PDF/HTML Page 1301 of 4199
single page version
जम्हा तम्हा णाणिस्स सव्वे भावा हु णाणमया।। १२८ ।।
जम्हा तम्हा भावा अण्णाणमया अणाणिस्स।। १२९ ।।
यस्मात्तस्माज्ज्ञानिनः सर्वे भावाः खलु ज्ञानमयाः।। १२८ ।।
यस्मात्तस्माद्भावा अज्ञानमया अज्ञानिनः।। १२९ ।।
A ja pashnanA uttararUp gAthA kahe chhe-
te kAraNe gnAnI taNA sau bhAv gnAnamayI khare; 128.
te kAraNe agnAnInA agnAnamay bhAvo bane. 129.
gAthArtha– [यस्मात्] kAraN ke [ज्ञानमयात् भावात् च] gnAnamay bhAvamAnthI [ज्ञानमयः एव] gnAnamay ja [भावः] bhAv [जायते] utpanna thAy chhe [तस्मात्] tethI [ज्ञानिनः] gnAnInA [सर्वे भावाः] sarva bhAvo [खलु] kharekhar [ज्ञानमयाः] gnAnamay ja hoy chhe. [च] ane, [यस्मात्] kAraN ke [अज्ञानमयात् भावात्] agnAnamay bhAvamAnthI [अज्ञानः एव] agnAnamay ja [भावः] bhAv [जायते] utpanna thAy chhe [तस्मात्] tethI [अज्ञानिनः] agnAnInA [भावाः] bhAvo [अज्ञानमयाः] agnAnamay ja hoy chhe.
TIkA– kharekhar agnAnamay bhAvamAnthI je koI paN bhAv thAy chhe te saghaLoy agnAnamayapaNAne nahi ullanghato thako agnAnamay ja hoy chhe, tethI agnAnInA bhAvo badhAy agnAnamay hoy chhe. ane gnAnamay bhAvamAnthI je koI paN bhAv thAy chhe te saghaLoy gnAnamayapaNAne nahi ullanghato thako gnAnamay ja hoy chhe, tethI gnAnInA bhAvo badhAy gnAnamay hoy chhe.
PDF/HTML Page 1302 of 4199
single page version
सर्वेऽप्यज्ञाननिर्वृत्ता भवन्त्यज्ञानिनस्तु ते।। ६७ ।।
bhAvArtha– gnAnInun pariNaman agnAnInA pariNaman karatAn judI ja jAtanun chhe. agnAnInun pariNaman agnAnamay chhe, gnAnInun gnAnamay chhe; tethI agnAnInA krodh, mAn, vrat, tap ityAdi sarva bhAvo agnAnajAtine ullanghatA nahi hovAthI agnAnamay ja chhe ane gnAnInA sarva bhAvo gnAnajAtine ullanghatA nahi hovAthI gnAnamay ja chhe.
have A arthanun kaLasharUp kAvya kahe chhe-
shlokArtha– [ज्ञानिनः] gnAnInA [सर्वे भावाः] sarva bhAvo [ज्ञाननिर्वृत्ताः हि] gnAnathI nIpajelA (-rachAyelA) [भवन्ति] hoy chhe [तु] ane [अज्ञानिनः] agnAnInA [सर्वे अपि ते] sarva bhAvo [अज्ञाननिर्वृत्ताः] agnAnathI nIpajelA (-rachAyelA) [भवन्ति] hoy chhe. 67.
A ja prashnanA uttararUp gAthA kahe chhe-
‘kharekhar agnAnamay bhAvamAnthI je koI paN bhAv thAy chhe te saghaLoy agnAnamayapaNAne nahi ullanghato thako agnAnamay ja hoy chhe. tethI agnAnInA bhAvo badhAy agnAnamay hoy chhe.’
dayA, dAn, vrat, bhakti, pUjA ityAdinA je bhAv thAy te mArA chhe ane hun teno kartA chhun em agnAnI mAne chhe. e rAganI ekatAbuddhirUp je pariNAm chhe te agnAnamay bhAv chhe. tethI agnAnIne je koI bhAv thAy chhe te agnAnamayapaNAne ullanghatA nahi hovAthI badhAy agnAnamay hoy chhe.
shAstranun gnAn na hoy te agnAn em agnAnano artha nathI. shAstranun gnAn to hoy chhe. karoDo shlokonun gnAn hoy, paN te paralakShI gnAn mArun svarUp chhe em je mAne chhe teno te agnAnamay bhAv chhe. agnAnI shAstranA svAdhyAyamAn pravRutta hoy topaN tene rAgamAn tanmayapaNun hovAthI teno te bhAv agnAnamay ja chhe. agnAnamay bhAvamAnthI je koI bhAv nIpaje chhe te agnAnamay ja hoy chhe. jhINI vAt chhe, bhAI! bahu dhyAn daIne dhIrajathI sAmbhaLavI joIe.
koI das-vIs lAkhano kharcha karIne mandir bandhAve, temAn jinendra bhagavAnanI pratiShThA kare, bhagavAnanAn darshan, stuti, bhakti, pUjA ityAdi kare; paN te badho shubharAg
PDF/HTML Page 1303 of 4199
single page version
chhe, dharma nathI. tathApi e shubharAgathI lAbh (dharma) thAy ane shubharAg mArun kartavya chhe em mAnIne shubharAgamAn tanmay thaIne jo te pravarte to tenA te saghaLA bhAv agnAnamay chhe. gajab vAt chhe, prabhu! mAthun pharI jAy evI vAt chhe paN A satya vAt chhe. rAganI kriyA mArI ane rAg mArun kartavya e mAnyatA agnAn chhe ane te agnAnathI nIpajelA agnAnInA saghaLA bhAvo agnAnamay ja chhe.
bhagavAn AtmA nirmaLAnandano nAth shuddha chaitanyaghan prabhu paramAtmasvarUp chhe. tenI jene draShTi thaI nathI te agnAnIne kShaNekShaNe rAganI ekatAbuddhivALA bhAv utpanna thAy chhe. rAgathI bhinna shuddha chaitanyasvarUpanun bhAn nathI tethI agnAnIne badhA rAgamay-agnAnamay bhAvo utpanna thAy chhe. agnAnI chAhe to shAstranA svAdhyAyamAn ho, bhagavAnanI bhakti-pUjAmAn ho ke mahAvratAdinA pAlanamAn ho; tenA saghaLA bhAvo rAganI ekatAbuddhi-pUrvak hovAthI agnAnamayapaNAne nahi oLangatA thakA agnAnamay ja hoy chhe.
have kahe chhe-‘ane gnAnamay bhAvamAnthI je koI paN bhAv thAy chhe te saghaLoy gnAnamayapaNAne nahi ullanghato thako gnAnamay ja hoy chhe, tethI gnAnInA bhAvo badhAy gnAnamay hoy chhe.’
hun to rAgathI bhinna gnAnasvarUp chhun, AnandasvarUp chhun-em potAnA shuddha chaitanyanI jene antaramAn draShTi thaI, nirmaL bhedagnAn pragaT thayun evA gnAnIne je koI bhAv thAy chhe te badhAy gnAnamay ja hoy chhe. gnAnIne kamajorInA kAraNe kadAchit viShayakaShAyanA bhAv paN AvI jAy to te samaye paN tene gnAnamay bhAv ja chhe, rAgamay nahi; kemake je samaye rAg thAy te samaye te teno sAkShIbhAve gnAtA chhe paN kartA nathI. bahu sUkShma vAt bhAI! rAgathI potAne bhinna jANyo tene kShaNekShaNe je koI bhAv thAy te badhA gnAnamay chhe.
je bhAve sarvArthasiddhinun pad maLe te bhAvanI paN gnAnIne bhAvanA nathI, honsh nathI. Avo shubhabhAv gnAnIne Ave kharo paN te potAnun kartavya chhe em gnAnI mAnatA nathI. gnAnIne je shubhAshubh bhAv Ave tene pote nij svabhAvamAn sthit rahIne mAtra jANe ja chhe. koIvAr gnAnI bahArathI laDAInA (raudra) bhAvamAn paN UbhelA jaNAy paN kharekhar te laDAInA bhAvamAn sthit nathI paN antaramAn te nij svabhAvamAn sthit chhe. laDAIno je bhAv Ave tenA te samaye te gnAtA ja chhe, kartA nathI; kemake tenI draShTi svabhAv upar chonTelI chhe. potAne ane parane-rAgane jANanArun je gnAn te gnAnanA gnAnI kartA chhe, rAganA nahi ane tethI gnAnamayapaNAne nahi ullanghatA thakA gnAnInA bhAv badhAy gnAnamay ja chhe, vItarAgatAmay ja chhe.
koIvAr gnAnIne Artta-raudradhyAn paN thatun hoy chhe. paN tenA te gnAtA rahe chhe, kartA thatA nathI. te te samaye te sambandhInun gnAnI gnAn kare chhe ane svabhAvanA lakShe teno nAsh karI svabhAvabhAvamAn vRuddhi kare chhe, tethI gnAnInA badhA bhAv gnAnamay ja hoy chhe.
PDF/HTML Page 1304 of 4199
single page version
‘gnAnInun pariNaman agnAnInA pariNaman karatAn judI ja jAtanun hoy chhe. agnAnInun pariNaman agnAnamay chhe, gnAnInun gnAnamay chhe; tethI agnAnInA krodh, mAn, vrat, tap ityAdi sarva bhAvo agnAnajAtine ullanghatA nahi hovAthI agnAnamay ja chhe ane gnAnInA sarva bhAvo gnAnajAtine ullanghatA nahi hovAthI gnAnamay ja chhe.’
agnAnIne shubh-ashubh bhAvamAn ekatvabuddhi paDI chhe, tethI tenA vrat, tapanA bhAv paN agnAnamay chhe. jyAre gnAnIne rAgathI bhinna nirmaLAnandasvarUp potAnA chaitanya-bhagavAnanun bhAn thayun chhe. tene je rAgAdi bhAv thAy tene te mAtra jANe ja chhe. gnAnI te rAg sambandhI gnAnanA kartA chhe, paN rAganA kartA nathI. tethI gnAnInA badhA bhAv gnAnajAtine ullanghatA nahi hovAthI gnAnamay ja chhe. parantu agnAnI vrat, tapano je bhAv kare chhe te bhAvano te kartA thAy chhe, tethI agnAnamay jAtine nahi oLangatA tenA bhAv badhAy agnAnamay chhe.
kahyun chhe ne ke jevI draShTi tevI sRuShTi. agnAnInI rAg upar draShTi chhe to tene rAgamay pariNAmanI sRuShTi utpanna thAy chhe. dharmI jIvane rAgathI bhinna potAnA chaitanya-svabhAvanI draShTi chhe to tene gnAnamay pariNAmanI sRuShTi utpanna thAy chhe.
agnAnIne vrat, tap, sanyam, upavAs, brahmacharya AdinA je koI bhAv thAy chhe te rAgamay chhe kemake tene emAn ekatvabuddhi chhe. tethI agnAnInA bhAvo badhAy agnAnamay chhe. A pramANe gnAnI ane agnAnInA pariNamanamAn bahu moTo (Abh-jamInano) pharak chhe.
have A arthanun kaLasharUp kAvya kahe chhe-
‘ज्ञानिनः’ gnAnInA ‘सर्वे भावाः’ sarva bhAvo ‘ज्ञाननिर्वृत्ताः हि’ gnAnathI nIpajelA (rachAyelA) ‘भवन्ति’ hoy chhe.
juo, dharmI ene kahIe ke jene vikalpathI bhinna potAnA shuddha chaitanyasvarUp bhagavAn AtmAnAn gnAn ane anubhav thayAn chhe. ahAhA...! hun rAgathI bhinna shuddha chidAnandaghanasvarUp paramAtmadravya chhun evun jene nirmaL bhedagnAn pragaT thayun chhe te gnAnI chhe. AvA gnAnInA sarva bhAvo gnAnathI rachAyelA chhe. jANavun, dekhavun, Tharavun, shAntirUp thavun e gnAnInA pariNAm chhe. dayA, dAn, vrat AdinA rAg ke puNya-pApanA shubhAshubh vikalpa gnAnIne (kartavyapaNe) hotA nathI; ane je vikArI bhAv thAy chhe teno gnAnI jANanAr chhe, kartA nathI. gnAnIne vikAranun svAmitva nathI, tethI gnAnInA sarva bhAvo gnAnamay hoy chhe.
PDF/HTML Page 1305 of 4199
single page version
koIvAr asthiratAnI nabaLAIne lIdhe hinsAdirUp alpa rAg-dveShanA pariNAm thaI jAy topaN gnAnI tenA gnAtA rahe chhe, kemake draShTi nij svabhAv upar chhe. ahAhA...! draShTi trikALI svabhAv upar hovAthI gnAnIno pratyek pariNAm gnAnamay, Anandamay, shAntimay, dharmamay ja hoy chhe. gnAnInA sarva bhAvo gnAnathI nIpajelA gnAnamay ja hoy chhe.
‘तु’ ane ‘अज्ञानिनः’ agnAnInA ‘सर्वे अपि ते’ sarva bhAvo ‘अज्ञाननिर्वृत्ताः’ agnAnathI nIpajelA (-rachAyelA) ‘भवन्ति’ hoy chhe.
ahAhA...! agnAnI ke jene potAnA shuddha chaitanyasvabhAvamay AtmAnun bhAn nathI ane jeNe rAg sAthe ekatva mAnyun chhe tenA sarva bhAv agnAnathI nIpajelA-rachAyelA chhe. agnAnIne vyavahAraratnatrayanA je vikalpa chhe te agnAnathI rachAyelA agnAnamay chhe. agnAnI jIv hajAro rANIone chhoDI nagna digambar munidashA dhAre, jangalamAn rahe, mahAvratAdinun pAlan kare topaN rAg sAthe ekatvapaNe pariNamato hovAthI tenA te bhAv agnAnamay chhe em kahe chhe. panchamahAvratanA pariNAm, shAstranun paralakShI gnAn, ane navatattvanI bhedarUp shraddhA-e badho rAgabhAv chhe ane te rAgabhAvano agnAnI kartA thAy chhe tethI tenA e badhA bhAv agnAnamay chhe. koI bAL-brahmachArI hoy ane mahinA-mahinAnA upavAs kare ane te brahmacharya ane upavAsanA vikalpathI lAbh (dharma) thAy em mAne to enA te bhAv agnAnamay chhe. agnAnInA sarva bhAv agnAnathI nIpajelA hoy chhe ane te agnAnamay chhe. A siddhAnt kahyo, have draShTAnt kaheshe.
PDF/HTML Page 1306 of 4199
single page version
अयमयया भावादो जह जायंते दु कडयादी।। १३० ।।
णाणिस्स दु णाणमया सव्वे भावा तहा होंति।। १३१ ।।
अयोमयकाद्भावाद्यथा जायन्ते तु कटकादयः।। १३० ।।
ज्ञानिनस्तु ज्ञानमयाः सर्वे भावास्तथा भवन्ति।। १३१ ।।
have A arthane draShTAntathI draDh kare chhe-
paN lohamay ko bhAvathI kaTakAdi bhAvo nIpaje; 130.
paN gnAnIne to sarva bhAvo gnAnamay em ja bane. 131.
gAthArtha– [यथा] jem [कनकमयात् भावात्] suvaNamay bhAvamAnthI [कुण्डलादयः भावाः] suvarNamay kunDaL vagere bhAvo [जायन्ते] thAy chhe [तु] ane [अयोमयकात् भावात्] lohamay bhAvamAnthI [कटकादयः] lohamay kaDAn vagere bhAvo [जायन्ते] thAy chhe, [तथा] tem [अज्ञानिनः] agnAnIne (agnAnamay bhAvamAnthI) [बहुविधाः अपि] anek prakAranA [अज्ञानमयाः भावाः] agnAnamay bhAvo [जायन्ते] thAy chhe [तु] ane [ज्ञानिनः] gnAnIne (gnAnamay bhAvamAnthI) [सर्वे] sarva [ज्ञानमयाः भावाः] gnAnamay bhAvo [भवन्ति] thAy chhe.
TIkA– jevI rIte pudgal svayam pariNAmasvabhAvavALun hovA chhatAn, kAraN jevAn kAryo thatAn hovAthI, suvarNamay bhAvamAnthI, suvarNajAtine nahi ullanghatA evA suvarNamay kunDaL Adi bhAvo ja thAy parantu lokhanDamay kaDAn Adi bhAvo na thAy, ane lokhanDamay bhAvamAnthI, lokhanDajAtine nahi ullanghatA evA lokhanDamay kaDAn
PDF/HTML Page 1307 of 4199
single page version
द्रव्यकर्मनिमित्तानां भावानामेति हेतुताम्।। ६८ ।।
Adi bhAvo ja thAy parantu suvarNamay kunDaL Adi bhAvo na thAy; tevI rIte jIv svayam pariNAmasvabhAvavALo hovA chhatAn, kAraN jevAn ja kAryo thatAn hovAthI, agnAnIne-ke je pote agnAnamay bhAv chhe tene-agnAnamay bhAvamAnthI, agnAnajAtine nahi ullanghatA evA anek prakAranA agnAnamay bhAvo ja thAy parantu gnAnamay bhAvo na thAy, ane gnAnIne-ke je pote gnAnamay bhAv chhe tene-gnAnamay bhAvamAnthI, gnAnanI jAtine nahi ullanghatA evA sarva gnAnamay bhAvo ja thAy parantu agnAnamay bhAvo na thAy.
bhAvArtha– ‘jevun kAraN hoy tevun ja kArya thAy chhe’ e nyAye jem lokhanDamAnthI lokhanDamay kaDAn vagere vastuo thAy chhe ane suvarNamAnthI suvarNamay AbhuShaNo thAy chhe, tem agnAnI pote agnAnamay bhAv hovAthI tene (agnAnamay bhAvamAnthI) agnAnamay bhAvo ja thAy chhe ane gnAnI pote gnAnamay bhAv hovAthI tene (gnAnamay bhAvamAnthI) gnAnamay bhAvo ja thAy chhe.
agnAnIne shubhAshubh bhAvomAn Atmabuddhi hovAthI tenA sarva bhAvo agnAnamay ja chhe.
avirat samyagdraShTi (-gnAnI) ne joke chAritramohanA udaye krodhAdik bhAvo pravarte chhe topaN tene te bhAvomAn Atmabuddhi nathI, te temane paranA nimittathI thayelI upAdhi mAne chhe. tene krodhAdik karmo udayamAn AvIne kharI jAy chhe-AgAmI evo bandh karatA nathI ke jethI sansAranun bhramaN vadhe; kAraN ke (gnAnI) pote udhamI thaIne krodhAdibhAvarUpe pariNamato nathI ane joke udayanI baLajorIthI pariName chhe topaN gnAtApaNun chUkIne pariNamato nathI; gnAnInun svAmitva nirantar gnAnamAn ja varte chhe tethI te krodhAdibhAvono anya gneyonI mAphak gnAtA ja chhe, kartA nathI. A rIte gnAnInA sarva bhAvo gnAnamay ja chhe.
have AgaLanI gAthAnI sUchanAnA artharUp shlok kahe chhe-
shlokArtha– [अज्ञानी] agnAnI [अज्ञानमयभावानाम् भूमिकाम्] (potAnA) agnAnamay bhAvonI bhUmikAmAn [व्याप्य] vyApIne [द्रव्यकर्मनिमित्तानां भावानाम्] (AgAmI) dravyakarmanAn nimitta je (agnAnAdik) bhAvo temanA [हेतुताम् एति] hetupaNAne pAme chhe (arthAt dravyakarmanAn nimittarUp bhAvono hetu bane chhe). 68.
PDF/HTML Page 1308 of 4199
single page version
have A arthane draShTAntathI draDh kare chhe-
‘jevI rIte pudgal svayam pariNAmasvabhAvavALun hovA chhatAn, kAraN jevAn kAryo thatAn hovAthI, suvarNamay bhAvamAnthI, suvarNajAtine nahi ullanghatA evA suvarNamay kunDaL Adi bhAvo ja thAy parantu lokhanDamay kaDAn Adi bhAvo na thAy, ane lokhanDamay bhAvamAnthI, lokhanDajAtine nahi ullanghatA evA lokhanDamay kaDAn Adi bhAvo ja thAy parantu suvarNamay kunDaL Adi bhAvo na thAy.’
pudgaladravya svayam eTale potAnI meLe pariNAmasvabhAvavALun chhe. juo, A draShTAnt Ape chhe. A sharIr, man, vANI, AhAr, pANI ityAdi badhAmAn svayam pariNAmasvabhAv chhe. ahAhA...! badalavAno teno sahaj svabhAv chhe topaN kAraN jevun kArya thAy chhe. kAraN ane kAryanI jAti ek hoy chhe em kahe chhe. suvarNanA pudgalomAn svayam badalavAno svabhAv chhe topaN suvarNamAnthI suvarNajAtine nahi oLangatA evA suvarNamay kunDaLAdi bhAvo ja thAy, suvarNamAnthI loDhAnAn kaDAn Adi bhAvo na thAy. ane lokhanDamAnthI, te game te bhAve badale topaN, lokhanDajAtine nahi oLangatA evA lokhanDamay kaDAn Adi bhAvo ja thAy, parantu suvarNamay kunDaL Adi bhAvo na thAy. juo, A nyAy! ke sonAmAnthI loDhun na thAy ane loDhAmAnthI sonun na thAy. A draShTAnt Apyun have siddhAnt kahe chhe-
‘tevI rIte jIv svayam pariNAmasvabhAvavALo hovA chhatAn, kAraN jevAn ja kAryo thatAn hovAthI, agnAnIne-ke je pote agnAnamay bhAv chhe tene-agnAnamay bhAvamAnthI, agnAnajAtine nahi ullanghatA evA anek prakAranA agnAnamay bhAvo ja thAy parantu gnAnamay bhAvo na thAy, ane gnAnIne-ke je pote gnAnamay bhAv chhe tene-gnAnamay bhAvamAnthI, gnAnanI jAtine nahi ullanghatA evA sarva gnAnamay bhAvo ja thAy parantu agnAnamay bhAvo na thAy.’
jIvano svayam-potAnI meLe ja pariNamavAno eTale badalavAno svabhAv chhe. chhatAn kAraN jevAn ja kAryo thAy chhe. gAthA 68nI TIkAmAn dAkhalo Apyo chhe ke javapUrvak je jav thAy te jav ja hoy chhe. arthAt javamAnthI jav ja thAy, ghaun vagere na thAy ane ghaummAnthI ghaun ja thAy, jav vagere na thAy. kAraN ane kArya hameshAn ek jAtimay ja hoy chhe em kahe chhe.
agnAnIne potAnA shuddha chaitanyasvabhAvamay AtmAnI draShTi nathI. enI draShTi sharIr, man, vANI, indriy, rAg ityAdi par upar hoy chhe. tethI agnAnIne svayam agnAnamay
PDF/HTML Page 1309 of 4199
single page version
bhAv hoy chhe. tene par ane rAganI je ekatAbuddhi chhe te svayam agnAnamay bhAv chhe. dayA, dAn, vrat, bhakti AdinA je bhAv thAy te mArA chhe, enAthI mane lAbh (dharma) thAy chhe, e mArun kartavya chhe ane hun e bhAvono kartA chhun evI je enI draShTi chhe te svayam agnAnamay chhe. ane e agnAnamay bhAvamAnthI, agnAnajAtine nahi ullanghatA evA anek prakAranA agnAnamay bhAvo ja thAy chhe. jem lokhanDamAnthI lokhanDamay kaDAn Adi bhAvo thAy chhe tem rAganI ekatAbuddhinA agnAnamay bhAvamAnthI agnAnIne agnAnamay eTale ke rAgamay, vikAramay bhAvo ja utpanna thAy chhe.
bhagavAn kundakundAchAryadev jangalamAn vasanArA nirgranth mahA munirAj hatA. nirgranth ene kahIe ke jene rAg sAthenI ekatAbuddhinI-mithyAtvanI gAnTh chhUTI gaI chhe, TaLI gaI chhe. dayA, dAn, vrat, tap, bhakti ityAdi pariNAm shubharAgarUp Asrav chhe. tenAthI bhinna paDIne andar AtmA je trikALI shuddha gnAyakasvarUp chhe teno jene anubhav thayo chhe te nirgranth chhe. AvA param nirgranth atIndriy AnandanA svAmI AchArya kundakund-svAmInAn A vachano chhe ke-
badhA AtmA bhagavAn-svarUp chhe. paryAyamAn je bhUl hatI teno ame svarUpanA lakShe abhAv karyo chhe. shrImad rAjachandrajIe paN kahyun chhe ne ke-
em ahIn kahe chhe ke ‘sarva jIv chhe gnAnamay, je samaje te thAy.’ ahAhA...! chaitanyanA prakAshanA nUranun pUr prabhu AtmA chhe. temAn dayA, dAn, bhaktinAn, ke vyavahAr-ratnatrayanA ke navatattvanI bhedarUp shraddhAnA rAgano sadAkAL abhAv chhe. parantu are! agnAnI shubharAgane potAnun svarUp mAne chhe. tethI te pote rAgamay thayo chhe, agnAnamay thayo chhe. AthI agnAnIne agnAnamay bhAvamAnthI rAgAdimay agnAnabhAv ja utpanna thAy chhe, sukShma vAt chhe, prabhu! agnAnIne potAnA gnAnamay sachchidAnandasvarUp AtmAnun bhAn nathI ane je rAg thAy tene ja te potAnun svarUp mAne chhe. rAgathI lAbh thAy, vyavahArathI nishchay pragaT thAy-AvA mithyAdarshananA bhAvathI mithyAtvanA bhAv ja utpanna thAy chhe. agnAnamay bhAvamAnthI, badalIne game te bhAv thAy topaN agnAnamay bhAv ja thAy, gnAnamay bhAv na thAy. khUb gambhIr vAt chhe, bhAI!
agnAnIne svayam agnAnamay bhAv hoy chhe. jaDakarmanA kAraNe te bhAv utpanna thayA chhe em nathI. karma to jaD chhe, karma shun kare? pote svayam agnAnamay bhAvarUpe pariName chhe. koI karmano uday tene agnAnabhAve pariNamAve chhe em nathI. karmano uday Avyo mATe mithyAtvapaNe pariNamavun paDayun em paN nathI. jenI draShTi nimittAdhIn chhe te game te mAne, parantu agnAnIne je rAgamay-agnAnamay bhAv thAy chhe te svayam potAnA
PDF/HTML Page 1310 of 4199
single page version
kAraNe thAy chhe em ahIn kahe chhe. panDit banArasIdAsajIe nimitta-upAdAnanA dohAmAn khUb saras vAt karI chhe-
ahAhA...! A dohAomAn to gajab vAt karI chhe.
tyAre vaLI koI panDit em kahe chhe ke-paranA kartA na mAne e jain nathI. parano kartA mAne e jain chhe.
are bhAI! A tun shun kahe chhe? tane shun thayun chhe prabhu? jene jainadharma eTale mokShamArga pragaT thayo chhe evo gnAnI parano kartA to shun rAgano paN kartA thato nathI. gnAnI ane agnAnI koI paradravyanun kArya karI shakato nathI. kemake pratyek dravya svatantra chhe ane svatantrapaNe pariName chhe. emAn bIjo shun kare? shun paryAy vinAnun, kArya vinAnun kayArey koI dravya chhe? pratisamay dravya svayam potAnun kArya kare chhe tyAn bIjo shun kare? anya dravya anya dravyanun kArya kare em mAne e to sthUL bhUl chhe, mithyAdarshan chhe. enun phaL khUb Akarun Avashe bhAI!
paramAtmA kahe chhe ke parano kartA to koI thaI shakato nathI ane rAgabhAvano je kartA thAy te agnAnI chhe. ahIn kahe chhe-agnAnIne agnAnamayabhAvamAnthI nIpajelA sarva bhAv agnAnamay hoy chhe kemake te agnAnamayapaNAne ullanghatA nathI. agnAnI be ne be chAr kahe topaN tenun khoTun chhe kemake kAraNakAryanA svarUpamAn tene pher chhe, bhUl chhe. mokShamArgaprakAshakamAn (chothA adhikAramAn) Ave chhe ke agnAnIne kAraNaviparItatA, svarUpaviparItatA ane bhedAbhedaviparItatA hoy chhe. aho! gRuhasthAshramamAn rahIne paN panDitapravar ToDaramalajIe shun ajab kAm karyun chhe!
are! koIne AvI vAt na bese ane te game tem kahe to tethI shun thAy? bhAI! koI pratye dveSh karavo ke virodh karavo e to mArga nathI. ‘satveShu maitrI’ sarva jIvo pratye maitrIbhAv gnAnIne hoy chhe. koIne A vAt bese toy te svatantra chhe ane koIne na bese toy te svatantra chhe.
yogasAramAn Ave chhe ke pApane to jagatamAn sau pAp kahe chhe; paN puNya paN kharekhar pAp chhe em koI viralA anubhavI budhapuruSh ja kahe chhe-
puNyatattva paN pAp chhe kahe anubhavI budh koI.’’ 71. (yogasAr)
PDF/HTML Page 1311 of 4199
single page version
shubharAg mAro chhe em agnAnI mAne chhe. paN gnAnI to kahe chhe ke puNyabhAv paN pAp chhe. dayA, dAn, vratAdinA shubharAganA bhAv te pAp chhe. potAnA shuddha chaitanyasvarUpathI khasI jAy, patit thAy tyAre e bhAv thAy chhe mATe te pAp tattva chhe. lokone puNyabandhanun phaL je bhogasAmagrI ane anukUL sanjogo-tenI mIThAsh chhe ane tethI puNyabandhanA kAraNarUp puNyabhAv je shubharAg tenI paN mIThAsh chhe. tethI A vAt temane kaDak lAge chhe. parantu bhAI! tane je shubharAganI mIThAsh chhe te agnAnamay bhAv chhe ane te agnAnamay bhAvamAnthI, agnAnajAtine atikramatA nahi hovAthI agnAnabhAv ja utpanna thAy chhe, gnAnamay bhAv utpanna thatA nathI em ahIn kahe chhe. bhAI! A shubharAganI mIThAsh tane kayAn laI jashe? janma-maraNarUp sansAramAn ane ante te nigod laI jashe, kemake mithyAtvanun phaL (ante) nigod chhe.
have kahe chhe-‘gnAnIne-ke je pote gnAnamay bhAv chhe tene-gnAnamayabhAvamAnthI, gnAnanI jAtine nahi ullanghatA evA sarva gnAnamay bhAvo ja thAy parantu agnAnamay bhAvo na thAy.’
paradravyanA bhAvothI rahit, nirmaLAnandano nAth chitchamatkAramAtra bhagavAn AtmA chhe. AvA potAnA AtmAnAn draShTi ane anubhav jene thayAn chhe te gnAnI chhe. e gnAnI em jANe chhe ke jANavun ane dekhavun bas e ja mArun kArya chhe. gnAnIne gnAnAnandasvabhAv mArI chIj chhe em satyano Agrah nAm draDh nishchay ane shraddhAn chhe. tenI draShTi potAnA chaitanyasvabhAvathI khasatI nathI ane tethI tene gnAnamay bhAv chhe. gnAnamayabhAvamAnthI, gnAnanI jAtine nahi oLangatA hovAthI sarva gnAnamay bhAvo ja gnAnIne utpanna thAy chhe parantu agnAnamay bhAvo utpanna thatA nathI.
prashna– to shun gnAnIne rAg Avato ja nathI?
uttara– gnAnIne yathApadavI rAg Ave chhe paN te tenA gnAtA chhe, kartA nathI. je alpa rAg Ave chhe tene te paragneyarUpe jANe chhe. gnAnIne rAganun svAmitva hotun nathI. tethI gnAnInA sarva bhAvo gnAnamay ja hoy chhe, agnAnamay hotA nathI.
bhagavAn RuShabhadev paramAtmA aShTApad parvat parathI nirvAN pAmyA tyAre bhagavAnano virah paDatAn bharat mahArAjAne hRudayamAn khUb dukh thayun, AnkhamAn Ansu AvyAn. ‘are! bhAratavarShano dedIpyamAn sUrya asta thaI gayo!’ evA virahanA vichArathI ghaNun dukh anubhavavA lAgyA. tyAre indre kahyun-bharatajI! tamAre to A chhello deh chhe. ame to haju ek bhav karIne mokShe javAnA chhIe. virahanA dukhathI tamArI AnkhomAn Ansu! shun A tamane shobhe? mahArAjA bharate kahyun-A to kamajorIno-asthiratAno rAg
PDF/HTML Page 1312 of 4199
single page version
Avyo chhe; hun to teno jANanAramAtra gnAtA-draShTA chhun, hun teno kartA nathI. juo, A gnAnInI svabhAvadraShTi!
jevI draShTi tevI sRuShTi. agnAnInI draShTi rAg upar chhe. tethI agnAnIne mithyAtvAdi rAgamay-agnAnamay bhAvo ja utpanna thAy chhe. jyAre gnAnInI gnAnasvabhAv upar draShTi chhe, tethI temane gnAnamay bhAvanI ja sRuShTi-utpatti thAy chhe. alpa asthiratAno je rAg thAy chhe tene gnAnamAn paragney tarIke jANe chhe. rAg mArI chIj chhe em rAganun svAmitva gnAnI svIkAratA nathI. te rAganA gnAtA ja chhe, kartA nathI.
lokone vyavahAranI kriyAno prem chhe, parantu kriyAno vikalpa chhe e rAg chhe. dayA, dAn, vrat Adi kriyAnA shubh vikalpa rAg chhe. rAg chhe te kharekhar hinsA chhe. puruShArthasiddhayupAyanA 44 mA chhandamAn amRutachandrasvAmIe kahyun chhe ke-nishchayathI rAgAdi bhAvonun pragaT na thavun e ahinsA chhe ane rAgAdi bhAvonun utpanna thavun te hinsA chhe. A jain siddhAntano sAr chhe.
bhAI! ShoDashakAraNabhAvanAno rAg te dharma nathI. tenA nimitte tIrthankaranAmakarmanI prakRiti bandhAy chhe ane samyagdraShTine ja evo shubharAg Ave chhe topaN te dharma nathI. rAg chhe ne? te rAganA gnAnI kartA nathI, gnAtA chhe. tathA rAgano jene prem chhe evA agnAnInI bhUmikAmAn AvI jAtano rAg Avato ja nathI ane tene tIrthankaraprakRiti bandhAtI nathI.
shreNik mahArAj AvatI chovIsImAn pratham tIrthankar thashe. mAtAnA garbhamAn padhArashe tyAre indro ane devo mahotsav ujavashe. mAtAnA garbhamAn savAnav mAs rahe tyAn paN samyagdraShTi rAgano gnAtA-draShTA chhe, kartA nathI. ahAhA...! jenA vaDe janma-maraNano ant Ave te samyagdarshan koI alaukik chIj chhe, bhAI! jene Anandano nAth andar jAgI gayo chhe te dharmI jIv nirantar gnAtAdraShTAsvabhAve gnAnabhAve pariName chhe, rAgabhAve nahi. Avun ja svarUp chhe.
kaLash-TIkAmAn shlok 67 mAn kahyun chhe ke-‘‘samyagdraShTi jIvanI ane mithyAdraShTi jIvanI kriyA to ekasarakhI chhe, kriyAsambandhI viShay-kaShAy paN ekasarakhA chhe, parantu dravyano pariNamanabhed chhe. samyagdraShTinun dravya shuddhatvarUp pariNamyun chhe tethI je koI pariNAm buddhipUrvak anubhavarUp chhe athavA vichArarUp chhe athavA vratakriyArUp chhe athavA bhogaabhilASharUp chhe athavA chAritramohanA udaye krodh-mAn-mAyA-lobharUp chhe te saghaLAy pariNAm gnAnajAtimAn ghaTe chhe, kemake je koI pariNAm chhe te samvar-nirjarAnun kAraN chhe;-evo ja koI dravya-pariNamanano visheSh chhe.
mithyAdraShTinun dravya ashuddharUp pariNamyun chhe, tethI je koI mithyAdraShTinA pariNAm chhe te anubhavarUp to hotA ja nathI; tethI sUtra-siddhAntanA pATharUp chhe athavA vrat
PDF/HTML Page 1313 of 4199
single page version
tapashcharaNarUp chhe athavA dAn-pUjA-dayA-shIlarUp chhe athavA bhogAbhilASharUp chhe athavA krodh- mAn-mAyA-lobharUp chhe, -AvA saghaLA pariNAm agnAnajAtinA chhe, kemake bandhanun kAraN chhe, samvar-nirjarAnun kAraN nathI;-dravyano evo ja pariNaman visheSh chhe.’’
A pramANe gnAnInA sarva bhAvo gnAnamay ja chhe, agnAnamay nathI ane agnAnInA sarva bhAvo agnAnamay ja chhe, gnAnamay nathI.
‘jevun kAraN hoy tevun ja kArya thAy chhe’ e nyAye jem lokhanDamAnthI lokhanDamay kaDAn vagere vastuo thAy chhe ane suvarNamAnthI suvarNamay AbhUShaNo thAy chhe, tem agnAnI pote agnAnamay bhAv hovAthI tene (agnAnamay bhAvamAnthI) agnAnamay bhAvo ja thAy chhe ane gnAnI pote gnAnamay bhAv hovAthI tene (gnAnamay bhAvamAnthI) gnAnamay bhAvo ja thAy chhe.
agnAnIne shubhAshubh bhAvomAn Atmabuddhi hovAthI tenA sarva bhAvo agnAnamay ja chhe. agnAnIne shubhAshubh bhAv mArA chhe em temAn Atmabuddhi chhe. te shubhabhAvathI potAne lAbh thAy ane te potAnun kartavya chhe em mAne chhe. tethI agnAnInA sarva bhAv agnAnamay ja chhe. tathA jeTalA shubhAshubh bhAv chhe te bandhanun kAraN chhe.
‘avirat samyagdraShTi (-gnAnI) ne joke chAritramohanA udaye krodhAdik bhAvo pravarte chhe topaN tene te bhAvomAn Atmabuddhi nathI, te temane paranA nimittathI thayelI upAdhi mAne chhe.’
gnAnIne krodh, mAn Adi bhAv Ave chhe, tenI ruchi nathI chhatAn nabaLAIthI te bhAv Ave chhe; parantu te bhAv mArI chIj chhe ane tenAthI mane lAbh chhe evI gnAnInI buddhi hotI nathI. karmanA udayanA nimitte thayelA te bhAvane gnAnI upAdhi mAne chhe.
tene krodhAdik karmo udayamAn AvIne kharI jAy chhe-AgAmI evo bandh karatAn nathI ke jethI sansAranun bhramaN vadhe. gnAnI je karma udayamAn Ave chhe temAn thoDA joDAy paN chhe, chhatAn te rAg kharI jAy chhe kemake tene tenun svAmIpaNun nathI. te evo bandh karato nathI ke jethI sansAranun paribhramaN vadhe, kAraN ke gnAnI pote udyamI thaIne krodhAdibhAvarUpe pariNamato nathI ane joke udayanI baLajorIthI pariName chhe topaN gnAtApaNun chUkIne pariNamato nathI.
vikAr karavA lAyak chhe evA UndhA puruShArthapaNe gnAnI pariNamatA nathI. karmanA udayamAn te potAnI kamajorIthI joDAy chhe topaN gnAtApaNun chUkIne rAgamayapaNe pariNamatA nathI. hun gnAtA-draShTA chhun e bhUlIne te rAgasvabhAve pariNamatA nathI. dharmIne dayA, dAn, vrat, bhakti, pUjA AdinA shubhabhAv Ave chhe paN temAn Atmabuddhi nathI. gnAnInun
PDF/HTML Page 1314 of 4199
single page version
svAmitva nirantar gnAnamAn ja varte chhe. enI draShTi gnAnasvabhAv upar ja satat manDAyelI rahe chhe. tethI te krodhAdi bhAvono anya gneyonI mAphak gnAtA ja chhe, kartA nathI. A rIte gnAnInA sarva bhAvo gnAnamay ja chhe.
AtmA gnAnasvarUp prabhu sarvagnasvabhAvamay chhe; enI jene draShTi thaI chhe te gnAnI gnAnasvarUpe pariName chhe. gnAnanun ullanghan karIne gnAnI pariNamatA nathI. gnAnInun svAmitva nirantar gnAnamAn ja varte chhe. gnAnIne rAgAdimAn svAmIpaNun nathI. ashubharAg paN kadAchit gnAnIne thAy chhe paN tenun tene svAmIpaNun nathI.
gnAnI anya gneyonI mAphak krodhAdi vikArI bhAvono gnAtA ja chhe, kartA nathI. sharIr, man, vANI ityAdi par padArtha jem gney chhe, jANavA lAyak chhe tem nabaLAIthI thatA rAgAdi vikArI bhAv gnAnIne gnAnanA gney chhe, jANavA lAyak chhe, gnAnI tenA kartA thatA nathI. rAgAdi bhAv karavA lAyak chhe em mAnatA nathI mATe kartA nathI; pariNaman chhe e apekShAthI kartA kahevAmAn Ave chhe e judI vAt chhe.
samakitInA antaranI lokone khabar nathI. loko to bas A karo ne te karo-vrat karo, tap karo, upavAs karo, jAtrA karo, bhakti karo, dAn karo, mandiro bandhAvo, pratiShThA karAvo, em pAnch-pachIs lAkh kharcha karo ityAdi vaDe dharma thavo mAne chhe, paN emAn to dhULey dharma nathI. e to shubhabhAv chhe, puNyabandhanun kAraN chhe. agnAnI ene dharma mAne chhe te mithyAtva chhe ane gnAnI tene paragney tarIke potAnA gnAnamAn jANe chhe. gnAnI ane agnAnInA abhiprAyamAn moTun antar chhe, ugamaNo-AthamaNo pher chhe. jem dhAvamAtA bALakane dhavarAve paN e mAro dIkaro chhe em mAnatI nathI, tem dharmI jIvane rAg Ave chhe paN rAg mAro chhe evun ene svAmitva nathI. je rAg Ave chhe tene mAtra paragney tarIke jANe chhe. potAnun gnAn ane AnandasvarUp chhe te svagney chhe. gnAnInI draShTi svagney je shuddha AtmA tyAnthI khasatI nathI ane tethI tenA sarva bhAvo gnAnamay ja hoy chhe.
samyagdraShTinI ruchi shuddha AtmadravyamAn chhe. andar paripUrNa shuddha chaitanya ekalo ujjvaL pavitra anantaguNono pinD prabhu AtmA virAjI rahyo chhe tenI gnAnIne nirantar ruchi chhe, tene rAgAdi bhAvanI ruchi nathI. jem koI nokar sheThanun kAm karato hoy te bole em ke-amAre mAl levo chhe, amAre mAl vechavo chhe ityAdi. parantu andar jANe chhe ke ‘amAre’ eTale potAne nahi paN sheThane mAl levAno-vechavAno chhe. tem rAgAdi bhAv je gnAnIne Ave chhe tene andarathI em jANe chhe ke-A rAgAdi bhAv chhe te mAro nathI, e to karmanI upAdhi chhe; mAro to ek chidAnandamay shuddha gnAyakabhAv chhe. rAg mArun kartavya nahi, gnAn mArun kartavya chhe ane rAgano hun to gnAtAmAtra chhun.
ek sheThane hammeshAn chUramu khAvAnI Adat hatI. temane chUramu ja mAphak Ave.
PDF/HTML Page 1315 of 4199
single page version
have ek di banyun em ke emano juvAnajodh dIkaro ekAek gujarI gayo. smashAnethI bALIne sau gher AvyA. gharamAn sau ro-kakaL kare ane badhe shokanun gamagIn vAtAvaraN banI gayun. dIkarAno bAp sheTh kahe-roTalA-roTalI banAvo, Aje chUramu na khavAy. sau sagAmvahAlAn kahe- tamane chUramAnI Tev chhe mATe tame chUramu ja khAo, tamane bIjun mAphak nahi Ave. te vakhate saue sAdun bhojan karyun. sheThe chUramu khAdhun, paN chUramAnI emane honsh na hatI. tem gnAnIne rAg Ave chhe paN tene rAganI honsh nathI. dharmIne rAganI ruchi khalAs thaI gaI hoy chhe.
prashna– gnAnIne udayanI baLajorIthI rAg Ave chhe eTale shun?
uttara– udayanI baLajorIthI rAg Ave chhe e to nimittanI mukhyatAthI kahyun chhe. eno artha em chhe ke gnAnIne puruShArthanI kamajorI chhe. je rAg Ave chhe te potAnA aparAdhathI Ave chhe ane te potAnA kAraNe Ave chhe. jaDakarmane laIne rAg thAy chhe vA jaDakarmano uday rAg karAve chhe em chhe ja nahi, karma to jaD chhe. kahyun chhe ne ke-
jyAn jyAn em kathan Ave ke karmanA udayanI baLajorIthI rAg thAy chhe tyAn tyAn em samajavun ke rAg potAnI kamajorIthI potAnA kAraNe thAy chhe ane karmano uday temAn nimitta- mAtra chhe. (puruShArtha kamajor chhe to karma baLavAn chhe em nimittathI kahevAmAn Ave chhe).
have AgaLanI gAthAnI sUchanAnA artharUp shlok kahe chhe-
‘अज्ञानी’ agnAnI ‘अज्ञानमयभावानाम् भूमिकाम्’ (potAnA) agnAnamay bhAvonI bhUmikAmAn ‘व्याप्य’ vyApIne ‘द्रव्यकर्मनिमित्तानां भावानाम्’ (AgAmI) dravyakarmanAn nimitta je (agnAnAdik) bhAvo temanA ‘हेतुताम् एति’ hetupaNAne pAme chhe. (arthAt dravyakarmanAn nimittarUp bhAvono hetu bane chhe.)
agnAnI potAnA agnAnamay bhAvonI bhUmikAmAn eTale rAganI ruchimAn paDayo chhe. potAno je trikALI shuddha chaitanyasvabhAv, vItarAgasvabhAv tene chhoDIne agnAnI rAganI ruchimAn joDAyo chhe. agnAnamay bhAvonI bhUmikAmAn vyApIne dravyakarmanAn nimitta je agnAnAdik bhAvo chhe temanA hetupaNAne pAme chhe. arthAt dravyakarmanA nimittarUp bhAvono hetu bane chhe.
jUnA karmanA udayanun lakSha karIne, navA karmabandhanA kAraNarUp je agnAnabhAv tenA hetupaNAne prApta thAy chhe. A agnAnInI vAt karI chhe.
PDF/HTML Page 1316 of 4199
single page version
मिच्छत्तस्स दु उदओ जीवस्स असद्दहाणत्तं।। १३२ ।।
जो दु कलुसोवओगो जीवाणं सो कसाउदओ।। १३३ ।।
सोहणमसोहणं वा कायव्वो विरदिभावो वा।। १३४ ।।
परिणमदे अट्ठविहं णाणावरणादिभावेहिं।। १३५ ।।
तइया दु होदि हेदू जीवो परिणामभावाणं।। १३६ ।।
A ja arthapAnch gAthAothI kahe chhe-
apratIt tattvanI jIvane je, uday te mithyAtvano; 132,
jIvane kaluSh upayog je, te uday jAN kaShAyano; 133.
utsAh varte jIvane, te uday jAN tun yogano. 134.
te aShTavidh gnAnAvaraNaityAdibhAve pariName; 13p.
AtmAy jIvapariNAmabhAvono tadA hetu bane. 136.
PDF/HTML Page 1317 of 4199
single page version
मिथ्यात्वस्य तूदयो जीवस्याश्रद्दधानत्वम्।। १३२ ।।
यस्तु कलुषोपयोगो जीवानां स कषायोदयः।। १३३ ।।
शोभनोऽशोभनो वा कर्तव्यो विरतिभावो वा।। १३४ ।।
परिणमतेऽष्टविधं ज्ञानावरणादिभावैः।। १३५ ।।
तदा तु भवति हेतुर्जीवः परिणामभावानाम्।। १३६ ।।
gAthArtha– [जीवानाम्] jIvone [या] je [अतत्त्वोपलब्धिः] tattvanun agnAn (arthAt vastusvarUpanun ayathArtha-viparIt gnAn) chhe [सः] te [अज्ञानस्य] agnAnano [उदयः] uday chhe [तु] ane [जीवस्य] jIvane [अश्रद्दधानत्वम्] je (tattvanun) ashraddhAn chhe te [मिथ्यात्वस्य] mithyAtvano [उदयः] uday chhe; [तु] vaLI [जीवानां] jIvone [यद्] je [अविरमणम्] aviramaN arthAt atyAgabhAv chhe te [असंयमस्य] asanyamano [उदयः] uday [भवेत्] chhe [तु] ane [जीवानां] jIvone [यः] je [कलुषोपयोगः] malin (arthAt jANapaNAnI svachchhatA rahit) upayog chhe [सः] te [कषायोदयः] kaShAyano uday chhe; [तु] vaLI [जीवानां] jIvone [यः] je [शोभनः अशोभनः वा] shubh ke ashubh [कर्तव्यः विरतिभावाः वा] pravRutti ke nivRuttirUp [चेष्टोत्साहः] (manavachanakAyA-Ashrit) cheShTAno utsAh chhe [तं] te [योगोदयं] yogano uday [जानीहि] jAN.
[एतेषु] A (udayo) [हेतुभूतेषु] hetubhUt thatAn [यत् तु] je [कार्मणवर्गणागतं] kArmaNavargaNAgat (kArmaNavargaNArUp) pudgaladravya [ज्ञानावरणादिभावैः अष्टविधं] gnAnAvaraNAdibhAvorUpe ATh prakAre [परिणमते] pariName chhe, [तत् कार्मणवर्गणागतं] te kArmaNavargaNAgat pudgaladravya [यदा] jyAre [खलु] kharekhar [जीवनिबद्धं] jIvamAn bandhAy chhe [तदा तु] tyAre [जीवः] jIv [परिणामभावानाम्] (potAnA agnAnamay) pariNAmabhAvono [हेतुः] hetu [भवति] thAy chhe.
TIkA– tattvanA agnAnarUpe (arthAt vastusvarUpanI anyathA upalabdhirUpe) gnAnamAn svAdarUp thato (-svAdamAn Avato) agnAnano uday chhe. mithyAtva, asanyam, kaShAy ane yoganA udayo-ke jeo (navAn) karmanA hetuo chhe teo-te-may arthAt agnAnamay
PDF/HTML Page 1318 of 4199
single page version
chAr bhAvo chhe. tattvanA ashraddhAnarUpe gnAnamAn svAdarUp thato mithyAtvano uday chhe; aviramaNarUpe (atyAgabhAvarUpe) gnAnamAn svAdarUp thato asanyamano uday chhe; kaluSh (malin) upayogarUpe gnAnamAn svAdarUp thato kaShAyano uday chhe; shubhAshubh pravRutti ke nivRuttinA vyApArarUpe gnAnamAn svAdarUp thato yogano uday chhe. A paudgalik mithyAtvAdinA udayo hetubhUt thatAn je kArmaNavargaNAgat pudgaladravya gnAnAvaraNAdibhAve ATh prakAre svayamev pariName chhe, te kArmaNavargaNAgat pudgaladravya jyAre jIvamAn nibaddha thAy tyAre jIv svayamev agnAnathI svaparanA ekatvanA adhyAsane lIdhe tattva-ashraddhAn Adi potAnA agnAnamay pariNAmabhAvono hetu thAy chhe.
bhAvArtha– agnAnabhAvanA bhedarUp je mithyAtva, avirati, kaShAy ane yoganA udayo te pudgalanA pariNAm chhe ane temano svAd atattvashraddhAnAdirUpe gnAnamAn Ave chhe. te udayo nimittabhUt thatAn, kArmaNavargaNArUp navAn pudgalo svayamev gnAnAvaraNAdi karmarUpe pariName chhe ane jIv sAthe bandhAy chhe; ane te samaye jIv paN svayamev potAnA agnAnabhAvathI atattvashraddhAnAdi bhAvorUpe pariName chhe ane e rIte potAnA agnAnamay bhAvonun kAraN pote ja thAy chhe.
mithyAtvAdino uday thavo, navAn pudgalonun karmarUpe pariNamavun tathA bandhAvun, ane jIvanun potAnA atattvashraddhAnAdi bhAvorUpe pariNamavun-e traNey ek samaye ja thAy chhe; sau svatantrapaNe potAnI meLe ja pariName chhe, koI koIne pariNamAvatun nathI.
A ja artha pAnch gAthAothI kahe chhe-
‘tattvanA agnAnarUpe (arthAt vastusvarUpanI anyathA upalabdhirUpe) gnAnamAn svAdarUp thato (svAdamAn Avato) agnAnano uday chhe. mithyAtva, asanyam, kaShAy, ane yoganA udayo-ke jeo (navAn) karmanA hetuo chhe teo-te-may arthAt agnAnamay chAr bhAvo chhe.’
juo, AtmA trikAL gnAnasvabhAvI param pavitra prabhu chhe. tenun bhAn nahi hovAthI paryAyamAn agnAnabhAve pariName chhe. jaD pudgal udayamAn AvatAn gnAnamAn je agnAnarUp, viparItagnAnarUp svAd Ave chhe te kharekhar jaD pudgalano svAd chhe, te AtmAno-shuddha chaitanyano pavitratAno svAd nathI. ahIn agnAnamay bhAvanA chAr bhed kahyA chhe-mithyAtva, asanyam, kaShAy ane yog. agnAnabhAvamAn A chArey UbhA chhe ane jene AtmadraShTi thaI chhe evA gnAnIne (draShTi apekShAe) chArey bhAv TaLI gayA chhe.
PDF/HTML Page 1319 of 4199
single page version
shuddha chaitanyasvabhAvamAn ahambuddhi na karatAn paramAn ahambuddhi karavI te mithyAtva chhe. shuddha chaitanyamAn TakavAne badale paramAn AsaktibhAve Takavun te avirati chhe. nirmaL svabhAvamAn na rokAtAn malin upayogamAn rokAvun te kaShAy chhe. nishchal niShkamp svabhAvamAn na rokAtAn kampanamAn rokAvun te yog chhe. A chArey agnAnamay bhAvo chhe. have jene AtmAnun samyak bhAn thayun tene mithyAtva gayun. anshe sthiratA thaI, mithyAtvasambandhI kaShAy gayo ane mithyAtvasambandhI yog paN gayo. ahAhA...! samyagdarshan thayun tyAn chArey TaLI gayA. samakitIne svabhAv par draShTi chhe ane svabhAvadraShTimAn tene chArey TaLI gayA chhe.
vastumAn-dravyasvabhAvamAn agnAn nathI, mithyAtva nathI, avirati nathI, kaShAy nathI, yog nathI. tethI jene dravyadraShTi pragaT thaI chhe evA samakitInI draShTimAn paN chArey nathI. samakitIne sadA gnAnabhAv chhe ane gnAnabhAvamAn agnAnamay bhAvonun kartAkarmapaNun nathI. gnAnabhAv thatAn agnAnamay bhAvonun kartAkarmapaNun hotun nathI. samakitIne alpa vikAranA pariNAmo thAy chhe kharA, paN teno te svAmI nathI, kartA nathI. samakitI to avasthAmAn je vikAr thAy teno mAtra gnAtA ja chhe. parantu AtmAnA bhAn vinA agnAnIne e chArey agnAnamay bhAv chhe. e vAt ahIn kahe chhe-
tattvanA agnAnarUpe gnAnamAn svAdarUp thato agnAnano uday chhe. mithyAtva, asanyam, kaShAy ane yoganA udayo-ke jeo (navAn) karmanA hetuo chhe teo-temay agnAnamay chAr bhAvo chhe.
‘tattvanA ashraddhAnarUpe gnAnamAn svAdarUp thato mithyAtvano uday chhe; aviramaNarUpe (atyAgabhAvarUpe) gnAnamAn svAdarUp thato asanyamano uday chhe; kaluSh (malin) upayogarUpe gnAnamAn svAdarUp thato kaShAyano uday chhe; shubhAshubh pravRutti ke nivRuttinA vyApArarUpe gnAnamAn svAdarUp thato yogano uday chhe.’
AtmA shuddha chidAnandaghan vastu chhe. tenI pratIti vinA gnAnamAn tattvanI bhrAntirUp je svAd Ave chhe te kaluShit chhe, AkuLatAmay chhe ane temAn mithyAtvanA udayanun nimitta chhe. tevI rIte viShayomAn AsaktirUp asanyamano, malin upayogarUp kaShAyano ane shubhAshubh pravRutti ke nivRuttinA vyApArarUp yogano je gnAnamAn svAd Ave chhe te paN kaluShit chhe, AkuLatAmay dukharUp chhe, ane temAn avirati Adi pUrvakarmanA udayanun nimitta chhe.
have ahIn em siddha karavun chhe ke jUnAn pudgalakarmano uday navAn karmanA bandhanun kAraN thAy chhe. mithyAtva, avirati Adi je pUrvanAn karma chhe teno uday navA bandhanun kAraN chhe. paN kone? ke je mithyAtva, avirati Adi agnAnabhAvarUpe pariName chhe tene. sUkShma vAt chhe, prabhu! vItarAg sarvagna parameshvarano mArga lokone sAmbhaLavA maLyo nathI.
PDF/HTML Page 1320 of 4199
single page version
kahe chhe ke jUnAn karmano uday-mithyAtva, avirati, kaShAy ane yogano uday chhe te navAn karmabandhanun kAraN chhe. parantu kone? je agnAnabhAve, mithyAtva ane rAgadveSharUpe pariName tene. gnAnIne pUrvakarmano uday chhe te navAn karmabandhanun kAraN thato nathI kemake te svAmIpaNe udayamAn joDAtA nathI ane tethI tene jUnAn karma chhe te kharI jAy chhe, navo bandh thato nathI. kaLash TIkAmAn paN kahyun chhe ke udayamAtra bandhanun kAraN nathI. udayamAtrathI jo bandh thAy to kadI mokSha thaI shake nahi.
ahIn ek samayamAn traN vAt chhe-
1. darshanamoh Adi karmano uday, 2. te ja samaye navAn karmano bandh, 3. ane te ja samaye agnAnI jIv svayam mithyAtvAdi bhAvarUpe pariName chhe te.
agnAnIne junAn karmano uday chhe te navA bandhamAn nimitta kahevAmAn Ave chhe ane je mithyAtvanA bhAv na kare tene te samaye jUnAn karmano uday (bandh karyA vinA) kharI jAy chhe. AvI vAt chhe aTapaTI. have kahe chhe-
‘A paudgalik mithyAtvAdinA udayo hetubhUt thatAn je kArmaNavargaNAgat pudgaladravya gnAnAvaraNAdibhAve ATh prakAre svayamev pariName chhe, te kArmaNavargaNAgat pudgaladravya jyAre jIvamAn nibaddha thAy tyAre jIv svayamev agnAnathI svaparanA ekatvanA adhyAsane lIdhe tattva - ashraddhAn Adi potAnA agnAnamay pariNAmabhAvono hetu thAy chhe.’
juo, paudgalik mithyAtvAdinA udayakALe je navAn karma bandhAy chhe te svayamev pariName chhe. navAn karma pariName te svatantrapaNe pariName chhe. jUnAn karmano uday tene pariNamAve chhe em nathI. badhun ja svatantra chhe em siddha kare chhe.
1. pUrva karmano uday Ave chhe te svatantra, 2. udayakALe navAn karma bandhAy te paN svatantra, ane 3. jIv mithyAshraddhArUp mithyAtvanA bhAv potAmAn kare chhe te paN svatantra.
rAg mArI chIj chhe, mArun kartavya-kArya chhe, evA mithyAdraShTinA (mithyAshraddhAnarUp) bhAv navA karmabandhamAn nimitta thAy tyAre jUnAn karmane navA karmabandhanun nimitta kahevAmAn Ave chhe.
jhINI vAt chhe bhAI! jUnAn karma paN svatantra, navo bandh thAy te paN svatantra ane vachche jIv rAg-dveSh ane agnAnapaNe pariName te paN svatantra. aho! samayasAr khUb gambhIr chIj chhe bhAI! panchamaArAmAn AchArya kundakundadeve tIrthankaratulya kAm karyun chhe ane AchArya amRutachandradeve gaNadharatulya kAm karyun chhe. shrI kundakundadevane namaskAr