PDF/HTML Page 961 of 4199
single page version
lokono jhaghaDo chhe ne ke vyavahArathI nishchay thAy ane nimittathI upAdAnanun kArya thAy-teno ahan khulAso chhe. ‘nimittathI’ em kahyu eno artha ja e chhe ke nimitta chhe bas. sansAr avasthAmAn pudgalakarmanun nimitta chhe. paN nimittathI-karmathI jIvanI sansAr avasthA karAI chhe em nathI. mithyatvAdi je vikAr thAy temAn darshanamohakarmano uday nimitta chhe, paN e vikAranI AdimAn karma nathI, AtmA chhe ahIn A vAt siddha karavI chhe ke karmano uday chhe mATe vikAr thayo chhe em nathI.
paramAtmaprakAshanI gAthA 68mAn to em siddha karyun chhe ke vikArI dashAnun kartA pudgalakarmanimitta to nathI e to ThIk, enun kartA Atmadravya paN nathI. vikArI paryAyano kartA vikArI paryAy chhe. ek samayamAn vikAr je mithyAtvAdi pariNAm thAy chhe temAn tenA ShaTkArakanun pariNaman paryAyamAn svatantra chhe; tene dravya-guNanI ke nimittathI apekShA nathI, kemake dravya-guN trikAL shuddha chhe ane nimitta paravastu chhe.
juo, dravya siddha karavun hoy tyAre em kahe ke utpAd-vyay-dhrauvyo (guN-paryAyo) kartA ane dravya tenun karma. pravachanasAr gAthA 96mAn A vatA lIdhI chhe. utpAd-vyay-dhrauvyo arthAt guNo ane paryAyo dravyanA kartA chhe, karaN chhe, adhikaraN chhe, kemake enAthI dravyathI siddha thAy chhe. bIjI apekShAthI kahIe to guN-paryAyonun arthAt utpAd-vyay-dhrauvyanun kartA, karaN, adhikaraN dravya chhe kAraN ke dravya temAn vyApak chhe. tyAn vastunI sthiti arthAt astitva siddha karavAnI vAt chhe. ahIn e vAt nathI.
ahIn kahe chhe ke vikArI pariNAmano kartA vikArI paryAy chhe chhatAn abhedathI kahetAn teno kartA AtmA chhe. vikAranI AdimAn paryAy athavA dravya AtmA chhe. paryAyane abhed gaNIne AtmAne kartA kahyo chhe. tevI rIte samyagdarshan-gnAn-chAritrarUp nirvikAr paryAy potAnA ShaTkArakathI pariName chhe chhatAn bhedathI teno kartA AtmA chhe em kahyun chhe. ahIn to em siddha karavun chhe ke karmano abhAv thayo mATe mokShamArga ke mokShapad pragaT thayun- em nathI. chAr ghAtI karman nAsh thatAn kevaLagnAn pragaT thayun em tattvArthasUtramAn Ave chhe, paN e to tyAn nimittathI vAt karI chhe. kharekhar to kevaLagnAnanI prAptinA kALamAn kevaLagnAn pragaT thayun chhe. tenI AdimAn AtmA chhe. ethI sUkShma vichArIe to kevaLagnAnanI AdimAn kharekhar kevaLagnAnanI paryAy chhe. are! lokone potAnI svatantratA shun chIj chhe te beThun nathI.
nishchayathI paryAyanun kartA dravya nathI, kemake paryAyanI AdimAn paryAy chhe. samyagdarshan- gnAn-chAritranI paryAyanI AdimAn AtmA chhe e to paryAyane dravyamAn abhed gaNIne kahyun chhe. samyagdarshananI paryAyamAn AkhA dravyanI shraddhA Ave chhe, dravya Avatun nathI. samyaggnAnanI paryAyamAn dravya jevun paripUrNa chhe tevun tenun gnAn Ave chhe. kharekhar to
PDF/HTML Page 962 of 4199
single page version
dravya sambandhInun gnAn je paryAyamAn Ave chhe te paryAyanun gnAn paryAyamAn Ave chhe. vaLI dravya chhe mATe dravyanun gnAn paryAyamAn thAy chhe em nathI. gnAnanI paryAyamAn eTalI tAkAt chhe ke dravyanun gnAn, potAnun gnAn ane lokAlokanun gnAn te ek samayamAn karI le chhe. shrutagnAnamAn paN Avun sAmarthya chhe. lokalokanun gnAn paN paryAyamAn potAthI thAy chhe, lokalok chhe mATe paryAyamAn enun gnAn thAy chhe em nathI. paryAyamAn dravyanun gnAn thAy chhatAn dravya paryAy Avatun nathI ahAhA...! dravya paryAyane sparshatun nathI ane paryAy dravyane sparshatI nathI. aho! vastunI svatantratAnI AvI alaukik vAt chhe! ahIn vAt lIdhI nathI. ahIn to em batAvavun chhe ke mokShamArganI paryAyamAn tenI AdimAn AtmA chhe paN karmano abhAv ke vyavahArano rAg tenI AdimAn nathI. vyavahArano rAg chhe to nishchay mokShamArga pragaTayo chhe em nathI. nishchayathI to svabhAvano Ashray le chhe te ja sAkShAt mokShamArganun kAraN chhe.
prashna– vyavahArathI thAy eman mAnIe to ekAnt nahi thaI jAy? uttara– are bhagavAn! A samyak ekAnt chhe. nimitta dekhIne, sahachArI dekhIne vyavahAranA rAgane upachArathI mokShamArga kahyo chhe. panchAstikAyamAn shubharAgane vyavahArasAdhan kahyun chhe. vyavahArasAdhan ane nishchay sAdhya emaj kahyun chhe e to bhinna sAdhyasAdhananI apekShAthI kahyun chhe. paN bhAI! sAdhan be nathI, sAdhananun nirUpaN be prakAre chhe. sAdhan to ek ja chhe. mokShamArgaprakAshamAn panDitapravar ToDaramalajIe nishchay-vyavahAranun rahasya atyant spaShTa kholI dIdhun chhe. tyAn kahyun chhe ke - ‘mokShamArga to be nathI paN mokShamArganun nirUpaN be prakArathI chhe. sAchun nirUpaN te nishchay tathA upachAr nirUpaN te vyavahAr.’ Am yathArtha mokShamArga ek ja chhe. mokShamArga kaho, kAraN ho, upAy ho ke sAdhan kaho-te ek ja chhe, be nathI. A param satya chhe. tyAre koI kahe chhe ke thoDun tame DhIlun mUko ane thoDun ame DhIlun mUkIe to bannenI ekatAthaI jAy. paN bApu! AmAn bAndhachhone kayAn avakAsh chhe? vastunA svarUpano nirNay, satyano nirNay bAndhachhoDathI kem thAy? bhAI! vivAdathI ke bAndhachhoDathI satya hAth na Ave. satya to satyane jem chhe tem samajavAthI ja prApta thAy. prashna– shAstramAn akalankadeve be kAraNathI kArya thAy em kahyun chhe? uttara– hA, paN e to nimittanun tyAn gnAn karAvyun chhe. pramANagnAnamAn nimittanun gnAn karAvyun chhe potAnI paryAy potAthI thAy chhe e vAtano niShedh karIne nimittanun gnAn karAvyun chhe em nathI. nishchayathI kArya potAthI thayun chhe, nimittathI nahi e vAtane rAkhIne pramANamAn nimittanun gnAn karAvyun chhe. anyathA pramANagnAn ja raheshe nahi. mokShamArgaprakAshakamAn sAtamAn adhikAramAn ati spaShTapaNe kahyun chhe ke yathArtha nirUpaN te
PDF/HTML Page 963 of 4199
single page version
nishchay ane upachA nirUpaN te vyavahAr. vaLI tyAn kahyun chhe ke- vyavahAranay svadravya-paradravyane vA tenA bhAvone vA kAraN-kAryAdine koInA koImAn meLavI nirUpaN kare chhe mATe evA shraddhAnathI mithyAtva chhe tethI teno tyAg karavo, vaLI nishchayanay tene ja yathAvat nirUpaN kare ve tathA koIne koImAn meLavato nathI tethI evA ja shraddhAnathI samyaktva thAy chhe mATe tenun shraddhAn karavun.’
prashna– vyavahAr kahyo chhe ne?
uttara– hA, parantu enun phaL sansAr chhe. samayasAr gAthA 11nA bhAvArthamAn kahyun chhe ke- “prANIone bhedarUp vyavahArano pakSha to anAdikALathI ja chhe-ane eno upadesh paN bahudhA sarva prANIo paraspar kare chhe. vaLI jinavANImAn vyavahArano upadesh shuddhanayano hastAvamb jANI bahu kAryo chhe; paN enun phaL sansAr ja chhe.” juo, vyavahAr Ave chhe kharo, enun anusaraN karavA lAyak nathI kemake enun sansAr ja chhe.
tyAre koI kahe chhe ke A to ekAnt chhe; ekAnt chhoDI devun joIe.
paN bhAI! samyak ekAntanun gnAn thAy tyAre paryAy ane rAganun eTale ke anekAntanun yathArtha gnAn thAy chhe. samyak ekAntavALAne samyak anekAntanun sAchun gnAn thAy chhe. jene samyak ekAntanun gnAn nathI ene anekAntanun sAchun gnAn nathI. shrImad ekAntanun gnAn nathI ene viparIt gnAn chhe. ene enakAntanun sAchun gnAn nathI. shrImad rAjachandrajIe kahyun chhe- ‘samyak ekAnt evA nijapadanI prApti sivAy anekAnt anya hetue upakArI nathI..’ samyak ekAnt evA eTale AtmAnA AshrayathI jyAn darshan-gnAn pragaT thayun tyAn anekAntanun eTale rAg ane paryAyanun paN sAchun gnAn hoy chhe.
bhAI! A to antaramAn javAnI, paryAyane andar jhukAvavAnI vAt chhe. dravyanI sanmukh thaI dravyonA Ashray karavAthI samyagdarshan thAy chhe. paryAyanA ke vyavahAranA Ashraye samyagdarshan thatun nathI. are! nirmaL paryAyanA Ashraye paN dharma pragaT thato nathI to pachhI rAganA ke vyavahAranA Ashraye samyagdarshan thAy e vAt kayAn rahI?
vAdavivAd mUkIne prabhu! A samajavA jevun chhe. bhAI! tun bhagavAn chho ne! chhatAn tArI ashuddhatA paN moTI! anubhavaprakAshamAn shrI dIpachandajIe kahyun chhe ke - traNalokanA nAth tIrthankaradravanA samosaraNamAn anantavAr gayo chhatAn te aushaddhatA na chhoDI. traNalokanA nAth arhant paramAtmAnI divya vANI anantavAr sAmbhaLI. samosaraNamAn anantavAr maNiratnnA dIv, hIrAnA thAL ane kalpavRukShanA phUlathI jinabhagavAnanI pUjA karI. ‘jay ho, jay ho-’ em bhagavAnano anantavAr jayajayakAr karyo. paramAtmAprakAshamAn paN Ave chha ke bhavebhave bhagavAnanI pUjA karI. paN bhAI! paradravyanI pUjAno e to
PDF/HTML Page 964 of 4199
single page version
vikalpa hato. prabhu! svAshray karyA vinA ashuddhachA kem maTe? mahAvidehakShetramAn jyAn sAkShAt tIrthankar birAje chhe tyAn anantavAr janmyo, paN teth shun?
prashna– mahAvidehamAn jAy to to dharma thAy ne?
uttara– bhAI! em nathI. AtmAmAn jAy to dharma thAy. kahyun ne ke mahAvidehamAn anantavAr gayo paN samyagdarshan pAmyo nahi. juo, siddhakShetramAn jyAn paramAtmA birAjane chhe temanA peTanA kShetramAn nigodanA anant jIvo avagAhanA laI paDayA chhe. parantu bannanA kShetra ane bhAv bhinna chhe. ekanA kAraNe bIjAmAn kAI thAy em ja nahi.
AThamI gAthAmAn AchAryadev shiShyane AtmAno bodh karatAn kahe chhe ke -‘darshan-gnAn- chAritrane je hammeshA prApta hoy te AtmA chhe’ ATalo bhed paDayo mATe vyavahAr chhe. potAnI nishchay chIjane samajAvavAmAn vyavahAr Ave chhe. samajyA vinA potAnun kArya shI rIte kare? tethI vyavahAr Ave chhe. paN tyAn ja kahyun chhe ke upadesh karanAre ke sAmbhaLanAre vyavahAr anusaravA yogya nathI. vaLI puruShArthasiddhayupAyamAn to em kahyun chhe ke dharmAtmA santo agnAnIne vyavahAr dvAr nishchay vastune samajAve chhe tyAn je ekalA vyavahArane pakaDe chhe te upadesh sAmbhaLavAne pAtra ja nathI. bhAI! nishchayane samajAvavA mATe vyavahAr kahyo chhe em yathArtha samajI dravya upar draShTi sthAp. bhedathI chhe, samajAvyu paN bhed upar lakSha na Ap, abhedanun lakSha kar. ahAhA...! vastu to AvI chhe dharma paN Avo chhe ane dharmI paN Avo hoy chhe.
prashna– pratham to vyavahAr ja hoy ne?
uttara– nA, vyavahAr pahelo hoto nath. jyAre nishchay pragaT thAy tyAre je rAg chhe tene vyavahAr kahevAmAn Ave chhe.
prashna– vyavahAr karatAn karatAn dharmathaI jAy em chhe ke nahi?
uttara– em bIlakul nathI. rAg karatAn karatAn arAg thaI jAy em kem hoI shake? rAganI dashAnI dishA par taraph chhe ane arAgI dharmanI dashA sva taraph chhe. are! par taraph lakSha karai ane sva taraph Ave em kevI rIte bane? na ja bane. chAle AthamaNu ane pahonche ugamaNe em bane? na ja bane. rAg to andhakAr chhe. te adhankArathI chaitanyamay prakAsh kem prApta thAy? na ja thAy. bhAI! vastu ja AvI chhe. vyavahArathI nishchay thAy e mAnyatA ek moTun shalya chhe. jyAn vyavahArane sAdhan kahyun chhe tyAn dharmIne nishchay je pragaT chhe eno Arop ApIne upachArathI kahyun chhe kharekhar vyavahAr te sAdhan nathI.
kaLash (40) mAn Ave chhe ke ‘ghIno ghaDo’ chhe te mATImay chhe, ghImay nathI.
PDF/HTML Page 965 of 4199
single page version
‘ghIno ghaDo’ to vyavahArathI kahyun. tem bhAI! tArI chIj-nishchay vastune samajAvavA vyavahAr dvArA kahI. paN tyAn je ekalA vyavahArane ja pakaDe chhe te deshanAne pAtra nathI.
‘Adi-madhya-ant’-kahIne A gAthAmAn alaukik vAt karI chhe. rAg thAy vA samyagdarshan thAy enI Adi-madhya-antamAn AtmA chhe. koI vyavahAranI apekShA rAkhIne samyagdarshan thayun chhe em nathI. tathA nimittathI apekShA vikArIthAy chhe em nathI. bhAvArthamAn ghaNun bharI dIdhun chhe.
pudgalakarmanA nimitte sansArayukta athavA sansArarahit avasthArUpe AtmA svayam pariNaman kare chhe. karmanun nimitta ho, paN vikArarUpe pote svayam pariName chhe. pravachanasAramAn 34mAn Ishvaranayan Ave chhe. tyAn kahyun chhe ke-‘Atmadravya Ishvaranaye paratantratA bhogavanAr chhe.’ pote svatantrapaNe karmane vash thAy chhe. karma tene AdhInakare chhe. em nathI. dhAvanI dukAne dhavaDAvavAmAn AvatA musApharanA bALakanI mAphak jIv svatantrapaNe paravash thAy chhe. nimitta ene vash kare chhe evun traNakALamAn nathI. mUL niyam ane siddhAnt na samaje ane upar uparathI pakaDe to satya vastu samajamAn nahi Ave. vyavahArathI thAy ane nimittathI thAy emamAnI le to nishchayanun svarUp nahi samajAy.
parathI thAy evI mAnyatAvALAne parano Adar ane svano anAdar chhe. ahA! jene rAganAn ruchi ane prem chhe tene nirvikAr nij chaitanyamay bhagavAn prati dveSh kare chhe. rAg- dveShanI AvI vyAkhyA chhe. vyavahAraratnatrayanA rAg pratye jene prem chhe tene bhagavAn AtmA prati aruchi ane dveSh chhe. ane jene bhagavAn AtmAnI ruchi thaI chhe tene rAganI ruchi uDI gaI chhe. rAg rahe chhe paN rAganI ruchi uDI gaI chhe. samayasAr gAthA 73mAn AvI gayun chhe ke vikArano svAmI pudgal chhe. rAganA svAmIpaNe hun sadAy pariNamato nathI evo hun nimarma chhun. A dharmI samakitInI vAt chhe. paN samyagdarshan thayA pahelAn paN vikalpa dvArA Avo ja nirNay kare chhe ke bhaviShyamAn rAg thashe enA svAmIe hun nahi pariNamun. vyavahAr Avashe paN vyavahAranA svAmIpaNe nahi pariNamun kemake hun to nimarma eTale mamatArahit chhun. prabhu! tAro mArga Avo chhe. tun vItarAgasvarUp prabhu chho. vyavahAr to tArI prabhutAmAn lAnchhan chhe. rAgathI tArI prabhutAne jhAnkhap lAgI chhe.
chAre bAjuthI dekho to satya siddhAnt khaDo thAy chhe. pahelo vyavahAr Ave chhe em chhe nahi. jene nishchayanA Ashraye dharma pragaTayo chhe tenA rAgane vyavahAr kahevAmAn Ave chhe koI jagAe em vAt Ave ke vyavahArathI shuddhinI vRuddhi thAy chhe. paN eno artha em chhe ke chhaThThe guNasthAne je nirmaL pariNatinI shuddhi chhe te sAtamA guNasthAnamAn
PDF/HTML Page 966 of 4199
single page version
shuddhinI vRuddhi thAy chhe. pUrvanI je shuddhi chhe te pachhInI shuddhinI vRuddhinun kAraN chhe. tyAn sAthe je rAg chhe tene upachArathI shuddhinI vRuddhinun kAraN kahyun chhe. sarvatra nishchay-vyavahAranun lakShaN A pramANe ja jANavun em shrI ToDaramalajIe kahyun chhe. panchAstikAyamAn vyavahAr sAdhya-sAdhananI vAt karI chhe. tyAn AtmAno svano Ashray lIdho chhe. te nishchay sAdhan chhe ane sAthe je rAg chhe tene upachArathI sAdhan kahyun chhe, paN te kharun sAdhan nathI.
rAgathI bhinna pragnAchhINI vaDe je anubhav pragaT thayo te anubhav nishchay sAdhan chhe; sAthe je rAg chhe tene Arop ApIne upachArathI sAdhan kahyun chhe. nishchay-vyavahArano yathArtha artha na samaje ane bIjo artha kare to shun thAy? anartha ja thAy. vastusthiti to AvI chhe bhAI!
A pramANe AtmA potAnA rAgano athavA mokShamArgano kartA-bhoktA chhe, pudgalakarmano kartA-bhoktA kadI nathI. karma nimitta paN tekarma AtmAnA rAganun athavA mokShamArganun kartA nathI. AtmA potAnA vikArI-nirvikArI pariNamanano kartA-bhoktA chhe paN parano- pudgalakarmane kartA-bhoktA nathI. Avun ja vastusvarUp chhe.
[pravachanan. 139 sheSh, 140 thI 142 * dinAnd 28-7-76 thI 31-7-76]
PDF/HTML Page 967 of 4199
single page version
अथ व्यवहारं दर्शयति–
तं चेव पुणो वेयइ पोग्गलकम्मं
तच्चैव
have vyavahAr darshAve chhe-
gAthArtha– [व्यवहारस्य तु] vyavahAranayano e mat chhe ke [आत्माः] AtmA [नैकविधम्] anek prakAranA [पुद्गलकर्म] pudgalakarmane [करोति] kare chhe [पुनः च] ane vaLI [तद् एव] te ja [अनेकविधम्] anek prakAranA [पुद्गलकर्म] pudgalakarmane [वेदयते] te bhogave chhe.
TIkA– jem, andaramAn vyApyavyApakabhAvathI mATI ghaDAne kare chhe ane bhAvyabhAvakabhAvathI mATI ja ghaDAne bhogave chhe topaN, bahAramAn, vyApyavyApakabhAvathI ghaDAnA 1sambhavane anukUL evA (ichchhArUp ane hastAdikanI kriyArUp potAnA) vyApArane karato ane ghaDA vaDe karelo pANIno je upayog tenAthI UpajelI tRuptine (potAnA tRuptibhAvane) bhAvyabhAvakabhAv vaDe anubhavato-bhogavato evo kumbhAr ghaDAne kare chhe ane bhogave chhe evo lokono anAdithI rUDh vyavahAr chhe; tevI rIte, andaramAn vyApyavyApakabhAvathI pudgaladravya karmane kare chhe ane bhAvyabhAvakabhAvathI pudgaladravya ja karmane bhogave chhe topaN, bahAramAn, vyApyavyApakabhAvathI agnAnane lIdhe pudgalakarmanA sambhavane anukUL evA (potAnA rAgAdik) pariNAmane karato ane pudgalakarmanA vipAkathI utpanna thayelI viShayonI je nikaTatA tenAthI UpajelI (potAnI) sukhadukharUp pariNatine bhAvyabhAvakabhAv vaDe anubhavato-bhogavato evo jIv pudgalakarmane kare chhe ane bhogave chhe evo agnAnIono anAdi sansArathI prasiddha vyavahAr chhe.
bhAvArtha– pudgalakarmane paramArthe pudgaladravya ja kare chhe; jIv to pudgalakarmanI utpattine anukUL evA potAnA rAgAdik pariNAmone kare chhe. vaLI pudgaladravya ja pudgalakarmane bhogave chhe; jIv to pudgalakarmanA nimittathI thatA potAnA rAgAdik ________________________________________________________________________ 1. sambhav=thavun te; utpatti
PDF/HTML Page 968 of 4199
single page version
pariNAmone bhogave chhe. parantu jIv ane pudgalano Avo nimittanaimittikabhAv dekhIne agnAnIne evo bhram chhe ke pudgalakarmane jIv kare chhe ane bhogave chhe. Avo anAdi agnAnane lIdhe anAdi kALathI prasiddha vyavahAr chhe. paramArthe jIv-pudgalanI pravRutti bhinna hovA chhatAn, jyAn sudhI bhedagnAn na hoy tyAn sudhI bahArathI temanI pravRutti ek jevI dekhAy chhe. agnAnIne jIv-pudgalanun bhedagnAn nahi hovAthI upalak draShTie jevun dekhAy tevun te mAnI le chhe; tethI te em mAne chhe ke jIv pudgalakarmane kare chhe ane bhogave chhe. shrI guru bhedagnAn karAvI, paramArtha jIvanun svarUp batAvIne, agnAnInA e pratibhAsane vyavahAr kahe chhe. * * * samayasAr gAthA 84 mathALun have agnAnIno rUDh vyavahAr darshAve chhe. agnAnI shun mAne chhe te spaShTa karIne bhedagnAn karAve chhe. * gAthA– 84 TIkA uparanun pravachan * ‘jem, andaramAn vyApyavyApakabhAvathI mATI ghaDAne kare chhe ane bhAvyabhAvakabhAvathI mATI ja ghaDAne bhogave chhe topaN, bahAramAn, vyApyavyApakabhAvathI ghaDAnA sambhavane anukUL evA vyApArane karato ane ghaDA vaDe karelo pANIno je upayog tenAthI UpajelI tRuptine bhAvyabhAvakabhAv vaDe anuvato-bhogavato evo kumbhAr ghaDAne kare chhe ane bhogave chhe evo lokonA anAdithI rUDh vyavahAr chhe’- shun kahe chhe? ke vyApyavyApakabhAvathI mATI ghaDAnI paryAyane kare chhe, kumbhAr nahi. prashna– A vAt gaLe utaratI nathI ne? uttara– A vAt gaLe utAravI paDashe. vastunun svarUp ja em chhe. ahIn to kahe chhe ke vyavahArano je shubharAg chhe tene potAnun kartavya mAnI teno kartA thAy chhe. tene AtmA hey thaI jAy chhe. rAgane upAdey mAnanAre amRutasvarUp bhagavAn AtmAne hey mAnyo chhe. jem koI mahApuruSh gher Ave tene chhoDIne nAnA bALak sAthe vAt karavA lAgI jAy to te mahApuruShano anAdar chhe. tem traNalokano nAth bhagavAn andar mahAn chIj paDI chhe tenI sanmukh na thatAn rAg sAme lakSha karIne Anand mAne to te bhagavAn AtmAno anAdar chhe. paramAtmaprakAsh gAthA 36mAn lakhyun chhe ke -“अत्र सदैव परमात्मा वीतरागनिविकल्प– समाधिरतानामुपादेयो भवत्यन्येषां इति भावार्थः” sadAy vItarAg nirvikalpa samAdhimAn lIn sAdhuone to AtmA upAdey chhe; mUDhone nahi. ahAhA..! shun kahe chhe? sAmbhaL, bhAI! AtmA je shuddhachaitanyaghan pUrNAnandasvarUp bhagavAn chhe te nirvikalpa samAdhimAn lIn evA sAdhuone sadAy upAdey chhe ane rAg hey chhe.
PDF/HTML Page 969 of 4199
single page version
tathA je rAgane upAdey mAnIne rAganI ruchimAn paDayA chhe temane AtmA hey chhe. sUkShma vAt chhe bhAI! rAg hey chhe em to Ave chhe paN ahIn to rAganI ruchivALAne AtmA hey chhe em kahyuun chhe.
A antaranA mArganI jhINI vAt chhe loko rAD nAkhe paN shun thAy? day, dAn, vrat, bhakti Adino rAg vibhAvabhAv chhe. te te svabhAvathI viparIt bhinna chIj chhe. te vibhAvano je kartA thAy chhe, tenun vibhAvanun pariNaman navA karmanA bandhamAn nimitta thAy chhe; tyAn agnAnI mAne chhe ke navAn karma me bAndhyAn. tevI ja rIte agnAnI je harakh-shok bhogave chhe temA karmanun nimitta chhe tyAn agnAnI mAne chhe ke hun karma bhogavun chhun. A tenI jUThI mAnyatA chhe.
ahIn be dravyo vachche bhedagnAn karAvavun chhe. rAganun pariNaman agnAnI vyApyavyApakapaNe potAmAn pote kare chhe. rAg mArun vyApya karma ane rAgano hun vyApak kartA em agnAnI mAne to te vAt agnAnapaNe ThIk chhe. agnAnI potAnI chIjane bhUlIne vikAranun pariNaman vyApyavyApakabhAvathI kare chhe e vAt agnAnadashAmAn to barAbar chhe. parantu tenun vikArI pariNaman navA karmabandhamAn nimitta chhe tyAn nimitta dekhIne men karma bAndhyAn evun je agnAnI mAne chhe te viparIt chhe. habakhashokanA bhoganA kALe karma emAn nimitta chhe. tethI karma hun bhogavun chhun em te mAne chhe e viparIt chhe.
ahIn to parano kartA jIv nathI evun bhedagnAn karAvIne karmabandhananA kALamAn gnAnI (AtmA) tenun nimitta paN nathI e vAt siddha kAravI chhe. ahA! karmabandhanamAn Atmadravya nimitta nathI evo eno svAbhav chhe. samayasAr gAthA 10p mAn Ave chhe ke -‘ ‘A lokamAn kharekhar AtmA svabhAvathI paudgalik karmane nimittabhUt nahi hovA chhatAn paN, anAdi agnAnane lIdhe paudgalaki karmane nimittarUp thatAn evA agnAnabhAve pariNamato hovAthI nimittabhUt thatAn, paudgalik karma utpanna thAy chhe, tethI ‘paudgalik karma AtmAe karyun’ evo nirvikalpa vignAnaghanasvabhAvathI bhraShTa, vikalpaparAyaN agnAnIono vikalpa chhe; te vikalpa upachAr ja chhe, paramArtha nathI.” agnAnI mAnIle chhe ke hun karmabandhanano kartA ane bhoktA chhun kharekhar em nathI. mAtra upachArathI ja agnAnane karmabandhanano kartA kahevAmAn Ave chhe.
AtmA svabhAvathI paudgalik karmanun nimitta nathI. dravya nimitta kem hoy? dravya nimitta nathI to jenI draShTi dravya upar chhe evo gnanI paN navA karmabandhamAn nimitta nathI.
bhagavAn! vItarAgano mArga bahun sUkShma chhe. A bahAranAn rUpAnLAn sharIr vagerenAn je AkarShaN (ruchi) thAy chhe e badho mithyAtvabhAv chhe. andar pUrNAnandano nAth paramAtmA trikAL sundar paDayo chhe tenun AkarShaN (ruchi) chhoDIne paravastumAn AkarShaN
PDF/HTML Page 970 of 4199
single page version
thaI jAy chhe te agnAn chhe. agnAnI A bAhya chIjonI chamak dekhIne tenI adhikatAmAn rAjI thaI jAy chhe paN e to hADakAnnA phospharasanI chamak chhe. andar traNalokano nAth chaitanyasvarUp bhagavAn chhe te chamatkArik vastu chhe. ahA! Avo shuddha chidAnandasvarUp bhagavAn gnAyak navA karmabandhanamAn nimitta thAy evo eno svabhAv nathI. jo svabhAvathI AtmA nimitta thAy to Atma vikArasvarUp ja thaI jAy. kamRubandhananun upAdAn to karma jaD chhe ane emAn agnAnIno agnAnabhAv nimitta chhe, paN Atmadravya nimitta nathI.
juo! A to bhagavAnanI (kahelI) dharmakathA chAle chhe. emAn lakSha bIje jAy to vANIno anAdar thaI jAy. ekabhagavatArI Indro jene sAmbhaLavA Ave chhe evI bhagavAnanI A divya vANI chhe. te koI mahAsaubhAgyathI sAmbhaLavA maLe chhe. niyamasAr gAthA 108mAn Ave chhe ke -‘ ‘bhagavAn arhantanA mukhAravirandathI nIkaLelo, (shravaN mATe Avel) sakaL janatAne shravaNanun saubhAgya maLe evo, sundar-AnandasyandI (sundar-Anand jharato), anakSharAtmak je divyadhvani, tenA parignAnamAn kushaL chaturthagnAnadhar (manaparyayagnAnadhArI) gautamamaharShi nA mukhakamaLathI nIkaLelI je chatur vachanarachanA, tenA garbhamAn rahelA raddhAntAdi (siddhAntAdiA) samasta shAstronA arthasamUhanA sAssarvasvarUp shuddha-nishchay-param-AlochanAnA chAr bhedo chhe.”
bhagavAn mukhamAnthI vANI nIkaLatI nathI. sarvAngethI’ dhvani uThe chhe; parantu lokonI apekShAe ‘mukhAravindathI’ em kahyun chhe. sakaL janatAne shravaNanun saubhAgya maLe evI Anand jharatI vANI khare chhe. vANImAn AnandasvarUp AtmAnun nirUpaN Ave chhe eTale vANIne Anand denArI kahI chhe. A nimittanun kathan chhe. bhagavAnanI vANImAn vItarAgatA batAvI chhe. vItarAgatA kayAre pragaTe? svano Ashray kare tyAre, AnandanI je anuvadashA pragaTe chhe e jinavANIno sAr chhe. A divya vAthI sAmbhaLIne chAr gnAnanA dhaNI bhagavAn gaNadharadev siddhAntanI gUnthaNI kare chhe. AvI divyadhvani jenA kAne paDe enun paN mahA-saubhAgya chhe. e divyadhvanino sAr A pAnch paramAgamo ahIn upar-nIche kotarAI gayA chhe. vahA, divyadhvani vAh!!
prashna– A kALamAn Ape paN A saras kAm karyun chhe! uttara– koN kare? chhaye dravyomAn, paryAyanI utpattino kAL hoy, te te paryAy pragaT thAy chhe. te paryAyanI janmakShaN chhe. pravachanasAr gAthA 102mAnAvyun chhe ke -dravyanI je paryAyanI utpattino kAL hoy te paryAy svakALe potAthI utpanna thAy chhe. tenI paryAyanI utpatti bIjo karI de em chhe ja nahi. janmakShaN eTale paryAyanI utpattino kAL hoy tyAre te svatantra utpanna thAy chhe. A paramAgam-mandiranA nirmANano eno kAL hato nathI tethI tenA kALe te thayun chhe, bIjAe koIe karyun chhe em chhe ja nahi. bIjAe karyun em kahevun e to te vakhate nimitta koN hatun enun gnAn karAve chhe.
PDF/HTML Page 971 of 4199
single page version
be kAraN kahyAn chhe ne?
hA, ek yathArtha kAraN chhe ane bIjun upachArathI kAraN chhe. agnAnI vyApyavyApakapaNe rAgane kare chhe. rAgano vyApak AtmA ane rAg enun vyApya em agnAnapaNe chhe. te rAg navA karmabandhamAn nimitta chhe. tyAn nimitta dekhIne men karma bAndhyAn em agnAnI mAne chhe. agnAnIe karyA chhe to rAg-dveSh; tathApi karmabandhane men kahyun evo teno je vikalpa chhe te upachAr ja chhe, paramArtha nathI. A vAt gAthA 10p mAn Ave chhe.
jaDakarmanA bandhanI paryAyano kartA AtmA chhe em bIlakul chhe ja nahi. karmabandhanI je paryAy thaI te pudgalajanun vyApya chhe ane pudgal temAn vyApak eTale kartA chhe. e AtmAnan vyApya karma chhe ja nahi. agnAnI jeTalA rAgadveSh kare teTalA pramANamAn navA karmano bandh thAy chhe. tyAn rAgadveShamAn agnAnIne vyApyavyApakapaNun chhe paN karmabandh sAte ene vyApyavyApakapaNun nathI. agnAnI rAgAdi kare chhe, paN karmabandhananun kAm kare chhe em chhe ja nahi. ahIn to em siddha karavun chhe ke je rAg-dveShane upAdey mAnIne pariName chhe. evA agnAnInun pariNaman navA karmabandhanamAn nimitta thAy chhe. are! jene bhagavAn AtmA hey thaI gayo chhe evo agnAnI jIv navan karmabandhananun nimitta thAy chhe. are prabhu! Avo avatA maLyo emAn potAnI shuddha trikALI chIjanI draShTi na thaI to tArA utArA kayAn thashe? pachhI tane sharaN nahi me hon! bhagavAn! hamaNAn ja A samajaN karI levA yogya chhe.
kahe chhe-andaramAn vyApyavyApakabhAvathI mATI ghaDAne kare chhe ane bhAvyabhAvakabhAvathI mATI ja ghaDAne bhogave chhe. juo, mATI ja ghaDAno kartA ane bhoktA chhe, kumbhAr nahi. mATI kartA thaIne ghaDArUp kAryane kare chhe ane mATI pote bhAvya nAm bhogavavA yogya ghaDArUp paryAyane bhAvakapaNe bhogave chhe. shrI akalankadev tattvArtharAjavArtikamAn A vAt lIdhI chhe ke pudgal paN pudgalane bhogave chhe. pudgalamAn paN bhoktA nAmanI shakti chhe. pudgal potAnI paryAyane kare chhe ane potAnI paryAyane bhogave chhe. ahAhA...! jainadarshan bahu sUkShma chhe bhAI! te samajavA upAyog sUkShma rAkhIne ghaNo prayatna karavo joIe. anantakALamAn potAnI vAstavik chIj shun chhe te lakShamAn lIdhun nathI eTale durlabh lAge paN ashakay nathI; durlabh to chhe.
mATI ghaDAnI paryAyane kare chhe ane mATI ghaDAnI paryAyane bhogave chhe. ahIn ghaDAnI paryAy mATI antarvyApak kahel chhe eTale bAhyavyApak bIjI chIj chhe em artha nathI. bahAramAn bIjI chIj-kumbhAr to potAmAn vyApyavyApakabhAvathI ghaDAnI utpattine anukUL evA, IchchhArUp ane hastAdinI kriyArUp, potAnA vyApAranekare chhe ane ghaDA vaDe karelo pANIno je upayog tenAthI upajelI tRuptine bhAvyabhAvakabhAvathI bhogave chhe.
PDF/HTML Page 972 of 4199
single page version
A to bahu gambhIr shAstra chhe. samayasAr jagatanun ajoD chakShu chhe. tene samajavA dhyAnathI bahu abhyAs karavo joIe. sansAranA bhaNataramAn bI. e. em. e. Adi thavAmAn keTalAn varSha mahenat kare chhe! chhatAn e to badhun agnAn ja chhe. are bhAI! anantavAr e badhun karyun chhe. A tattvagnAnanA abhyAs mATe vakhat levo joIe. kumbhAr ghaDAnI utpattimAn anukUL evA IchchhArUp ane hastAdikanI kriyArUp potAnA vyApArane kare chhe. ane ghaDAnA upayogathI upajelI tRuptine kumbhAr anubhave-bhogave chhe. evo kumbhAr ghaDAne kare chhe ane bhogave chhe evo lokono anAdithI rUDh vyavahAr chhe. andaramAn mATI ghaDAnI paryAyane kare chhe ane ghaDAnI paryAyane bhogave chhe. bahAramAn kumbhAr potAnI IchchhA ane yoganA kampanarUp potAnA kAryane vyApyavyApakabhAvathI kare chhe ane ghaDAnA upayogathI upajelI tRuptine pote bhogave chhe. A dekhIne agnAnanI em lAge chhe ke ghaDAno kartA ane ghaDAno bhoktA kumbhAr chhe. Avun mAnanAr mithyAdraShTi chhe. ghaDAnI paryAyamAn vyApyavyApak ane bhAvyabhAk pudgal chhe. AtmA (kumbhAr) ghaDAne kare chhe ane bhAvyabhAvakapaNe bhogave chhe em chhe ja nahi. A draShTAnt thayun. have siddhAnt kahe chhe. - ‘tevI rIte, andaramAn vyApyavyApakabhAvathI pudgaladravya karmane kare chhe ane bhAvyabhAvakabhAvathI pudgaladravya ja karmane bhogave chhe.’ juo, pudgal vyApak ane karma enun vyApya chhe. tethI jaDakarmane vyApyavyAkabhAve pudgal kare chhe. ane pudgaladravya ja karmane bhogave chhe. pudgal pote bhAvya eTale bhogavavA yogay karmanI avasthAne bhAvakapaNe bhogave chhe. pudgaladravyamAn evI bhoktA shakti chhe jethI pudgal karmane bhogave chhe. karmanI prakRitibandhanA chAr prakAr chhe prakRitibandh, pradeshabandh, sthitibandh ane anubhAgabandh. tattvArthasUtramAn Ave chhe - ‘विपाको अनुभवः’ karmanA vipAkonA anubhav jIv kare chhe. paN A to vyavahAranun nimittathI kathan chhe. kharekhar karmano anubhav jIv karato nathI. karmano vipAk to karmamAn chhe. jIv to potAnA rAgadveShano anubhav kare chhe. ahIn kahe chhe ke vyApyavyApakabhAvathI pudgal karmanun kartA chhe ane bhAvyabhAvakabhAvathI pudgal jaDakarmanun bhoktA chhe ‘topaN, bahAramAn, vyApyApakabhAvathI agnAnane lIdhu pudgalakarmanA sambhavane anukUL evA potAnA rAgAdik pariNAmane karato ane pudgakarmanA vipAkathI utpanna thayelI viShayonI je nikaTatA tenAthI UpajelI potAnI sukhadukharUp pariNatine bhAvyabhAvakabhAv vaDe anubhavato-bhogavato evo jIv pudgalakarmane kare chhe ane bhogave chhe evo agnAnIono sansArathI prasiddha vyavahArachhe.’ bahAramAn jIv agnAnA kAraNe vyApyavyApakabhAvathI potAnA rAgAdik pariNAmane kare chhe, ane viShayonI nikaTatAthI UpajelI potAnI sukhadukharUp pariNatine bhAvyabhAvak-
PDF/HTML Page 973 of 4199
single page version
bhAvathI jIv bhogave chhe. jem ghaDAnI avasthAmAn kumbhArano rAg vyApak chhe em nathI tem pudgalakarmanI avasthAmAn jIvano rAg vyApak thaIne pudgalakarma kare chhe em nathI. pudgaladravya ja vyApyavyApakapaNe karma kare chhe ane pudgaladravya ja bhAvyabhAvakabhAvathI jaD karmane bhogave chhe. je kALe jaDakarmano pudgalakartA ane bhoktA thAy chhe te kALamAn jIv tene anukUL rAg-dveSh kare chhe. nimittane anukUL kahevAmAn Ave chhe, ane sAmenI chIj upAdAnane anurUp kahevAmAn Ave chhe. gAthA 86mAn anukUL ane anurUpanI vAt Ave chhe. naimittikane anurUp kahe chhe. karma potAthI bandhAy chhe temAn agnAnInA rAg-dveSh anukUL chhe eTale nimitta chhe.
A to siddhAntanI bhAShA chhe. thoDA shabdomAn gambhIr bhAvo bharyA chhe. jaDakarma potAmAn potAnA kAraNe vyApyavyApakapaNe eTale kartAkarmapaNe pariName chhe. temAn jIvanA vikArI pariNAm anukUL nimitta chhe. tem jaDakarma potAmAn bhAvyabhAvakapaNe potAne bhogave chhe. tyAn jIvanA vikArI pariNAm anukUL nimitta chhe. kartA-bhoktApaNe pudgalakarmanI avasthA to pote potAthI thaI chhe te kALe jIvanA rAgAdi pariNAm anukUL nimitta chhe. nimitta chhe to pudgalakarmanI paryAy thaI chhe em nathI. AvI vastu chhe, bhAI! thoDo nyAy phare to AkhI vastu pharI jAy. jem koI nadInA kAnThe Ubho rahIne pANIne jue tem pudgalamAn jyAre kArya thAy chhe tyAre najIkamAn kAnThe rahelI je bhinna chIj chhe tene enun nimitta kahevAmAn Ave chhe. AvI sarvagna parameshvaranI divyadhvanimAn AvelI A vAt chhe.
pratham mATInun draShTAnt ApIne siddhAnt samajAvyo chhe. karmanI gnAnAvaraNarUp je avasthA thAy temAn paramANu pote antarvyApak thaIne vyApya karmanI paryAyane kare chhe, temAn jIvano rAg nimitta chhe. tem vipAkane prApta thayelI te karmanI paryAy chhUTI jAy chhe tyAn pudgal te karmanI paryAyane bhogave chhe. karmanI avasthA bhAvya ane pudgal tenun bhAvak chhe; ane temAn agnAnIno rAg tene anukUL nimitta chhe. te rAgane karato ane viShayonI nikaTatAthI UpajelI potAnI sukhadukharUp pariNatine bhogavato (agnAnI) jIv pudgalakarmane kare chhe ane bhogave chhe evo agnAnIono anAdi sansArathI prasiddha vyavahAr chhe, ane te jUTho vyavahAr chhe.
juo, agnAnI bhAvyabhAvakabhAvathI viShayonI nikaTatAthI UpajelI potAnI sukhadukharUp pariNatine bhogave chhe paN viShayone bhogavato nathI. strInA sharIrane, dAL- bhAt-lADune ke mosambI nA rasane te bhogavato nathI. strI, sharIr, kuTumb, dhanasampatti ItyAdi je nikaT AvyAn chhe temAn lakSha karIne agnAnI potAnA harakhashokanA pariNAmane bhAvyabhAvakapaNe bhogave chhe paN te par padArthone bhogavato nathI. vInchhInA Dankhane te bhogavato
PDF/HTML Page 974 of 4199
single page version
nathI paN te Dankh -samaye je dveSh nA vikArI pariNAm thAy tene te bhogave chhe. karmavipAkane anukUL je je kalpanA thAy tene te anubhave chhe. anukULano artha nimitta chhe, paN nimitta kartA nathI. IShTopadesh gAthA 3p mAn Ave chhe ke kAryanI utpattimAn je anukUL nimitta hoy chhe te badhAn dharmAstikAyavat udAsIn nimitta chhe. prerak nimitta ho ke udAsIn. kAryanI utpattimAn te udAsIn nimitta ja chhe. parane nikaT dekhIne hun parane bhogavun chhun evI mAnyatA agnAn chhe, mithyAtva chhe.
AvI param satya vAt bahAr AvI chhe. koI na mAne to na mAno, vA A to nishchay chhe em kahI nindA kare to karo; paN mArga to Aj chhe bhAI! niyamasAramAn (gAthA 186mAn) Ave chhe ke lokAttar evo jineshvarabhagavAnano mArga jene na bese te svarUpavikaL loko mArganI nindA kare to tun mArganI abhakti karIsh nahI; bhakti ja karaje.
ek chhokaro hato. ek bIjA chhokarAe tene thapAT mArI. tyAre tyAnthI pasAr thatA koI sajjan puruShe tene Thapako Apyo. to te bIjo chhokaro kahevA lAvyo. - “shAstramAn to em Ave chhe ke koi koIne mArI shakatun nathI.” are bhAI! AvA kutarka na shobhe. mAravAno je bhAv (krodhano) thayo te AtmAnun kArya chhe ane te AtmAnI potAnI hinsAno ja bhAv chhe. paradravyono AtmA kartA-bhoktA nathI paN potAnA rAgadveSh pariNAmono to agnAnI avashya kartA-bhoktA chhe.
‘pudgalakarmane paramArthe pudgaladravya ja kare chhe; jIv to pudgalakarmanI utpattine anukUL evA potAnA rAgAdik pariNAmone kare chhe.’
juo, pudgalakarma chhe te paryAy chhe ane tene pudgaladravya ja kare chhe, jIv nahi. jIv to pudgalakarmanI utpattine anukUL evA potAnA rAg-dveShanA pariNAmane kare chhe. karmano bandh thAy emAn jIvanA rAgAdi pariNAm nimitta chhe; paN enAthI pudgalakarmanI paryAy thAy chhe em nathI. lyo, ahIn to nimittathI thatun nathI em spaShTa kahyun chhe.
‘vaLI pudgaladravya ja pudgalakarmane bhogave chhe; jIv to pudgalakarmanA nimittathI thatA potAnA rAgAdik pariNAmone bhogave chhe.’ ahIn em kahyun ke pudgalakarmanA nimittathI thatA potAnA pariNAmone jIv bhogave chhe. jIv potAnA vikArI pariNAmane kare chhe ane te pariNAm bhogave chhe. jIv karmane bhogave chhe em chhe ja nahi pudgaladravya ja pudgalakarmane bhogave chhe.
‘parantu jIv ane pudgalano Avo nimittanaimittikabhAv dekhIne agnAnIne evo bhram chhe ke pudgalakarmane jIv kare chhe ane bhogave chhe’ hun rAgadveSh karun chhun to pudgal-
PDF/HTML Page 975 of 4199
single page version
karmano bandh thAy chhe em agnAnI bhramathI mAne chhe men rAgadveSh karyo tethI karmane bandhAvun paDayun em agnAnI mAne chhe. paN em chhe nahi. te samaye karmanI paryAy je thavA yogya hatI te pudgalathI thaI chhe. tenI utpattinI te janmakShaN chhe. rAg karyo mATe chAritramohano bandh thayo em chhe ja nahi. karmanun pariNaman potAthI svakALe svatantra thayun chhe. Am vastusthiti chhe. chhatAn jIv pudgalakarmane kare chhe ane bhogave chhe. evo agnAnIno anAdikALathI prasiddha vyavahAr chhe.
‘paramArthe jIv-pudgalanI pravRutti bhinna hovA chhatAn, jyAn sudhI bhedagnAn na hoy tyAn sudhI bahArathI temanI pravRutti ek jevI dekhAy chhe.’ rAganA nimitte karmabandhan thayun tyAn nimittane dekhanArAone potAthI paramAn kArya thayun em dekhAy chhe, agnAnIne jIv-pudgalanun bhedagnAn nahi hovAthI, bannenI bhinnatA nahi bhAsI hovAthI upalak ‘draShTie jevun dekhAy tevun mAnI le chhe; tethI te em mAne chhe ke jIv pudgalakarmane kare chhe ane bhogave chhe.
‘shrI guru bhedagnAn karAvI, paramArtha jIvanun svarUp batAvIne, agnAnInA e pratibhAsane vyavahAr kahe chhe.’ karmanI paryAyane AtmA karato nathI ane karmanI paryAy vikAr utpanna karatI nathI. - Avun samajAvavAnun prayojan parathI svanun bhedagnAn karAvavAnun chhe. ahA! jaDakarmano kartA to AtmA nathI paN e samaye je rAg thAy chhe te rAgano kartA nishchaye AtmA nathI.
shrI guru bhedagnAn karAve chhe eTale bhedagnAn karavAno upadesh Ape chhe. karAve koN? ane upadesh Ape chhe em kahevun e paN vyavahAranun vachan chhe. vANInA kALe vANI thAy chhe. vANInI utpattinI te janmakShaN chhe tethI vANI utpanna thaI chhe. vikalpa thayo ke hun bolun tethI bhAShAnI paryAy thaI chhe em nathI. shrI guru bhedagnAn karAvavA samajAve chhe ke-bhAI! rAg tArun kartavya nathI. rAganun kartavya mAne tyAn sudhI agnAn chhe. rAganA nimitte karma bandhAy tyAn te kALe pudgalamAn karmaparyAy thavAno kAL chhe tethI karmabandhanI dashA thaI chhe, tArA kAraNe thaI nathI. ten rAg karyo mATe tyAn karmabandhan thayun em mAne e mithyAtva chhe.
agnAnInA e pratibhAsane vyavahAr kahe chhe. have agnAnInA A vyavahArane dUShaN de chhe. hun parano kartA-bhoktA chhun evo agnAnIno je vyavahAr chhe te sadoSh chhe. mithyAtvasahit chhe em kahe chhe.
prashna– agnAnIne to vyavahAr hoto nathI?
uttara– hA, gnAnI ke jene nij chaitanyasvarUp bhagavAn AtmAnun bhAn thayun chhe tene sahacharapaNe je rAg hoy chhe tene vyavahAr kahevAmAn Ave chhe. paN e vAt ahIn nathI.
PDF/HTML Page 976 of 4199
single page version
ahIn to agnAnInA rAgane vyavahAr kahyo chhe. eno artha em chhe ke agnAnI anAdithI rUDhapaNe hun paradravyano kartA-bhoktA chhun evI viparIt mAnyatA sahit je enI rAgAdi pravRutti chhe tene agnAnIono ahIn prasiddha vyavahAr chhe em kahyun chhe. ahA! je rAg thayo te potAnI jIvanI paryAy chhe ane tenA nimitte je karmabandhan thayun te jaD pudgalanI paryAy chhe. Am hovA chhatAn anAdi sansArathI agnAnIo bhramathI mAne chhe ke mane rAg thayo to karmabandhan thayun. AvA viparIt agnAnamay vikalpane ahIn agnAnIno prasiddha vyavahAr kahyo chhe.
PDF/HTML Page 977 of 4199
single page version
अथैनं दूषयति–
दोकिरियावदिरित्तो पसज्जदे सो जिणावमदं।। ८५।।
द्विक्रियाव्यतिरिक्तः
have A vyavahArane dUShaN de chhe-
jinane asammat dvikriyAthI abhinna te AtmA Thare. 8p.
gAthArtha– [यदि] jo [आत्मा] AtmA [इदं] A [पुद्गलकर्म] pudgalakarmane [करोति] kare [च] ane [तद् एव] tene ja [वेदयते] bhogave to [सः] te AtmA [द्विक्रियाव्यतिरिक्तः] be kriyAthI abhinna [प्रसजति] Thare evo prasang Ave chhe- [जिनावमतं] je jinadevane sammat nathI.
TIkA– pratham to, jagatamAn je kriyA chhe te badhIye pariNAmasvarUp hovAthI kharekhar pariNAmathI bhinna nathI (-pariNAm ja chhe); pariNAm paN pariNAmIthI (dravyathI) bhinna nathI kAraN ke pariNAm ane pariNAmI abhinna vastu chhe (-judI judI be vastu nathI). mATe (em siddha thayun ke) je koI kriyA chhe te badhIye kriyAvAnathI (dravyathI) bhinna nathI. Am, vastusthitithI ja (arthAt vastunI evI ja maryAdA hovAne lIdhe) kriyA ane kartAnun abhinnapaNun (sadAy) tapatun hovAthI, jIv jem vyApyavyApakabhAvathI potAnA pariNAmane kare chhe ane bhAvyabhAvakabhAvathI tene ja anubhave-bhogave chhe tem jo vyApyavyApakabhAvathI pudgalakarmane paN kare ane bhAvyabhAvakabhAvathI tene ja bhogave to te jIv, potAnI ane paranI bhegI maLelI be kriyAthI abhinnapaNAno prasang AvatAn sva-parano paraspar vibhAg asta thaI javAthI (nAsh pAmavAthI), anekadravyasvarUp ek AtmAne anubhavato thako mithyAdraShTipaNAne lIdhe sarvagnanA matanI bahAr chhe.
bhAvArtha– be dravyonI kriyA bhinna ja chhe. jaDanI kriyA chetan karatun nathI, chetananI kriyA jaD karatun nathI. je puruSh ek dravyane be kriyA karatun mAne te mithyAdraShTi chhe, kAraN ke be dravyanI kriyA ek dravya kare chhe em mAnavun te jinano mat nathI.
PDF/HTML Page 978 of 4199
single page version
have A vyavahArane dUShaN de chhe.
‘pratham to, jagatamAn je kriyA chhe te badhIy pariNAmasvarUp hovAthI kharekhar pariNAmathI bhinna nathI (-pariNAm ja chhe)’
ahIn kriyA em kem kahyun? pariNAm na kahetAn kriyA kahevAno Ashay em chhe ke vastumAn sahajapaNe palaTatI avasthA-pariNAm hoy chhe; te palaTatI avasthA-paryAyane kriyA kahevAmAn Ave chhe. kahyun chhe ne ke-
prashna– palaTatI avasthAmAn ek maTIne bIjI avasthA thaI tyAn nimitta chhe to bIjI avasthA thaIne?
uttara– nA, em nathI. kriyA kahetAn pariNAmanun palaTavun vastunun svarUp chhe. ek avasthA badalIne bIjI thAy chhe tyAn lokone bhramathI em lAge chhe ke nimitta Avyun mATe avasthA badalIne bIjI avasthA thaI chhe; parantu em chhe ja nahi. ahIn kahyun ne ke -pratham to jagatamAn je kriyA chhe te pariNAmasvarUp chhe ane te pariNAm ja chhe. jaD ane chetananI palaTatI avasthArUp je kriyA chhe te badhI pariNAmasvarUp chhe.
bhAI! A to tattvagnAnanI mUL prayojanabhUt vAt chhe. bIjI vAtane jANo ke na jANo, paN A prayojanabhUt tattvanI vAt to avashya jANavI joIe. kahe chhe ke -je kriyA chhe te pariNAmasvarUp chhe ane te pariNAm ja chhe. palaTatI kriyA te dravyanun karma eTale kArya chhe. pariNAm kaho, karma kaho, kArya kaho ke vyApya kaho- e badhun ek ja chhe. vAstavamAn pariNAmasvarUp kriyA pariNAmathI bhinna nathI. A sharIranA hAlavAchAlavAnI badalatI avasthArUp je kriyA thaI te shun AtmAe vikalpa karyo mATe tyAn sharIramAn kriyA thaI? to kahe chhe ke nA, em nathI. e palaTavArUp kriyA potAnA (dravyanA) pariNAmasvarUp chhe. ahAhA...! A AngaLInI halavAnI je kriyA thaI te kriyA potAnA pariNAmasvarUp chhe. ahIn kriyA ane pariNAm bhinna nathI em batAvyun chhe.
vaLI, ‘pariNAm paN pariNAmIthI (dravyathI) bhinna nathI kAraN ke pariNAm ane pariNAmI abhinna vastu chhe.’ juo, jaD ane chetanamAn je kriyA chhe te badhIy pariNAmasvarUp chhe ane te pariNAmathI bhinna nathI; ane te pariNAm pariNAmIthI bhinna nathI, pariNAmI ja chhe.
PDF/HTML Page 979 of 4199
single page version
prashna– pariNAm pariNAmIthI bhinna chhe em Ave chhe ne?
uttara– hA, paN e vAt ahIn nathI. ahIn to parathI bhinna pADavAnI vAt chhe. samayasAr gAthA 320nI TIkAmAn ane paramAtmaprakAsh gAthA 68mAn je em kahyun chhe ke AtmA mokShapariNAmano kartA nathI e to tyAn trikALI shuddha chaitanyasvarUpanI draShTi karAvavAnI apekShAthI pariNAm ane pariNAmIne bhinna kahyA chhe. jyAre ahIn parathI bhinna ane potAnA dravya-paryAyathI abhinna vastu chhe em siddha karavun chhe. tethI kahe chhe -kriyA pariNAmasvarUp hovAthI pariNAmathI bhinna nathI ane pariNAm paN pariNAmIthI bhinna nathI. pariNAm ane pariNAmI abhinna vastu chhe, be judI judI vastu nathI. pariNAm pariNAmIe karyA chhe, koi paravastu eno kartA chhe em nathI yaA vastusthiti ahIn siddha karI chhe.
pravachanasAramAn (gAthA 96mAn) em kahyun chhe ke-utpAd-vyay-dhrauvya dravyanA kartA, karaN ane adhikaraN chhe. dravya chhe te utpAd-vyayanun kartA chhe em vAt to Ave chhe paN tyAn to utpAd-vyay-dhrauvya dravyanA kartA ane dravya kArya chhe em kahyun chhe. e to utpAd-vyay-dhrauvya vaDe dravyanA astitvanI siddhi karavAnI tyAn vAt chhe. bhAI! je apekShAthI jyAn je vAt hoy te apekShAthI tyAn yathArtha samajavun joIe.
ahIn pariNAm ane pariNAmI bhinna nathI em siddha karavun chhe. ahIn pariNAm parathI bhinna chhe ane parathI pariNAm thatAn nathI e vAt siddha karavA mAge chhe. kriyA pariNAmathI bhinna nathI ane pariNAm pariNAmIthI bhinna nathI. juo, mATInA pinDamAnthI je ghaDo thayo te kriyA thaI. te kriyA pariNAmasvarUp chhe, mATInA karmasvarUp eTale ke kAryasvarUp chhe. e kriyA pariNAmasvarUp hovAthI pariNAm ja chhe. ane te ghaDArUp pariNAm (pariNAmIthI) mATIthI abhinna chhe. tathApi te ghaDArUp pariNAm kumbhArathI bhinna chhe. kumbhArathI ghaDo thayo chhe em chhe ja nahi. tevI rIte chokhA je pAke chhe te pANIthI pAke chhe em nathI. chokhA pAkavAnI je avasthA thaI te palaTatI kriyA chhe. te kriyA pariNAmasvarUp chhe ane pariNAm chhe te pariNAmI dravyathI abhinna chhe. mATe chokhA pAkavAnA pariNAmanun kartA (chokhAnun) dravya chhe, pANI nahi. bhAI! A to adhyAtmanun koI alaukik lojIk chhe!
prashna– pANI agnithI unun thatun dekhAy chhe ne?
uttara– em nathI; agnithI pANI unun thayun nathI. pANInI paryAy pahelAn shItarUp hatI te palaTIne garam thaI. te kriyA pariNAmasvarUp chhe ane pariNAmathI abhinna ja chhe. vaLI te pariNAm paN pariNAmIthI bhinna nathI; paN agnithI bhinna ja chhe. mATe agnithI pANI unun thayun chhe em chhe ja nahi.
vishvamAn anant dravyo chhe. te anant anantapaNe kayAre rahe? potAnA pariNAmane
PDF/HTML Page 980 of 4199
single page version
pote upajAve to anant anantapaNe rahI shake. parathI upaje to badho khIchaDo thaI jAy ane anant anantapaNe na rahe.
prashna– to shun agni vinA pANI unun thayun chhe? uttara– hA, agni vinA pANI unun thayun chhe; kemake agninI paryAy ane pANInI paryAy vachche anyonyAbhAv chhe. jem be dravyo-jaD ane chetan dravyo vachche atyantAbhAv chhe tem paramANu, paramANunI paryAy vachche anyonyAbhAv chhe. bApu! A to dharmanI ati sUkShma vAt chhe. ene samajavA buddhine sUkShma karavI joIe. kahyun chhe ne ke- ‘hun karun, hun karun e ja agnAnatA shakaTano bhAr jem shvAn tANe.’ jem bharelun gADun chAlyun jatun hoy tyAn enI nIche chAlatA kutarAnun mAthun upar gADAne aDake eTale kutarun mAnI le ke gADAno bhAr hun khenchun chhun. tem dukAne besI mAlanI le-vechanA vikalpa kare tyAn mAne ke A vepAranI badhI kriyA mArAthI thAy chhe. te agnAnI paN A kutarAnA jevI mithyA kalpanA kare chhe.
prashna– hA, paN gADu baLadathI to chAle chhe ne? uttara– nA, gADu baLadathI chAlatun nathI paN te potAthI chAle chhe. ek ek rajakaN potAnI paryAyathI svatantra gati kare chhe. paranA kAraNe gati thatI nathI. prashna– moTar peTrolathI chAle chhe e to dekhItun satya chhe ne?
uttara– nA, moTar peTrolathI chAle chhe em bIlakul nathI. moTarano ek ek paramANu potAnI kriyAvartI shaktithI svatantra gati kare chhe. bhAI! AvA shuddha nirbheL tattvanI khabar vinA koI bahArathI vrat -paDimA laI le ane tethI dharma thashe em mAne paN ethI to mithyAtva thAy chhe. AvI vAt chhe.
prashna– moTar chAle ene laIne andaranA musApharanI gati thAy chhe e to barAbar chhe ne?
uttara– nA, em nathI. moTaranI gati moTaranA kAraNe thAy chhe ane musApharanI gati musApharanA potAnA kAraNe thAy chhe. koInAthI koInI gati chhe em chhe ja nahi. samajAy chhe kAI? hA, samajAy to chhe paN andar vAt besatI nathI. samajIne besADe to bese em chhe. darek paramANu ane darek jIvanI avasthA pratham hatI te palaTIne bIjI thaI te kriyA chhe. te kriyA pariNAmasvarUp hovAthI pariNAmathI