PDF/HTML Page 901 of 4199
single page version
have pUchhe chhe ke potAnA pariNAmane jANatA evA jIvane pudgal sAthe kartAkarmabhAv chhe ke nathI? gAthA 76mAn em hatun ke rAgane jANatA evA jIvane rAg sAthe kartAkarmabhAv nathI. ahIn em prashna chhe ke potAnA pariNAmane jANatA evA jIvane pudgal sAthe kartAkarmabhAv chhe ke nathI? keTalI spaShTatA karI chhe! aho! koI dhanya ghaDIe samayasAr rachAI gayun chhe. jagatanAn sadbhAgya ke AvI chIj rahI gaI. ahA! eNe to kevaLInA virah bhUlAvyA chhe. ahIn pUchhe chhe ke potAnA pariNAmane jANavAnun karma kare chhe evA jIvane rAg sAthe, pudgal sAthe kartAkarmabhAv chhe ke nahi? potAnA pariNAmane jANavAnun karma to kare chhe to bhegun paranun kArya paN kare chhe ke nahi?
lokomAn kahevAy chhe ne ke ek gAyano govAL te pAnch gAyono govAL. ek gAyane chAravA laI jAy to bhegI pAnchane chAravA laI jAy emAn shun? em AtmA potAnA pariNAmane jANavAnun karma kare chhe to bhegun paranun rAgarUpI karma kare chhe ke nahi? tene rAg sAthe kartAkarma sambandh chhe ke nahi? shiShyanA A prashnano uttar kahe chhe-
juo, vastunI sthitinun A varNan chhe. dharmIne shun hoy chhe ane agnAnIne shun hoy chhe enI A vAt chhe. dharmIne AtmAnI-shuddha chaitanyanI draShTi hoy chhe. tenA gnAnanun svaparaprakAshak sAmarthya hovAthI gnAnabhAve pariNamato gnAnI sva-parane jem chhe tem jANe chhe enI ahIn vAt chhe. kahe chhe-
‘prApya, vikArya ane nirvartya evun, vyApyalakShaNavALun AtmAnA pariNAmasvarUp je karma, tenAmAn AtmA pote antarvyApak thaIne, Adi-madhya-antamAn vyApIne, tene grahato, te-rUpe pariNamato ane te-rUpe Upajato thako, te AtmapariNAmane kare chhe.’
gnAnanA je pariNAm (gnAnIne) thayA te, te kALe prApta thAy chhe. dhruv chhe eTale ke te kALe te ja thavAnA chhe em nishchit chhe. A prApya karmanI vyAkhyA chhe. AtmAnA jANavAnA je pariNAm thayA te te kALe te ja thavAnA hatA te thayA tene prApya eTale dhruv kahevAy chhe. AtmA tene pahonchI vaLe chhe. jANavAnA, dekhavAnA, shraddhavAnA, je pariNAm chhe te AtmAnun prApya karma chhe. eTale ke te kALe te (pariNAm) dhruv chhe. te kALe te ja thavAnA hatA je thayA chhe ane tene AtmA meLave chhe, pahonche chhe, prApta kare chhe. vaLI e ja pariNAmane vikArya karma kahe chhe. pratham je hatA te palaTIne A thayA mATe tene vikArya karma kahe chhe. ane te samaye navA UpajyA tethI tene nirvartya karma kahe chhe.
PDF/HTML Page 902 of 4199
single page version
enA e ja pariNAmane nirvartya karma kahe chhe. Avun je vyApyalakShaNavALun (gnAn-shraddhAnarUp) karma temAn AtmA pote antarvyApak thaIne te pariNAmane kare chhe.
dravyanI nirmaL paryAy te enun vyApyalakShaNavALun kArya chhe. te vakhate e ja kArya thavAnun chhe evun je AtmAnA pariNAmasvarUp karma eTale ke gnAtA-draShTAnA pariNAm svarUp- samyagdarshan-gnAn-chAritranA pariNAmasvarUp karma, temAn AtmA pote antarvyApak thaIne, Adi- madhya-antamAn vyApe chhe. juo, dravyadraShTivantane gnAtA-draShTAnA je nirmaL pariNAm thayA tenI AdimAn AtmA chhe, madhyamAn AtmA chhe ane antamAn paN AtmA chhe. te rAgane jANe chhe mATe tenI AdimAn rAg chhe em nathI. rAg chhe mATe jANavAnA pariNAm thayA em rAganI apekShA nathI. potAnA AtmapariNAmane grahatAn-jANatAn AtmAne rAg sAthe kartAkarmapaNun chhe em nathI. pote svayam antarvyApak thaIne potAnA jANavAnA pariNAmane AtmA kare chhe. sanskRit pAThamAn ‘svayam’ shabda paDayo chhe. AtmA svayam potAnA Atma-pariNAmane kare chhe.
prashna– AtmA kAI karato nathI ne?
uttara– hA, paN e vAt atyAre ahIn nathI levI. ahIn to atyAre parathI ane rAgathI bhinna pADavun chhe ane svathI (nirmaL paryAyathI) abhinna siddha karavun chhe. dravya ane tenI nirmaL paryAyane ahIn abhed batAvavI chhe. kahyun ne ke AtmA svayam antarvyApak thaIne potAnA AtmapariNAmane kare chhe. ahA! je nirmaL paryAy thaI te AtmAnun kartavya chhe. potAnA gnAtA- draShTAnA je nirmaL pariNAm thayA tenI Adi-madhya-antamAn AtmA pote vyApe chhe. te nirmaL pariNAm AtmA svayam kare chhe em ahIn siddha karavun chhe. mATe svabhAvanA Ashraye je vItarAgI paryAy thaI te pariNAmane grahato eTale ke prApta karato ane te-rUpe pariNamato ane Upajato te AtmapariNAmane AtmA kare chhe.
A mUL vAt chhe ane chhe ghaNI UnchI. kahe chhe ke jenun lakSha trikALI shuddha dravya upar chhe ene je pariNAm thayA te pariNAmanI AdimAn bhagavAn AtmA chhe. te pariNAmane AtmA grahe chhe. dharmanI jene dashA thaI chhe ene shubhabhAv Ave, paN tene jANavAnun kAm AtmA kare chhe. te paN shubhabhAv chhe mATe jANe chhe em nathI. svaparaprakAshak evA gnAnanA pariNamananI AdimAn AtmA pote ja chhe. parane jANe chhe mATe tyAn paranI apekShA chhe em nathI. ahAhA...! duniyA sAthe meL na khAy evI A gajab vAt chhe! (duniyA sAthe meL chhe te toDe to samajAy evI chhe.)
A vANI (jinavANI) sAmbhaLe chhe e shun shubhabhAv nathI? e shubhabhAv chhe. ashubhathI bachavA e shubhabhAv Ave chhe. ahIn kahe chhe ke shubhabhAvanA kALe AtmA (gnAnI)
PDF/HTML Page 903 of 4199
single page version
je svaparaprakAshakapaNe gnAnabhAve pariName chhe te gnAnapariNAmano AtmA kartA chhe; rAgano (shubhabhAvano) kartA nathI. rAgane-shubhabhAvane jANavAnA je pariNAm thayA teno AtmA kartA chhe. A vastusthiti chhe.
bhAI! AvI vastusthitino andar nirNay na kare tyAn sudhI dharmanI sharUAt kem thAy? shraddhA-gnAn-ramaNatAnA je AtmapariNAm tene grahato, te-rUpe pariNamato ane te-rUpe Upajato thako te pariNAmane AtmA kare chhe. grahato e prApya, pariNamato e vikArya ane Upajato e nirvartya karma thayun. ahIn to atyAre parathI bhinna pADavAnI vAt chhe. paryAyathI dravya bhinna chhe ane paryAy paryAyane kare chhe e vAt ahIn siddha karavI nathI. kharekhar to em chhe ke paryAy paryAyane kare chhe, dravya karatun nathI. parantu ahIn to pararUpe pariNamato nathI ane svapaNe pariName chhe evo AtmA potAnA pariNAmane kare chhe em ahIn sAbIt karavun chhe.
bhAI! svabhAvadraShTi karavAnI A vAt chhe. ashubhathI bachavA shubhabhAv bhale ho; shubh chhoDIne ashubh karavA em ahIn vAt nathI. shubhanI ruchi chhoDIne dravyanI ruchi kar-em ahIn vAt chhe. sarvathA shuddhopayog thAy tyAre shubh chhUTI jAy chhe. shubhopayoganI dashA e dharmInI (dharmanI) dashA nathI, je jANavAnA pariNAm thAy te dharmanI dashA chhe ane tenI AdimAn AtmA chhe. AtmA kartA thaIne jANavAnA pariNAmane kare chhe, te-rUpe pariName chhe, te- rUpe Upaje chhe.
have kahe chhe-‘Am AtmA vaDe karavAmAn Avatun je AtmapariNAm tene gnAnI jANato hovA chhatAn, jem mATI pote ghaDAmAn antarvyApak thaIne Adi-madhya-antamAn vyApIne, ghaDAne grahe chhe, ghaDArUpe pariName chhe ane ghaDArUpe Upaje chhe tem, gnAnI pote bAhyasthit evA paradravyanA pariNAmamAn antarvyApak thaIne, Adi-madhya-antamAn vyApIne, tene grahato nathI, te- rUpe pariNamato nathI ane te-rUpe Upajato nathI.’
juo, samyagdarshan, samyaggnAn ane shAntinA je pariNAm thayA tene grahato, te-rUpe pariNamato ane te-rUpe Upajato AtmA potAnA pariNAmane kare chhe; paN vyavahAranA pariNAmane AtmA karato nathI. potAnA pariNAmane jANatA evA AtmAne par sAthe kartAkarmasambandh nathI. vyavahArano shubharAg chhe tethI ahIn AtmapariNAm thayA chhe em nathI. tathA vyavahArane jANe chhe tethI te vyavahArano kartA chhe em paN nathI. AtmAnA Ashraye thayelA pariNAmano kartA, grahanAr, pariNamanAr AtmA chhe.
juo, prashna em hato ke potAnA nirmaL pariNAmane jANato hovA chhatAn te rAganA kAryano kartA chhe ke nahi? AtmA jANavAnun kArya to kare chhe; to rAgano kartA thaIne bhegun rAganun kArya kare chhe ke nahi? ek gAyano govAL te pAnch gAyano govAL-em
PDF/HTML Page 904 of 4199
single page version
chhe ke nahi? to kahe chhe ke em nathI. ‘vastu sahAvo dhammo’-vastuno svabhAv dharma chhe. AtmA vastu chhe-teno svabhAv gnAn, darshan, Anand chhe. jyAn svabhAvanI draShTi thaI tyAn samyagdarshan-gnAn- chAritrarUp nirmaL pariNAm thayA. te nirmaL pariNAmane gnAnI karato hovA chhatAn, ane tene jANato hovA chhatAn, paranI sAthe tene kartAkarmabhAv nathI em kahe chhe.
mATI pote ghaDAmAn antarvyApak thaIne ghaDAne kare chhe. ghaDo thavAnI Adi-madhya-antamAn mATI chhe. kumbhArano hAth aDayo mATe kumbhAr ghaDo thavAnI AdimAn chhe em nathI. kumbhAr prasarIne ghaDo thato nathI. ghaDArUp kAryamAn kumbhAr prasarato nathI, paN mATI pote ghaDAmAn prasarIne-vyApIne ghaDAne kare chhe, ghaDAne grahe chhe. ghaDo te mATInun prApya chhe. te samayanun te dhruv prApya chhe. vikArya chhe te vyay ane nirvartya chhe te utpAd chhe te vakhate je paryAy thavAnI hatI te thaI mATe tene dhruv kahI chhe. chhe to paryAy, paN nishchit chhe tethI dhruv kahI chhe. ahIn ek samayanI paryAyamAn utpAd-vyay-dhruv kahyA chhe. aho! AchAryanI ajab shailI chhe! kahe chhe ke mATI pote ghaDAmAn antarvyApak thaIne ghaDAne grahe chhe. ghaDAnI paryAy te mATInun te samayanun dhruv chhe, prApya chhe. ahAhA...! te samayanI paryAy te ja thavAnI chhe. juo ne! badhun kramabaddha chhe em ahIn siddha kare chhe. kumbhAr ghaDAne kare chhe e vAt ja nathI.
jem mATI ghaDAmAn antarvyApak thaIne ghaDAne grahe chhe, ghaDArUpe pariName chhe, ghaDArUpe upaje chhe tem AtmA pUrNAnandano nAth prabhu bAhyasthit evA paradravyanAn pariNAmamAn eTale ke vyavahAraratnatrayanA shubharAgamAn antarvyApak thaIne, Adi-madhya-antamAn vyApIne tene grahato nathI, te-rUpe pariNamato nathI, te-rUp Upajato nathI. shubharAganI AdimAn AtmA nathI, madhyamAn AtmA nathI, antamAn AtmA nathI. rAganI Adi-madhya-antamAn pudgal chhe. dharmI jIv jem vItarAgI shuddha ratnatrayanA pariNAmamAn antarvyApak thaIne, tenA Adi-madhya-antamAn vyApIne te nirmaL pariNAmane grahe chhe tem vyavahAranA shubharAgane tenA Adi-madhya-antamAn vyApIne grahato nathI. rAg chhe e to pudgalanun prApya karma chhe. pudgal tene grahe chhe, pudgal te-rUpe pariName chhe; pudgal te-rUpe Upaje chhe.
bhAI! dhyAn rAkhe to A samajAy evun chhe. A to satnA sharaNe javAnI vAt chhe. duniyA na mAne tethI shun? sat to trikAL sat ja raheshe. AtmA anant shaktinun dhAm chaitanyasvabhAvI bhagavAn chhe. e trikALI dhruv prabhune grahatAn, eno Ashray letAn je shaktirUpe chhe te vyaktirUpe pragaT thayo. tyAn je samyagdarshan-gnAn-chAritranA nirmaL pariNAm thayA tenI Adi-madhya-antamAn AtmA chhe. parantu rAganA Adi-madhya-antamAn AtmA nathI. tethI AtmA rAgapariNAmane karato nathI. vyavahAr ratnatrayano shubharAg je bAhyasthit paradravyanA pariNAm chhe tene AtmA grahato nathI. tethI gnAnI-dharmI te shubharAgano kartA nathI.
PDF/HTML Page 905 of 4199
single page version
prashna– savikalpadvArathI nirvikalpatAnI vAt panDitapravar shrI ToDaramalajIe rahasyapUrNa chiTThImAn karI chhe ne? uttara– bhAI! eno artha evo chhe ke Avo vikalpa hato tene chhoDIne nirvikalpatA thAy chhe, -Avun tyAn gnAn karAvyun chhe. parantu AvA vikalpa Ave mATe enAthI nirvikalpadashA thAy em artha nathI. e taraphanun lakSha chhoDe tyAre nirvikalpatA thAy chhe. lokone shubhabhAv chhoDavAnun Akarun paDe chhe; paN shun thAy? shubhabhAv to je nigodamAn jIvo paDayA chhe temane paN nirantar thAy chhe. kShaNe shubh, kShaNe ashubh-em shubhAshubhanI nirantar dhArA vahe chhe. ek sharIramAn nigodanA je anant jIv chhe temane kShaNekShaNe shubhAshubh thayA ja kare chhe. e kAI navIn nathI.
prashna– pravachanasAranI gAthA 24pamAn shubhopayogI paN shramaN chhe em kahyun chhe ne? uttara– e to dharmapariNat muninI vAt karI chhe. shuddhopayogI nirAsrav chhe ane shubhopayog hoy tyAn sudhI sAsrav chhe. dharmapariNat muni traN kaShAyanA abhAvavALo chhe tyAre to tene muni kahyo chhe. tene shubhopayog hoy chhatAn shramaN kahevAmAn Avyo chhe. paN ekalA shubhabhAvavALA muninI tyAn vAt nathI. evA shubhabhAv to agnAnIe anantavAr karyA chhe. shubhabhAv ho, paN e kAI dharma chhe ke dharmanun kAraN chhe em nathI. hoy chhe e jANavA mATe chhe. bApu! Avun vItarAganun kahelun shuddha tattva pakaDe nahi ene dharma kem thAy?
have kahe chhe-‘mATe, jo ke gnAnI potAnA pariNAmane jANe chhe topaN, prApya, vikArya ane nirvartya evun je vyApyalakShaNavALun paradravyapariNAmasvarUp karma, tene nahi karatA evA gnAnIne pudgal sAthe kartAkarmabhAv nathI.’ gnAnI potAnA pariNAmane jANe chhe, jANavAnun kAm kare chhe. kare chhe mATe bhegun rAganun kArya paN te kare chhe em nathI em kahe chhe. gnAnI potAnA pariNAm eTale samyagdarshan- gnAn-chAritrarUp shuddha ratnatrayanA mokShamArganA pariNAmane kare chhe topaN prApya, vikArya ane nirvartya evun je vyApyalakShaNavALun par dravya pariNAmasvarUp karma tene te karato nathI. tethI tene pudgal sAthe kartAkarmabhAv nathI. juo, be ja bhAg pADayA chhe. ekakor svabhAv, bIjI kor vibhAv. bhAI! bhedagnAn karavAnI A vAt chhe. vibhAvanI sAthe jIvane ekatAbuddhi chhe e ja mahA mithyAtvanI gAnTh chhe. vibhAvamAn tAdAtmyano abhyAs chhe e ja mithyAtva chhe. e vibhAv ane shuddha chaitanyasvabhAvanI bhinnatA karavI e vastunA svabhAvarUp samyagdarshan chhe.
bhAI! navamI graiveyak jAy evA shubhabhAv anantavAr karyA, chhatAn ene dharma thayo nahi. ane enAthI koIne dharma thayo paN nathI. vastra chhoDayAn mATe munipaNun AvI gayun em nathI. svamAn ugra Ashray thAy tyAre chAritra pragaTe chhe. parantu vyavahAranI kriyA pALe chhe mATe
PDF/HTML Page 906 of 4199
single page version
chAritra pragaTe chhe em nathI. chAritra to AtmAno guN chhe, vItarAgI shakti chhe. eno Ashray laIne visheSh ekAgra thAy tyAre tene chAritradashA pragaT thAy chhe. evA chAritravantane te kALamAn panchamahAvratAdinA pariNAm hoy chhe ane tene vyavahAr kahevAmAn Ave chhe. agnAnIne vyavahAr kevo? samayasAr gAthA 413mAn traN bol kahyA chhe-teo (agnAnIo) anAdirUDh, vyavahAramUDh, nishchay par anArUDh vartatA thakA bhagavAn samayasArane dekhatA- anubhavatA nathI em kahyun chhe. jene Atmadarshan thayun nathI ane bAhya vyavahArane pALe chhe tene anAdirUDh vyavahAramUDh kahyo chhe. jANanAr jAgyo nathI tene vyavahAr kevo? A vastusthiti chhe.
ahIn kahe chhe ke-gnAnI potAnA pariNAmane jANe chhe topaN prApya, vikArya ane nirvatya evun je vyApyalakShaNavALun paradravyapariNAmasvarUp karma tene nahi karatA evA gnAnIne pudgal sAthe kartAkarmapaNun nathI. keTalI spaShTatA chhe!
gAthA 76 mAn kahyun hatun te anusAr ahIn paN bhAvArtha jANavo. tyAn gAthA 76 mAn ‘pudgalakarmane jANato gnAnI’ em hatun ene badale ahIn ‘potAnA pariNAmane jANato gnAnI’ em kahyun chhe. bas ATalo pher chhe. lyo, gAthA 77 pUrI thaI.
PDF/HTML Page 907 of 4199
single page version
पुद्गलकर्मफलं जानतो जीवस्य सह पुद्गलेन कर्तृकर्मभावः किं भवति किं न भवतीति चेत्–
णाणी जाणंतो वि हु पोग्गलकम्मप्फलमणंतं।। ७८।।
ज्ञानी जानन्नपि खलु पुद्गलकर्मफलमनन्तम्।। ७८।।
have pUchhe chhe ke pudgalakarmanA phaLane jANatA evA jIvane pudgal sAthe kartAkarmabhAv (kartAkarmapaNun) chhe ke nathI? teno uttar kahe chhe-
paradravyaparyAye na praName, nav grahe, nav Upaje. 78.
gAthArtha– [ज्ञानी] gnAnI [पुद्गलकर्मफलम्] pudgalakarmanun phaL [अनन्तम्] ke je anant chhe tene [जानन् अपि] jANato hovA chhatAn [खलु] paramArthe [परद्रव्यपर्याये] paradravyanA paryAyarUp [न अपि परिणमति] pariNamato nathI, [न गृह्णाति] tene grahaN karato nathI ane [न उत्पद्यते] te-rUpe Upajato nathI.
TIkA– prApya, vikArya ane nirvartya evun, vyApyalakShaNavALun sukhadukhAdirUp pudgalakarmaphaLasvarUp je karma (kartAnun kArya), tenAmAn pudgaladravya pote antarvyApak thaIne, Adi-madhya-antamAn vyApIne, tene grahatun, te-rUpe pariNamatun ane te-rUpe Upajatun thakun, te sukhadukhAdirUp pudgalakarmaphaLane kare chhe; Am pudgaladravya vaDe karavAmAn Avatun je sukhadukhAdirUp pudgalakarmaphaL tene gnAnI jANato hovA chhatAn, jem mATI pote ghaDAmAn antarvyApak thaIne, Adi-madhya-antamAn vyApIne, ghaDAne grahe chhe, ghaDArUpe pariName chhe ane ghaDArUpe Upaje chhe tem, gnAnI pote bAhyasthit evA paradravyanA pariNAmamAn antarvyApak thaIne, Adi-madhya-antamAn vyApIne, tene grahato nathI, te-rUpe pariNamato nathI ane te-rUpe Upajato nathI; mATe, joke gnAnI sukhadukhAdirUp pudgalakarmanA phaLane jANe chhe topaN, prApya, vikArya ane nirvartya evun je vyApyalakShaNavALun paradravyapariNAmasvarUp karma, tene nahi karatA evA te gnAnIne pudgal sAthe kartAkarmabhAv nathI.
bhAvArtha– 76mI gAthAmAn kahyun hatun te anusAr ahIn paN jANavun. tyAn ‘pudgalakarmane jANato gnAnI’ em hatun tene badale ahIn ‘pudgalakarmanA phaLane jANato gnAnI’ em kahyun chhe-eTalun visheSh chhe.
PDF/HTML Page 908 of 4199
single page version
have pUchhe chhe ke pudgalakarmanA phaLane jANatA evA jIvane pudgal sAthe kartAkarmabhAv chhe ke nathI? 76mI gAthAmAn pudgalakarma eTale rAgane jANatA gnAnInI vAt karI hatI. ahIn pudgalakarmanun phaL je harakh-shokanA bhAv tene jANatA gnAnIne pudgal sAthe kartA-karmabhAv chhe ke nathI?-te vAt kare chhe. juo, harakhashokanA bhAv e pudgalakarmanun phaL chhe ane atIndriy Anand e AtmAnun phaL chhe.
pravachanasAramAn Ave chhe ke shuddhopayogarUp karmanun phaL Anand chhe. tyAn shuddhopayogane karma kahyun chhe. AtmAnA pariNAm shuddhopayog chhe, nirmaL shraddhA-gnAn-chAritra chhe. tenun karmaphaL Anand chhe. ahIn rAgadveShanA pariNAm te pudgalakarma chhe. enun phaL harakh, shok, dukh chhe. are! bhagavAnanA A bharatamAn virah paDayA! samosaraNastutimAn Ave chhe ke-re! re! sImandhar jinanA virahA paDayA A bharatamAn’ -ane A badho goTo UThayo. shiShya pUchhe chhe ke pudgalakarma je shubhAshubh rAg chhe enun phaL je sukh-dukh, harakh-shok tene jANatA gnAnIne pudgal sAthe kartAkarmabhAv chhe ke nathI? harakh-shokanA bhAv thAy ene jANe chhe eTalo sambandh to chhe, to ene bhogave chhe ke nahi? enI sAthe kartAkarmano sambandh chhe ke nahi? A prashnano uttar gAthAmAn kahe chhe-
juo, ‘परदव्वपज्जाए’–paradravyaparyAy shabda pAThamAn paDayo chhe. 76, 77 ane 78 traNe gAthAmAn A shabda paDayo chhe. eTale ke dayA, dAn Adi vikalpo ane harakh-shokanA pariNAm e badhA paradravyanI paryAyarUp pariNAm chhe em ahIn kahe chhe. ‘prApya, vikArya ane nirvartya evun, vyApyalakShaNavALun sukhadukhAdirUp pudgalakarma- phaLasvarUp je karma, tenAmAn pudgaladravya pote antarvyApak thaIne, Adi-madhya-antamAn vyApIne, tene grahatun, te-rUpe pariNamatun ane te-rUpe Upajatun thakun, te sukhadukhAdirUp pudgal karmaphaLane kare chhe.’ shun kahe chhe? je harakh-shokanA pariNAm thAy chhe te pudgalanun prApya eTale dhruv chhe. dhruv chhe eTale je pariNAm thavAnA chhe te ja thayA chhe; ane tene pudgal prApta kare chhe, AtmA prApta karato nathI. juo, ahIn dravyadraShTi ane svabhAvanI apekShAthI A vAt chhe. jyAre gnAnapradhAn shailI hoy tyAre e sukh-dukhanA pariNAmanun bhoktApaNun jIvane chhe, tathA rAg-dveSh, sukh-dukhanI avasthA jIvanI chhe em kathan Ave. jIv pote te-rUpe pariName chhe ane tenun kartApaNun jIvane chhe em gnAnanay jANe chhe. trikALI svabhAvanI apekShAe vikArI pariNAm jIvanA nathI. parantu paryAyanun gnAn karavAnI apekShAthI vikArI
PDF/HTML Page 909 of 4199
single page version
pariNAm jIvanI paryAyamAn potAthI thayA chhe. Am jyAn je apekShAthI kathan hoy tyAn te pramANe samajavun joIe.
prApya eTale dhruv-eTale ke harakh-shokanA pariNAm te samaye je thavAnA chhe te ja thayA chhe-te prApya, vikArya eTale pariNamatun ane nirvartya eTale Upajatun, evun vyApyalakShaNavALun sukh-dukh, harakh-shok, rati-arati Adi je pariNAm chhe te pudgalakarmaphaLasvarUp chhe em kahe chhe. bhagavAn AtmAno pAk to AnandasvarUp chhe. enun phaL to Anand chhe. nityAnandasvarUp prabhu AtmA-enun shuddhopayogarUp je karma tenun phaL Anand chhe. paryAyamAn atIndriy Anandanun phaL Ave te AtmAnA pariNAm chhe. ane sukhadukhanA je vibhAv pariNAm chhe te AtmAnA pariNAm nahi, e to pudgalanA pariNAm chhe. harakh-shok AdinA pariNAm pudgalakarmaphaLasvarUp chhe.
prashna– Ap vikArI pariNAmane pudgalanA pariNAm kem kaho chho?
uttara– bhAI! vikAr chhe te vastunA svarUpamAn nathI. vastumAn eTale AtmAmAn evo koI guN ke shakti nathI je vikArane kare. tethI tene par gaNIne pudgalanA pariNAm kahIne bhinna pADI nAkhyA, ane chaitanyasvarUp AtmAne tenAthI bhinna karI nAkhyo chhe. chaitanyasvarUpane dravya-guN-paryAyathI bhinna pADI vikArathI bhedagnAn karAvyun chhe. chaitanyanA dravya-guNathI to vikAr bhinna chhe ja, parantu paryAyathI paN vikArane bhinna pADavA tene pudgalanA pariNAm kahyA chhe. ekAnt chhoDIne je apekShA hoy te apekShAthI yathArtha samajavun joIe.
pudgalakarmaphaL je kartAnun kArya thayun tenAmAn pudgaladravya antarvyApak thaIne, Adi-madhya- antamAn vyApIne te harakh-shokarUp pudgalakarmaphaLane kare chhe. harakh-shokanA bhAv kare evI AtmAmAn koI shakti nathI. Anandano nAth evo bhagavAn AtmA harakh-shok AdirUpe kem pariName? e to AnandarUpe pariName evo teno svabhAv chhe. dharma paN AnandarUp ja chhe. e AnandanA pariNAm te jIvanun prApya, vikArya ane nirvartyarUp karma chhe ane harakh-shok Adi vikAranA pariNAm pudgalanun karma chhe. kahe chhe ke harakh-shok Adi bhAvamAn pudgaladravya antarvyApak thaIne, Adi-madhya-antamAn vyApIne tene kare chhe. harakh-shokanI paryAyamAn, jIvanI nabaLAI hatI mATe e bhAv thayo em nahIn. jIvanI nabaLAIthI viparItapaNe pariNamyo mATe harakhashok thavAmAn jIvano k kansh chhe e vAt ahIn nathI. svabhAvamAn vibhAv chhe ja nahi pachhI eno ansh kay AnthI Avyo? madhyastha thaIne potAno pakSha chhoDIne samaje to A samajAy evun chhe.
aho! AchArya bhagavantoe kamAl kAm karyAn chhe. digambar AchAryo dharmanA sthambh hatA. teoe dharmanI sthiti yathAvat UbhI rAkhI chhe. ahIn kahe chhe ke puNya-
PDF/HTML Page 910 of 4199
single page version
pApanA bhAvanun phaL je harakhashokanA pariNAm e pudgalanun kArya chhe, jIvanun nahi; svadravyasvarUp bhagavAn AtmAnun e kArya nahi. pudgal temAn Adi-madhya-antamAn vyApIne tene grahe chhe, pahonche chhe. te kALanun te pudgalanun vyApya chhe, AtmAnun nahi. pudgalakarma te-rUpe pariNamatun, te-rUpe Upajatun thakun te sukhadukhAdi pudgalakarmaphaLane kare chhe.
have kahe chhe-‘Am pudgaladravya vaDe karavAmAn Avatun je sukhadukhAdirUp pudgalakarmaphaL tene gnAnI jANato hovA chhatAn, jem mATI pote ghaDAmAn antarvyApak thaIne, Adi-madhya-antamAn vyApIne, ghaDAne grahe chhe, ghaDArUpe pariName chhe ane ghaDArUpe Upaje chhe tem, gnAnI pote bAhyasthit evA paradravyanA pariNAmamAn antarvyApak thaIne, Adi-madhya-antamAn vyApIne, tene grahato nathI, te-rUpe pariNamato nathI ane te-rUpe Upajato nathI.’
juo, pudgalakarmaphaLane gnAnI jANe chhe e vyavahAr kahyo. te sambandhInun gnAn thAy chhe tethI karmaphaLane jANe chhe em kahyun. kharekhar to gnAnI potAne jANe chhe. jevI sukhadukhanI kalpanA thaI evun ja gnAn ahIn jANe chhe tethI enun gnAn chhe em kahyun paN gnAn to AtmAnun chhe. jevo harakhashokano bhAv thAy tevun te prakAranun ahIn gnAn thAy chhe. tethI kahyun ke gnAnI pudgalakarmaphaLane jANato, jem mATI ghaDAmAn antarvyApak thaIne ghaDAne grahe chhe tem, gnAnI pote bAhyasthit evA paradravyanA pariNAmamAn antarvyApak thaIne tene grahato nathI. harakhashokanA pariNAmane dharmI jIv grahato nathI, te-rUpe pariNamato nathI, te-rUpe Upajato nathI. pudgalakarmanA udayamAn lakSha jatAn je sukhadukhanA pariNAm thAy e pudgalanA pariNAm chhe; bhagavAn AtmAnA e bhAv chhe ja nahi. ahIn to gnAnInI vyAkhyA chhe ne? dharmI jIvanI draShTi trikALI svabhAv upar hovAthI, nirvikArI dashA enun prApya, vikArya, nirvartya karma chhe, paN vikAr enun karma nathI. gnAnI vikArano kartA nathI.
ahAhA...! mATI ghaDAmAn vyApIne ghaDAne grahe chhe, kumbhAr nahi. ghaDAnI AdimAn mATI chhe, kumbhAr tenI AdimAn nathI. mATI ghaDAmAn antarvyApak thaIne, Adi-madhya-antamAn prasarIne ghaDAne grahe chhe, paN kumbhAr ghaDAmAn prasare chhe em nathI. ghaDAnI paryAy te mATInun prApya chhe, dhruv chhe. te kALe ghaDAnI paryAy dhruv chhe eTale chokkas chhe ane mATI tene grahe chhe. pUrvanI paryAy je pinDarUp hatI teno vyay thaIne ghaDAnI paryAy thaI te mATInun vikArya chhe, kumbhAranun nahi. kumbhAranI paryAyamAn kumbhAr hoy. kumbhAr potAnI paryAyamAn vyApIne potAnI paryAyano kartA thAy, paN ghaDAno nahi. paranI paryAyamAn kumbhAranun vyApyavyApakapaNun kayAn chhe? (nathI ja)
tem gnAnI pote bAhyasthit evA paradravyanA pariNAmamAn antarvyApak thaIne, Adi- madhya-antamAn vyApIne tene grahato nathI. nirmaL gnAn ane Anand e
PDF/HTML Page 911 of 4199
single page version
bhagavAn AtmAnI paryAy chhe ane sukh-dukhanA pariNAm e to bAhyasthit evA paradravyanI paryAy chhe. ene gnAnI jANato hovA chhatAn temAn pote antarvyApak thaIne, prasarIne grahato nathI, te-rUpe pariNamato nathI, Upajato nathI; kemake bhagavAn AtmA pote gnAtA-draShTAnA bhAvasvarUp chhe. bahu jhINI vAt, bhAI!
AvI sUkShma vAt pakaDAy nahi eTale shubhabhAv karo, shubhabhAvathI dharma thashe em keTalAk mAne chhe. paN bhAI! evo A mArga nathI. shubhabhAv e AtmAnun kartavya nathI. e dharma nathI, enAthI dharma nathI ane e dharmanun kAraN paN nathI. A vAt sAmbhaLIne keTalAk kahe chhe ke AmAn k ksudhAro karo. are bhAI! shun sudhAro karavo? shubhabhAv je karmanun prApya chhe, pudgalanA pariNAm chhe tenAthI jIvanA pariNAmane lAbh thAy em kem bane? je pudgalanun kArya chhe enAthI AtmAne samyagdarshananun kArya thAy em kadIy banI shake kharun? em kadIy na bane. kemake samyagdarshan-gnAn-chAritranA vItarAgI pariNAmamAn tenA Adi-madhya-antamAn bhagavAn AtmA antarvyApak thaIne tene grahe chhe. e nirmaL pariNAm jIvanun prApya, vikArya ane nirvartya karma chhe, pudgalanun nahi. nirmaL pariNAmanI AdimAn AtmA chhe, tenI AdimAn shubhabhAv nathI.
shubhabhAv to pUrve anantavAr thayA chhe. shubhabhAvanI shun vAt karavI? navamI graiveyak jAy evA shubhabhAv paN anantavAr thayA chhe. chhatAn evo shubhabhAv paN dharmanun kAraN thayo nahi. bhAI! dharmanI vItarAgI paryAy thAy enun kAraN to pote shuddha trikALI dravya chhe. tenA kAraN tarIke shubhabhAvane mAnavo e to moTI hinsA chhe. ahIn spaShTa kahe chhe ne ke gnAnI pote bAhyasthit evA paradravyanA pariNAmamAn, harakh-shokanA pariNAmamAn antarvyApak thaIne tene grahato nathI; tene jANe chhe, e paN potAmAn rahIne te kALe je pariNAm (gnAnanA) thavAnA chhe te prApyane jANe chhe. jem rAg-dveShanA, sukh dukhanA bhAv te kALe je dhruvapaNe-nishchitapaNe je thavAnA chhe tene pudgal prApta kare chhe tem bhagavAn AtmA te ja kALe sva ane parane jANe evA je prApya-dhruv chhe te ja gnAnapariNAmane prApta karato, te-rUpe pariNamato ane te-rUpe Upajato potAnA karmane-vItarAgI pariNAmane kare chhe. are! janma-maraNathI chhUTavAno panth to A chhe, bhAI! na samajAy ane kaThaN paDe eTale shun mArga badalAI jAy? kadI na badalAy. harakhashok, sukh-dukh Adi vikArI dashA te pudgalakarmanun phaL chhe, te AtmAnun phaL nathI.
prashna– to shun gnAnIne paryAyamAn dukh chhe ja nahi?
uttara– bhAI! em samajavun yathArtha nathI. ahIn to vastu ane tenA svabhAvanI apekShAe vAt chhe. draShTi ane draShTinA viShayanI apekShAe A vAt chhe. paN te vakhate je gnAn thAy chhe te gnAn to trikALIne paN jANe chhe ane vartamAn je dukhanI pariNati
PDF/HTML Page 912 of 4199
single page version
chhe tene paN jANe chhe ke mArAmAn mane A dukhanI pariNati chhe; tene bhogave paN chhe. A syAdvAd vachan chhe. rAgane bhogave chhe evo bhoktA nay chhe ane rAgane kare chhe e kartAnay chhe. rangarej jem rangane kare chhe tem bhagavAn AtmA jeTalo rAgarUpe pariName chhe teTalo e rAgano kartA chhe. rAg karavA lAyak chhe em nahi, paN pariName chhe mATe kartA kahevAmAn Ave chhe. juo to kharA santonI AtmalIlA! jANe ane vede-gnAnapradhAn kathanamAn em vAt Ave, ane draShTi ane draShTinA viShayanI pradhAnatAthI em kahe ke rAganun pariNAm te pudgalanun kArya chhe, jIvanun nahi; kemake draShTi chhe te pUrNAnandano nAth prabhu shuddha chaitanyaghan je AtmA chhe tene pakaDe chhe. eTale enI pariNati nirmaL ja thAy.
gnAnI, je ashuddha pariNAm thayA tene potAmAn rahIne jANe paN tene pakaDe nahi, grahe nahi, vede nahi. gajab vAt karI chhe ne! ahAhA...! draShTi pUrNAnandanA nAthane pakaDe eTale enA pariNamanamAn vikAr ane sukhadukh hoI shake nahi. A apekShAe vikArI pariNAmanun karma ane harakhashokanun kArya pudgalamAn nAkhI ene jANanAr rAkhyo chhe. paN tethI sarvathA em na mAnI levun ke gnAnIne sukhadukh chhe ja nahi. juo, TIkAkAr AchArya amRutachandrasvAmI svayam trIjA kaLashamAn kahe chhe ke mArI pariNati haju (sanjvalan) rAgAdinI vyApti vaDe kaluShit chhe. haju paryAyamAn kaluShit bhAv chhe paN A TIkAnA kALamAn mArI draShTinun jor nirmaL chaitanyasvabhAv par chhe tethI mane avashya param vishuddhi thashe. aho! AchAryanI koI gajab gambhIr shailI chhe!
panchAstikAyamAn to AchAryadeve em siddha karyun chhe ke enI pariNatimAn je vikAr chhe enun ja (paryAyanun) kartavya chhe, paryAyanun svatantra kArya chhe. jeTale darajje rAg thAy chhe teTale darajje rAg eno kartA, rAg enun karma, rAganun sAdhan paN rAg pote, rAgano AdhAr paN rAg ityAdi. dravya-guN enun kAraN nathI. tyAn paryAyanun astitva siddha karavun chhe ne. tethI kahe chhe ke sukhadukhanA pariNAm svayam ShaTkArakarUpe pariNamIne potAthI svatantra thAy chhe. parantu ahIn dravyadraShTinI mukhyatAthI vAt chhe. paryAyadraShTi gaI ane dravyadraShTi thaI tyAre tyAre sukh-dukhanA pariNamananun vedan gnAnIne nathI. vaLI e ja vakhate sAthe rahelun gnAn em jANe chhe ke jeTalun sukhadukhanun pariNaman chhe eTalun mArun kartRutva ane bhoktRutva chhe. ahA! AvI gnAnInI ajab lIlA chhe!
are prabhu! tun kayAn chho? to kahe chhe ke hun to mArA jANavAnA pariNamanamAn chhun. jeTalun rAganun pariNaman thAy te pudgalanun chhe. hun to eno jANanAr chhun. tathA paryAyane joun chhun to rAg ane sukhadukhanun jeTalun kartRutva ane vedan chhe te mArAmAn chhe em jANun chhun. Am banne apekShAnun gnAn yathArtha hoy chhe.
draShTi ane draShTinA viShayamAn to vikArI pariNamananun kartavya ane vedan chhe ja nahi. bhagavAn AtmA anantaguNano pinD chhe. emAn vikArane kare evo kayo guN chhe? ekey
PDF/HTML Page 913 of 4199
single page version
nahi. e apekShAe guNIne pakaDatAn bhagavAn AtmAmAn rAganun kartavya ane sukhadukhanun vedan nathI. draShTino viShay to ekalo abhed chhe. draShTinA viShayamAn bhed ane paryAy nathI. draShTi pote nirvikalpa chhe ane teno viShay paN abhed nirvikalpa chhe. enA viShayamAn je badhA guNo chhe te pavitra chhe. ahAhA...! AvA pavitra dhyeyavALI draShTi em mAne chhe ke A rAganA dayA, dAn, vratAdinA ane sukhadukhanA je pariNAm thayA te badhun pudgalanun kArya chhe, hun to teno jANanAr (sAkShI) chhun, hun eno karanAro ke eno bhogavanAro nahi; parantu draShTinI sAthe je gnAn (pramANagnAn) chhe te te kALe trikALI shuddhaney jANe chhe ane vartamAn thatA rAg ane sukh-dukhanA vedananI dashAne paN jANe chhe. jANe chhe eTale ke rAganun vedan paryAyamAn chhe em jANe chhe.
juo, vastu ane vastunA svabhAvanun je pariNaman chhe enAthI sukhadukhanA pariNAm bAhyasthit chhe. antaramAn ke antaranI pariNatimAn e kyAn chhe? (nathI). dharmI jIv bAhyasthit evA paradravyapariNAmamAn antarvyApak thaIne Adi-madhya-antamAn vyApIne ene grahato nathI. eTale ke e paradravyapariNAm enAthI thayA chhe em nathI. shuddhasvabhAvathI sukhadukhanA vikArI pariNAm kem thAy? parantu paryAyamAn potAnI yogyatAthI sukhadukhanA je pariNAm thAy tene jonArun gnAn em jANe chhe ke paryAyamAn sukhadukhanun vedan chhe. ahAhA...! mArga to Avo chhe, prabhu! Avo bhagavAnano anekAnt mArga chhe. anekAnt eTale anek ant-dharma. svabhAvanI draShTie rAganA pariNAm jIvanA nahi ane paryAyadraShTie jotAn e pariNAm jIvanA chhe. bhAI! vastunun svarUp Avun chhe. bhagavAne kAI karyun nathI, bhagavAne to jevun jANyun tevun kahyun chhe.
have kahe chhe-‘mATe, joke gnAnI sukhadukhAdirUp pudgalakarmanA phaLane jANe chhe topaN, prApya, vikArya ane nirvartya evun je vyApyalakShaNavALun paradravyapariNAmasvarUp karma, tene nahi karatA evA gnAnIne pudgal sAthe kartAkarmabhAv nathI.’ harakhashokanA bhAvane gnAnI karato nathI em kahe chhe. tene jANe bhale, potAnI gnAnaparyAyanI AdimAn gnAtA chhe tethI jANe bhale, paN ene kare ane bhogave te gnAnInun svarUp nathI.
76mI gAthAmAn kahyun hatun te anusAr ahIn paN bhAvArtha jANavo. tyAn ‘pudgalakarmane jANato gnAnI’ em kahyun hatun tene badale ahIn ‘pudgalakarmanA phaLane jANato gnAnI’ em kahyun chhe-eTalun visheSh chhe. gAthA 78 pUrI thaI.
[pravachan nan. 133 sheSh, 134 chAlu * dinAnk 23-7-76 ane 24-7-76]
PDF/HTML Page 914 of 4199
single page version
जीवपरिणामं स्वपरिणामं स्वपरिणामफलं चाजानतः पुद्गलद्रव्यस्य सह जीवेन कर्तृकर्मभावः किं भवति किं न भवतीति चेत्–
पोग्गलदव्वं पि तहा परिणमदि सएहिं भावेहिं।। ७९।।
पुद्गलद्रव्यमपि तथा परिणमति स्वकैर्भावैः।। ७९।।
have pUchhe chhe ke jIvanA pariNAmane, potAnA pariNAmane ane potAnA pariNAmanA phaLane nahi jANatA evA pudgaladravyane jIv sAthe kartAkarmabhAv (kartAkarmapaNun) chhe ke nathI? teno uttar kahe chhe-
paradravyaparyAye na praName, nav grahe, nav Upaje. 79.
gAthArtha– [तथा] evI rIte [पुद्गलद्रव्यम् अपि] pudgaladravya paN [परद्रव्यपर्याये] paradravyanA paryAyarUp [न अपि परिणमति] pariNamatun nathI, [न गृह्णाति] tene grahaN karatun nathI ane [न उत्पद्यते] te-rUpe Upajatun nathI; kAraN ke te [स्वकैः भावैः] potAnA ja bhAvothI (-bhAvorUp) [परिणमति] pariName chhe.
TIkA– jem mATI pote ghaDAmAn antarvyApak thaIne, Adi-madhya-antamAn vyApIne ghaDAne grahe chhe, ghaDArUpe pariName chhe ane ghaDArUpe Upaje chhe tem jIvanA pariNAmane, potAnA pariNAmane ane potAnA pariNAmanA phaLane nahi jANatun evun pudgaladravya pote paradravyanA pariNAmamAn antarvyApak thaIne, Adi-madhya-antamAn vyApIne, tene grahatun nathI, te-rUpe pariNamatun nathI ane te-rUpe Upajatun nathI; parantu prApya, vikArya ane nirvartya evun je vyApyalakShaNavALun potAnA svabhAvarUp karma (kartAnun kArya), tenAmAn (te pudgaladravya) pote antarvyApak thaIne Adi-madhya-antamAn vyApIne, tene ja grahe chhe, te-rUpe ja pariName chhe ane te-rUpe ja Upaje chhe; mATe jIvanA pariNAmane, potAnA pariNAmane ane potAnA pariNAmanA phaLane nahi jANatun evun pudgaladravya prApya, vikArya ane nirvartya evun je vyApyalakShaNavALun paradravyapariNAmasvarUp karma, tene nahi karatun hovAthI, te pudgaladravyane jIv sAthe kartAkarmabhAv nathI.
PDF/HTML Page 915 of 4199
single page version
अज्ञानात्कर्तृकर्मभ्रममतिरनयोर्भाति तावन्न यावत्
bhAvArtha– koI em jANe ke pudgal ke je jaD chhe ane koIne jANatun nathI tene jIvanI sAthe kartAkarmapaNun hashe. parantu em paN nathI. pudgaladravya jIvane utpanna karI shakatun nathI, pariNamAvI shakatun nathI tem ja grahI shakatun nathI tethI tene jIv sAthe kartAkarmapaNun nathI. paramArthe koI paN dravyane koI anya dravyanI sAthe kartAkarmabhAv nathI. have A ja arthanun kaLasharUp kAvya kahe chhe- shlokArtha– [ज्ञानी] gnAnI to [इमां स्वपरपरिणतिं] potAnI ane paranI pariNatine [जानन् अपि] jANato pravarte chhe [च] ane [पुद्गलः अपि अजानन्] pudgaladravya potAnI ane paranI pariNatine nahi jANatun pravarte chhe; [नित्यम् अत्यन्त–भेदात्] Am temanAmAn sadA atyant bhed hovAthI (banne bhinna dravyo hovAthI), [अन्तः] te banne paraspar antarangamAn [व्याप्तृव्याप्यत्वम्] vyApyavyApakabhAvane [कलयितुम् असहौ] pAmavA asamartha chhe. [अनयोः कर्तृकर्मभ्रममतिः] jIv-pudgalane kartAkarmapaNun chhe evI bhramabuddhi [अज्ञानात्] agnAnane lIdhe [तावत् भाति] tyAn sudhI bhAse chhe (-thAy chhe) ke [यावत्] jyAn sudhI [विज्ञानार्चिः] (bhedagnAn karanArI) vignAnajyoti [क्रकचवत् अदयं] karavatanI jem nirday rIte (ugra rIte) [सद्यः भेदम् उत्पाद्य] jIv-pudgalano tatkAL bhed upajAvIne [न चकास्ति] prakAshit thatI nathI. bhAvArtha– bhedagnAn thayA pachhI, jIvane ane pudgalane kartAkarmabhAv chhe evI buddhi rahetI nathI; kAraN ke jyAn sudhI bhedagnAn thatun nathI tyAn sudhI agnAnathI kartAkarmabhAvanI buddhi thAy chhe.
have pUchhe chhe ke jIvanA pariNAmane, potAnA pariNAmane, potAnA pariNAmanA phaLane nahi jANatA evA pudgaladravyane jIv sAthe kartAkarmabhAv chhe ke nathI? ahIn jIvanA pariNAm eTale vItarAgI nirmaL pariNAm, potAnA pariNAm eTale rAgAdi pariNAm ane potAnA pariNAmanun phaL eTale sukhadukhanA pariNAm-A badhAne nahi jANatun evun je pudgaladravya tene jIv sAthe kartAkarmabhAv chhe ke nathI? juo, jIvane svabhAvanI draShTi thatAn je svabhAvanun nirmaL pariNaman thayun tene pudgal jANatun nathI. tem pudgalapariNAm je rAgAdi bhAv tene pudgal jANatun nathI. tem
PDF/HTML Page 916 of 4199
single page version
pudgalapariNAmanun phaL je sukhadukhAdi tene pudgal jANatun nathI. Am AtmAnA pariNAm, pudgalanA pariNAm ane pudgalapariNAmanA phaLane-e traNene pudgal jANatun nathI; kemake e jaD chhe. to AvA pudgaladravyane jIv sAthe kartAkarmabhAv chhe ke nathI?
AgaLanI 76-77-78 gAthAomAn em hatun ke-
pudgalakarmanA bhAvane jANatA evA AtmAne pudgal sAthe kartAkarmabhAv chhe ke nathI? A ek vAt karI.(76)
potAnA nirmaL pariNAmane jANatA evA jIvane pudgal sAthe kartAkarmabhAv chhe ke nathI? A bIjI vAt karI.(77)
pudgalakarmanA phaLane jANatA evA jIvane pudgal sAthe kartAkarmabhAv chhe ke nathI? A trIjI vAt karI.(78)
have ahIn chothI vAt kare chhe ke jIvanA pariNAmane, potAnA pariNAmane ane potAnA pariNAmanA phaLane nahi jANatA evA pudgaladravyane jIv sAthe kartAkarmabhAv chhe ke nathI? rAg kartA ane AtmA rAganun kArya-evo kartAkarmabhAv chhe ke nathI? Avun samajavAnI jignAsA thaI chhe evA shiShyane ahIn uttar Ape chhe-
juo, ahIn A gAthAmAn ‘paradravyanI paryAy’ em shabda chhe eno artha AtmAnI nirmaL paryAy em thAy chhe. A pahelAnI traN gAthAomAn ‘paradravya paryAy’ eTale rAg ane harakhashokanI paryAyanI vAt hatI. ahA! santoe kevI karuNA karIne satya jAher karyun chhe! sarvagna bhagavAne kahelI vAt jagat samakSha jAher karI chhe. kahe chhe-
‘mATI pote ghaDAmAn antarvyApak thaIne, Adi-madhya-antamAn vyApIne ghaDAne grahe chhe, ghaDArUpe pariName chhe ane ghaDArUpe Upaje chhe.’ mATe mATI kartA chhe ane ghaDo mATInun karma chhe, kumbhAranun nahi. keTalAk kahe chhe ke be kartA hoy tyAre sAmagrI pUrI thAy chhe. ghaDAnA be kartA-ek mATI ane bIjo kumbhAr-Am be kartA vaDe ghaDArUpI kArya thAy em kahe chhe teno ahIn niShedh kare chhe. ghaDArUpI kArya mATIthI potAthI ja thayun chhe temAn kumbhAr je nimitta chhe tene to Arop karIne kartA kahevAmAn Ave chhe. kharekhar nimitte kArya karyun chhe em chhe ja nahi. vAstavikapaNe nimitta paranA kAryano kartA chhe ja nahi.
ghaDAno kartA kumbhAr traNakALamAn nathI. tem sharIranI, bhAShAnI je avasthA thAy, dAL, bhAt, roTalInI khAvAnI je kriyA thAy te kriyAne te te kALe gnAnI te prakAranA potAnA gnAnanA pariNAmathI jANe chhe, parantu te kAryano te kartA nathI. juo, A pustak
PDF/HTML Page 917 of 4199
single page version
Am Unchun thayun, A bhAShA bolAI-e badhun kAI jIvanun kArya nathI. A chashmAthI jIv dekhe- jANe chhe-em nathI. jIv potAnA gnAnathI jANe chhe, chashmAthI nahi. pote potAnI paryAyathI jIv jANe chhe.
anAdino Undho abhyAs chhe eTale lokone A samajavun kaThaN paDe chhe. ek bhAI kahe ke A viShay upar charchA karo. are bhAI! charchA konI sAthe karavI? A to potAnA hit mATe samajavAnI vAt chhe. teNe kahyun ke A chashmAthI jaNAy chhe ke nahi? shun chashmA vinA jaNAy chhe? tyAre kahyun ke bApu! charchA AvI gaI. (thaI gaI). bhAI! A mAragaDA tadna judA chhe. ahAhA...! upAdAn ane nimitta banne svatantra chhe. gnAn pote gnAnathI jANe chhe, chashmAthI nahi, ane indriyothI paN nahi.
anyamatavALA indriyone pramANamAn gaNe chhe. indriyo ane padArtha banne maLIne teo pramAN kahe chhe. paN em chhe nahi. jemAn gnAn nathI te pramAN kevun? indriyAdi pramAN chhe ja nahi. AtmAnun gnAn sva-parane jANe chhe te pramANagnAn chhe. are! lokone kayAn khabar chhe! svayamsiddha svatantra vastu pote-tene parAdhIn mAnI beThA. are! e to mahA viparIt draShTi chhe. teo kahe chhe-shun chashmA vinA jaNAy? Ankho bandh karo to jaNAy? ityAdi. are bhAI! Ankho bandh thAy ke khullI thAy-e kriyA to jaDanI chhe. ene shun AtmA karI shake chhe? bIlakul nahi.
ahIn kahe chhe-mATI pote ghaDAmAn antarvyApak thaIne, Adi-madhya-antamAn vyApIne ghaDAne grahe chhe. eTale ke ghaDAnI paryAy te kALe mATInun prApya chhe. mATInI pinD avasthA palaTIne ghaDArUpe pariName chhe te mATInun vikArya chhe ane mATI ghaDArUpe Upaje chhe te mATInun nirvartya chhe. ahA! mATInun ghaDArUpe thavun, pariNamavun ane nipajavun te ekalI mATInun kArya chhe. A draShTAnt ApIne have siddhAnt samajAve chhe.
‘tem jIvanA pariNAmane, potAnA pariNAmane ane potAnA pariNAmanA phaLane nahi jANatun evun pudgaladravya pote paradravyanA pariNAmamAn antarvyApak thaIne, Adi-madhya-antamAn vyApIne, tene grahatun nathI, te-rUpe pariNamatun nathI ane te-rUpe Upajatun nathI.’
juo, jIvanA samyagdarshan-gnAn-chAritranA vItarAgI pariNAm te ahIn paradravyanA pariNAm chhe ane rAg-dveSh tathA harakh-shokanA pariNAm te pudgaladravyanA potAnA pariNAm chhe. te badhAne pudgaladravya jANatun nathI, kemake te jaD chhe. nahi jANatun evun e pudgaladravya, jIvanA je gnAtA-draShTAnA shuddharatnatrayanA pariNAm temAn antarvyApak thaIne, Adi-madhya-antamAn vyApIne tene grahatun nathI, pahonchatun nathI. jIvanA samyagdarshan-gnAn-chAritranA pariNAm pudgalanI apekShAe ahIn paradravyanA pariNAm chhe. te pariNAmamAn (shuddha ratnatrayamAn) antarvyApak thaIne pudgal tene grahatun nathI. ahAhA...! pudgal-
PDF/HTML Page 918 of 4199
single page version
dravyanA je rAganA pariNAm, harakh-shokanA pariNAm-te jIvanA shuddha gnAtA-draShTAnA pariNAmane grahatA nathI, pahonchatA nathI, te-rUpe pariNamatA nathI. gajab vAt chhe! jIvanA pariNAm (gnAtA-draShTAnA bhAv) je jIvanun prApya chhe tene pudgal prApta karatun nathI. potAnA pariNAm je rAgAdi bhAv ane harakh-shokanA pariNAm tene pudgal prApta kare chhe; jANatun nathI chhatAn pudgal potAnA pariNAmane prApta kare chhe, parantu paradravyanA-jIvanA pariNAmane prApta karatun nathI. jo te (pudgal) jANe to te chetanadravya thaI jAy. paN em nathI. pAnch ajIv dravyo jANatAn nathI chhatAn te kALe tenA je pariNAm thAy te tenun prApya karma chhe. jaDanI-pudgalanI je avasthA thAy te tenun-pudgalanun prApya karma chhe. je avasthA thavAnA kALe thaI tene paramANue prApta karI chhe, paramANu tene pahonchI vaLyun chhe, AtmAnun gnAn tyAn pahonchI vaLyun nathI. tem pudgaladravya eTale rAgAdi vikAranA pariNAm (shubhabhAv) pote antarvyApak thaIne jIvanA shuddha vItarAgI pariNAmane pahonchatA nathI, te-rUpe pariNamatA ke UpajatA nathI. bApu! Avo vItarAgano panth ek ja hitarUp ane ArAdhya chhe. shrImade kahyun chhe ne- ‘sarvagnano
Avo bhagavAnano mArga chhe. tenun sharaN le. te vinA bIjun kAI sharaN nathI. bhAI! pudgalanA rAgapariNAm, pudgalakarmanun phaL evA harakhashokanA pariNAm-ene pudgal jANatun nathI. evun pudgaladravya paradravyanA eTale AtmAnA je gnAtA-draShTAsvarUp pariNAm temAn antarvyApak thaIne tene grahatun nathI, te-rUpe pariNamatun nathI, te-rUpe Upajatun nathI. ‘parantu prApya, vikArya ane nirvartya evun je vyApyalakShaNavALun potAnA svabhAvarUp karma, tenAmAn (te pudgal dravya) pote antarvyApak thaIne, Adi-madhya-antamAn vyApIne, tene ja grahe chhe, te-rUpe ja pariName chhe ane te-rUpe ja Upaje chhe.’ kartAnun je kArya-rAgAdi ane harakhashokanA pariNAm temAn pudgal antarvyApak thaIne, Adi-madhya-antamAn vyApIne tene grahe chhe, te-rUpe pariName chhe ane te-rUpe Upaje chhe, parantu AtmAnA nirmaL vItarAgI pariNAmane te grahatun nathI, pahonchatun nathI. have kahe chhe-‘mATe jIvanA pariNAmane, potAnA pariNAmane ane potAnA pariNAmanA phaLane nahi jANatun evun pudgaladravya prApya, vikArya ane nirvartya evun je vyApyalakShaNavALun paradravyapariNAmasvarUp karma, tene nahi karatun hovAthI, te pudgaladravyane jIv sAthe kartAkarmabhAv nathI.’
juo, A niShkarSha kADhayo ke paradravyapariNAmasvarUp karma eTale jIvanA gnAtA-draShTAnA je shuddha vItarAgI pariNAm tene pudgaladravya karatun nathI mATe pudgaladravyane jIvanI sAthe
PDF/HTML Page 919 of 4199
single page version
kartAkarmabhAv nathI, eTale ke rAg ane harakhashokanA pariNAm te gnAtAnA vItarAgI pariNAmanA kartA ane gnAtAnA je vItarAgI pariNAm thayA te enun karma em chhe nahi. ahAhA...! vyavahAraratnatrayanA pariNAm nishchayathI gnAtAnA vItarAgI pariNAmanA kartA nathI. vyavahAraratnatrayanA pariNAm te pudgalanA pariNAm chhe. te pudgalanA pariNAm potAne jANe nahi, potAnA pariNAmanA phaLane jANe nahi ane gnAtA-draShTAnA vItarAgI pariNAmane ya jANe nahi. e badhAne nahi jANatA evA vyavahAraratnatrayanA pariNAmanA kALamAn jIvanA gnAtA-draShTAnA vItarAgI pariNAm thayA mATe te vyavahAraratnatrayanA-rAganA pariNAm kartA ane gnAtA-draShTAnA pariNAm karma em chhe nahi. aho! adbhut vAt chhe! prashna– ‘hetu niyatako hoI’ em kahyun chhe ne? uttara– bhAI! vyavahAraratnatrayane jyAn kAraN kahyun hoy tyAn nimittanun gnAn karAvavA sahachar dekhIne AropathI upachAr karIne kathan karyun chhe em samajavun. nishchay samyagdarshan potAnA (svabhAvanA) Ashraye pragaT thayun te kALe je dev-guru-shAstranI shraddhAno rAg chhe te samakit nathI. te samakitanI paryAy nathI chhatAn nishchay samakitano sahachar dekhIne tene vyavahArathI samakit kahyun chhe. chhe to bandhanun ja kAraN topaN upachArathI samakit kahIne hetu kahyo chhe. nishchay-vyavahAranun sarvatra Avun ja svarUp chhe. enun mokShamArgaprakAshakamAn khUb spaShTIkaraN karyun chhe. juo, bhedAbhedaratnatrayanA ArAdhak jIvone gRuhastha AhAr-pANI Ape chhe evun shAstramAn Ave chhe. bhAvalingI muni chhe te bhedAbhedaratnatrayanA ArAdhak chhe eTale shun? teno seve chhe to ek abhedaratnatrayane; parantu tyAn rAgano-vyavahArano bhAv je bhUmikA anusAr chhe tene AropathI ratnatray kahyA chhe. ahAhA...! mahAmunivar sant andar abhed antar-AnandanI ramatamAn rame chhe, tyAn temane dev-guru-shAstranI shraddhAno jarA vikalpa chhe. tene nishchayaratnatrayano sahachar dekhIne, tene te ArAdhe chhe em kahyun chhe. ArAdhe chhe to nishchayaratnatrayane, paN teo sahachar dekhIne bhedaratnatrayane ArAdhe chhe em upachArathI kahyun chhe. ahIn kharekhar to AhAr vakhate paN munine bhedAbhed ratnatray chhe, ekalo vyavahAr chhe em nathI-em siddha karavun chhe. AhAr letI vakhate paN abhedaratnatray chhe vAt tyAn kahevI chhe. ahIn kahe chhe ke je bhed chhe, rAg chhe e to pudgalanun kArya chhe. tene AtmA (munivar) kem ArAdhe? dharmIne to abhed chaitanyanA Ashrayano anubhav vedanamAn chhe. te kALe je rAg chhe tene vyavahArathI Arop karIne ArAdhe chhe em kahyun chhe. ArAdhe chhe to abhedane ekane ja, paN bIjI chIjamAn (nimittamAn) ArAdhanAno Arop ApIne tene ArAdhe chhe em kahyun chhe. mokShamArgaprakAshakamAn panDitapravar shrI ToDaramalajIe, nishchay-vyavahAranI bahu saras vAt karI chhe. tyAn spaShTa kahyun chhe ke-‘mokShamArga to be
PDF/HTML Page 920 of 4199
single page version
nathI paN mokShamArganun nirUpaN be prakArathI chhe.’ tem ArAdhakapaNun be prakAre nathI, tenun kathan be prakAre chhe. em sAdhakapaNun be nathI, sAdhakapaNAnun kathan be prakAre chhe. AtmAno anubhav te nishchay sAdhan chhe ane te kALe rAganI mandatAno je bhAv tene sahachar dekhI upachArathI sAdhan kahyun chhe; kharekhar te sAdhan nathI.
ahIn kahe chhe ke pudgaladravyane jIv sAthe kartAkarmabhAv nathI. eTale ke pudgaladravyanA pariNAm je rAgAdi bhAv, harakhashokanA bhAv te gnAnAnandasvabhAvI prabhu AtmAnA nirmaL vItarAgI pariNAmane grahatA nathI, pahonnchatA nathI, te-rUpe pariNamatA nathI ane te-rUpe UpajatA nathI. rAgabhAv kartA ane gnAnAnandanA pariNAm tenun kartavya-evo kartAkarmasambandh chhe ja nahi.
vyavahAraratnatray kAraN ane nishchayaratnatray kArya-evAn kathan shAstramAn Ave chhe. AchAryashrI jayasenanI TIkAmAn paN bahu Ave chhe. paN e to (vyavahAranI) kathananI shailI chhe. bhAI! vItarAganAn vachano pUrvApar virodharahit hoy chhe. ek taraph kahe ke rAganA pariNAm te jIvanA mokShamArganA pariNAmane kare nahi ane bIjI taraph kahe ke vyavahAr mokShamArga nishchay mokShamArganun kAraN chhe-Am paraspar virodhI kathano je apekShAthI chhe te apekShAthI yathArtha samajavAn joIe. apekShAthI yathArtha samajatAn virodh raheshe nahi.
‘koI em jANe ke pudgal ke je jaD chhe ane koIne jANatun nathI tene jIvanI sAthe kartAkarmapaNun hashe. parantu em paN nathI.’ pudgal to jaD chhe ja. paN AtmAmAn vyavahArashraddhAno je rAg thAy te paN achetan, jaD chhe. panchamahAvratano bhAv ke shAstra bhaNavAno vikalpa-e badhA chetan nathI, jaD chhe. rAg chhe te rAgane (potAne) jANato nathI ane te AtmAne ya jANato nathI. tethI te jaD chhe. AvA achetan rAgane jIvanI sAthe kartAkarmapaNun hashe em koI jANe to em nathI. rAganA pariNAm te kartA ane dharmInA jANavAnA pariNAm te rAganun karma-evun koI mAne to te em nathI em kahe chhe. pudgaladravya jIvane utpanna karI shakatun nathI arthAt rAgano bhAv te jIvanI samyagdarshan-gnAnanI paryAyane utpanna karI shakato nathI.
AtmA to gnAnasvarUp chhe. mATe rAganI paryAyanun gnAn kartA ane rAg tenun karma-em bhale na hoy. paN jaD pudgal to jANatun nathI; to ene AtmA sAthe kartAkarmasambandh chhe ke nahi? vyavahAraratnatrayano rAg je shubhopayogarUp chhe te kartA ane dharmInA svane Ashraye thayelA je svaparane jANavAnA pariNAm te enun kArya-Am kartAkarmapaNun chhe ke nahi? to kahe chhe ke-nA, evun kartAkarmapaNun nathI. jhINI vAt, bhAI. samajavI kaThaN paDe paN shun thAy?