Pravachan Ratnakar-Gujarati (English transliteration). Gatha: 195-197 ; Kalash: 135-136.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 98 of 210

 

PDF/HTML Page 1941 of 4199
single page version

prashna– to AtmAnA pradesho hAle-chAle chhe tethI to te (hAth) UnchA-nIchA thAy chhe ne?

uttara– nA, em paN nathI. AtmAnA pradesh je hAle-chAle chhe te svayam tenA kAraNe chhe ane sharIranA pradesh je hAle-chAle chhe te tenA kAraNe chhe. koI koInAthI chhe em chhe ja nahi. (mAtra paraspar nimitta-naimittikabhAv chhe).

prashna– to mokShamArga prakAshakamAn kahyun chhe ke-koIvAr ichchhA vinA paN jaDanA jorane kAraNe AtmAnA pradeshonun chAlavun thAy chhe? (bIjo adhikAr).

samAdhAna– AtmAnA pradesho chAle chhe to svayam potAthI ja, parantu te veLA paradravya (sharIr) nimitta hoy chhe to tenA jorathI chAle chhe em nimittathI tyAn kathan karyun chhe. paradravya (sharIrAdi) AtmAnA pradeshone kartA thaIne chalAve chhe em tyAn artha nathI. juo, koI veLA sharIr, jIvanI ichchhA vinA paN chAle chhe ane koI veLA jIvane ichchhA hoy topaN sharIranI kriyA banatI nathI.

prashna– parantu sharIr khase tyAre jIvanA pradesh paN khase chhe ne? uttara– bhAI! sharIr khase tyAre paN jIvanA pradesh je khase chhe te potAnI tatkAlin lAyakAt-yogyatAthI ja khase chhe, sharIranA kAraNe nahi. jIv ane ajIv banne bhinna tattva chhe. sharIr ajIvatattva chhe jyAre AtmA jIvatattva chhe. ek tattvano jyAn bIjAmAn abhAv ja chhe tyAn teo ek bIjAne (vAstavamAn bhAvapaNe) shun kare? (kAI nahi).

prashna– tyAre ahIn gAthAmAn to em kahyun ke-gnAnI-agnAnI paradravyane bhogave chhe; ane pahelAn gAthA traNamAn (TIkAmAn) em kahyun ke ek dravya bIjA dravyane chumbatun-sparshatun nathI. AmAn shun samajavun?

samAdhAna– bhAI! kayAn kaI apekShAe kathan chhe te barAbar samajavun joIe. gAthA traNamAn to vastunI sthiti darshAvI chhe ke koI koIne sparshe nahi Avun ja vastu svarUp chhe. jyAre ahIn jIvane k kbhoganI ichchhA thaI ane te ja kALe tenA nimitte sharIrAdi paradravyomAn evI ja kriyA thAy chhe tethI jIv paradravyane bhogave chhe em Arop daIne nimittanI mukhyatAthI kathan karyun chhe. kharekhar to gnAnI ke agnAnI paradravyane bhogavato ja nathI, te to rAganA vedanane bhogave chhe. vaLI shuddha nishchayathI to rAg paN paradravya chhe. ahA! Avun sAmbhaLavAnI ane samajavAnI kone phurasad chhe? paN bhAI! jIvan jAy chhe jIvan! jo samajaN na karI to jIvan pUrun thaI jashe ane kayAny chorAsInA avatAramAn-bhavasamudramAn gothAn khAto chAlyo jaIsh ke patto ja nahi lAge.


PDF/HTML Page 1942 of 4199
single page version

* gAthA 194 bhAvArtha uparanun pravachan *

‘paradravya bhogavatAn, karmanA udayanA nimitte jIvane sukharUp athavA dukharUp bhAv niyamathI utpanna thAy chhe.’

sukharUp ke dukharUp je avasthA thAy chhe te to potAnI paryAy potAnA (ashuddha) upAdAnathI thAy chhe. karmanA udayanA nimitte te thAy chhe em je kahyun e to nimittanun gnAn karAvavA kahyun chhe em samajavun. have kahe chhe-

‘mithyAdraShTine rAgAdikane lIdhe te bhAv AgAmI bandh karIne nirjare chhe tethI tene nirjaryo kahI shakAto nathI; mATe mithyAdraShTine paradravya bhogavatAn bandh ja thAy chhe.’

shun kahyun? ke mithyAdraShTine rAganI ruchi chhe, prem chhe. tene rAg-dveSh-mohanA pariNAm hayAt chhe. tethI karmanA udayanA nimitte je bhoganA bhAv thAy chhe, sukh-dukhanA pariNAm thAy chhe te AgAmI bandh karIne nirjare chhe. agnAnIne je sukh-dukhanun vedan thAy chhe temAn te svAmIpaNe pravartato hovAthI tene rAg-dveSh thAy chhe ane tethI tene navo bandh thAy chhe. te kAraNe nirjaryo hovA chhatAn te nirjaryo kahI shakAto nathI em ahIn kahyun chhe. mATe mithyAdraShTine paradravya bhogavatAn bandh ja thAy chhe, nirjarA nahi.

have kahe chhe-‘samyagdraShTine rAgAdik nahi hovAthI AgAmI bandh karyA vinA ja te bhAv nirjarI jAy chhe tethI tene nirjaryo kahI shakAy chhe; mATe samyagdraShTine paradravya bhogavatAn nirjarA ja thAy chhe. A rIte samyagdraShTine bhAvanirjarA thAy chhe.’

shun kIdhun A? ke dharmI jIvanI draShTi AnandanA nAth bhagavAn AtmA upar chhe. tethI karmanA udayanA nimitte jarI sukh-dukhanun vedan ek samay pUratun thAy chhe, paN tene rAgadveShamohano abhAv chhe tethI te vedanano bhAv bandh karyA vinA ja nirjarI jAy chhe tethI te kharekhar nirjaryo chhe em kahevAmAn Ave chhe. agnAnIne paN te bhAv nirjaryo to chhe ja, paN te navo bandh karIne nirjaryo chhe tethI nirjaryo kahevAto nathI jyAre gnAnIne te ja bhAv bandh karyA vinA nirjarI jAy chhe tethI tene kharekhar te bhAvanI nirjarA thaI gaI em kahevAy chhe. AvI vAt chhe.

prashna– pote bole chhe evun pratyakSha dekhAy chhe ane kahe chhe ke AtmA bole nahi; AtmA bolato nathI to shun bhInt bole chhe?

uttara– bApu! tane khabar nathI, bhagavAn! A je avAj nIkaLe chhe te ahIn je shabdavargaNAnA paramANuo paDayA chhe tenun pariNamanarUp kArya chhe. are, A je hoTh hale chhe tenA kAraNe avAj nIkaLe chhe em paN nathI to te jIvanun kArya to kem hoy? tun sanyogane ja mAtra dekhe chhe tethI jIv bole chhe em pratyakSha dekhAy chhe em kahe chhe paN em chhe nahi. bhAI! ahIn vItarAgashAsanamAn to vAte-vAte duniyAthI pher


PDF/HTML Page 1943 of 4199
single page version

chhe. jIv ane ajIv be tattvo ja svarUpathI bhinna bhinna chhe to pachhI jIv ajIv-tattvanun shun kare? jIv ajIvane kAI kare chhe em chhe ja nahi.

prashna– parantu jIvatattva Asravatattva ane bandhatattvane kare chhe em to chhe ne? uttara– e judI vAt chhe. e to jIvanI paryAyanI vAt chhe. AsravatattvanA pariNAm jIvanI paryAyamAn thAy chhe ne! tethI te jIv kare chhe em kahyun. gnAnIne paN je AsravabhAv chhe te jIvanun pariNaman chhe, parantu karmanA nimittathI thAy chhe mATe tene par kahyun chhe. vaLI rAgamAn jIv pote aTakayo chhe tethI bandhatattva paN jIvanun chhe em kahyun chhe. bandhathI judo pADI, abandhatattvamAn laI javA mATe bandhane jIvatattva kahyun chhe. jem mokShatattva chhe, samvar-nirjarA tattva chhe tem Asrav-bandh paN, bhale chhe kShaNik topaN, tattva chhe em darshAvyun chhe. temAn ek trikALI dhruv chaitanyasvarUp bhagavAn AtmA upAdey chhe, bAkI sAte tattva kShaNavinAshI Ashray karavAyogya nahi hovAthI hey chhe. Avun samyak shraddhAn jene thayun chhe te samyagdraShTi chhe ane rAgAdikabhAvo nahi hovAthI AgAmI bandh karyA vinA ja vedanamAn AvatA je te sukh-dukhanA-bhoganA bhAv nirjarI jAy chhe ane te ja yathArthamAn nirjarA chhe. mATe samyagdraShTine paradravya bhogavatAn nirjarA ja thAy chhe. juo, A panDit shrI jayachandajIe bhAvArtha kahyo chhe. pahelAnI gAthAmAn gnAnIne dravya nirjarAnun kathan kahyun hatun ane A gAthAmAn bhAvanirjarA kahI chhe, iti.

have AgaLanI gAthAonI sUchanArUp shlok kahe chhe-

* kaLash 134 shlokArtha uparanun pravachan *

‘किल’ kharekhar ‘तत् सामर्थ्यं’ te sAmarthya ‘ज्ञानस्य एव’ gnAnanun ja chhe ‘वा’ athavA ‘विरागस्य एव’ virAganun ja chhe ‘यत्’ ke ‘कः अपि’ koI (samyagdraShTi jIv) ‘कर्म–भुज्जानः अपि’ karmane bhogavato chhato ‘कर्मभिः न बध्यते’ karmothI bandhAto nathI!

shun kahe chhe? ke samyagdraShTi jIv karmane bhogavato hovA chhatAn karmothI bandhAto nathI! bhAre acharajanI vAt! paN em ja chhe. ahAhA...! gnAnIne antaramAn je shuddha chaitanyasvabhAvI AtmAnA Ashraye gnAn ane vairAgya pragaT thayAn chhe tenun koI evun AshcharyakArI adbhut sAmarthya chhe ke gnAnI karmane bhogavato hovA chhatAn temAn mohabhAvane pAmato nathI ane tethI jene navAn karma bandhAtAn nathI. ahIn gnAn eTale kShayopasham gnAnanI vAt nathI, ane vairAgya eTale strI-kuTumb parivArane chhoDIne vairAgI thaI jAy e vairAgyanI vAt nathI. gnAn eTale trikALI shuddha pUrNAnandano nAth prabhu pUraNasvarUp je AtmA tenun gnAn ane vairAgya kahetAn jemAn ashuddhatAno- rAgano abhAv thayo chhe te vairAgya. samakitIne AvAn gnAn-vairAgyanI AshcharyakArI shakti pragaT thaI hoy chhe jenA kAraNe te karmane bhogavavA chhatAn karmathI bandhAto nathI.


PDF/HTML Page 1944 of 4199
single page version

jem kamaLAnA rog upar kaDavI auShadhi Ape chhe paN te auShadhino rogIne prem nathI tem gnAnIne kamajorInA kAraNe bhoganA pariNAm Ave chhe ane tenun ene vedan hoy chhe paN emAn tene ras-ruchi nathI, teno ene svAmIpaNAno bhAv nathI ane tethI te karmane bhogavato chhato paN navAn karmothI bandhAto nathI. ene pragaT thayelAn gnAn- vairAgyanun evun ja adbhut sAmarthya chhe. agnAnIne te Ashcharya upajAve chhe, jyAre gnAnI tene yathArtha jANe chhe.

[pravachan nan. 264 (sheSh), 26p*dinAnk 17-12-76 ane 18-12-76]
×

PDF/HTML Page 1945 of 4199
single page version

gAthA–19p

अथ ज्ञानसामर्थ्य दर्शयति–

जह विसमुवभुंजंतो वेज्जो पुरिसो ण मरणमुवयादि। पोग्गलकम्मस्सुदयं तह भुंजदि णेव बज्झदे णाणी।। १९५।।

यथा विषमुपभुञ्जानो वैद्यः पुरुषो न मरणमुपयाति।
पुद्गलकर्मण उदयं तथा भुङ्क्ते नैव बध्यते ज्ञानी।। १९५।।

have gnAnanun sAmarthya batAve chhe-

jyam jheranA upabhogathI paN vaidya jan marato nathI,
tyam karmaudayo bhogave paN gnAnI bandhAto nathI. 19p.

gAthArtha– [यथा] jem [वैद्यः पुरुषः] vaidya puruSh [विषम् उपभुञ्जानः] viShane bhogavato arthAt khAto chhato [मरणम् न उपयाति] maraN pAmato nathI, [तथा] tem [ज्ञानी] gnAnI [पुद्गलकर्मणः] pudgalakarmanA [उदयं] udayane [भुङ्क्ते] bhogave chhe topaN [न एव बध्यते] bandhAto nathI.

TIkA– jem koi viShavaidya, bIjAonA maraNanun kAraN je viSh tene bhogavato chhato paN, amogh (rAmabAN) vidyAnA sAmarthya vaDe viShanI shakti rokAi gaI hovAthI, marato nathI, tem agnAnIone rAgAdibhAvonA sadbhAvathI bandhanun kAraN je pudgalakarmano uday tene gnAnI bhogavato chhato paN, amogh gnAnanA sAmarthya dvArA rAgAdibhAvonoe abhAv hotAn (-hoine) karmodayanI shakti rokAi gai hovAthI, bandhAto nathI.

bhAvArtha– jem vaidya mantra, tantra, auShadya Adi potAnI vidyAnA sAmarthyathI viShanA maraN karavAnI shaktino abhAv kare chhe tethI viSh khAvA chhatAn tenun maraN thatun nathI, tem gnAnIne gnAnanun sAmarthya evun chhe ke karmodayanI bandh karavAnI shaktino abhAv kare chhe ane tethI karmanA udayane bhogavavA chhatAn gnAnIne AgAmI karmabandh thato nathI. A pramANe samyaggnAnanun sAmarthya kahyun.

*

PDF/HTML Page 1946 of 4199
single page version

samayasAr gAthA 19pa mathALun

have gnAnanun sAmarthya batAve chhe-

* gAthA 19pa TIkA uparanun pravachan *

‘jem koI viShavaidya, bIjAonA maraNanun kAraN je viSh tene bhogavato chhato paN, amogh (rAmabAN) vidyAnA sAmarthya vaDe viShanI shakti rokAI gaI hovAthI, marato nathI,...’

juo, shun kahyun? ke viSh chhe te sAmAnyapaNe bIjAonA maraNanun ja kAraN chhe arthAt je viShanun sevan kare te avashya maraNane sharaN thAy. parantu viShavaidya chhe te viSh khAy chhatAn marato nathI. kem? to kahe chhe ke tenI pAse amogh vidyAnun sAmarthya chhe je vaDe viShanI shakti rokAI-haNAI jAy chhe. jher khAy chhatAn viShavaidya mare nahi kemake tenI pAse jherane mAravAnI-haNavAnI rAmabAN-saphaL vidyAnI shakti hoy chhe. A dAkhalo kahyo; have kahe chhe-

‘tem agnAnIone rAgAdibhAvonA sadbhAvathI bandhanun kAraN je pudgalakarmano uday tene gnAnI bhogavato chhato paN, amogh gnAnanA sAmarthya dvArA rAgAdibhAvono abhAv hotAn (-hoIne) karmonI shakti rokAI gaI hovAthI, bandhAto nathI.’

juo, pudgalakarmano uday agnAnIone bandhanun ja kAraN chhe kemake agnAnIone rAgadveShamohanA bhAvono sadbhAv chhe. parantu gnAnI karmanA udayane bhogave chhatAn te karmathI bandhAto nathI. kem? to kahe chhe ke jem vaidyajan pAse viShanI shaktine rokanArI amogh vidyA hoy chhe tem gnAnIne karmodayanI shaktine rokanArun amogh gnAnanun sAmarthya hoy chhe. gnAnIne antargnAn-bhedagnAn pragaT thayun chhe ne? te bhedagnAnanA kAraNe tene rAgadveSh-mohanA bhAvono sadbhAv nathI. gnAnIne karmodayane bhogavavAmAn upAdeyabuddhi ke sukhabuddhi nathI. tethI te karmodayane bhogavato chhato karmathI bandhAto nathI.

jene bhogano abhiprAy chhe e to agnAnI chhe ane te bhog bhogavatAn niyamathI bandhAy chhe kemake tene rAgadveShamohano sadbhAv chhe. ahIn to jene bhogano abhiprAy nathI evo gnAnI karmodayane bhogavatAn, tene rAgadveShamohano abhAv hovAthI bandhAto nathI -em kahe chhe. bhog bhogave toy bandh na thAy em ahIn siddha nathI karavun; ahIn to gnAnInA gnAnanun sAmarthyavisheSh siddha karavun chhe. jo bhog bhogavavAthI bandh na thAy em hoy to to bhogane chhoDIne munipaNun levAnI shI jarUr? (kAI jarUr na rahe). bhAI! bhogavavAno bhAv to ashubhabhAv chhe ane te bandhanun ja kAraN chhe. jyAn shubhabhAv paN bandhanun kAraN chhe tyAn ashubhabhAv abandhanun-nirjarAnun kAraN kem hoy?


PDF/HTML Page 1947 of 4199
single page version

to ahIn kahyun chhe ne? hA, paN e to gnAnIne bhoganI ruchi nathI paN andar bhagavAn AtmAnA Ashraye utpanna nirmaL AnandanI ruchi jAmI gaI chhe tethI em kahyun chhe. gnAnIne rAganI ruchino abhAv ane svarUpanI ruchino sadbhAv thayo chhe ane te kAraNe tene bandhanI shakti rokAI gaI chhe. tethI kahyun ke gnAnI karmodayane bhogavato chhato, rAgAdino abhAv hovAthI karmothI bandhAto nathI. samajANun kAI...?

* gAthA 19pa bhAvArtha uparanun pravachan *

‘jem vaidya mantra, tantra, auShadh Adi potAnI vidyAnA sAmarthyathI viShanI maraN karavAnI shaktino abhAv kare chhe tethI viSh khAvA chhatAn tenun maraN thatun nathI, tem gnAnIne gnAnanun sAmarthya evun chhe ke karmodayanI bandh karavAnI shaktino abhAv kare chhe ane tethI karmanA udayane bhogavavA chhatAn gnAnIne AgAmI karmabandh thato nathI.’

ahAhA...! juo, A kevun draShTAnt Apyun chhe! kahe chhe-vaidya potAnA mantra, tantra Adi siddhionA sAmarthya vaDe jheramAn rahelI maraN nIpajAvavAnI shaktino nAsh kare chhe, ane tethI jher khAvA chhatAn tenun maraN thatun nathI. AthI em na samajavun ke jher khAvAthI harakoIne maraN na thAy, A to vaidyane je shaktivisheSh pragaT thaI chhe eno prabhAv ahIn darshAvyo chhe. tem gnAnIne antardraShTi vaDe evI gnAnanI shakti-visheSh pragaT thaI chhe ke karmodayanI navIn bandh karavAnI shaktino te abhAv karI de chhe. gnAnIne bhog prati heyabuddhi chhe je vaDe te karmodayanI bandh karavAnI shaktino nAsh kare chhe. tethI karmanA udayane bhogavavA chhatAn gnAnIne rAgadveShamohano abhAv hovAthI navIn karmabandh thato nathI.

tyAre koI (agnAnIo) kahe chhe-juo! gnAnIno bhog nirjarAno hetu chhe! AvI nirankush bhoganI vAt! gajab chhe ne?

bhAI! A to bhagavAn kundakundAchArya Am kahe chhe. A kaI apekShAthI vAt chhe te yathArtha samajavI joIe. shun bhog karavo evo eno artha (abhiprAy) chhe? gnAnIne bhogamAn nirjarA thAy chhe e to bIjI apekShAthI vAt chhe. gnAnIne bhogano vikalpa Ave chhe paN bhogamAn tene upAdeyabuddhi nathI, bhogathI mane hit chhe, sukh chhe-evI buddhi ene chAlI gaI chhe. dharmIne je rAganI ruchi nathI, rAgamAn ekatva nathI te ene pragaT thayelA gnAnanun-bhedagnAnanun sAmarthya chhe. ane te gnAnanA mahA AshcharyakArI sAmarthya vaDe te karmodayanI bandh karavAnI shaktine haNI nAkhe chhe. matalab ke gnAnIne bhogamAn upAdeyapaNAnI buddhi nahi hovAthI bhogano bhAv navo bandh karyA


PDF/HTML Page 1948 of 4199
single page version

vinA ja jharI jAy chhe. jyAre agnAnI bhoganA bhAvane upAdeyabuddhithI vede chhe tethI te avashya navIn karmathI bandhAy chhe.

bhAI! A to pakaD-pakaDamAn pher chhe. bilADI potAnA bachchAne pakaDe ane undarane pakaDe-e bannemAn pher chhe. bachchAne pakaDe emAn rakShAno bhAv chhe to moDhun pochun rAkhIne paDI na jAy tem pakaDe chhe ane undarane pakaDe emAn hinsAno bhAv chhe to bhIns daIne tyAn ja marI jAy em pakaDe chhe. tem agnAnIne rAgamAn upAdeyabuddhi chhe rAgamAn ruchi chhe. rAgamAn Ubhelo te bandh karavAnI shaktisahit chhe, ane tethI te karmodayane bhogavatAn bandhAy ja chhe. jyAre atIndriy Anandano jene svAd Avyo chhe evA dharmI jIvane rAganA svAdanI ruchi nathI balke tene te jher jevo lAge chhe. gnAnIne rAg hoy chhe kharo paN tene te heyabuddhie hoy chhe. gnAnI rAgane AdaraNIy ke kartavya mAnato nathI paN je rAg chhe tene hey mAne chhe. tethI te karmodayane bhogavatAn bandhAto nathI. bhAI! A badho draShTino pher chhe. draShTi phere bandh ne draShTi phere abandh chhe.

juo, brahma nAm nirmaLAnandasvarUp prabhu AtmA; tenA Anandano jene rang lAgyo chhe tene brahmachArI kahIe. AvA brahmachArIne viShayanA rAgano svAd jher jevo dukhamay lAge chhe. kALo nAg dekhIne jem koI dUr bhAge tem vikalpa UThatAn gnAnIne thAy chhe. AtmAnA AnandanA svAdanI AgaL tene viShayabhogano svAd phIko-phach lAge chhe. jyAre agnAnInI draShTimAn pher chhe. te rAgane upAdey mAne chhe, bhalo- hitakArI mAne chhe. te kAraNe tene kaShAy shakti vidyamAn rahetI hovAthI bandh karavAnI shakti tevI ne tevI UbhI rahe chhe. tethI agnAnI bhog bhogavatAn bandhAy ja chhe. gnAnI, potAne je antaraanubhavanA Anandano svAd Avyo chhe tenI sAthe rAganA svAdane mInDhave-meLave chhe ane te viShayanA svAdane viras jANI tatkAl phagAvI de chhe arthAt temAn heyabuddhie pariName chhe ane tethI kaShAyashaktino abhAv thatAn (bhoganA pariNAmamAn) je bandh karavAnI shakti hatI te uDI jAy chhe. A kAraNe karmodayane bhogavatAn gnAnI bandhAto nathI. Avo dharma! ane AvI vAt!

bhAI! jene vyavahAranI-rAganI ruchi chhe tene param vItarAgasvarUp bhagavAn AtmAnI aruchi chhe, tene bhagavAn AtmA prati dveSh chhe. kahyun chhe ne ke-‘dveSh arochak bhAv’. anAkuL Anandano kand prabhu AtmA chhe. te jene ruchato nathI ne rAg ruche chhe tene AtmA prati aruchi-dveSh chhe. agnAnIne mUL AtmAnI ruchi nathI, darshanashuddhi ja nathI ane bahAramAn vrat, tap Adi laIne besI jAy chhe. parantu bhAI! samyagdarshan vinA kaShAyashakti vidyamAn hovAthI te badhAn vrat, tap phogaT-nirarthak chhe arthAt sansAramAn rakhaDavA mATe ja sArthak chhe.


PDF/HTML Page 1949 of 4199
single page version

samakitIne AtmAnI ruchi pragaT thaI chhe; tene rAganI ruchi nathI. koI samakitI tIrthankar ke chakravartI hoy ane gRuhasthadashAmAn anek rANIonA vRundamAn raheto hoy to paN tene bhoganI-rAganI aruchi chhe; AtmAnA AnandanA ras AgaL te rAganA ras tene viras jheramay lAge chhe. tethI bhoganA pariNAm hovA chhatAn te navIn bandh karyA vinA ja nirjarI jAy chhe. mATe gnAnInA bhogane nirjarAno hetu kahyo chhe. bhAI! bhoganA pariNAm chhe to pApanA ja pariNAm; paN gnAnIne temAnthI ras-ruchi uDI gayA chhe tethI te navo bandh karavA samartha nathI mATe tene nirjarAnun kAraN kahyun chhe. vedan vedanamAn pher chhe ne? agnAnIne bhoganA-rAganA vedanamAn tenA ekatvanI chIkAsh chhe ane gnAnIne temAn bhinnapaNAnI aruchirUp phIkAsh chhe. tethI agnAnI te bhAvanA kAraNe bandhAy chhe jyAre gnAnIne bandh vinA ja te bhAvanI nirjarA ja thAy chhe.

tyAre koI kahe chhe-AnA karatAn to sAmAyik karavI, pratikramaN karavun, posA karavA, upavAs karavA ityAdi sahelo-saT mArga chhe; temAn vaLI vachche A kayAn Avyun?

uttara– bApu! e badhI kriyAomAn tun dharma mAne chhe paN dharma to bIjI chIj chhe, bhAI! dharma to vastuno svabhAv chhe. ‘वथ्थुसहावो धम्मो’ vastuno svabhAv dharma chhe. anantaguNasvarUpe ekasvarUp prabhu AtmA dharmI chhe. tenA upar jyAn draShTi paDI tyAn dharmanun pahelun pagathiyun je samyagdarshan te pragaT thAy chhe. samyagdarshan thatAn je anantA guN chhe te badhAy ek anshe samakitIne vyakta-pragaT thaI jAy chhe. ‘sarvaguNAnsh te samyaktva’ em shrImad rAjachandrajIe kahyun chhe. vaLI shrI ToDaramalajIe ‘rahasyapUrNa chiTThI’mAn paN kahyun chhe ke samakitIne chothe guNasthAne gnAnAdi guNo ekadesh vyakta thayA chhe. bhAI! rAganI kriyA kAI dharma nathI paN guNonI- samyagdarshanAdinI pragaTatA thavI te dharma chhe.

juo! AkAshanA pradesh anant-jeno ant na Ave eTalA chhe. bhAI! tun vichAr kare to khabar paDe ke sarvatravyApI AkAshano ant kayAn? jo ant Ave to pachhI shun? AkAsh to sarva dishAomAn anant anant anant vistarelun ja chhe; teno kayAny ant Ave ja nahi evI te chIj chhe. have AkAshamAn jeTalA anant pradesh chhe tethI anant guNA ek jIvamAn guN chhe. Avo guNI bhagavAn AtmA jenI draShTi ane ruchimAn Avyo tene rAgano-kShaNik vikRut dashAno-ras uDI jAy chhe. tethI tenA bhogane nirjarAno hetu kahyo chhe. gnAnIne jeTalo alpa rAg thayo chhe teTalo alpa ras ane sthiti to bandhAy chhe paN tene ahIn gaNatarImAn lIdho nathI. alpa sthiti ne ras je bandhAy chhe tene gauN karIne gnAnIne bandh nathI em kahyun chhe. A pramANe


PDF/HTML Page 1950 of 4199
single page version

karmanA udayane bhogavavA chhatAn gnAnIne AgAmI-navo karmabandh thato nathI. juo, A bhagavAnanI, santonI vANI chhe.

-A pramANe samyaggnAnanun sAmarthya kahyun. samyaggnAn kahetAn trikALI dhruv bhagavAn AtmAnun gnAn. je paryAyamAn paripUrNa AkhI chIjanun gnAn Ave chhe tene samyaggnAn arthAt sat-gnAn kahe chhe ane A gnAnanun evun param adbhut sAmarthya chhe ke rAgane bhogavato chhato gnAnI, tenAn ras-ruchi nahi hovAthI, bandhAto nathI.

[pravachan nan. 26p (sheSh), 266 *dinAnk 18-12-76 ane 19-12-76]

PDF/HTML Page 1951 of 4199
single page version

अथ वैराग्यसामर्थ्य दर्शयति–

जह मज्जं पिबमाणो अरदीभावेण मज्जदि ण पुरिसो।
दव्वुवभोगे अरदो णाणी वि ण बज्झदि तहेव।। १९६।।
यथा मद्यं पिबन् अरतिभावेन माद्यति न पुरुषः।
द्रव्योपभोगेऽरतो ज्ञान्यपि न बध्यते तथैव।। १९६।।
(रथोद्धता)
नाश्नुते विषयसेवनेऽपि यत्
स्वं फलं विषयसेवनस्य ना।
ज्ञानवैभवविरागताबलात्
सेवकोऽपि तदसावसेवकः।। १३५।।

have vairAgyanun sAmarthya batAve chhe-

jyam aratibhAve madya pItAn matta jan banato nathI,
dravyopabhog viShe arat gnAnIy bandhAto nathI. 196.

gAthArtha– [यथा] jem [पुरुषः] koI puruSh [मद्यं] madirAne [अरतिभावेन] aratibhAve (aprItithI) [पिबन्] pIto thako [न माद्यति] matta thato nathI, [तथा एव] tevI ja rIte [ज्ञानी अपि] gnAnI paN [द्रव्योपभोगे] dravyanA upabhog pratye [अरतः] arat (arthAt vairAgyabhAve) vartato thako [न बध्यते] (karmothI) bandhAto nathI.

TIkA–jem koi puruSh, madirA pratye jene tIvra aratibhAv pravartyo chhe evo vartato thako, madirAne pItAn chhatAn paN, tIvra aratibhAvanA sAmarthyane lIdhe matta thato nathI, tem gnAnI paN, rAgAdibhAvonA abhAvathI sarva dravyonA upabhog pratye jene tIvra vairAgyabhAv pravartyo chhe evo vartato thako, viShayone bhogavatAn chhatAn paN, tIvra vairAgyabhAvanA sAmarthyane lIdhe (karmothI) bandhAto nathI.

bhAvArtha–e vairAgyanun sAmarthya chhe ke gnAnI viShayone sevato chhato paN karmothI bandhAto nathI.

have A arthanun ane AgaLanI gAthAnA arthanI sUchanAnun kAvya kahe chhe- shlokArtha–[यत्] kAraN ke [ना] A (gnAnI) puruSh [विषयसेवने अपि]


PDF/HTML Page 1952 of 4199
single page version

viShayone sevato chhato paN [ज्ञानवैभव–विरागता–बलात्] gnAnavaibhavanA ane virAgatAnA baLathI [विषयसेवनस्य स्वं फलं] viShayasevananA nijaphaLane (-ranjit pariNAmane) [न अश्नुते] bhogavato nathI-pAmato nathI, [तत्] tethI [असौ] A (puruSh) [सेवकः अपि असेवकः] sevak chhatAn asevak chhe (arthAt viShayone sevatAn chhatAn nathI sevato).

bhAvArtha–gnAn ane virAgatAnun evun koI achintya sAmarthya chhe ke gnAnI indriyonA viShayone sevato hovA chhatAn tene sevanAro kahI shakAto nathI, kAraN ke viShayasevananun phaL je ranjit pariNAm tene gnAnI bhogavato nathI-pAmato nathI. 13p.

*
samayasAr gAthA 196 mathALun

have vairAgyanun sAmarthya batAve chhe- joyun? shun kahe chhe? ke bhagavAn AtmAnI antardraShTi karatAn je gnAn pragaT thayun ane sAthe atIndriy Anandanun je vedan thayun tenA sAmarthyane lIdhe gnAnIne karmano uday bandh karyA vinA ja kharI jAy chhe em pahelAn astithI kahyun. have vairAgyanun sAmarthya kahe chhe. vairAgya eTale koI lugaDAn pheravI nAkhe vA nagna thaI jAy te vairAgya em nahi; paN anAdithI rAgamAn-puNyanA pariNAmamAn rakta hato te enAthI nivartatAn virakta thayo te vairAgya chhe. potAnI pUrNa astinI ruchi thatAn gnAnI rAgathI virakta thaI jAy tenun nAm vairAgya chhe. AvA puNya-pApanA bhAvathI viraktirUp je vairAgya tenun sAmarthya batAvatAn have gAthA kahe chhe-

* gAthA 196 TIkA uparanun pravachan *

‘jem koI puruSh, madirA pratye jene tIvra aratibhAv pravartyo chhe evo vartato thako, madirAne pItAn chhatAn paN, tIvra aratibhAvanA sAmarthyane lIdhe matta thato nathI,...’

shun kahyun? ke jo koI puruShane madirA prati tIvra aratibhAv thayo chhe arthAt anshamAtra paN emAn ratibhAv vartato nathI to te puruSh madirAne pItAn chhatAn paN matta thato nathI. A to nyAy Ape chhe hon ke madirAne pItAn chhatAn paN matta thato nathI, bAkI madirA na pIve te matta-ghelo na thAy e judI vAt chhe. ahIn to madirA prati atyant aratibhAv chhe ne? e aratibhAvanun sAmarthya chhe ke madirA pIvA chhatAn mUrchhAI jato nathI, matta-gAnDo-pAgal thato nathI em kahe chhe. madirAmAn jene ras vA ratibhAv chhe te madirAne laIne avashya gAnDo thaI jAy chhe. parantu jene madirA pratye atyant aratibhAv chhe te madirA pIvA chhatAn tene mad chaDato nathI, A draShTAnt kahyun, have kahe chhe-


PDF/HTML Page 1953 of 4199
single page version

‘tem gnAnI paN, rAgAdibhAvonA abhAvathI sarva dravyonA upabhog pratye jene tIvra vairAgyabhAv pravartyo chhe evo vartato thako, viShayone bhogavatAn chhatAn paN, tIvra vairAgyabhAvanA sAmarthyane lIdhe (karmothI) bandhAto nathI.’

juo, jenun vIrya shuddha AtmAnA AnandanA anubhavamAn ullasit thayun chhe te svarUpano rasiyo jIv gnAnI chhe. e gnAnIne svarUpanA rasanI adhikatA AgaL rAgano ras UDI gayo chhe. tene rAgamAn ras nathI, utsAh nathI, honsh nathI. tethI jem aratibhAve madirA pInArane mad chaDato nathI tem sarva dravyonA upabhog prati jene tIvra vairAgyabhAv pravarte chhe tevo gnAnI viShayone bhogavatAn chhatAn paN bandhAto nathI. ‘rAgAdibhAvonA abhAvathI’-em kahyun chhe ne? matalab ke bIjo kinchit rAg bhale hoy paN tene mithyAtva ane anantAnubandhI sambandhI rAg ne ras tUTI gayo chhe. ahAhA...! gnAnaras, param adbhut vairAgyaras je anantakALamAn nahoto te gnAnIne pragaT thayo chhe. AtmAnA Anandarasano rasiyo gnAnI AtmarasI thayo chhe. tethI tene rAgAdibhAvono abhAv chhe, arthAt rAganA rasano abhAv chhe. rasanI vyAkhyA Ave chhe ne ke-gnAn koI ek gneyamAn tadAkAr-ekAkAr thaI emAn lIn thaI jAy enun nAm ras chhe. (gAthA 38 bhAvArtha). gnAnI vItarAgarasanun DhIm evA AtmAmAn ekAkAr thaI lIn thayo chhe tethI tene rAgano ras nathI ane tethI te viShayone bhogavato chhato bandhAto nathI.

ahIn kahe chhe-dharmIne paN...; ahA! paN dharmI kone kahIe? agnAnI to tap kare, upavAs kare, mandir bandhAve ane lokone shAstra sambhaLAve eTale mAne ke dharmI thaI gayo. nA hon; em nathI. paranI sAthe dharmane kAI sambandh nathI. dharmI to tene kahIe jene svarUpanA AnandanA ras AgaL rAgano ras uDI gayo chhe, rAgano abhAv thayo chhe, ahIn kahe chhe-dharmIne rAgabhAvanA abhAvathI ‘sarva dravyonA’ upabhog pratye tIvra vairAgya hoy chhe. vajan ahIn Apyun chhe ke sarva dravyonA eTale koI paN dravya pratye dharmIne tIvra vairAgya hoy chhe. ahAhA...! Anandano nAth amRutarasano-shAntarasano sAgar prabhu AtmA jyAn uchhaL‌yo tyAn paryAyamAn Anandarasano svAd Avyo. e svAdanI AgaL indranA ke chakravartInA bhog paN tuchchha bhAsavA lAgyA arthAt evA koI paN bhog pratye tene tIvra vairAgya thayo. juo, pAThamAn ‘sarva dravyo’ lIdhAn chhe ne! matalab ke svadravyamAn ras jAgrat thatAn sarva paradravyonA upabhogano prem uDI jAy chhe. ahAhA...! ek kor rAm ane ek kor gAm! jem mAtA ADo khATalo rAkhIne nhAtI hoy ane putra tyAn kadAch AvI chaDhe to shun tenI najar mAtA bhaNI jAy? are, te mAtAnA sharIranI sAmun paN na jue. tem AtmAnA Anandano svAd jene Avyo chhe te gnAnIne anya sarvadravyomAnthI ras uDI gayo chhe, ekanA ras AgaL anya sarvamAnthI ras uDI gayo chhe. ghaNun Akarun kAm bhAI! paN gnAnIne te sahaj hoy chhe. e ja kahe chhe ke-


PDF/HTML Page 1954 of 4199
single page version

gnAnIne-svadravyanA rasik jIvane rAgAdibhAvano ras-sarvadravyonA upabhogano ras uDI gayo hoy chhe arthAt sarvadravyo prati tene tIvra vairAgyabhAv pragaT thayo hoy chhe. dharmIne rAg marI gayo hoy chhe tethI viShayone bhogavato chhato tIvra vairAgyabhAvanA sAmarthyane lIdhe te karmothI bandhAto nathI.

bhAvArtha– e vairAgyanun sAmarthya chhe ke gnAnI viShayone sevato chhato paN karmothI bandhAto nathI.

have A arthanun ane AgaLanI gAthAnA arthanI sUchanAnun kAvya kahe chhe-

* kaLash 13pa shlokArtha uparanun pravachan *

‘यत्’ kAraN ke ‘ना’ A (gnAnI) puruSh ‘विषयसेवने अपि’ viShayone sevato chhato paN ‘ज्ञानवैभव–विरागता–बलात्’ gnAnavaibhavanA ane virAgatAnA baLathI ‘विषयसेवनस्य स्वं फलं’ viShayasevananA nijaphaLane (-ranjit pariNAmane) ‘न अश्नुते’ bhogavato nathI -pAmato nathI.

shun kahe chhe? ke A gnAnI puruSh... , puruSh eTale AtmA, bhale pachhI te dehathI strI ho ke puruSh. deh kayAn AtmA chhe? A deh kAI AtmA nathI. AtmA to dehathI bhinna chaitanyamay chIj chhe. AvA AtmAnun jene antaramAn bhAn thayun chhe te gnAnI puruSh chhe. koI bahu shAstra bhaNyo hoy mATe te gnAnI chhe em nahi, paN AtmAnun jene gnAn thayun chhe te gnAnI chhe; andar gnAnAnandasvabhAvI potAnI pUraN chIj chhe teno antasparsha karIne jeNe atIndriy Anandano anubhav karyo ane potAnI pUraN chIjanI pratIti karI te gnAnI chhe, samakitI chhe, dharmI chhe. ahIn kahe chhe-Avo gnAnI puruSh viShayone sevato chhato gnAnavaibhavanA ane virAgatAnA baLathI viShayasevananA nijaphaLane bhogavato nathI.

ahAhA...! shuddha chaitanyamUrti bhagavAn AtmAnun jene andaramAn bhAn thayun te gnAnIne gnAnavaibhavanun baL hoy chhe. tene andar shuddha chaitanyanI pratIti ane atIndriy Anandanun vedan thayAn chhe ne? te eno gnAnavaibhav chhe. vaLI tene sarva paradravyo prati udAsInatAnA bhAvarUp virAgatAnun baL hoy chhe. A pramANe gnAnavaibhavanA ane virAgatAnA baLathI gnAnI viShayone sevato chhato viShayasevananA nijaphaLane arthAt ranjit pariNAmane bhogavato nathI-pAmato nathI. nijaphaL eTale viShayasevananun phaL shun? to kahe chhe-rAgathI ranjit pariNAm te viShayasevananun phaL chhe. gnAnI te rAganA pariNAmane bhogavato nathI kemake te rAg-ashuddhatA prati udAsIn chhe ane pUrNAnandasvarUp prabhu AtmAnI astinun tene vedan chhe. AvI vyAkhyA! agnAnIne kaThaN lAge eTale bUmo pADe ke-navo dharma kADhayo chhe, paN bApu! mArga to anAdithI A ja chhe.


PDF/HTML Page 1955 of 4199
single page version

bhAI! tun anAdithI dukhanA panthe paDelo chhun. rAg ane nimitta mArI chIj chhe em mAnIne tun mithyAtvabhAvanA sevanamAn anAdithI paDelo chhun; ane tethI 84 lAkh yonine sparsha karIne anant anantavAr janma-maraN karI-karIne bhavasindhumAn DUbI rahyo chhun. te bhavasindhune pAr karavA bhagavAn! tun nij chaitanyasindhune jagAD. ahAhA...! nAth! tun chaitanyasindhu bhagavAn chho. ‘suddha chetanAsindhu hamArau rUp hai’ em samayasAr nATakamAn Ave chhe ne? tyAn kahyun chhe ke-

“kahai vichachchhan puruSh sadA main ek haun,
apane rasasaun bharyo ApanI Tek haun;
mohakarma mam nAnhi nAnhi, bhramakUp hai,
suddha chetanAsindhu hamAro rUp hai.”

sansAramAn jene vichikShaN kahe chhe e to badhA mUrkha chhe. enI ahIn vAt nathI. ahIn to jene AtmAnubhav pragaT thayo chhe te samakitI dharmIjIv vichikShaN puruSh chhe em vAt chhe. evo dharmI vichikShaN puruSh em jANe chhe ke-hun sadAy ek chhun, gnAn ane AnandanA rasathI bharelo chhun. A rAgAdibhAv te hun nahi, e to bhramaNAno kUvo chhe. te mArA svarUpamAn kayAn chhe? nathI. shuddha chaitanyano dariyo te mArun rUp-svarUp chhe. Am bhavasindhune pAr karavA gnAnI puruSh potAnA svarUpane-shuddha-chetanAsindhune avalambe chhe.

ahIn kahe chhe-jyAn draShTimAn ane gnAnamAn shuddhachetanA mAtra vastu jaNAI tyAn tenA anAkuL svAd AgaL, viShayasevan karavA chhatAn viShayasevananun phaL je rAgaranjit pariNAm tene gnAnI bhogavato nathI, vedato nathI. kem? kAraN ke tene gnAnavaibhav ane virAgatAnun baL pragaT thayun chhe. A bahAranI dhULanI (dhan-sampattinI) chamak dekhAy te vaibhav nahi; e to badhI smashAnanA hADakAnnA phospharasanI chamak jevI chamak chhe. agnAnIo temAn AkarShAy chhe parantu gnAnI puruSho to enAthI udAsIn rahe chhe. gnAnIne to andar svasamvedanamAn Anandano nAth trikALI bhagavAn jaNAyo te gnAn-vaibhav chhe. AvA gnAnavaibhav ane virAgatAnA baLathI gnAnI viShayane sevato chhato tenA phaLane- ranjit pariNAmane pAmato nathI. sUkShma vAt chhe, bhAI!

agnAnIo kahe chhe-nimittathI AtmAmAn k (kkArya) thAy chhe em mAno to sAchun. juo, shAstramAn, paN Ave chhe ke mohanIy karmanA nimittathI jIvane rAgAdi thAy chhe.

samAdhAna– bhAI! nimittathI-karmathI AtmAmAn kAI paN thatun nathI. jIvamAn je kArya thAy chhe te potAthI thAy chhe. nimittathI thAy chhe em je shAstramAn Ave chhe


PDF/HTML Page 1956 of 4199
single page version

e to upachAr karIne kahevAmAn Avyun chhe. tane em lAge chhe ke gnAnAvaraNIyathI gnAn rokAI gayun chhe, parantu bApu! gnAnAvaraNIy to jaD chhe ane teno uday paN jaD chhe. jaD AtmAne aDe nahi ane AtmA-jaDane aDe nahi to pachhI jaD AtmAne shun kare? gnAnane kem roke? bhAI! kharI vAt to em chhe ke jyAre gnAnanI hINI dashA svayam potAnA bhAvakarmathI thAy chhe tyAre gnAnAvaraNIyane nimitta kahevAmAn Ave chhe.

prashna– jo nimittathI kAI paN na thAy to bhagavAnanA darshanathI sArA-ujjvaL pariNAm thAy chhe e vAt uDI jAy chhe.

uttara– bhAI! bhagavAnanA darshanathI sArA-ujjvaL pariNAm thAy chhe em chhe ja nahi. e to jene shubh pariNAm thAy chhe tene nimittathI-bhagavAnanA darshanathI thayA em (upachArathI) kahevAy chhe. anyathA bhagavAnanI pratimA par to IyaL khAIne chakalI paN bese chhe. jo pratimAjIthI shubh pariNAm thatA hoy to te chakalIne paN thavA joIe; paN em chhe nahi.

ahIn vAt em chhe ke-AtmAnA AnandanA rasano rasik je thayo te gnAnIne gnAnavaibhavanun ane virAgatAnun pIThabaL chhe. tene have anyatra kayAny ras upajato nathI. indranA ke chakravartInA bhogamAn paN te rasavihIn udAsIn thaI gayo chhe. ‘तत्’ tethI ‘असौ’ A (puruSh) ‘सेवकः अपि असेवकः’ sevak chhatAn asevak chhe. shuddha chaitanyanA rasathI je bhInjAyo te tyAnthI khasato nathI. tethI Avo gnAnI puruSh sevato chhatAn nahi sevato asevak chhe, kemake sevananun phaL na Avyun.

tyAre koI vaLI kahe chhe-gnAnI paranun kare to chhe paN te anAsaktibhAve kare chhe. samAdhAna– bhAI! paranun karavun e vAt to jainashAsanamAn chhe ja nahi pachhI anAsakitathI kare chhe e vAt kayAn rahI? gnAnI anAsakitabhAve rAg kare chhe em kahevun paN mithyA chhe kemake gnAnIne rAgano ras ja nathI, tene rAganun svAmitva ja nathI. ahIn to kahe chhe ke gnAnI rAgane karato ja nathI. pariNAmamAn k knabaLAI chhe to rAg thaI jAy chhe paN tenun kartRutva te svIkArato nathI. e to pariNamanamAn je rAg thAy chhe tene (bhinna) mAtra jANe chhe. bhAre vAtu! bApu! mAragaDA vItarAganA sAv judA chhe.

bhAI! A janma-maraNano ant karavAno avasar Avyo chhe. A avasaramAn paN jo A nahi samaje to kayAre samajIsh? jo ne, nAnA nAnA bALakone paN hArTaphel thaI jAy chhe! ek ATh varShano chhokaro nishALanAn pagathiyAn chaDato hato tyAn tene hArTaphel thaI gayun. deh to Avo chhe bApu! e to jotajotAmAn chhUTI jashe. pachhI tAre kayAn jAvun? gambhIr prashna chhe bhAI! jo AnI samajaN nA karI to kayAny bhavasamudramAn nigodAdimAn khovAI jaIsh.


PDF/HTML Page 1957 of 4199
single page version

anAsaktithI karavun e to viparIt vAt chhe. karavAno abhiprAy to mithyAtva chhe, ane karavun ane anAsakti be sAthe rahI shakatAn nathI, hoI shakatAn nathI. samajANun kAI...?

ahIn kahe chhe-gnAnI puruSh sevak chhatAn asevak chhe. matalab ke je viShay-sevanano bhAv Avyo chhe te Avyo chhe tethI gnAnI seve chhe paN emAn ene ras nathI mATe te asevak chhe em kahyun chhe. jem kamaLAnA dardIne bahu durgandh mAratI davA levI paDe chhe paN emAn ene ras nathI tem dharmIne rAgamAn ras nathI. agnAnIne rAgamAn ras chhe, ruchi chhe, mIThAsh chhe. jyAre gnAnIne rAgamAn ras nathI, ruchi nathI, mIThAsh nathI. mATe gnAnI sevak chhatAn asevak chhe.

prashna– shun gnAnI viShayone sevavA chhatAn nathI sevato? AvI vAt kem bese? A to Ap gnAnIno bachAv karo chho.

uttara– bApu! em nathI, bhAI! vastunun svarUp ja Avun chhe. jem koI mAtA 40 varShanI hoy ane dIkaro 20 varShano hoy to shun te mAtAnA sharIranA angopAngane vikArathI jue chhe! nA. Ankh to sharIr par paDe chhe paN jem bhIntane jue tem tene jue chhe. tene ras to mAtAno-janetAno chhe ane te rasamAn, jovAnA rAgano-vikArano ras uDI gayo chhe. AkhI draShTimAn ja pher chhe. tem gnAnI dharmAtmA parane dekhatAn chhatAn jANe kAI dekhato ja nathI, sAmAnya-sAmAnya dekhe chhe. mATe dharmIne viShayane sevato chhatAn asevak kahevAmAn Avyo chhe. tene AtmAnA AnandanA ras AgaL rAgano ras uDI gayo chhe tethI tene sevato chhatAn asevak kahyo chhe.

* kaLash 13pa bhAvArtha uparanun pravachan *

‘gnAn ane virAgatAnun evun koI achintya sAmarthya chhe ke gnAnI indriyonA viShayone sevato hovA chhatAn tene sevanAro kahI shakAto nathI, kAraN ke viShayasevananun phaL je ranjit pariNAm tene gnAnI bhogavato nathI-pAmato nathI.’

ahIn gnAn eTale AtmagnAn. vyavahAranun gnAn ke shAstranun gnAn te gnAn em ahIn artha nathI. chid brahmasvarUp nij paramAtmadravyane lakSha karIne je gnAn pragaT thayun te AtmagnAnanI ahIn vAt chhe. ane virAgatA eTale ashuddhatA taraphathI pAchhA khasI javun. potAnA astitvanun gnAn te asti ane ashuddhatAthI khasavun te nAsti. ahIn kahe chhe-A gnAn ane virAgatAnun koI achintya eTale akalpya sAmarthya chhe ke gnAnI viShayone sevato chhato sevanAro kahI shakAto nathI.

‘shrI nihAlachand sogAnI’ e ek vAr potAnA putrone kahyun hatun ke-bhAI! mArun man have badhethI UThI gayun chhe. have mane kashAmAn-paradravyamAn ras rahyo nathI.


PDF/HTML Page 1958 of 4199
single page version

hun pangu (pAngaLo) thaI gayo chhun. mAtra sharIr nabhAvavA be vakhat bhojan Apajo. jagatanA koI kArya prati mane utsAh-ras nathI. juo, pote lAkhopati hatA, paN andarathI man UThI gayun hatun. temane ahIn (sonagaDhamAn) AtmagnAn thayun hatun.

temaNe ghaNAn shAstro vAnchelAn, ghaNA bAvA-jogI ane jainanA sAdhuno sang karelo. paN shAnti na maLI. pachhI ahIn AvyA. temane ATalun kahyun ke-bhAI! rAg-vikalpa ane AtmA bhinna bhinna chIj chhe. rAganI dishA par taraphanI chhe ane AtmasvabhAv antarmukh chhe. antarmukh vALatAn AtmasvabhAv prApta thAy chhe. bas! sAnjathI savAr sudhI AnA ja gholanamAn (raTaNamAn) savAr thatA pahelAn samakit-AtmAno anubhav (vedan) karIne UThI gayA. ek rAtamAn samyagdarshan! paN e to potAnA antarmukh puruShArthathI thAy ne? e koI karI Ape evun thoDun chhe? bhAI! jenun chitta sansArathI udAs thaI antarmukh thAy tenI dashA koI adbhut alaukik thaI jAy chhe. e ja kahe chhe ke-

gnAnI sevato hovA chhatAn tene sevanAro kahI shakAto nathI kemake viShayasevananun phaL je ranjit pariNAm tene gnAnI bhogavato nathI-pAmato nathI. rAganun thavun-rAgarUpe pariNamavun e viShayasevananun phaL chhe ane gnAnI te rAganA rasapaNe pariNamato nathI. mATe sevato chhato te asevak chhe. AvI vAt chhe.

[pravachan nan. 266 (sheSh), 267*dinAnk 19-12-76 ane 20-12-76]

PDF/HTML Page 1959 of 4199
single page version

अथैतदेव दर्शयति–

सेवंतो वि ण सेवदि असेवमाणो वि सेवगो कोई।
पगरणचेट्ठा कस्स वि ण य पायरणो त्ति सो होदि।। १९७।।
सेवमानोऽपि न सेवते असेवमानोऽपि सेवकः कश्चित्।
प्रकरणचेष्टा कस्यापि न च प्राकरण इति स भवति।। १९७।।

have A ja vAtane pragaT draShTAntathI batAve chhe-

seve chhatAn nahi sevato, aNasevato sevak bane,
prakaraN taNI cheShTA kare paN prAkaraN jyam nahi Thare. 197.

gAthArtha– [कश्चित्] koI to [सेवमानः अपि] viShayone sevato chhatAn [न सेवते] nathI sevato ane [असेवमानः अपि] koI nahi sevato chhatAn [सेवकः] sevanAro chhe- [कस्य अपि] jem koI puruShane [प्रकरणचेष्टा] 1prakaraNanI cheShTA (koI kArya sambandhI kriyA) varte chhe [न च सः प्राकरणः इति भवति] topaN te 2prAkaraNik nathI.

TIkA–jem koI puruSh koI prakaraNanI kriyAmAn pravartato hovA chhatAn prakaraNanun svAmIpaNun nahi hovAthI prAkaraNik nathI ane bIjo puruSh prakaraNanI kriyAmAn nahi pravartato hovA chhatAn prakaraNanun svAmIpaNun hovAthI prAkaraNik chhe, tevI rIte samyagdraShTi pUrvasanchit karmanA udayathI prApta thayelA viShayone sevato hovA chhatAn rAgAdibhAvonA abhAvane lIdhe viShayasevananA phaLanun svAmIpaNun nahi hovAthI asevak ja chhe (arthAt sevanAro nathI) ane mithyAdraShTi viShayone nahi sevato hovA chhatAn rAgAdibhAvonA sadbhAvane lIdhe viShayasevananA phaLanun svAmIpaNun hovAthI sevak ja chhe.

bhAvArtha–koI sheThe potAnI dukAn par koIne nokar rAkhyo. dukAnano badho vepAravaNaj-kharIdavun, vechavun vagere sarva kAmakAj-nokar kare chhe topaN te vepArI nathI kAraN ke te vepArano ane vepAranA lAbh-nukasAnano svAmI nathI; te to mAtra nokar chhe, sheThano karAvyo badhun kAmakAj kare chhe. je sheTh chhe te vepAr sambandhI kAI kAmakAj karato nathI, gher besI rahe chhe topaN te vepArano ane vepAranA lAbh- _________________________________________________________________ 1. prakaraN = kArya, 2. prAkaraNik = kArya karanAro


PDF/HTML Page 1960 of 4199
single page version

(मन्दाक्रान्ता)
सम्यग्द्रष्टेर्भवति नियतं ज्ञानवैराग्यशक्तिः
स्वं वस्तुत्वं कलयितुमयं स्वान्यरूपाप्तिमुक्तया।
यस्माज्ज्ञात्वा व्यतिकरमिदं तत्त्वतः स्वं परं च
स्वस्मिन्नास्ते विरमति परात्सर्वतो रागयोगात्।।
१३६।।

nukasAnano dhaNI hovAthI tej vepArI chhe. A draShTAnt samyagdraShTi ane mithyAdraShTi par ghaTAvI levun. jem nokar vepAr karanAro nathI tem samyagdraShTi viShay sevanAro nathI, ane jem sheTh vepAr karanAro chhe tem mithyAdraShTi viShay sevanAro chhe.

have AgaLanI gAthAonI sUchanAnun kAvya kahe chhe- shlokArtha– [सम्यग्द्रष्टेः नियतं ज्ञान–वैराग्य–शक्तिः भवति] samyagdraShTine niyamathI gnAn ane vairAgyanI shakti hoy chhe; [यस्मात्] kAraN ke [अयं] te (samyagdraShTi jIv) [स्व–अन्य–रूप–आप्ति–मुक्तया] svarUpanun grahaN ane parano tyAg karavAnI vidhi vaDe [स्वं वस्तुत्वं कलयितुम्] potAnA vastutvano (yathArtha svarUpano) abhyAs karavA mATe, [इदं स्वं च परं] ‘A sva chhe (arthAt AtmasvarUp chhe) ane A par chhe’ [व्यतिकरम्] evo bhed [तत्त्वतः] paramArthe [ज्ञात्वा] jANIne [स्वस्मिन् आस्ते] svamAn rahe chhe (-Take chhe) ane [परात् रागयोगात्] parathI-rAganA yogathI- [सर्वतः] sarva prakAre [विरमति] virame chhe. (A rIt gnAnavairAgyanI shakti vinA hoI shake nahi.) 136.

*
samayasAr gAthA 197 mathALun

have A ja vAtane pragaT draShTAntathI batAve chhe-

* gAthA 197 TIkA uparanun pravachan *

‘jem koI puruSh koI prakaraNanI kriyAmAn pravartato hovA chhatAn prakaraNanun svAmIpaNun nahi hovAthI prAkaraNik nathI ane bIjo puruSh prakaraNanI kriyAmAn nahi pravartato hovA chhatAn prakaraNanun svAmIpaNun hovAthI prAkaraNik chhe,...’

shun kahyun A? ke jem koI chhokarAnAn lagna hoy ane tenA pitAe te sambandhI koI anya gRuhasthane kAm sompyun hoy to te gRuhastha te kAmamAn pravarte chhe, chhatAn te kAmamAn te gRuhasthane svAmIpaNun nathI tethI te kAmano karanAro nathI, kem ke te gRuhastha kAm to chhokarAnA pitA vatI kare chhe. jyAre chhokarAno pitA te kAmamAn pravartato nathI chhatAn te kAmano pote svAmI hovAthI te kAm tenun chhe, te kAmano te karanAro chhe.