dAn karavAno-rAganI mandatAno bhAvo Ave e judI vAt chhe.


PDF/HTML Page 748 of 4199
single page version

paN tethI kAI AtmA na jaNAy, samyagdarshan na thAy. AtmA to chaitanyalakShaN je pragaT gnAnanI paryAy chhe tene andar vALatAn jaNAy.

have kahe chhe ke-chaitanyalakShaN vyakta-pragaT chhe ane ‘व्यञ्जित–जीव–तत्त्वम्’ teNe jIvanA yathArtha svarUpane pragaT karyun chhe, eTale ke jANavAnI je dashA chhe-je lakShaN chhe -te pragaT chhe ane teNe AkhA chaitanyatattvane pragaT karyun chhe, ahAhA! gnAnanI paryAyane gnAyakabhAv taraph vALatAn- DhALatAn, teNe gnAyakane pragaT karyo chhe em kahe chhe. vartamAn gnAnanI paryAyane antaramAn vALatAn shuddha chaitanyasvabhAvamay jIvano anubhav thAy chhe ane tethI teNe jIvanA yathArtha svarUpane pragaT karyun chhe em kahe chhe.

bhagavAn AtmA gnAnAnandano kand prabhu chhe, te anAdino evo ne evo chhe. tene vartamAn gnAnalakShaN-gnAnanI paryAy ‘A chIj AvI chhe’ em pragaT kare chhe.

prashna– paN Avo AtmA dekhAto nathI ne?

uttara– bhAI! ene tun andar dekhavA jAy chhe ja kayAn? dekhavA jAy to dekhAy ne? gnAnanetra ughADIne andar jue to dekhAy ne? bhAI! ‘AtmA nathI dekhAto,’ ‘mane hun nathI dekhAto’ evo nirNay karyo koNe? evo nirNay karyo shAmAn? evo nirNay pote gnAnanI paryAyamAn karyo chhe, ane e ja gnAn AtmA chhe. e gnAnanI paryAyane pakaDIne andar jA to Anandano nAth bhagavAn jarUr dekhAshe. bApu! A to janma-maraNanA chakrAvAno ant lAvavAnI apUrva vAt chhe. bAkI bIjun badhun (vrat, tap Adi) to ghaNun karyun chhe.

ahIn to kahe chhe ke bhagavAn AtmA trikAL gnAnasvarUp chhe, ane tenI vartamAn paryAyamAn paN gnAnaansh pragaT chhe. have je gnAnaansh pragaT chhe te gnAnalakShaN vaDe trikALI gnAyakasvabhAvane pakaD ane teno anubhav kar. e gnAnalakShaNathI anubhav thaI shakashe kAraN ke te gnAyakanun vAstavik lakShaN chhe. shun kahe chhe? jANavAnI paryAy vartamAnamAn pragaT chhe ke nahi? na hoy to ‘A sharIr chhe, rAg chhe’ em jANe koN? mATe gnAnaparyAy pragaT chhe. parantu e gnAnaparyAy parane jANe chhe. chhatAn te enun-paranun lakShaN nathI. gnAnaparyAy to svadravyanun lakShaN chhe. ene antaramAn vALIne jo to tane AtmA dekhAshe, samyagdarshan thashe. Avo mArga kadI sAmbhaL‌yo hoy nahi eTale ‘ahinsA paramo dharma’ -koI jIvane na mAravo e dharma chhe ane e badhA siddhAntano sAr chhe-em prarUpaNA kare chhe. A maL‌yun ja nathI eTale bichArA shun kare?

prashna– to amAre par jIvonI dayA pALavI ke nahi?

uttara– bhAI! par jIvanI dayA AtmA kayAn pALI shake chhe? par jIvanI dayA hun pALI shakun chhun e bhAv to mithyAtva chhe. tathA par jIvanI dayA pALavAno je


PDF/HTML Page 749 of 4199
single page version

shubhabhAv chhe te bandhanun kAraN chhe. par jIvanI dayAnA bhAvathI kAI AtmA jaNAto nathI em ahIn kahe chhe. par jIvanI dayA pALavAno bhAv to rAg chhe. ane rAg chhe e to AkuLatAmay dukharUp dashA chhe. jyAre bhagavAn AtmA to trikAL nirAkuL AnandasvarUp chhe, to AkuLatAnA bhAvathI nirAkuL tattva kem prApta thAy? (na thAy). parantu e rAganA kALe, rAgathI bhinna je gnAnanI paryAy chhe enAthI AtmA jaNAy evo chhe. ahAhA! gnAnanI paryAy rAgane paN jANe chhe chhatAn gnAn e rAganun lakShaN nathI. gnAnanun, rAg lakShaN nathI ane rAganun, gnAn lakShaN nathI. gnAn to bhagavAn chaitanyasvabhAvamay AtmAnun lakShaN chhe ane teNe (gnAn paryAye) jIv tattvane pragaT karyun chhe. ahAhA! kevI ajab vAt!

prashna– to ‘ज्ञानक्रियाभ्याम् मोक्षः’ em kahyun chhe ne?

uttara– paN bhAI! gnAnakriyAbhyAm eTale shun? AtmA je trikAL gnAnasvarUp chhe enun gnAn karavun ane te gnAnamAn Tharavun enun nAm ‘gnAnakriyAbhyAm mokSha’ chhe. ahIn to santo em jAher kare chhe ke-prabho! tun pote potAne gnAnanI paryAyathI jaNAy evun tArun svarUp chhe. lAkh vAtanI vAt ke kroD vAtanI vAt A ja chhe. je gnAnanI paryAy parane jANavAnun kAm kare chhe te kAI paranun lakShaN nathI. mATe jANanArI vartamAn paryAyane, te jenun lakShaN chhe evA gnAyakasvabhAvamAn vAL. tethI tane gnAyakanun svarUp vyanjit eTale pragaT thashe-jaNAshe. AvI vAt chhe.

ahIn be vAt karI chhe. jIvatattvane chaitanyalakShaNe karIne jANavun kemake chaitanyapaNAne jIvanun lakShaN kahyun chhe ane te yogya chhe-ek vAt; tathA te lakShaN pragaT chhe-bIjI vAt. shun kahyun? ke jANavAnI je paryAy pragaT chhe te jANavAnA pariNAmathI AtmA jaNAy chhe ane enAthI je jaNAy chhe te AtmA paN pragaT chhe. vartamAn gnAnanI paryAy je pragaT chhe te dvArA jANatAn gnAyak je shaktirUpe chhe te ‘A pragaT chhe’ em pragaT jaNAy chhe. ahAhA! keTalun samAvyun chhe! thoDA shabdomAn ‘gAgaramAn sAgar’ bharI dIdho chhe. digambar santoe-kevaLInA keDAyatIoe shun gajab kAm karyAn chhe! teo jineshvarapad alpabhavamAn ja pAmavAnA chhe.

ahIn kahe chhe ke-prabhu! tun tane rAgathI nahIn jANI shake kAraNake rAg tArun svarUp nathI. tem ja tun amUrta chhe topaN, anya dharmAstikAy Adi dravyo amUrta chhe tethI amUrtapaNA vaDe AtmAne jANavA jatAn anya dravyo paN AtmAnI sAthe ek thaI jashe. te kAraNe amUrtapaNAthI paN AtmAne parathI bhinna jANI shakAshe nahi. mAtra ek chaitanyalakShaN vaDe AtmAne bhinna pADI shakAy chhe ane e chaitanyalakShaN tane pragaT chhe. te pragaT lakShaN jIvanA svarUpane pragaT kare chhe. mATe e chaitanyalakShaN je paryAyamAn pragaT chhe te vaDe AtmAne jAN to dravya tane vyanjit eTale pragaT thashe.


PDF/HTML Page 750 of 4199
single page version

prashna– parantu hamaNAn te kem jaNAto nathI?

uttara– tene jANavA mATe jeTalI garaj joIe teTalI garaj kayAn chhe? je upayogathI te pakaDAy te upayog kayAn pragaT kare chhe? sthUL upayogathI AtmA pakaDAto nathI paN sUkShma upayogathI te pakaDAy chhe. agnAnI upayogane sUkShma karato nathI tene AtmA jaNAto nathI. nyAyathI vAt chhe ne! gnAyak taraph DhaLelI mati-shrutagnAnanI paryAy te sUkShmaupayog chhe. e sUkShma-upayog vaDe ja gnAyak AtmA pakaDAy chhe. are! keTalAk to vrat-tap karavAmAn aTakayA chhe, to vaLI keTalAk dev-guru-shAstranI bhaktimAn kalyAN chhe em mAnI aTakayA chhe. banney ek jAtanA mithyAtvamAn aTakelA chhe. tene kahe chhe ke bhAI! vartamAn gnAnaparyAy, je lakShaN chhe tene gnAyak bhaNI vALI de to tane AtmA avashya jaNAshe.

ahAhA! trilokInAth tIrthankaradevano A hukam chhe ke tArun chaitanyalakShaN to tane pragaT chhe. prabhu! jo bilakul lakShaN pragaT ja na hoy to lakShyane pakaDavun mushkel paDe. parantu em to nathI. chaitanyalakShaN to vartamAn pragaT ja chhe. mATe pragaT gnAnalakShaN vaDe lakShya evA gnAyakane pakaD. tethI gnAyakavastu je gupta chhe te pragaT thashe eTale jaNAshe. ahAhA! shun shlok chhe! AvI vAt bIje kayAny nathI. ahIn lakShaN je gnAnanI paryAy te dvArA lakShya-trikALI gnAyakavastune pakaDatAn gnAyakavastu pragaT thAy chhe eTale gnAnanI paryAyamAn gnAyak Akho AvI jAy chhe em artha nathI; parantu gnAnanI paryAyamAn gnAyakavastunun sAmarthya keTalun chhe te bhAse chhe. gnAyakadravya jo paryAyamAn AvI jAy to paryAyanA nAshe dravyano paN nAsh thAy, parantu dravya to dhruv chhe, ane paryAy to ansh chhe. tethI paryAyamAn Akhun dravya kem Ave? gnAyakasvabhAv taraph DhaLelI gnAnanI paryAyamAn gnAyakanun sAmarthya bhAse-jaNAy tene gnAyak pragaT thAy chhe em kahe chhe. gnAyakavastu to trikAL jevI chhe tevI ja chhe. paN enI draShTi karatAn gnAnaparyAyamAn em bhAse chhe ke vastu mahAprabhu Anandanun daL gnAyakabhAvapaNe AvI chhe. pragaT paryAy jyAn gnAyak taraph vaLI tyAn te pragaT dekhAy chhe. AvI vAt chhe.

ahA! kundakundAchArya digambar sant hatA. samvat 49 mAn thayA hatA. ane teo trilokanAth paramAtmA bhagavAn sImandhar prabhu jyAn mahAvidehamAn birAje chhe tyAn gayA hatA. tyAn ATh divas rahIne samavasaraNamAn sAkShAt bhagavAnanI vANI sAmbhaLI hatI tem ja shrutakevaLI sAthe charchA karI hatI. pachhI tyAnthI AvIne A shAstro banAvyAn chhe. tyAnthI teo shun lAvyA? A lAvyA ke chaitanyalakShaNe jaNAy evo AtmA chhe. A deh, vANInI je kriyA chhe e to jaD chhe. mATe enAthI jIv jaNAy nahi. puNya-pApanA bhAv paN jaD viparItasvabhAvavALA andhakAramay chhe, mATe enAthI paN jIv jaNAy em nathI, to


PDF/HTML Page 751 of 4199
single page version

jIv kem karIne jaNAy? to kahe chhe ke jIv chaitanyalakShaNe karIne jaNAy chhe ane te chaitanyalakShaN pragaT chhe.

have kahe chhe ke te ‘अचलम्’ achaL chhe. te chaitanyalakShaN chaLAchaLatArahit chhe ane sadA mojUd chhe. ahAhA! te chaitanyalakShaN svamAnthI khasIne jaDamAn ke rAgamAn jAy evun nathI, ane te sadA hayAtI dharAve chhe, trikALI gnAnalakShaN to dhruv chhe. tene vartamAn gnAnalakShaNathI- gnAnaparyAyathI jANatAn jaNAy evo chhe, mATe kahe chhe. ke-he jagatanA jIvo! ‘आलम्ब्यताम्’ tenun ja avalamban karo. lakShaNanI paryAyane Alamban dravyanun Apo. jenun te lakShaN chhe evA gnAyak dravyanun ene Alamban Apo. jagatanA jIvo gnAnalakShaNanun ja Alamban karo, kemake te vaDe ja yathArtha jIvanun grahaN thAy chhe.

he jagatanA jIvo, trikALI shuddha chaitanya bhagavAnanun Alamban lo ane rAg ane nimittanun Alamban chhoDo, kemake rAg ane paranA AlambanathI kalyAN thatun nathI. gnAnanI paryAy dvArA andar jatAn yathArtha jIvanun-gnAyakatattvanun grahaN thAy chhe mATe enun Alamban lo.

* kaLash 42 bhAvArtha uparanun pravachan *

kahe chhe ke-varNAdi bhAvo jIvamAn kadI vyApatA nathI. varNa kahetAn rang ane Adi eTale rAgAdi bhAvo. teo jIvamAn nishchayathI kadI vyApatA nathI, tethI teo nishchayathI jIvanAn lakShaN chhe ja nahi. teo ek samayanI paryAyamAn chhe, parantu andar dravyamAn kayAn vyApe chhe? bhagavAn gnAnasvarUpI AtmAmAn rang ane rAgAdi kayAn chhe? mATe teo nishchayathI jIvanAn lakShaN chhe ja nahi. A dayA, dAn, vratAdinA bhAv chhe e to rAg chhe, ane rAg jIvanun lakShaN nathI, tethI e vaDe jIv jaNAto nathI. arthAt enAthI samyagdarshan thatun nathI.

varNAdi bhAv nishchayathI jIvamAn vyApatA nathI. jo teo vyavahArathI vyApe chhe em mAnavAmAn Ave topaN doSh Ave chhe. siddhomAn to te bhAvo vyavahArathI paN nathI mATe avyApti doSh Ave chhe. jo varNAdi bhAvo jIvanA hoy to sadAy jIvamAn rahevA joIe, parantu teo siddha avasthAmAn vyavahAre paN hotA nathI. mATe teo sadAy jIvamAn vyApatA nathI, mATe varNAdi bhAvono Ashray karavAthI jIvanun yathArtha svarUp oLakhAtun nathI. arthAt rang, rAg Adi bhAvono Ashray karavAthI jIvasvarUpanun samyaggnAn thatun nathI.

have kahe chhe ke amUrtapaNun sarva jIvomAn vyApe chhe. tethI ‘AtmA amUrta chhe’ em laIe to? topaN doSh Ave chhe, kAraN ke dharmAstikAy, adharmAstikAy, AkAsh


PDF/HTML Page 752 of 4199
single page version

ane kAL e chAr dravyo paN amUrta chhe. bhagavAne chha dravya joyAn chhe. temAn AtmA uparAnt dharmAstikAy, adharmAstikAy, AkAsh ane kAL e chAr dravyo paN arUpI-amUrta joyAn chhe. eTale amUrtapaNun lakShaN tarIke levAmAn Ave to, amUrtapaNun potAmAn ane anya dravyomAn paN chhe te kAraNe, enA vaDe AtmA jaNAy evo nathI. amUrtapaNun jem jIvamAn vyApe chhe tem anya chAr dravyomAn paN vyApe chhe. tethI amUrtapaNun jIvanun lakShaN mAnatAn ativyApti nAmano doSh Ave chhe. mATe amUrtapaNAno Ashray karavAthI paN jIvanun yathArtha svarUp grahaN thatun nathI.

have kahe chhe ke chaitanyalakShaN sarva jIvomAn vyApatun hovAthI, eTale ke jANavun, jANavun, jANavun-evun je lakShaN chhe te sarva jIvomAn vyApatun hovAthI avyApti doShathI rahit chhe. koI vakhate te lakShaN hoy ane koI vakhate te na hoy em nathI. e sarva jIvamAn sadA vyApe chhe. tathA chaitanyalakShaN jIv sivAy anya koI dravyamAn vyApatun nathI, mATe ativyApti doShathI paN te rahit chhe. temaj te chaitanyalakShaN pragaT chhe. mATe eno ja Ashray karavo. varNAdibhAvono Ashray karavAthI yathArtha svarUp oLakhAtun nathI em nakAr karyo hato. have astithI lIdhun ke chaitanyalakShaNano ja Ashray karavo kemake te vaDe jIvanA yathArtha svarUpanun grahaN thaI shake chhe.

ahAhA! AtmA trikAL gnAyakasvabhAvI prabhu chhe. te gnAnalakShaN vaDe eTale vartamAn gnAnanI paryAy dvArA jaNAy chhe. gnAnanI paryAy gnAyak taraph DhaLatAn emAn gnAyakanA svarUpanun yathArtha grahaN thAy chhe. ahAhA! kevI vAt karI chhe! bahAranAn vrat pALavAthI, bhakti karavAthI ke tap karavAthI AtmA na jaNAy. bhAI, e to badho rAg chhe, e kAI jIvanun lakShaN nathI ke enAthI jIv jaNAy.

shankA– vyavahArathI paN thAy ane nishchayathI paN thAy; nahIntar ekAnt thaI jashe.

samAdhAna– bhAI! em nathI. pUrNa vItarAg na hoy tyAn sudhI vyavahAr hoy chhe, paN e vyavahArathI nishchay pamAy chhe em nathI. samyaggnAn ane chAritramAn alpatA chhe. tethI sAdhakane rAg-vyavahAr hoy chhe. paN te rAg sAdhan chhe ane tethI AtmAne lAbh thAy chhe em nathI. mandarAg paN rAg ja chhe. mandarAgathI shun lAbh thAy? puNya bandhAy paN tethI abandh svabhAv hAth Ave nahi. gnAyakavastu to gnAnanI nirmaL pariNati vaDe ja jaNAy chhe ane rAgathI nahi. Avun ja svarUp chhe.

bhAI! A to jIvan chAlyun jAy chhe. ghaNA jIvo to marIne tiryanch thatA hoy chhe. kAraN ke Arya manuShyane mAns-dArU ityAdi to hotAn nathI tethI narakamAn to na jAy. vaLI dharma to chhe nahi ane jethI puNya bandhAy evAn sat shAstronAn paThan-pAThan, shravaN-chintavan-manan ityAdinI paN phurasad maLe nahi, Akho divas sansAramAn pApanI pravRuttio


PDF/HTML Page 753 of 4199
single page version

kare ane em ne em deh chhUTI jAy. tethI bhagavAn to em kahe chhe ke ghaNA jIvo ahInthI marIne pashumAn-DhoramAn avatare chhe. tiryanchanI sankhyA paN moTI chhe. bhAI! AvAn TANAn maL‌yAn chhe topaN jo A na samajyo ane bahAramAn rokAyo to avasar chAlyo jashe. arere! dharmanA nAme paN lokone kudharma maL‌yo chhe!

prashna– paN amAre deshanun bhalun to karavun ne?

uttara– bhAI! koN deshanun bhalun karI shake chhe? ‘hun deshanun bhalun karI shakun chhun’ e mAnyatA ja mithyA chhe. kono desh? A desh kayAn tAro chhe? e to parakShetra chhe. tAro desh to asankhyAtapradeshI chaitanyasvarUp bhagavAn AtmA chhe.

tyAre te kahe chhe-vyavahArathI to chhe?

bhAI! vyavahAr to kahevAmAtra chhe. eno artha ja e ke e tAro nathI. loko mAtra ‘A mArun gAm chhe’ em nathI kahetA? (hA, kahe chhe). to shun te gAm emanun chhe? jarAy nahi. gAm to gAmanun chhe. tem bhAI! konA desh ane konA pAdar? prabhu! jyAn (bhalun karavAno) rAg tAro nathI tyAn desh tAro kayAnthI Avyo? rAg chhe e to upAdhi-sanyogIbhAv chhe, te kAI svabhAvabhAv nathI, svabhAvabhAv to chaitanyalakShaN chhe.

ahIn Anandane jIvanun lakShaN kahyun nathI kemake te pragaT nathI. jyAre chaitanyanI paryAy to pragaT chhe tethI chaitanyane jIvanun lakShaN kahyun chhe.

Am to panchAstikAyamAn ‘utpAd-vyay-dhrauvya’ lakShaN kahyun chhe. e to vastune siddha karavA kahyun chhe. tyAn rAg-dveSh, puNya-pApane jIvanun lakShaN kahyun chhe kemake te jIvanI paryAyamAn thAy chhe em tyAn siddha karavun chhe. jyAre ahIn to vAstavik dharma jenAthI thAy e lakShaN chhe em levun chhe.

‘utpAd-vyay-dhrauvyayuktam sat’ em kahyun chhe tyAn vikArI utpAdane jIvanun lakShaN kahyun chhe. parantu e judI chIj chhe. e lakShaN dvArA to vastunI sthiti-mojUdagI siddha karavI chhe. parantu ahIn to trikALI chaitanyasvabhAv gnAnanI paryAyathI ja jaNAy evo chhe, rAgathI nahi, mATe gnAnane ja enun lakShaN kahyun chhe.

have AtmAno jANak...jANak...jANakasvabhAv gnAnalakShaN vaDe pragaT chhe, arthAt gnAnalakShaNathI jIv jaNAy evo chhe, chhatAn loko agnAnamAn A lakShaNane kem jANatA nathI? - Am AchArya Ashcharya ane khed pragaT kare chhe. hajI vikalpa chhe ne? tethI AchArya Ashcharya ane khed batAve chhe-

* kaLash 43 shlokArtha uparanun pravachan *

‘इति लक्षणतः’ Am pUrvokta judAn lakShaNane lIdhe ‘जीवात् अजीवम् विभिन्नम्’


PDF/HTML Page 754 of 4199
single page version

jIvathI ajIv bhinna chhe eTale ke rAg je ajIv chhe tethI jIv-bhagavAn AtmA bhinna chhe. tathA ‘स्वयं उल्लसन्तम्’ tene (ajIvane) potAnI meLe svatantrapaNe jIvathI bhinna vilasatun- pariNamatun ‘ज्ञानीजनः’ gnAnI puruSh ‘अनुभवति’ anubhave chhe.

shun kahyun? ke gnAnI rAgane AtmAnA chaitanyasvabhAvathI bhinna anubhave chhe. arthAt dharmI jIv gnAnasvabhAvI AtmAne anubhave chhe tyAre, anubhavamAn rAg Avato nathI paN te bhinna rahI jAy chhe, te bhinna chhe em jaNAy chhe. mATe te rAg jIv nathI, ajIv chhe. rAg eTale dev-guru-shAstranI bhedarUp shraddhA, shAstranA bhaNatarano vikalpa, ane panchamahAvratano bhAv ityAdi. kahe chhe ke dharmAtmAne gnAnalakShaNe lakShit AtmAno anubhav thatAn, te rAgane gnAnanA anubhavathI bhinna jANe chhe. dharmIpuruSh ajIvane potAnI meLe svatantrapaNe jIvathI bhinnapaNe pariNamatun jANe chhe. anubhav vinA rAg judo chhe-judo chhe em koI kahe e vAt nahi. A to svAnubhavanI gnAnapariNatimAn te rAg-ajIv Avato nathI mATe ene gnAnI judo jANe chhe em kahe chhe.

dayA, dAn, vrat, AdinA vikalpa ajIv kem chhe? kemake chaitanyalakShaNe AtmAne anubhavatAn, gnAnanA vedanamAn Anandanun vedan jotAn, rAganun vedan Avatun nathI paN te bhinna rahI jAy chhe. mATe te dayA, dAn AdinA vikalpa ajIv chhe, jIvathI bhinna chhe. have kahe chhe ke Avun svarUp chhe ‘तत्’ topaN ‘अज्ञानिनः’ agnAnIne ‘निरवधि–प्रविजृम्भितः अयं मोहः तु’ amaryAdapaNe phelAyelo A moh ‘कथम् नानटीति’ kem nAche chhe? gnAn ane rAg e benA ekapaNAnI bhrAnti kem nAche chhe? tun to gnAyakasvabhAvI bhagavAn chho ne! ane A rAg to achetan chhe. prabhu! tane e benA ekapaNAno bhramarUp moh kem nAche chhe? tane A shun thayun chhe? em kahe chhe.

ahA! AtmA shuddha gnAnAnandasvabhAvI vastu chhe. gnAnalakShaNe tene anubhavatAn anubhavathI rAg bhinna rahI jAy chhe. tethI rAg chhe e to maDadun-lAsh chhe, emAn chaitanya nathI. Am chhe topaN agnAnIne Avun maDadun kem nAchI rahyun chhe? A chaitanyanI sAthe maDadAne kem ekamek karyun chhe? are bhAI! jIvatI jyot prabhu chaitanyamay AtmAne bhUlIne A rAg sAthe tane ektAbuddhi kem thaI chhe? ‘अहो बत’ Am AchAryashrI amRutachandrAchAryane karuNAnA bhAvapUrvak prashasta khed ane Ashcharya thAy chhe. kundakundAchArya mahArAj-digambar sant 2000 varSha pahelAn thaI gayA. ane temanA pachhI temanI paramparAmAn amRutachandrAchArya 1000 varShe thayA. teo khed darshAvatAn A kaLashamAn kahe chhe ke-jemAn chaitanyapaNun nathI evA rAgAdi bhAvothI agnAnIne ektAno moh- bhrAnti kem thaI rahyAn chhe?

bhAI! shun shAstra vAnchavAthI gnAn thAy chhe? nA, vAnchavAthI gnAn thatun nathI. je gnAnanI paryAy thAy chhe e to eno janmakAL chhe tethI thAy chhe, shabdothI thatI nathI.


PDF/HTML Page 755 of 4199
single page version

tathA e paralakShI gnAn kAI samyaggnAn nathI. samyaggnAn to gnAnalakShaNe karIne gnAyakane anubhavatAn je gnAn thAy chhe te chhe. jevun svarUp gnAnanun chhe teno namUno pragaTe te samyaggnAn chhe. ahA! AtmA to vignAnaghan chhe. emAn koIno pravesh nathI. A loDhAnun TAnkaNun chhe ne, enI andar paN avakAsh chhe. loDhun chhe chhatAn emAn thoDo avakAsh-AkAshanA pradesho chhe. tadna loDhun ghan-ekamek nathI. jyAre A bhagavAn AtmA to gnAn ane AnandathI sampUrNa ekamek chhe. temAn jarAy avakAsh nathI. hIrA, mANekamAn paN andar avakAsh-AkAshanA pradesho hoy chhe, paN A gnAnAnandaghan prabhu AtmAmAn jarAy avakAsh nathI. Avo hovA chhatAn AchArya kahe chhe ke tene rAg sahit mAnavArUp niravadhi phelAyelo moh-svaparanI bhrAnti kem nAche chhe? AchArya pote dharmAtmA sant chhe ane alpakALamAn mokSha javAnA chhe. paN hajI vikalpa chhe ne! tethI A Ashcharya sAthe khed darshAve chhe ke-A chaitanyaghanasvarUp AtmAmAn rAgano pravesh nathI chhatAn rAg sAthe ekapaNun mAnIne tane A shun thayun chhe?

Ashcharya-mahda Ashcharya chhe ke shuddha chaitanyanun bimb prabhu AtmA trikAL dhruv andar astipaNe birAjamAn chhe ane te gnAnalakShaNe karIne jaNAy evo chhe chhatAn ene nahi jANatAn, arere! agnAnI rAg sAthe ekapaNun karIne mohathI nAche chhe!

vaLI, pharI mohano pratiShedh kare chhe ane kahe chhe ke agnAnInI mAnyatAmAn sva-paranI ektAbuddhithI jo moh nAche chhe to nAcho, topaN bhagavAn gnAyak to gnAyakasvarUp ja chhe. vastu to vastupaNe Am ja chhe-

* kaLash 44 shlokArtha uparanun pravachan *

‘अस्मिन् अनादिनि महति अविवेक–नाटये’ A anAdikALanA moTA avivekanA nATakamAn ‘वर्णादिमान् पुद्गलः एव नटति’ varNAdimAn pudgal ja nAche chhe. shun kahe chhe? ke rAg ane AtmA ek chhe evI je mAnyatA chhe te avivekanun moTun nATak chhe. avivekanun nATak eTale svaparanI ektAnun nATak. chaitanyabrahma prabhu AtmA Anandano nAth chhe. AvA nAth sAthe rAganA ekapaNAno bhAv te avivekanun nATak chhe ane emAn pudgal ja nAche chhe.

vastu to trikAL gnAyakasvabhAvI ja chhe. parantu A rang-rAgAdi bhAvo, nigodathI mAnDIne panchendriy sudhInA bhAvo je chhe te badhAyamAn pudgal ja nAche chhe. bhagavAn AtmA to ek gnAyakapaNe ja rahe chhe. rang-rAgAdi bhAvomAn e kayAn prasare chhe? chaitanyadev to sadAy chaitanyapaNe ja rahyo chhe. A rAgAdi bhAvo chhe e to pudgalano ja nAch chhe. teo pudgalapUrvak ja thayA chhe ane tethI temAn pudgal ja nAche chhe em kahe chhe. ahAhA! anantakALamAn je shubhabhAv thayo e pudgalanun pariNaman chhe. ashubhabhAv thayo te pudgalanun pariNaman chhe; tathA shubhabhAvanun phaL je svarga Avyun e paN pudgalamay chhe ane ashubh-


PDF/HTML Page 756 of 4199
single page version

bhAvanun phaL je narak-tiryanch Avyun e paN pudgalamay chhe. Am rAgAdi bhAvomAn sarvatra pudgal ja nAchI rahyun chhe.

AtmA to jevo chhe tevo sadAy gnAyakapaNe chhe. pravachanasAranI gAthA 200nI TIkAmAn paN chhe ke anAdino jIv gnAyak ja rahyo chhe. A rAgAdi bhAvomAn e gnAyak nAchato nathI paN pudgal ja nAche chhe. A puNya-pApanA bhAv ane enAn chAragatirUp phaL tathA sharIr, man, vANI, indriy ityAdino sanyog-e badhAmAn ‘पुद्गलः एव नटति’ pudgal ja nAche chhe.

prashna– rAganI pariNati to jIvanI chhe ne?

uttara– rAganI pariNati jIvanI ek samayanI paryAyamAn chhe tethI tene vyavahArathI jIvanI kahI chhe, topaN nishchayathI te chaitanyasvabhAvamay nathI. rAgAdimAn chaitanya prasaratun nathI mATe te achetan pudgalamay chhe. bhAI! je bhAvathI tIrthankaragotra bandhAy te bhAv paN achetan- pudgal chhe kemake te chaitanyanI jAtino nathI. juone, AmAn shun lakhyun chhe? ke anAdikALanA moTA avivekanA nATakamAn varNAdimAn pudgal ja nAche chhe.

jem nATakamAn paDadA paDe tem puNya-pApanA phaLarUpe svargamAnthI pashumAn javun ane pashumAnthI narakamAn javun-em chAragatimAn paribhramaN karavun e badhA anekarUp paDadAmAn pudgalanA ja ThATh chhe, emAn shuddhachaitanyamay jIv chhe ja nahi. e to shuddha chaitanyapaNe trikAL gnAyakapaNe ja rahe chhe, kadIy shubhAshubhabhAvapaNe thato ja nathI. chhaThThI gAthAnI TIkAmAn paN Ave chhe ke bhagavAn AtmA shubhAshubhabhAvanA svabhAve kadIy thayo nathI. jo te-rUpe thAy to jaD thaI jAy kemake shubhAshubhabhAv to jaDasvabhAvI chhe. tethI kahe chhe ke puNya-pApanA bhAvapaNe ane tenA phaLapaNe pudgal ja nAchI rahyun chhe. gajab vAt chhe!

have AgaL kahe chhe ‘न अन्यः’ anya koI nahi. abhedagnAnamAn pudgal ja anek prakAranun dekhAy chhe, jIv to anek prakArano chhe nahi. bhagavAn AtmA to shuddha buddha ekasvabhAvI abhedasvabhAvI chaitanyamay chhe. ahAhA! sadAy pavitra chaitanyasvabhAvamay ekarUp vastumAn anekapaNun nathI. eTale ke shubhAshubhabhAv ane tenA phaLarUp sanyoganun anekapaNun AtmAmAn nathI. kahe chhe ke rAjA thAy, rank thAy, nArakI thAy, dev thAy, tiryanch thAy, kIDI, kabutar ke kAgaDo thAy-e anekapaNAmAn pudgalano nAch chhe. emAn sadAy ekarUp chaitanya kayAn prasaryo chhe? satya samajavun hoy ene A vAt kahe chhe. emAn vAdavivAdathI kAI pAr paDe em nathI.

prashna– ahIn puNya-pAp Adi bhAvo pudgalathI thayA chhe em kahyun chhe; topaN nimittathI thayA nathI em Ap kem kaho chho?


PDF/HTML Page 757 of 4199
single page version

uttara– bhAI! jyAn je apekShA hoy te barAbar samajavI joIe. rAg pudgalano Ashray karIne thayo chhe tethI te pudgalanI jAtano chhe em kahyun chhe. rAg chhe to jIvanI paryAy paN te nimittane vashe-vash thavAthI thayelI chhe, ane nimitta to pudgal chhe. mATe pudgalanA vashe thayelA bhAvane pudgalamAn nAkhyo chhe, kem ke te chaitanyasvabhAvamay nathI. ahIn prayojan trikALI svabhAvano Ashray karAvavAnun chhe. tethI vikAr thAo to thAo, e to pudgalamay chhe-em svachchhandapaNe na pravartavun. rAg potAnI paryAyamAn thAy chhe te ashuddha upAdAn chhe. e ashuddha upAdAnane vyavahAr gaNIne tathA nimitta je karma chhe tene paN vyavahAr gaNIne-bannene ek gaNIne, jIvamAnthI kADhI nAkhyA chhe.

ahAhA! A TIkA je thaI chhe e TIkAnA shabdo ane teno vikalpa-e badhun pudgal chhe em kahe chhe. e vikalpamAn sadAy ekarUp gnAyakasvabhAvI bhagavAn kayAn Avyo chhe? TIkA lakhavAno vikalpa ane TIkAnA shabdo bannene ek gaNIne pudgal nAche chhe em kahyun chhe.

AtmA gnAtAdraShTAsvabhAvI-gnAtAdraShTAnA bhAvathI paripUrNa bhAvavALI ekasvabhAvI vastu chhe. e sivAy je anek prakAre thatA puNya-pApanA vikArI bhAv ane enAn phaL-e badhAmAn pudgal nAche chhe. jo emAn shuddha chaitanya hoy to, arthAt jo te chaitanyanI jAtinA hoy to kadIy nIkaLe nahi. paN teo to nIkaLI jAy chhe. tethI temane ajIv gaNIne pudgalanA kahyA chhe, kem ke teo pudgalanA vipAkapUrvak thAy chhe. paN tethI karIne em na samajavun ke pudgalakarmano uday Avyo mATe vikAr thayo chhe. karma-nimittane vash thavAnA viparIt puruShArthathI vikAr to thayo chhe, parantu te viparIt puruShArthanI dashA svabhAvamAn nathI mATe tene pudgal kahyo chhe.

have kahe chhe ke ‘अयं जीवः’ A jIv te ‘रागादि–पुद्गल–विकार–विरुद्ध–शुद्ध चैतन्य–धातुमय–मृर्तिः’ rAgAdik pudgal-vikArothI vilakShaN, shuddha chaitanyadhAtumay mUrti chhe. ahAhA! bhagavAn gnAyakasvarUp to ekalun chaitanyanun daL chhe. emAn vikalpano pravesh thAy evun polAN nathI. dayA, dAn, vrat, Adi pudgal-vikAro pAme nahi evI shuddha chaitanyaghanasvarUp mUrti chhe. gnAyak sadA gnAyak ja chhe.

* kaLash 44 bhAvArtha uparanun pravachan *

AtmAmAn chidvikArane-chaitanyanA vikArone dekhIne evo bhram na karavo ke e paN chaitanya ja chhe. jIvanI paryAyamAn dayA, dAn, vrat, bhakti, AdinA je pariNAm thAy chhe te chaitanyanA vikAr chhe. te chaitanyamay AtmAnA chhe em bhram na karavo. eno artha e thayo ke je vyavahAr-rAgane sAdhan kahyun chhe te kharekhar sAdhan chhe evo bhram na karavo. vyavahAr-rAg sAdhan chhe ja nahi. vyavahAr kone kahevAy? agnAnIe to rAgane potAno


PDF/HTML Page 758 of 4199
single page version

mAnyo chhe, ane rAg to bandhanun ja kAraN chhe; tethI tene e sAdhan kayAnthI thAy? antar- svarUpanun jene bhAn thayun chhe tene vyavahAre vyavahAr chhe. (agnAnIne to vyavahAre paN vyavahAr sAdhan nathI).

bhagavAn AtmA Anandano nAth gna-svabhAvI-sarvagnasvabhAvI prabhu chhe. tenA viruddhano vikAr dekhIne te chaitanyano chhe em bhram na karavo. tathA te chaitanyasvabhAvanun sAdhan chhe em bhram na karavo. chaitanyasvabhAvanun sAdhan to teno nirAkuL anubhav karavo te chhe. ahAhA! svAnubhavanun kArya e chaitanya paramAtmAnun sAdhan chhe.

prashna– vyavahAr sAdhan kahyun chhe ne?

uttara– bhAI! enI spaShTatA to panDitapravar shrI ToDaramalajIe mokShamArgaprakAshakanA sAtamA adhikAramAn karI chhe ke-‘have mokShamArga to be nathI paN mokShamArganun nirUpaN be prakArathI chhe. jyAn sAchA mokShamArgane mokShamArga nirUpaN karyo chhe te nishchayamokShamArga chhe tathA jyAn je mokShamArga to nathI parantu mokShamArganun nimitta chhe vA sahachArI chhe tene upachArathI mokShamArga kahIe te vyavahAr mokShamArga chhe, kAraN ke nishchay-vyavahAranun sarvatra evun ja lakShaN chhe.’

juo, je vyavahAr-mokShamArga kahyo chhe te chhe to bandhamArga, paN jyAn AtmAnA Ashraye nirAkuL AnandanA anubhavarUp nishchay-mokShamArga-sAcho mokShamArga pragaTayo chhe tyAn, tene nimitta dekhIne upachArathI mokShamArga kahyo chhe. ATalI to spaShTa vAt karI chhe! vyavahArathI-upachArathI je kahyun chhe te nimitta AdinI apekShAe kahyun chhe em jANavun. nishchay-vyavahAranun sarvatra Avun ja lakShaN chhe. vyavahArane je sAdhan kahyun chhe e to dharmI-gnAnI nijasvarUpano jyAre ugra Ashray le chhe tyAre je rAg chhe te TaLI jAy chhe te apekShAe vyavahArathI Arop karIne vyavahArane paramparA sAdhan kahyun chhe. ahIn to e siddha karavun chhe ke e rAg AtmAno svabhAv ja nathI. juo, lakhyun chhe ne ke-‘rAgAdi chidvikArane dekhI evo bhram na karavo ke e paN chaitanya ja chhe.’

rAgAdi chaitanya ja chhe em na mAnavun, kAraN ke chaitanyanI badhI avasthAomAn vyApe- rahe tene chaitanyanA kahevAy chhe. gnAnadashA chaitanyanI pratyek avasthAmAn vyApe chhe, mATe gnAnane chaitanyanun svarUp ane lakShaN kahevAy chhe. parantu rAg sarva avasthAomAn vyApato nathI, mATe rAg chaitanyanun lakShaN nathI. are! agnAnIne samakti nathI ane tethI te vrat, tap, Adi kriyAkAnDamAn sAdhan mAne chhe; parantu bhAI! vItarAg-mArgamAn e (anIti) na chAle. vItarAg- mArgamAn to vItarAgI pariNatithI ja dharma thAy chhe, rAgathI nahIn.

ahIn kahe chhe ke rAgAdi vikAro jIvanI sarva avasthAomAn vyApatA nathI kAraN ke


PDF/HTML Page 759 of 4199
single page version

mokSha-avasthAmAn temano abhAv chhe. have kahe chhe-vaLI temane anubhav paN AkuLatAmay dukharUp chhe. juo, chaitanyamAn rAg nathI em siddha karavA A nyAy Apyo chhe. chAhe to dayA, dAn, vrat, bhakti, tapano vikalpa ho to paN te AkuLatAmay dukharUp chhe. AvI vAt kaThaN paDe paN A ja siddhAnt chhe. rAgano anubhav-je vaDe tIrthankar-gotra bandhAy evA shubharAgano anubhav paN AkuLatAmay dukharUp chhe.

jene tIrthankar gotra bandhAyun chhe tenI dashA ja evI hoy chhe ke te AgaL vadhIne kevaLagnAn pAme chhe. tIrthankaranA jIvanun samakti apratihat ja hoy chhe. bhale te kadAch kShayopasham bhAve hoy, to paN te samakti apratihat ja hoy chhe. shreNIk rAjAne kShAyik samakti chhe, parantu jo koI trIjA narakamAnthI Ave to tene kShayopasham samakti hoy chhe ane chhatAn te paDatun nathI. hA, trIjA narake jAy chhe tyAre ek kShaN te paDI jAy chhe e judI vAt chhe. to paN e kShayopasham samakit kShAyikapaNAne ja prApta kare chhe. AvI ja sthiti tIrthankaronI hoy chhe. potAnA svabhAvano ugra Ashray laIne teo kShAyik samyaktvane pAme chhe. tIrthankarane kShAyik samakit thavAmAn shrutakevaLI ke anya tIrthankaranun nimitta hotun nathI. jyAre anya jIvone kShAyik samakit thAy tyAre shrutakevaLI ke tIrthankaranI hAjarI hoy chhe. topaN tIrthankar ke shrutakevaLInI hAjarI chhe mATe kShAyik samakit thAy chhe em nathI, kAraN ke jo nimittathI kShAyik samakit thatun hoy to kShayopasham-samakitI to ghaNA beThA hoy chhe, paN te sarvane kShAyik samakit thatun nathI. je jIvanI AtmAnA ugra-Ashray sahit taiyArI hoy tene kShAyik samakit thAy chhe. tethI nimitta ho bhale paN nimittathI samakit pAme chhe em nathI. nimitta-upAdAnanA dohAmAn paN A vAt lIdhI chhe.

ahIn em kahe chhe ke rAgano anubhav dukharUp chhe. je vyavahAraratnatrayano anubhav chhe te dukharUp chhe. je dukharUp chhe te mokShanun kAraN kem thAy? na thAy. mokSha to paramAnandamay pUrNa dashA chhe. mATe tenun kAraN paN anAkuL Anandamay anubhavanI dashA chhe. rAgAdino anubhav dukharUp chhe, mATe teo chetan nathI. to chaitanya koN chhe? je samyagdarshananun pariNaman nirAkuL Anandamay chhe te chaitanya chhe. juone! keTalI spaShTatA karI chhe! AmAn potAno Agrah chAle nahi. sarvagna paramAtmAnA mArgamAn tenI je rIt hoy em ja jANavun joIe. are! potAnA svArtha mATe pote jem mAnyun hoy tem artha khoTA karavA e chAle nahi. ahAhA! paramAtmA mahAvidehamAn birAje chhe. temanI vANI kundakundAchArya lAvyA chhe. temAnthI A shAstro banyA chhe tathA tenA A artho chhe.

ahIn bahu saras vAt lIdhI chhe. kahe chhe ke-rAgano anubhav to AkuLatAmay


PDF/HTML Page 760 of 4199
single page version

dukharUp chhe mATe te chaitanya ja nathI. panchamahAvratanA pariNAm, dayA, dAn, vrat, bhaktinA pariNAm rAg chhe ane te dukhanA anubhavanI dashA chhe. mATe te chetan nathI paN jaD chhe. dukhano anubhav chhe te jaD chhe. ahAhA! kevo nyAy mUkayo chhe! dev-guru-shAstranI bhedarUp shraddhAno ke navatattvanI bhedarUp shraddhAno rAg chhe te dukharUp chhe. mATe te achetan chhe kemake te chaitanyanI jAtimAnthI Avato nathI. vyavahAraratnatrayanA bhAvane puNya-pAp-adhikAramAn pApabhAv kahyo chhe, kemake anAkuL shAntino sAgar je Anandano nAth bhagavAn AtmA chhe emAnthI te Avato nathI. anAkuL Anandano je anubhav thAy te mokShamArga chhe ane te pUrNa na thAy tyAn sudhI vachche vyavahAraratnatrayano rAg Ave chhe, paN te dukharUp chhe tethI jaD chhe. kevI spaShTatA chhe!

prashna– parantu samyagdraShTine dukhanun vedan hoy ja nahi em Ave chhe ne?

uttara– are, vedan kem na hoy? gnAnIne dukh ja nathI em mAnavun e to ekAnt chhe. hA, samyagdarshan ane svabhAvanI vAt chAle tyAre (svabhAvanI draShTimAn) em kahevAy ke gnAnIne dukhanun vedan nathI; paN tyAre sAthe je gnAn chhe te jANe chhe ke dukhanun vedan chhe. chhaThThe guNasthAne gaNadhar hoy te paN jeTalo rAg chhe te dukh chhe em jANe chhe. bhAI! shubharAg paN dukharUp chhe, hon. viShayanI vAsanA, raLavA-kamAvAnA bhAv, ke anukUL chIjamAn khushIpaNun ane pratikULatAmAn nAkhushInA bhAv-e badhA je pApabhAv chhe e to tIvra dukh ja chhe. parantu ahIn to kahe chhe ke rAganI je mandatAno bhAv-dev guru-shAstra pratyeno prashasta mand rAg ke guN- guNInA bhedano vikalpa-sarva dukharUp chhe ane emAn AkuLatAno ja anubhav chhe. bhAI! mArga to Avo chhe. tene jevo chhe tevo mAn. ahA! satne satnI rIte jo; nahIntar agnAnamAn rakhaDapaTTI ja raheshe.

chaitanyano anubhav nirAkuL chhe. kahe chhe ke paramAnandasvarUp gna-svabhAvI-sarvagnasvabhAvI bhagavAn AtmAno Ashray letAn je gnAn-darshan-chAritranI paryAy pragaT thAy chhe te anAkuL dashA chhe, shAntarasanA anubhavanI dashA chhe, ane te dharma chhe. tathA te ja jIvano svabhAv chhe. A svabhAvaparyAyanI vAt chhe. bhagavAn AtmA anAkuL AnandanI mUrti chhe. tenI sanmukh thaIne temAn ekAgra thatAn je nirAkuL AnandanI dashA-upashamarasanI dashA pragaT thAy chhe e svabhAvanI dashA chhe ane e dharma chhe. bhAI! vastune vastu tarIke rAkh. tene pheravavA jaIsh to satya hAth nahi Ave.

jem sakkarakandamAn tenA uparanI lAl chhAl sivAyano Akho sAkarano kand chhe te mIThAshano pinD chhe ane tenI mIThAshano svAd Ave te sakkarakand chhe. tem A AtmA puNya- pApanA vikalpanI chhAl sivAyano Akho anAkuL Anandano kand chhe. tenA atIndriy Anandano anubhav Ave te AtmA chhe. puNya-pApanA vikalpa to chhAl jevA