PDF/HTML Page 881 of 4199
single page version
juo! nimitta meLavI shakAtun nathI ek vAt; nimitta hoy chhe te kAryane nIpajAvatun nathI bIjI vAt; nimittanun te kALe je gnAn thAy chhe te gnAnamAn te nimitta hovA chhatAn nimitta te AtmAnun kArya nathI ane je gnAn thayun te nimittanun kArya nathI. aho! Avun vastutattva batAvIne AchArya amRutachandradeve ekalAn amRut reDayAn chhe! AchArya amRutachandradev chhelle em kahe chhe ke A shAstra (TIkA) ame banAvyun chhe em nathI. TIkA karavAno je rAg thayo te amArun kArya nathI. rAganun je gnAn thayun te gnAn rAganun kArya nathI. rAg sambandhI je gnAn thayun te gnAn gnAyak AtmAnun kArya chhe. temAn rAg nimitta ho, paN te nimitta rAg gnAtAnun vyApya nathI. bhagavAn AtmA svayam gnAnasvarUpI vastu chhe. te pote potAnA sAmarthyathI potAne kAraNe potAnun (svanun ane rAganun paranun) gnAn kare chhe; nimittanA kAraNe gnAn kare chhe em chhe ja nahi. prashna– A sAme lAkaDun chhe to lAkaDAnun gnAn thAy chhe ne? uttara– nA, em nathI. gnAn svatantra te kALe potAthI thayun chhe. AtmA svaparaprakAshak gnAnapaNe svatantra pariName chhe. te gnAn AtmAnun kArya chhe. anya nimitta ho bhale, paN te nimitta AtmAnun kArya nathI. gnAn ja AtmAnun kArya chhe; vyavahAr-ratnatrayano rAg AtmAnun vyApya karma nathI. Avo vItarAgano mArga bahu jhINo chhe.
have A ja arthanA samarthananun kaLasharUp kAvya kahe chhe-
‘व्याप्यव्यापकता तदात्मनि भवेत्’ vyApyavyApakapaNun tatsvarUpamAn ja hoy, ‘अतदात्मनि अपि न एव’ atatsvarUpamAn na ja hoy, ane ‘व्याप्यव्यापकभावसंभवम् ऋते’ vyApyavyApakabhAvanA sambhav vinA ‘कर्तृकर्मस्थितिः का’ kartAkarmanI sthiti kevI? arthAt kartAkarmanI sthiti na ja hoy. juo! vastunA svabhAvamAn svabhAv te trikAL vyApak chhe ane enI paryAy te vyApya chhe. Avun vyApyavyApakapaNun tatsvarUpamAn ja hoy chhe, atatsvarUpamAn nahi. rAg ane sharIrAdi par vastu te tatsvarUp nathI. ahAhA...! bhagavAn AtmA shuddha chaitanyaghanavastu prabhu gnAnano pinD chhe. eno vyApyavyApakabhAv tatsvarUpamAn ja hoy chhe em ahIn kahe chhe. eTale pote vyApak ane enI nirmaL nirvikArI dashA e enun vyApya chhe, paN pote vyApak ane rAgAdi paravastu enun vyApya em chhe ja nahi; kemake atatsvarUpamAn AtmAnun vyApyavyApakapaNun sambhavit ja nathI. bhAI! A to sarvagna paramAtmA arihantadevanI kahelI mUL vAt chhe. vyApak eTale kartA ane vyApya eTale karma-kArya tatsvarUpamAn ja hoy chhe. kharekhar to AtmA vyApak ane nirmaL paryAy enun vyApya-e paN upachAr chhe. kaLashaTIkAmAn A kaLashanA arthamAn nIche pramANe kahyun chhe-
PDF/HTML Page 882 of 4199
single page version
“vyApak arthAt dravya-pariNAmI potAnA pariNAmano kartA hoy chhe; vyApya arthAt te pariNAm dravye karyA. jemAn (ek sattvamAn) Avo bhed karavAmAn Ave to thAy chhe, na karavAmAn Ave to nathI thato. jIvasattvathI pudgaladravyanun sattva bhinna chhe, nishchayathI vyApyavyApakatA nathI. bhAvArtha em chhe ke jem upachAramAtrathI dravya potAnA pariNAmano kartA chhe, te ja pariNAm dravyathI karAyelo chhe tem anyadravyano kartA anyadravya upachAramAtrathI paN nathI, kAraN ke ek sattva nathI, bhinna sattva chhe.”
gnAtA evo AtmA potAnA svaparaprakAshak pariNAmano kartA ane e pariNAm enun karma-e upachAramAtrathI chhe. “nishchayathI to paryAy paryAyathI (potAthI) thaI chhe. dravyathI paryAy thaI chhe em kahyun e to bhedathI upachAr karyo chhe. nishchayathI to nirvikArI nirmaL pariNAm svayamsiddha thayA chhe.” tyAn AtmA te nirmaL pariNAmano kartA ane te nirmaL pariNAm AtmAnun karma e upachAramAtrathI chhe. tathA rAganI ane jaDanI kriyAno kartA AtmA chhe e to upachAramAtrathI paN nathI. ahA! AvI vAt bIje kayAny nathI. nirmaL pariNAm te vyApya ane dravya AtmA vyApak e upachArathI chhe, paramArtha nathI. ane sharIrano, rAgano, vyavahArano kartA AtmA chhe e to upachAramAtrathI paN nathI.
vyApyavyApakapaNun tatsvarUpamAn ja hoy chhe. eTale ke kartA ane karma abhinna hoy chhe. AtmA vastu shuddha trikALI dhruv gnAyak dravya te vyApak ane samyagdarshan Adi nirmaL pariNAm te enun vyApya eTale karma chhe. parantu AtmA kartA ane enAthI bhinna puNya-pApanA bhAv enun vyApya karma chhe em kadI hoI shake nahi; kemake puNya-pAp Adi bhAv atatsvarUp chhe. puNya- pApanA bhAv vibhAvasvarUp chhe ane te trikALI shuddha gnAyakasvabhAvanI apekShAe atatsvarUp chhe. ahAhA...! bhAI, jene vyavahAr sAdhan kahyun chhe evA vyavahAraratnatrayanA bhAv atatsvarUp chhe. tene sAdhan kahyun e to gnAn karavA mATe upachAramAtra kathan chhe. kharekhar te sAdhan chhe ja nahi. jhINI vAt, bhAI!
AtmA trikALI shuddha gnAyakasvabhAvI dhruv vastu chhe. tenun vyApyavyApakapaNun potAnA nirmaL svabhAvamAn (abhinna) chhe. shuddha gnAyakanA lakShe je nirmaL vItarAgI paryAy utpanna thAy te enun vyApya ane pote vyApak thaIne te nirmaL vyApya karmane kare chhe. parantu puNya-pAp Adi je vibhAvabhAv thAy chhe tenAn kShetra ane bhAv bhinna hovAthI nishchayathI te atatsvarUp chhe. tethI AtmAne rAgAdithI vyApyavyApakapaNun nathI. ghaNI gambhIr vAt!
tathA vyApyavyApakabhAvanA sambhav vinA kartAkarmanI sthiti kevI? vyApyavyApakabhAvanA abhAve rAgano kartA AtmA ane rAg AtmAnun karma e sthiti kevI? juo! A dharma kevI rIte thAy te kahe chhe. nirmaL gnAnasvabhAvI chinmAtra vastu je AtmA tenI jene draShTi thaI ane je atatsvarUp evA rAgathI-vyavahAranA vikalpathI bhinna paDayo te
PDF/HTML Page 883 of 4199
single page version
svayam bhagavAn gnAyak vyApak-kartA thaIne potAnI vyApya evI nirmaL mokShamArganI- samyagdarshan gnAn-chAritrarUp shuddha ratnatrayanI paryAyane kare chhe ane te dharma chhe. A AtmAnun vyApya karma chhe; parantu atatsvarUp evo je rAg (vyavahAr) te AtmAnun vyApya nathI, te AtmAnun karma nathI.
arere! lokone atyAre vyavahAr ane nimittanA premamAn andar je bhinna shuddha gnAyak bhagavAn paDayo chhe tenAn ruchi ane Ashray AvatAn nathI. teo bichArA chorAsInA avatAramAn atishay dukhI thaIne jANe dukhanI ghANImAn pIlAI rahyA chhe. bhAI! shuddha chaitanyasvabhAvamay vastu prabhu pote chhe eno mahimA draShTimAn AvyA vinA vikAranun mAhAtmya antarathI chhUTatun nathI. ahIn kahe chhe ke vyApyavyApakabhAv tatsvabhAvamAn ja hoy chhe, atatsvabhAvamAn na hoy. pratham A siddhAnt mUkIne kahe chhe ke vyApyavyApakabhAvanA sambhav vinA kartAkarmanI sthiti kevI? bhagavAn AtmA kartA ane dayA, dAn, vrat, bhakti Adi vibhAvabhAv enun karma-e kem hoI shake? (na hoI shake). ahAhA...! A bahAranAn (dayA, dAn Adi) kAm to AtmA karI shake nahi, paN (dayA, dAn, Adi) vikAranA pariNAm paN AtmAnun kAm-kArya chhe em nathI kemake vibhAvabhAv atatbhAvasvarUp chhe.
trikALI gnAyakabhAv shuddha chaitanyaghan vastu chhe te tatsvabhAve chhe. tenun tatsvabhAve pariNaman thayun te enun kArya chhe, karma chhe. trikALI dhruv vastu pote vyApak thaIne potAnA nirmaL pariNAmamAn vyApe e to barAbar chhe. parantu te shubhAshubh vikAramAn vyApak thaIne ene kare e vAt kayAnthI lAvavI? kemake tyAn vyApyavyApakabhAvano abhAv chhe. vyavahAr ratnatrayanA shubhabhAv te AtmAnun kartavya, AtmAnun vyApya karma e sthiti kayAnthI lAvavI? ahAhA...! dravye ane guNe pavitratAno pinD prabhu AtmA chhe te pavitratAnA vyApakapaNe pavitratAnI vyApya avasthAne kare chhe; parantu te vikAranI avasthAne vyApyapaNe kare-e sthiti kayAnthI lAvavI? em chhe ja nahi.
keTalAkane Akarun paDe chhe, paN shun thAy? mArga to A ja chhe, bhAI! A samajavun ja paDashe. bahAramAn to kAI nathI. A paisA, bangalA, moTar, sampatti ane AbarU-e dhULamAn kay Any sukh nathI. ahIn kahe chhe ke paravastu vyApak thaIne enI potAnI paryAyane kare te enun karma chhe. atatbhAvavALI vastu pote potAthI pariName chhe. tenun kArya A AtmA kare em kadI hoI shake nahi. A jIbh hale, vANI bolAy te AtmAnun vyApya nathI. tathA temAn je vikalpa-rAg thAy e paN atatsvabhAvarUp chhe. atatbhAvarUp vastunun kArya tatsvabhAvI AtmA kare em kadIy banatun nathI.
prashna– A bhAShA bolavAnun je kArya thAy te AtmA kare chhe ke nahi?
uttara– A prashna san. 199pamAn shantrujayamAn thayo hato. tyAre kahyun hatun ke
PDF/HTML Page 884 of 4199
single page version
bhAShAnun vyApyavyApakapaNun jaDamAn chhe. AtmA vyApak thaIne atatbhAvarUp evI bhAShAnA pariNamanane kare em hoI shake ja nahi. bhAI! A panDitAIno viShay nathI. A to antar svarUpadraShTino viShay chhe. jene janma-maraNanA dukhathI chhUTavun hoy tene ahIn kahe chhe ke e dukhanA pariNAm paN AtmAnun vyApya nathI. bhAI! e to atIndriy Anandano nAth nityAnandasvarUp prabhu chhe ne! te vyApak thaIne, prasarIne, kartA thaIne pavitra AnandanI paryAyanun kArya kare. ene dukhanI paryAy to atadbhAvarUp chhe. e dukhanI paryAy tenun vyApya kem hoy?
AtmA shuddha chaitanya gnAnAnandasvabhAvI vastu chhe. te vyApak thaIne prasarIne khIle to nirmaL vItarAgI AnandanI paryAyarUpe khIle evo teno svabhAv chhe. juo! kAgaLano pankho khIle-prasare to kAgaLapaNe khIle paN shun te loDhApaNe khIle kharo? (nA, kadApi nahIn). tem gnAyakasvarUpI bhagavAn khIle-prasare to nirmaL gnAnasvabhAve khIle paN shun te rAg ane dukhapaNe khIle? (nA). bhAI! rAgapaNe je khIle-prasare te AtmA nahi. ahA! bhagavAn AtmAnun vyApya to vItarAgI paryAy chhe. chaturtha Adi guNasthAnamAn je samyagdarshan-gnAn-chAritrarUp shuddha ratnatrayanI paryAy pragaTe te AtmAnun vyApya chhe.
prashna– chaturtha Adi guNasthAnamAn rAg to hoy chhe?
uttara– hA, chaturtha Adi guNasthAnamAn vrat, pUjA, bhakti, dayA, dAn ityAdinA shubhabhAv hoy chhe. paN te shubhabhAv te AtmAnun vyApya karma nathI. je vibhAv hoy chhe tene te kALe te jANato pravarte chhe. svaparane jANanArI enI je gnAnanI paryAy te enun vyApya karma chhe. gnAn rAgane jANe tethI rAg AtmAnun vyApya thaI jAy em chhe ja nahi. bhAI! A to kartRutvanA abhimAnanA bhukkA bolAvI de evI vAt chhe. tene antaramAn besAD ne! vyavahArathI nishchay thAy evI tArI mAnyatA mithyA ekAnt chhe, kemake kartAkarmapaNun tatsvabhAvamAn ja hoy chhe. ahAhA...! vItarAgI paryAy te kArya ane vItarAgI svabhAv te enun kAraN chhe em ahIn kahyun chhe; paN rAg kAraN ane vItarAgatA enun kArya em chhe ja nahi. shAstromAn je vyavahAr sAdhananI vAt Ave chhe e to nimitta dekhIne tenun gnAn karAvavA vyavahArathI kahevAmAn Avelun chhe. jyAn je apekShAthI kathan hoy tenun yathArtha gnAn karavun joIe.
have kahe chhe- ‘इति उद्दाम–विवेक–घस्मर–महोभारेण’ Avo prabaL vivekarUp, ane sarvane grAsIbhUt karavAno jeno svabhAv chhe evo je gnAnaprakAsh tenA bhArathI ‘तमः भिन्दन्’ agnAn-andhakArane bhedato, ‘स एषः पुमान्’ A AtmA ‘ज्ञानीभूय’ gnAnasvarUp thaIne, ‘तदा’ te kALe ‘कर्तृत्वशून्यः लसितः’ kartRutvarahit thayelo shobhe chhe.
PDF/HTML Page 885 of 4199
single page version
ahAhA-! samayasAranI ekek gAthA ane ekek kaLash alaukik chhe. AtmAnun hit kem thAy enI ahIn vAt chhe. bahu shAstro bhaNyo hoy ane vyAkhyAn sArun kare eTale thaI gayo moTo panDit gnAnI e vAt ahIn nathI. tathA ghaNo badho bAhya vyavahAr pALe mATe gnAnI chhe em paN nathI. dev-guru-shAstranI (bhedarUp) shraddhA ane bhakti e to badho rAg chhe. bhAI! bahAranI dhamAdham e mArga nathI. ahIn kahe chhe ke bhagavAn AtmA tatsvabhAv je gnAyakabhAv te kartA ane tenI nirmaL paryAy te enun kArya chhe, parantu atatsvabhAv je vibhAv teno AtmA kartA nahi ane te vibhAv AtmAnun karma nahi. A pramANe antarangamAn draShTi thaI ene prabaL vivekarUp (bhedagnAnarUp) samyaggnAnano sUrya ugyo em ahIn kahe chhe.
Avo prabaL vivekarUp samyaggnAnano je sUrya pragaT thayo teno saune grAsIbhUt karavAno svabhAv chhe. eTale ke te svane jANe ane je rAg hoy tene paN jANe evo teno svabhAv chhe. jANavAmAn badhun koLiyo karI jAy evI pragaT thayelA gnAnaprakAshanI shakti chhe. juo! rAgane kare e to chhe ja nahi, paN rAg chhe mATe tene (rAgane) jANe em paN nathI. gnAnano e sahaj svabhAv chhe ke te jANavAmAn rAg Adi sarvane koLiyo karI de. je kALe je jAtano rAg ane je jAtanI dehanI sthiti potAnA kAraNe thAy te kALe te sarvane aDayA vinA grAsIbhUt karavAno-jANI levAno gnAnano svabhAv chhe.
vyavahAranA rAgane gnAn jANI le chhe; tyAn jANavun je thayun te AtmAnun nij kArya chhe paN je rAg chhe e AtmAnun kArya nathI. rAg mArun kArya ane rAgano hun kartA evI mAnyatA to agnAn chhe. e agnAnane bhedato tatsvarUpe-gnAnasvarUpe pote pariNamato agnAnarUpI andhakArano nAsh kare chhe. bhAI! A vyavahAraratnatrayano shubharAg te mArun kArya ane hun teno kartA athavA vyavahAr ratnatrayano shubharAg te kartA ane je gnAn avasthA pragaT thaI te enun kArya evo abhiprAy te agnAn chhe. A agnAn-andhakArane bhedato bhagavAn AtmA pote gnAnasvarUp thaIne te kALe kartRutvarahit thayelo shobhe chhe.
kahyun ne ke je kALe rAg chhe te kALe rAgane jANatun tyAn gnAn chhe. te gnAn kartRutvarahit thaIne shobhe chhe. eTale rAg mArun kArya ane hun teno kartA evI agnAnadashAne bhedato pote kartRutvarahit thaIne eTale ke gnAtA thaIne shobhe chhe. juo, rAganA kartRutvathI AtmA shobhato nathI. puNyanA pariNAm karavAthI AtmAnI shobhA nathI. ethI potAnI shobhA mAnavI e to mithyAtva chhe. bhAI! vastunun svarUp ja Avun chhe. ahIn to, A shAstramAn je chhe, tenun spaShTIkaraN thAy chhe. mANasane potAnI mAnelI vAtanAn pakaD ane abhimAn hoy tethI AvI satya vAtane grahaN karavI kaThaN lAge, paN bhAI! A samajye ja chhUTako chhe.
PDF/HTML Page 886 of 4199
single page version
ahAhA...! AtmA pote shuddha chaitanyasvarUp gnAtA-draShTA svabhAvathI bharelo bhagavAn chhe. te gnAtA-draShTA thaIne pariName te shobhA chhe. pahelAn rAgano kartA thaIne pariNamato hato te ashobhA hatI, agnAn hatun, dukh hatun. have te rAganA kartRutvarahit thaIne gnAtAsvabhAve gnAnapaNe, AnandapaNe pariNamato te atIndriy AnandanI laherathI shobhe chhe. svarUpanA bhAn vinA pahelAn vyavahAranA rAganA kartApaNe pariNamato hato te agnAnadashA hatI, dukhadashA hatI. have prabaL vivekarUp samyaggnAnano prakAsh pragaT thatAn agnAnaandhakArane bhedato te rAgano akartA thaIne ane gnAn ane AnandanI paryAyano kartA thaIne pote shobhe chhe.
prashna– vyavahAr sAdhan ane nishchay sAdhya-em shAstramAn Ave chhe ne?
uttara– are bhAI! e to sAdhanano Arop karIne kathan karyun chhe. vyavahArano rAg je atatbhAvarUp chhe te tatsvabhAvanun-nishchayanun sAdhan kem thAy? na ja thAy. ahIn to rAgathI bhinna paDI, gnAyakabhAv prasarIne-vistarIne je nirmaL vItarAg pariNati pragaT thaI te sAdhan chhe em kahyun chhe. ane tyAre je rAg chhe tene sahachar vA nimitta dekhIne upachArathI Arop karIne sAdhan kahyun chhe. sarvatra vyavahAranun lakShaN ja evun chhe. ek dravyane bIjA dravyamAn bheLavIne kathan kare. ekanA bhAvane bIjAnA bhAvamAn bheLavIne kathan kare ane kAraNamAn kAryane bheLavIne kathan kare evun vyavahAranun lakShaN chhe. mokShamArga prakAshakamAn sAtamA adhikAramAn panDitapravar shrI ToDaramalajIe nishchay-vyavahArano bahu saras khulAso karyo chhe.
potAne bese nahi eTale virodh kare, paN shun thAy? ashuddhatAmAn paN pote svatantra chhe. anubhav prakAshamAn kahyun chhe ke-terI ashuddhatA bhI baDI’-eTale ke jene viparIt beThun chhe te trilokanAth bhagavAnanI vANI sAmbhaLIne paN viparIt mAnyatAthI khase nahi evI enI ashuddhatAnI paN moTap chhe; potAnI UndhI pakaD chhoDe ja nahi. ahIn kahe chhe ke rAg mArun kArya ane hun rAgano kartA e mAnyatA agnAn chhe. A viparIt abhiprAyane to pratham sudhAr. vastusthitino pratham gnAnamAn samyak nirNay to kar. sthiratA na thaI shake e judI vAt chhe. bhAI! pratham svarUp Am ja chhe em nirNay to kar. rAganun kartRutva mArun nahi, paN te kALe svane ane parane jANatun je mArun gnAn te mArun kArya ane hun teno kartA evA nirNay sahit je gnAnaprakAsh pragaT thayo te agnAn-andhakArane bhedIne pote akartApaNe-gnAtApaNe pariNamato kartRutvarahit thaIne shobhe chhe. AvI adbhut A vAt chhe. e kAI vAdavivAdathI pAr paDe em nathI.
‘je sarva avasthAomAn vyApe te to vyApak chhe ane koI ek avasthAvisheSh te
PDF/HTML Page 887 of 4199
single page version
(vyApakanun) vyApya chhe. Am hovAthI dravya to vyApak chhe ane paryAy vyApya chhe.’ trikALI vastu je dravya te vyApak chhe kemake te darek avasthAmAn hoy chhe. ane vartamAn vartatI avasthA te vyApakanun vyApya chhe.
‘dravya-paryAy abhedarUp ja chhe.’ eTale ke tene paravastu sAthe kAI sambandh nathI. potAnun dravya ane potAnI paryAy parathI bhinna chhe ane pote abhedarUp chhe. parathI bhinna chhe e apekShAe dravya-paryAy abhinna chhe em kahyun chhe. tyAn dravya ane paryAy ek thayAn chhe em nathI. dravya-paryAy abhedarUp chhe eTale paranI sAthe ke rAganI sAthe kAI sambandh nathI. nirmaL paryAy ane dravya abhed chhe eTale ke nirmaL paryAy chhe te vyApak evA dravyanun vyApya chhe. e paryAyano kartA dravya chhe em abhedano artha chhe.
are bhAI! anantakALanI potAnI chIj chhe. tenI draShTi karavI te kAI sAdhAraN vAt nathI. je paryAyabuddhi ane rAgabuddhi anAdithI chhe temAn palaTo mArIne dravyabuddhi karavI e sAdhAraN (puruShArthanI) vAt nathI. bhagavAn AtmA pUrNAnandano nAth prabhu trikALI dhruv dravya chhe. te chhe em jyAn paryAy dravya sanmukh DhaLIne teno svIkAr kare chhe tyAre dravya-paryAy abhedarUp ja chhe. je paryAy dravyanI sanmukh thaI te dravyano svIkAr kare chhe ane tyAn tene shAntino anubhav thAy chhe. pote AtmA vyApak ane potAnI nirmaL paryAy te vyApya em abhedarUp pariNaman chhe tyAn shAnti chhe. paN pote AtmA vyApak ane puNya-pApanA bhAv te mArun vyApya em je mAne tene ashAnti chhe. Avu ja vastunun svarUp chhe.
have kahe chhe-‘je dravyano AtmA, svarUp athavA sattva te ja paryAyano AtmA, svarUp athavA sattva. Am hoIne dravya paryAyamAn vyApe chhe ane paryAy dravya vaDe vyapAI jAy chhe. Avun vyApyavyApakapaNun tatsvarUpamAn ja hoy; atatsvarUpamAn na ja hoy.’
juo, shun kahe chhe? je dravyanun svarUp chhe e ja paryAyanun svarUp chhe. paryAy enI jAtanI chhe ne! paryAy ane dravya banne ek thayA chhe em nathI. paryAy paryAyamAn rahIne dravyane jANe chhe, dravyamAn bhaLIne jANatI nathI; parantu parathI bhinnapaNun chhe e apekShAe dravya ane paryAy abhinna chhe em kahyun chhe. apekShA barAbar samajavI joIe. A pramANe dravyanun svarUp vA sattva te ja paryAyanun svarUp vA sattva chhe, Am hoIne eTale ke dravya-paryAyanI abhinnatA hoIne dravya paryAyamAn vyApe chhe ane paryAy dravya vaDe vyapAI jAy chhe.
Avun vyApyavyApakapaNun tatsvarUpamAn ja hoy chhe, arthAt abhinna sattAvALA padArthamAn ja hoy chhe. parantu atatsvarUpamAn arthAt bhinna bhinna sattAvALA padArthomAn Avun vyApya-vyApakapaNun hotun nathI. rAgane ane AtmAne vyApyavyApakapaNun nathI kemake banne bhinna
PDF/HTML Page 888 of 4199
single page version
bhinna chIj chhe. parantu gnAyakasvabhAvI AtmA ane tenI nirmaL vItarAgI pariNatine vyApyavyApakapaNun chhe kemake te banne abhinna tatsvabhAvI chhe. dravya vyApak chhe ane rAg enun vyApya chhe em nathI; parantu dravya vyApak ane tenI nirmaL pariNati enun vyApya em vyApyavyApakapaNun chhe. juo! panDit shrI jayachandajIe keTalun spaShTa karyun chhe! pahelAnnA panDitoe kevun saras kAm karyun chhe! kahe chhe ke paryAyanI sattA ane dravyanI sattA be judI nathI. jem paradravyanI sattA judI chhe tem dravya ane tenI nirmaL pariNatinI sattA judI nathI.
Am to dravyanI sattA ane paryAyanI sattA be bhinna chhe. e andar-andaranI (parasparanI) apekShAe vAt chhe. paN paranI apekShAe to dravya ane paryAyanI sattA abhinna ek chhe. kharekhar to trikALI dhruv dravyanAn sattA ane kShetra tenI nirmaL paryAyanAn sattA ane kShetrathI bhinna chhe. paN e to andar-andar parasparanI dravya ane paryAyanI apekShAe vAt chhe. parantu ahIn to em siddha karavun chhe ke paryAy ane dravyanun kShetra ek chhe, kemake abhinna sattAvALA padArthamAn vyApyavyApakapaNun hoy chhe. paranI sattAthI potAnA dravya-paryAyanI sattA bhinna chhe ane potAnAn dravya-paryAy benI sattA abhinna chhe em ahIn siddha karavun chhe.
sattA bhinna hoy evA padArthamAn vyApyavyApakapaNun na ja hoy. rAgAdi vibhAv bhinna sattAvALo padArtha chhe. tenI sAthe AtmAne vyApyavyApakapaNun nathI. vastu bhinna chhe mATe kShetra bhinna chhe. tethI vyApyavyApakapaNun nathI ane mATe AtmA ane rAgAdi vibhAvane kartAkarmapaNun nathI.
jyAn vyApyavyApakabhAv hoy tyAn ja kartAkarmabhAv hoy; vyApyavyApakabhAv vinA kartAkarmabhAv na hoy. evun je jANe te pudgalane ane AtmAne kartAkarmabhAv nathI em jANe chhe. kaLashaTIkAmAn ‘jIvasattvathI pudgaladravyanun sattva bhinna chhe, nishchayathI vyApyavyApakatA nathI’ em kahyun chhe. pudgal ane pudgalanA nimittathI thatI vikArI paryAy e badhun pudgal chhe. Avun je jANe te vikArane ane AtmAne kartAkarmabhAv nathI em jANe chhe. karmanA pariNAmano pote kartA nathI em jANe tyAn rAgAdi vikArano paN pote kartA nathI em jANe chhe. Am jANatAn lakSha tyAnthI chhUTI AtmA upar lakSha jAy chhe. paranun kartApaNun chhUTe tyAn rAganun kartApaNun paN chhUTI jAy chhe. ahA! bharatamAn kevaLagnAnInA virah paDayA paN bhAgyavash AvI chIj (samayasAr) rahI gaI. koI vaLI kahe chhe ke samayasAr vAncho chho ane bIjun shAstra kem nahi? paN bhAI! tattvagnAnanA viShayanI mukhyatA dravyAnuyoganA shAstramAn hoy chhe. samyagdarshananA viShayanun dravyAnuyoganA shAstramAn nirUpaN hoy chhe.
ahIn kahe chhe ke pudgalane ane AtmAne kartAkarmabhAvathI nathI. Am jANatAn te gnAnI thAy chhe. eTale ke rAgano jANanAr thAy chhe, kartA thato nathI. te kartAkarmabhAvathI rahit thAy chhe ane gnAtA-draShTA banI jagatano sAkShIbhUt thAy chhe. badhAno jANanAr sAkShI thAy
PDF/HTML Page 889 of 4199
single page version
chhe. potAmAn rahIne jANe bas! potAmAn rahIne jANanAr, paramAn jaIne parano jANanAr em nahi, pote sAkShI thAy chhe. Avo vItarAgano kahelo vItarAg svarUp ja mArga chhe.
bhAI! A deh chhUTI jashe; koI sagAn sambandhI sAthe raheshe nahi. jyAnthI deh chhUTIne ahIn Avyo tyAnA sagAmvahAlAn sambhALatAn hoy paN ethI shun? koI sAthe rahe em chhe? koI enun chhe? bhAI! koI tArun nathI. ek chaitanyasvabhAvamay gnAnAnandasvabhAvI AtmA evo tun tAro chhe. A gAm, A makAn, A deh, A rAgAdi vikalpo ityAdi mArA chhe em kahevAy paN tethI shun te tArA thaI gayA? vyavahArathI bolAy ethI shun? gAm makAn, deh, rAg Adi padArtho tArA nathI ane e tArAn kArya paN nathI, tun emano kartA paN nathI. tun to nityAnandasvarUp gnAtA-draShTAsvabhAvI AtmA chho ane gnAtAdraShTAnun nirmaL pariNaman e ja tArun karma-kArya chhe. Avun ja vastusvarUp chhe; tene yathArtha jANavun te gnAnInun karma chhe.
PDF/HTML Page 890 of 4199
single page version
पुद्गलकर्म जानतो जीवस्य सह पुद्गलेन कर्तृकर्मभावः किं भवति किं न भवतीति चेत्–
ज्ञानी जानन्नपि खलु
have pUchhe chhe ke pudgalakarmane jANatA evA jIvane pudgal sAthe kartAkarmabhAv (kartAkarmapaNun) chhe ke nathI? teno uttar kahe chhe-
paradravyaparyAye na praName, nav grahe, nav Upaje. 76.
gAthArtha– [ज्ञानी] gnAnI [अनेकविधम्] anek prakAranA [पुद्गलकर्म] pudgalakarmane [जानन् अपि] jANato hovA chhatAn [खलु] nishchayathI [परद्रव्यपर्याये] paradravyanA paryAyamAn [न अपि परिणमति] pariNamato nathI, [न गृह्णाति] tene grahaN karato nathI ane [न उत्पद्यते] te-rUpe Upajato nathI.
TIkA– prApya, vikArya ane nirvartya evun, vyApyalakShaNavALun (vyApya jenun lakShaN chhe evun) pudgalanA pariNAmasvarUp je karma (kartAnun kArya), tenAmAn pudgaladravya pote antarvyApak thaIne, Adi-madhya-antamAn vyApIne, tene grahatun, te-rUpe pariNamatun ane te-rUpe Upajatun thakun, te pudgalapariNAmane kare chhe; Am pudgaladravya vaDe karavAmAn AvatA pudgalapariNAmane gnAnI jANato hovA chhatAn, jem mATI pote ghaDAmAn antarvyApak thaIne, Adi-madhya-antamAn vyApIne, ghaDAne grahe chhe, ghaDArUpe pariName chhe ane ghaDArUpe Upaje chhe tem, gnAnI pote bAhyasthit (bahAr rahelA) evA paradravyanA pariNAmamAn antarvyApak thaIne, Adi-madhya-antamAn vyApIne, tene grahato nathI, te-rUpe pariNamato nathI ane te-rUpe Upajato nathI; mATe, joke gnAnI pudgalakarmane jANe chhe topaN, prApya, vikArya ane nirvartya evun je vyApyalakShaNavALun paradravyapariNAmasvarUp karma, tene nahi karatA evA te gnAnIne pudgal sAthe kartAkarmabhAv nathI.
bhAvArtha– jIv pudgalakarmane jANe chhe topaN tene pudgal sAthe kartAkarmapaNun nathI.
PDF/HTML Page 891 of 4199
single page version
sAmAnyapaNe kartAnun karma traN prakAranun kahevAmAn Ave chhe-nirvartya, vikArya ane prApya. kartA vaDe, je pratham na hoy evun navIn kAI utpanna karavAmAn Ave te kartAnun nirvartya karma chhe. kartA vaDe, padArthamAn vikAr-pheraphAr karIne je kAI karavAmAn Ave te kartAnun vikArya karma chhe. kartA, je navun utpanna karato nathI tem ja vikAr karIne paN karato nathI, mAtra jene prApta kare chhe te kartAnun prApya karma chhe.
jIv pudgalakarmane navIn upajAvI shakato nathI kAraN ke chetan jaDane kem upajAvI shake? mATe pudgalakarma jIvanun nirvartya karma nathI. jIv pudgalamAn vikAr karIne tene pudgalakarmarUpe pariNamAvI shakato nathI kAraN ke chetan jaDane kem pariNamAvI shake? mATe pudgalakarma jIvanun vikArya karma paN nathI. paramArthe jIv pudgalane grahaN karI shakato nathI kAraN ke amUrtik padArtha mUrtikane kaI rIte grahaN karI shake? mATe pudgalakarma jIvanun prApya karma paN nathI. A rIte pudgalakarma jIvanun karma nathI ane jIv teno kartA nathI. jIvano svabhAv gnAtA hovAthI gnAnarUpe pariNamato pote pudgalakarmane jANe chhe; mATe pudgalakarmane jANatA evA jIvano paranI sAthe kartAkarmabhAv kem hoI shake? na ja hoI shake.
have pUchhe chhe ke pudgalakarmane jANatA evA jIvane pudgal sAthe kartAkarmabhAv (kartAkarmapaNun) chhe ke nathI? teno uttar kahe chhe-
‘prApya, vikArya ane nirvartya evun vyApyalakShaNavALun pudgalanA pariNAmasvarUp je karma, tenAmAn pudgaladravya pote antarvyApak thaIne, Adi-madhya-antamAn vyApIne, tene grahatun, te-rUpe pariNamatun ane te-rUpe Upajatun thakun, te pudgalapariNAmane kare chhe.’
juo! shiShyano em prashna chhe ke pudgalapariNAmarUp karmane eTale ke rAgAdine jANatAn gnAnIne tenI sAthe kartAkarmabhAv chhe ke nahi? jevo rAg thAy, je dehanI sthiti hoy tene e rIte jANe eTalo sambandh chhe, paN AtmAne tenI sAthe kartAkarmapaNun chhe ke nathI? to kahe chhe ke nA; pudgalanun-rAgAdinun kartAkarmapaNun pudgalamAn chhe. je je rAgAdi avasthA thAy te te gnAnI jANe paN tenI sAthe gnAnIne kartAkarmabhAv nathI. pudgalapariNAmarUpakarma sAthe pudgalane kartAkarmapaNun chhe.
ek samayanI avasthAnA traN prakAr-prApya, vikArya ane nirvartya. evun vyApyalakShaNavALun pudgalanA pariNAmasvarUp karma eTale ke rAgasvarUp je kartAnun kArya chhe temAn pudgal antarvyApak thaIne Adi-madhya-antamAn vyApIne tene grahatun, rAgarUpe pariNamatun, rAgarUpe
PDF/HTML Page 892 of 4199
single page version
Upajatun thakun pudgalapariNAmane kare chhe. A dayA, dAn, vrat AdinA shubharAgamAn pudgal vyApIne te pariNAmane kare chhe. vyavahAraratnatrayanA rAganI AdimAn pudgal, madhyamAn pudgal ane antamAny pudgal chhe; rAganI AdimAn jIv chhe em nathI.
ek bAju em kahe ke rAganA, mithyAtvanA pariNAm jIvanA chhe ane vaLI te pudgalanA pariNAm chhe em ahIn kahe te kevI rIte chhe? bhAI! ahIn to jene gnAyakasvabhAvanI draShTi thaI chhe evA gnAnInI vAt chhe. je kALe je rAganI, sharIranI, bhAShAnI, sanyoganI je rIte avasthA thAy tene te rIte gnAnI jANe chhatAn jANanAr gnAyak kartA ane rAgAdi enun karma em nathI. rAgamAn pudgal antarvyApak thaIne rAgane kare chhe. rAg chhe to jIvanI paryAy paN ahIn to jene dravyabuddhi thaI chhe, je gnAtAbhAve pariNamyo chhe evA gnAnInI vAt chhe. kahe chhe ke paryAyamAn je rAg chhe tenI Adi-madhya-antamAn pudgal chhe, AtmA nathI. gnAnIne je svabhAvadraShTi thaI chhe te draShTinI Adi-madhya-antamAn AtmA chhe. samyagdarshananI paryAyanI Adi-madhya-antamAn gnAyakasvabhAvI bhagavAn AtmA chhe ane rAganI Adi-madhya-antamAn pudgal chhe. be vastu (gnAn ane rAg) judI pADI ne. kahe chhe ke rAg je pudgalapariNAm chhe tenA Adi-madhya-antamAn pudgal chhe ane teno kartA pudgal chhe.
gnAnInI kartAkarmanI sthiti shun chhe ane jaD pudgalanI dashA shun chhe enI A vAt chAle chhe. vyavahAraratnatrayano je shubharAg chhe emAn pudgaladravya antarvyApak thaIne te karma kare chhe; jIvanun te vyApya eTale karma nathI. prApya eTale je thAy tene pahonchI vaLavun, vikArya eTale badalavun, nirvartya eTale upajavun-em traNe ek ja kArya chhe. shubharAg je thayo tene pudgal pahonchI vaLyun chhe te tenun prApya karma, pUrvano rAg badalIne shubharAg thayo te pudgalanun vikArya karma ane shubharAg je navo upajyo te pudgalanun nirvartya karma chhe. vikAranA pariNAm-shubharAgAdinA pariNAmanA Adi-madhya- antamAn pudgal vyApe chhe. AdimAn AtmA chhe ane pachhI rAg thAy chhe em nathI. Adi-madhya- antamAn pudgal vyApIne rAgane grahe chhe, bhagavAn AtmA nahi. te vikArya kArya pudgalanun chhe ane pudgal rAgapaNe upaje chhe tethI pudgalanun te nirvartya karma chhe. svabhAv upar jenI draShTi paDI chhe tenun rAg te prApya, vikArya ane nirvartya karma nathI. bahu sUkShma vAt.
prashna– jo pudgal rAg karato hoy to jIv tene shI rIte aTakAve?
uttara– aTakAvavAno savAl chhe kayAn? gnAnI to je rAg thAy tene jANe chhe em kahyun chhe. je rAg thAy te pudgalanun prApya, vikArya ane nirvartya karma chhe ane gnAnI ene gnAnamAn jANe chhe bas eTalI vAt chhe. shubharAg te mArun kartavya nahi, paN ene jANanArI je gnAnanI paryAy chhe te mArun kArya chhe em mAnato gnAnI sAkShIbhAve pariName chhe.
PDF/HTML Page 893 of 4199
single page version
potAnA trikALI shuddha gnAtA-draShTA svabhAvano anubhav thayo chhe tethI gnAnI potAne je gnAtA- draShTAnA pariNAm thayA chhe temAn rAgane jANe chhe bas; ane te jANavAnA pariNAm enun kArya chhe, paN rAg enun kArya nathI. AvI sUkShma vAt chhe.
have kahe chhe-‘Am pudgaladravya vaDe karavAmAn AvatA pudgalapariNAmane gnAnI jANato hovA chhatAn, jem mATI pote ghaDAmAn antarvyApak thaIne, Adi-madhya-antamAn vyApIne, ghaDAne grahe chhe, ghaDArUpe pariName chhe ane ghaDArUpe upaje chhe tem, gnAnI pote bAhyasthit evA paradravyanA pariNAmamAn antarvyApak thaIne, Adi-madhya-antamAn vyApIne, tene grahato nathI, te- rUpe pariNamato nathI, ane te-rUpe Upajato nathI.’
rAg ke je pudgalanA pariNAmasvarUp karma chhe tenI Adi-madhya-antamAn pudgal vyApyun chhe. pudgalathI je utpanna thayun, tenAthI je badalyun ane tenAthI Upajyun evA pudgalapariNAmasvarUp karmane gnAnI jANato hovA chhatAn tene grahato nathI, te-rUpe pariNamato nathI ane te-rUpe Upajato nathI. svasvarUpane jANatAn, je prakArano rAg thAy tene jANavAnA ja pariNAm gnAnIne thAy chhe.
jem mATI pote ghaDAmAn antarvyApak thaIne, Adi-madhya-antamAn vyApIne ghaDArUpe thAy chhe; arthAt ghaDArUp prApyane mATI grahe chhe, ghaDArUpe mATI pariName chhe, ane mATI ghaDArUpe Upaje chhe tem gnAnI pote bAhya sthit puNyanA bhAv, shubhabhAv je paradravyanA pariNAm chhe tene jANato hovA chhatAn tene grahato nathI, te-rUpe pariNamato nathI, te-rUpe Upajato nathI. gnAnasvabhAvI vastu AtmA chhe. te rAgAdi paradravyane jANavAnun kAm kare, paN tene grahato nathI juo, vyavahAraratnatrayano je shubharAg chhe tene ahIn bAhyasthit kahyo chhe. tene je potAno mAne chhe te bahirAtmA chhe. ahIn kahe chhe-jem mATI ghaDAmAn vyApIne Upaje chhe tem dharmI rAgamAn vyApIne Upajato nathI, rAgane grahato nathI ane rAgane nIpajAvato nathI.
rAg chhe te paradravyanA eTale pudgalanA pariNAm chhe. dev-guru-shAstranI shraddhAno vikalpa, shAstra bhaNavAnA valaNano vikalpa, panchamahAvratanA pAlanano vikalpa-e shubharAg chhe. tene pudgal grahe chhe, pudgal UpajAve chhe. chaitanyasvarUpI bhagavAn AtmA e rAgane jANe paN tene grahato nathI, UpajAvato nathI. teno te kartA nathI. juo, dharmI jIvane dharma kem thAy enI A vAt chhe. bhagavAn AtmA pUrNAnandasvarUp chhe evI draShTi thaIne jyAn pratyakSha anubhav thayo tyAn dharmI, rAg je pudgalanA pariNAm chhe temAn vyApIne tene grahato nathI, te-rUpe pariNamato nathI, te-rUpe Upajato nathI.
juo! je vakhate je rAg thavAno chhe te thayo chhe te prApya, vaLI te ja rAg palaTIne thayo chhe mATe te vikArya ane te ja rAg navo Upajyo mATe tene nirvartya
PDF/HTML Page 894 of 4199
single page version
kahe chhe. paryAy to ek ja chhe, tenun kathan traN prakAre chhe. te rAganI Adi-madhya-antamAn pudgal vyApIne te rAgane kare chhe; paN tene potAmAn rahIne jANato dharmI temAn (rAgamAn) vyApIne tene kare chhe em nathI. ‘nishchay-vyavahAranA loko vAndhA uThAve chhe ke-abhyantar ane bAhya sAmagrI-banne hoy to kArya thAy. parantu em nathI, bhAI! rAganI sAmagrI ane AnandanI nirmaL sAmagrI-e banne thaIne shun AtmAnun-dharmanun kArya kare? em kadIy nathI. AtmAnun kArya je samyagdarshan-gnAn- chAritrarUp shuddha ratnatrayanA pariNAm temAn ekalo AtmA pote antarvyApak thaIne, tenA Adi- madhya-antamAn AtmA pote vyApIne, te pariNAmane kare chhe. mATI jem ghaDAne grahe chhe tem dharmI rAgane grahato nathI, rAgane badalAvato nathI, rAgapaNe Upajato nathI. te te rAgane te te kALe dharmI potAmAn rahIne jANe chhe bas. Avo vItarAgano mArga chhe. AtmA vItarAgasvarUp ja chhe ane teno Avo mArga chhe. vItarAgI pariNAmamAn, tenA Adi-madhya-antamAn AtmA pote vyApIne te vItarAgI dashAne grahe chhe, pote vItarAgadashArUpe pariName chhe ane pote te-rUpe Upaje chhe. parantu rAgane AtmA grahato nathI, rAgarUpe te pariNamato nathI, rAgarUpe pote Upajato nathI. vyavahAraratnatrayanA pariNAmane dharmI pakaDato nathI. tenun je gnAn thAy temAn gnAnI vyApe chhe. gnAnInun prApya, vikArya, nirvartya karma gnAn chhe, rAg nahi. prashna– A to Ape nishchayathI kahyun, paN vyavahAr batAvo ne? uttara– bhAI! vyavahArathI kAI AnAthI viruddha vAt chhe em nathI. rAg je vyavahAr chhe te nimitta chhe em enun gnAn karAvyun chhe. pramANanA viShayamAn vyavahAranun paN gnAn karAvyun chhe. tyAn nishchayanI vAt rAkhIne vyavahAranun gnAn karAvyun chhe. AtmA rAganA pariNAmane karato nathI, temAn te vyApato nathI, tene UpajAvato nathI. te rAgane jANavAnA potAnA gnAnapariNAmane karato, grahato, UpajAvato temAn (gnAnamAn) vyApe chhe. bhAI! pramANamAn A nishchayanI vAt rAkhIne pachhI je rAg chhe tenAthI kArya thAy em Arop karIne upachArathI kathan karyun chhe. A to vItarAg sarvagnathI siddha thayelo mArga chhe. bhagavAn AtmA pote ja sarvagnasvarUp chhe. ahAhA...! sarvagna eTale gna-svabhAv, gna-shakti, ‘gna’ jeno bhAv, ‘gna’ jenun svarUp chhe evo bhagavAn AtmA jenI draShTimAn Avyo te dharmI, gna-svabhAvamAnthI utpanna thatA, te kALe rAgane jANavAnA gnAnapariNAmamAn pote Adi-madhya-antamAn vyApe chhe. eTale ke e rAg chhe mATe ahIn rAgane jANavAnA pariNAm thayA chhe em nathI. rAgane jANavAnA pariNAmanI AdimAn pote ja chhe. enI AdimAn rAg hato ane tethI jANavAnA pariNAm thayA em nathI. rAgane jANe evA gnAnanA pariNAmanI Adi-madhya-antamAn prabhu AtmA ja chhe. ‘mATe, jo ke gnAnI pudgalakarmane jANe chhe topaN, prApya, vikArya ane
PDF/HTML Page 895 of 4199
single page version
nirvartya evun je vyApyalakShaNavALun paradravyapariNAmasvarUp karma, tene nahi karatA evA te gnAnIne pudgal sAthe kartAkarmabhAv nathI.’
gnAn rAgane jANe mATe gnAn kartA ane rAg enun karma em nathI. tathA rAg kartA ane jANavAnA gnAnapariNAm enun karma em paN nathI. bhAI! vastusthitine prasiddha karanArI A 7p thI 79 sudhInI gAthAo alaukik chhe. ahAhA...! draShTi trikALI dhruv dravya upar paDatAn, rAg ane paryAyanI draShTi chhUTatAn, bhagavAn AtmA pote prasiddha thAy chhe ke-hun to jANanAr-dekhanAr AtmA chhun. rAgano hun kartA ane rAg mArun karma-evA kartAkarmabhAvanA svarUpe hun chhun ja nahi. aho! param adbhut vAt santoe karI chhe!
Avun sAmbhaLavA maLavun mushkel hoy eTale vyavahAranA rasiyA lokone Avun vItarAgI tattva na samajAy. parantu bhAI! vyavahAr eTale nimitta, vyavahAr eTale rAg, vyavahAr eTale dukh, vyavahAr eTale AkuLatA, vyavahAr eTale asthiratA-Am vyavahAranAn anek nAm chhe. asthiratAnA pariNAmane (rAgane) shAshvat sthir evo bhagavAn AtmA jANavAnun kAm kare. te jANavAnA-gnAnanA pariNAmanI Adi-madhya-antamAn AtmA pote vyApe chhe. eTale rAg chhe mATe gnAnanun kArya thayun em nathI. tathA gnAn rAgamAn prasarIne rAgane jANe chhe em paN nathI. ahA! gajab vAt chhe!
vyavahAranA shubharAganA je pariNAm chhe te AkuLatAmay chhe, dukharUp chhe. vyavahAraratnatrayano je rAg chhe te dukh chhe. chhahaDhAlAmAn Ave chhe ke-
je rAg chhe te dukh chhe. tene! nishchayanun sAdhan kahevun e to upachAramAtra kathan chhe, vastusvarUp nathI. Avun sAmbhaLIne keTalAk pokArI UThe chhe ke-‘ekAnt chhe, ekAnt chhe;’ paN bhAI! bhagavAn AtmA potAnA svabhAvamAn jAy tyAre samyak ekAnt thAy chhe. tyAre rAganun paragney tarIke gnAn thAy tene anekAnt kahe chhe. mArga to A chhe, bhAI!
rAg ane chaitanyasvabhAv be bhinna chIj chhe evA bhedagnAnanA abhAve are bhAI! tun chorAsInA avatAramAn anantakAL rakhaDayo. have to bhedagnAn kar. ahIn kahe chhe ke je vyavahAraratnatrayano rAg chhe te kShaNik chhe, chaitanyasvabhAvathI viruddha bhAv chhe, vibhAv chhe. e vibhAvanI Adi-madhya-antamAn pudgal vyApe chhe, AtmA nahi. juo, shubharAg chhe te chaitanyanI-jIvanI paryAy chhe, te kAI paranI nathI. paN e paryAy trikALI je chaitanyasvabhAv chhe tenI jAtanI nathI, mATe svabhAvanI draShTimAn ene achetan gaNIne pudgalapariNAm kahI chhe.
prashna– AtmA nishchay-vyavahAr mokShamArgane sAdhe chhe em shAstramAn Ave chhe ne?
uttara– hA, Ave chhe. paN eno artha shun? nishchay e ja enun kArya chhe, ane
PDF/HTML Page 896 of 4199
single page version
emAn te vyApe chhe; vyavahAramAn te vyApato nathI. parantu vyavahArano rAg e jAtano tyAn (sahachar) hoy chhe. vaLI nishchayano Arop vyavahAr upar karIne vyavahAr sAdhak kahevAmAn Avyo chhe. kharekhar to rAgathI bhinna paDatAn pragnAno anubhav je thayo te sAdhak chhe. svarUpano sAdhak to anubhav chhe. pragnAchhINI te sAdhan chhe em mokSha adhikAramAn kahyun chhe. je anubhavano viShay trikALI shuddha dravya chhe te anubhav-pragnAchhINI svarUpano sAdhak chhe. tyAn shubharAgane sahachar dekhIne Arop ApIne upachArathI sAdhak kahyo chhe. tene jo yathArtha mAnI le to draShTi viparIt chhe.
keTalAk panchamahAvratane sAdhan mAne chhe, enAthI nishchay pragaTe chhe em mAne chhe, te mokShanun paramparA sAdhan chhe em mAne chhe. paN kone? ane kayAn? jene ekalA vyavahAranI kriyA chhe ene to mithyAtvabhAv chhe, mUDhatAno bhAv chhe. mithyAtvamAn paDayo chhe ene vyavahAr kevo? bhAI! rAgathI bhinna paDIne, AtmA nirmaLAnandasvarUp prabhu bhagavAn chhe evo jeNe anubhav karyo chhe tene nishchay thayo chhe ane tenA sahachar rAgane Arop karIne upachArathI paramparA sAdhan kahyun chhe. sAdhan nathI ene sAdhan kahevun enun nAm vyavahAr chhe. bhAI! pragnAchhINI kaho ke svAnubhav kaho, te ek ja sAdhan chhe. A to antaranI vAto chhe. panDitAInA abhimAnathI dagdha koI satyane vInkhI nAkhe topaN satya to satya ja raheshe.
vAstavik sAdhan nishchay, pragaTayA vinA vyavahArane sAdhanano Arop paN apAto nathI. vyavahAr sAdhan chhe nahi, tathA nishchay vinA tene sAdhanano Arop paN na apAy.
are! bhagavAnanA virah paDayA! sarvagna vItarAg hAjar nathI. eTale nyAyamArgane lokoe maraDI-machaDI nAkhyo. paN em na kar, bhAI! tane dukh thashe. samyagdarshan vinA, svAnubhav vinA rAgane sAdhan mAnatAn tane dukh thashe, tArun ahit thashe. bhensanA AnchaLamAn dUdh hoy chhe tene jem baLukI bAI dohIne bahAr kADhe chhe tem, gAthAmAn kundakundAchAryadeve je bhAvo bharyA chhe tene amRutachandrasvAmIe TIkA dvArA dohIne bahAr kADhayA chhe. e bhAvone ahIn pravachanamAn kahevAmAn Ave chhe. bhAI! rAg te sAdhan nathI to sharIr dharmanun sAdhan to kayAnthI thAy? na ja thAy, na ja hoy.
prashna– ‘शरीरमाद्यं खलु धर्मसाधनम्’ em Ave chhe ne?
uttara– e to vyavahAranAn kathan chhe. tene yathArtha mAnI le te to upadeshane paN lAyak nathI. vyavahArathI nishchay pamAy eno artha shun? bhAI! vyavahAr chhe te nishchayane batAve chhe. paN vyavahArathI nishchay prApta thAy chhe em eno artha nathI. vyavahAranA lakShe nishchayamAn javAy em chhe ja nahi. vyavahAr nishchayane batAve chhe em AThamI gAthAmAn Avyun chhe. bhed abhedane batAve chhe, paN bhedanA lakShe abhedamAn na javAy.
PDF/HTML Page 897 of 4199
single page version
vyavahAr chhe te nishchayane batAve chhe eTale ke vyavahArano upadesh karanAr nishchayamAn tene laI javA mAge chhe; ane shrotA paN bhed upar lakSha na karatAn andar abhed, akhanD chhe tenun lakSha kare chhe-tyAre tene vyavahAr te sAdhan chhe em upachArathI Arop karIne kahevAmAn Ave chhe.
ahIn kahe chhe-gnAnI dharmI-jIv pudgalakarmane eTale rAganA bhAvane jANavAnun kArya svatantrapaNe kare chhe. AtmA tene jANavAnun kArya kare chhe topaN prApya, vikArya, nirvartya evun je vyApya lakShaNavALun paradravyasvarUp karma tene nahi karatA evA gnAnIne pudgal sAthe kartAkarmabhAv nathI. rAgane jANavA chhatAn rAg te karma ane AtmA rAgano kartA athavA rAg te kartA ane jANavAnA pariNAm thayA te karma evo sambandh gnAnIne nathI. bhAI! A param satya chhe, ane A sivAy bIjI vAto so TakA asatya chhe. AmAn koI chhUTachhATane avakAsh nathI. vastunI sthiti ja AvI chhe. gnAnI rAgane jANe chhatAn rAg sAthe tene kartAkarmabhAv nathI.
‘jIv pudgalakarmane jANe chhe topaN tene pudgal sAthe kartAkarmapaNun nathI.
sAmAnyapaNe kartAnun karma traN prakAranun kahevAmAn Ave chhe-nirvartya, vikArya ane prApya. kartA vaDe, je pratham na hoy evun navIn kAI utpanna karavAmAn Ave te kartAnun nirvartya karma chhe. kartA vaDe, padArthamAn vikAr-pheraphAr karIne je kAI karavAmAn Ave te kartAnun vikArya karma chhe. kartA, je navun utpanna karato nathI tem ja vikAr karIne paN karato nathI, mAtra jene prApta kare chhe te kartAnun prApya karma chhe.’
ahIn pratham nirvartya karma kahyun chhe. TIkAmAn pahelAn prApya karma lIdhun chhe. A kathananI shailI chhe. je rAg thAy te pudgalanun prApya karma chhe ane te samaye jANavAnA pariNAm je thAy te AtmAnun prApya karma chhe. pUrvanI dashA palaTIne te samaye je rAg thayo te pudgalanun vikArya karma chhe ane AtmAnA jANavAnA pariNAm pUrve je bIjA hatA te palaTIne te rAgane jANavAnA gnAnanA pariNAm thayA te AtmAnun vikArya karma chhe. je rAg navIn utpanna thayo te pudgalanun nirvartya karma chhe ane te rAgane jANavAnA je navIn pariNAm thayA te AtmAnun nirvartya karma chhe.
rAganA bhAvane ahIn pudgalanun prApya karma kahyun eTale koI em artha kare ke-juo, nimittathI kArya thayun ne? to te barAbar nathI. are bhAI! ahIn kaI apekShAe vAt karI chhe? pudgal chhe te vikAranun nimitta chhe. e vikAr ane nimitta banney par chIj chhe. e mATe vikArane paramAn nAkhyo chhe. bhAI! je vibhAv upaje chhe te shun svabhAvamAn chhe? nA; tethI vibhAvane paramAn nAkhI, nimittanI mukhyatAthI pudgalanun karma kahyun
PDF/HTML Page 898 of 4199
single page version
chhe. ane trikALI dhruv svabhAvabhAv potAno chhe em kahyun chhe. Am bannene (svabhAv- vibhAvane) judA pADayA chhe. have kahe chhe-‘jIv pudgalakarmane navIn UpajAvI shakato nathI kAraN ke chetan jaDane kem upajAvI shake? ahIn bhAShAmAn pudgalakarma kahyun chhe, paN emAn rAg paN bhego AvI jAy chhe. jIv pudgalanA kAryane eTale rAgane navIn UpajAvI shakato nathI. kem? to kahe chhe ke chetan jaDane kem UpajAvI shake? ahAhA...! shuddha chaitanyano pinD prabhu AtmA, rAg je achetan chhe, pudgalanA pariNAm chhe tene kem UpajAvI shake? (na ja UpajAvI shake) are! lokone abhyAs nahi eTale jhINun lAge chhe. keTalAk to vyavahAranI ruchimAn magna chhe. pAnch mahAvrat, samiti, gupti pALe, gharabAr chhoDayAn hoy, bAyaDI-chhokarAn chhoDayAn hoy eTale jANe ame keTalo tyAg karyo em mAne; paN bhAI! kharekhar ten shun chhoDayun chhe? rAganI ekatA chhoDI nahi to ten shun chhoDayun? parane chhoDavun e to asadbhUt vyavahAranayanun kathan chhe. e paN jene rAganI ekatA chhUTI chhe teNe parane chhoDayAn-em asadbhUt vyavahAranayathI kahevAy chhe. kharekhar to AtmAmAn paranAn grahaN-tyAg chhe ja nahi. ‘tyAg-upAdAn shUnyatva’ nAmanI AtmAmAn ek shakti evI chhe jenA kAraNe paranA grahaN-tyAg AtmA traNe kAL shUnya chhe. rajakaNane grahavun ke chhoDavun e AtmAmAn chhe ja nahi. rAganI ekatA tUTe, svarUpanA lakShe rAgathI bhinna paDe tyAre ‘rAg chhoDayo’-em kahevun e paN vyavahAranayanun kathan chhe. ane rAganA nimitto chhoDayA em kahevun e asadbhUt vyavahAranayanun kathan chhe. gAthA 34nI TIkAmAn Ave chhe ke-AtmAne parabhAvanA tyAganun kartApaNun nAmamAtra chhe. paramArthe rAganA tyAgano kartA AtmA chhe ja nahi. rAg enAmAn kayAn hato ke te rAgane chhoDe? rAg to pudgalanA pariNAm chhe. gnAtAdraShTAnA pariNAm pragaT thayA tyAre rAg utpanna thayo nahi eTale rAgane chhoDayo em vyavahAranayathI kathan karavAmAn Ave chhe. Am chhe to pachhI parane grahavun ne chhoDavun e kayAn rahyun? ATalAn dravya khape, ATalAn na khape; dUdh, dahIn ityAdi ras na khape e badhun paranun grahaN- tyAg AtmAmAn kayAn chhe? paranA lakShe rAg thato hato te svanA lakShe chhUTayo tyAre ATalo tyAg karyo em vyavahArathI kahevAmAn Ave chhe. bhAI! kathanamAn to bIjun shun Ave? kathanamAn to em Ave ke-vyavahAravrat grahaN karavAn, vrat pALavAn, atichAr TALavA-ityAdi. paN e badhun vyavahAranayanun kathan chhe em samajavun. jIv pudgalakarmane navIn upajAvI shakato nathI. AtmA gnAnasvabhAvI prabhu chhe. e rAgane upajAvI shakato nathI, kemake chetan jaDane kem upajAvI shake? chhaThThI gAthAmAn Ave chhe ke AtmA pramatta paN nathI, apramatta paN nathI kemake te shubhAshubhabhAvanA svabhAve thato nathI. shubhAshubh bhAv jaD chhe, achetan chhe ane bhagavAn AtmA shuddha
PDF/HTML Page 899 of 4199
single page version
chaitanyamUrti chhe. jo AtmA shubhAshubhabhAvarUpe thAy to te jaD thaI jAy. paN te kadIy gnAyakabhAvathI jaDabhAvarUp thato nathI. vyavahAraratnatrayano bhAv achetan chhe. tene AtmA upajAvI shakato nathI. AvI vAt chhe.
vyavahAraratnatrayano bhAv je achetan chhe te chaitanyabhAvanun sAdhan kem thAy? na ja thAy. je viruddha bhAv chhe te sAdhan na thAy. nishchayaratnatrayanI sAthe e jAtanA vikalpanI maryAdA varte chhe. mATe nimitta ane sahachar dekhIne tene Arop karIne sAdhan kahyo chhe. chhe to bandhanun kAraN, chhe to dukharUp bhAv, paN sahachar dekhIne AropathI vyavahAraratnatray nAm Apyun chhe. chAr maNanI ghaunnI guNI hoy tyAn bAradAn bhegun toLIne chAr maN aDhIsher kahevAy chhe, paN bAradAn e kAI mAl nathI. tem nishchayaratnatrayanI sAthe rAg hoy tene vyavahArathI ratnatray kahyo, paN e kAI sAchAn ratnatray nathI. bhAI! jem chhe tem yathArtha nirNay karavo paDashe. ahIn kahe chhe-‘mATe pudgalakarma jIvanun nirvartya karma nathI,’ arthAt rAg chhe te jIve UpajAvelun kArya nathI.
have kahe chhe-‘jIv pudgalamAn vikAr karIne tene pudgalakarmarUpe pariNamAvI shakato nathI kAraN ke chetan jaDane kem pariNamAvI shake? mATe pudgalakarma jIvanun vikArya karma paN nathI.’ je shubh pariNAm thayA e pudgalanun vikArya chhe, te jIvanun vikArya karma nathI.
‘paramArthe jIv pudgalane grahaN karI shakato nathI kAraN ke amUrtik padArtha mUrtikane kaI rIte grahaN karI shake? mATe pudgalakarma jIvanun prApya karma paN nathI.’ pudgalanI vAt karI chhe temAn rAg paN AvI jAy chhe. pahelun nirvartya lIdhun, pachhI vikArya lIdhun ane pachhI prApya karma kahyun.
‘A rIte pudgalakarma jIvanun karma nathI ane jIv teno kartA nathI. jIvano svabhAv gnAtA hovAthI gnAnarUpe pariNamato pote pudgalakarmane jANe chhe.’ gnAtA vikAs pAme to gnAnanA pariNAme-bhAve vikAs pAme. parantu gnAnasvarUpI AtmA rAgarUpe kem thAy? pote gnAtA hovAthI gnAnarUpe pariNamato pudgalakarmane jANe chhe, je rAganI kriyA thAy tene potAmAn rahIne potAthI jANe chhe. ene jANe chhe e vyavahAr thayo, nishchayathI to potAne anubhave chhe- jANe chhe.
bhAI! A bhav anant bhavanA abhAv mATe chhe. jene janma-maraNathI chhUTavun chhe teNe potAnA hitanI A vAt samajavI paDashe.
have kahe chhe-‘mATe pudgalakarmane jANatA evA jIvano paranI sAthe kartAkarmabhAv kem hoI shake? na ja hoI shake.’ lyo 76 pUrI thaI.
PDF/HTML Page 900 of 4199
single page version
स्वपरिणामं जानतो जीवस्य सह पुद्गलेन कर्तृकर्मभावः किं भवति किं न भवतीति चेत्–
णाणी जाणंतो वि हु सगपरिणामं अणेयविहं।। ७७।।
ज्ञानी जानन्नपि खलु स्वकपरिणाममनेकविधम्।। ७७।।
have pUchhe chhe ke potAnA pariNAmane jANatA evA jIvane pudgal sAthe kartAkarmabhAv (kartAkarmapaNun) chhe ke nathI? teno uttar kahe chhe-
paradravyaparyAye na praName, nav grahe, nav Upaje. 77.
gAthArtha– [ज्ञानी] gnAnI [अनेकविधम्] anek prakAranA [स्वकपरिणामम्] potAnA pariNAmane [जानन् अपि] jANato hovA chhatAn [खलु] nishchayathI [परद्रव्यपर्याये] paradravyanA paryAyamAn [न अपि परिणमति] pariNamato nathI, [न गृह्णाति] tene grahaN karato nathI ane [न उत्पद्यते] te-rUpe Upajato nathI.
TIkA– prApya, vikArya ane nirvartya evun, vyApyalakShaNavALun AtmAnA pariNAmasvarUp je karma (kartAnun kArya), tenAmAn AtmA pote antarvyApak thaIne, Adi-madhya-antamAn vyApIne, tene grahato, te-rUpe pariNamato ane te-rUpe Upajato thako, te AtmapariNAmane kare chhe; Am AtmA vaDe karavAmAn Avatun je AtmapariNAm tene gnAnI jANato hovA chhatAn, jem mATI pote ghaDAmAn antarvyApak thaIne, Adi-madhya-antamAn vyApIne, ghaDAne grahe chhe, ghaDArUpe pariName chhe ane ghaDArUpe Upaje chhe tem, gnAnI pote bAhyasthit evA paradravyanA pariNAmamAn antarvyApak thaIne, Adi-madhya-antamAn vyApIne, tene grahato nathI, te-rUpe pariNamato nathI ane te-rUpe Upajato nathI; mATe, joke gnAnI potAnA pariNAmane jANe chhe topaN, prApya, vikArya ane nirvartya evun je vyApyalakShaNavALun paradravyapariNAmasvarUp karma, tene nahi karatA evA te gnAnIne pudgal sAthe kartAkarmabhAv nathI.
bhAvArtha– 76 mI gAthAmAn kahyun hatun te anusAr ahIn paN jANavun. tyAn ‘pudgalakarmane jANato gnAnI’ em hatun tene badale ahIn ‘potAnA pariNAmane jANato gnAnI’ em kahyun chhe-eTalo pher chhe.