PDF/HTML Page 2021 of 4199
single page version
ण वि सो जाणदि अप्पाणयं तु सव्वागमधरो वि।। २०१।।
अप्पाणमयाणंतो अणप्पयं चावि सो अयाणंतो।
कह होदि सम्मदिट्ठी जीवाजीवे अयाणंतो।। २०२।।
नापि स जानात्यात्मानं तु सर्वागमधरोऽपि।। २०१।।
आत्मानमजानन् अनात्मानं चापि सोऽजानन्।
कथं भवति सम्यग्द्रष्टिर्जीवाजीवावजानन्।।
te sarvaāgamadhar bhale paṇ jāṇato nahi ātmane; 201.
nahi jāṇato jyān ātmane ja, anātma paṇ nahi jāṇato,
te kem hoy sudraṣhṭi je jīv–ajīvane nahi jāṇato? 202.
अपि] paramāṇumātra-leshamātra-paṇ rāgādik [विद्यते] varte chhe [सः] te jīv [सर्वागमधरः अपि] bhale sarva āgam bhaṇelo hoy topaṇ [आत्मानं तु] ātmāne [न अपि जानाति] nathī jāṇato; [च] ane [आत्मानम्] ātmāne [अजानन्] nahi jāṇato thako [सः] te [अनात्मानं अपि] anātmāne (parane) paṇ [अजानन्] nathī jāṇato; [जीवाजीवौ] e rīte je jīv ane ajīvane [अजानन्] nathī jāṇato te [सम्यग्द्रष्टिः] samyagdraṣhṭi [कथं भवति] kem hoī shake?
ṭīkāḥ– jene rāgādi agnānamay bhāvonā leshamātrano paṇ sadbhāv chhe te bhale shrutakevaḷī jevo ho topaṇ gnānamay bhāvanā abhāvane līdhe ātmāne nathī jāṇato; ane je ātmāne nathī jāṇato te anātmāne paṇ nathī jāṇato kāraṇ ke svarūpe sattā ane pararūpe asattā-e banne vaḍe ek vastuno nishchay thāy chhe;
PDF/HTML Page 2022 of 4199
single page version
सुप्ता यस्मिन्नपदमपदं तद्विबुध्यध्वमन्धाः।
एतैतेतः पदमिदमिदं यत्र चैतन्यधातुः
शुद्धः शुद्धः स्वरसभरतः स्थायिभावत्वमेति।। १३८।।
(jene anātmāno-rāgano-nishchay thayo hoy tene anātmā ane ātmā-banneno nishchay hovo joīe.) e rīte je ātmā ane anātmāne nathī jāṇato te jīv ane ajīvane nathī jāṇato; ane je jīv-ajīvane nathī jāṇato te samyagdraṣhṭi ja nathī. māṭe rāgī (jīv) gnānanā abhāvane līdhe samyagdraṣhṭi hoto nathī.
bhāvārthaḥ– ahīn ‘rāg’ shabdathī agnānamay rāgadveṣhamoh kahevāmān āvyā chhe. tyān ‘agnānamay’ kahevāthī mithyātva-anantānubandhīthī thayelā rāgādik samajavā, mithyātva vinā chāritramohanā udayano rāg na levo; kāraṇ ke aviratasamyagdraṣhṭi vagerene chāritramohanā uday sambandhī rāg chhe te gnānasahit chhe; te rāgane samyagdraṣhṭi karmodayathī thayelo rog jāṇe chhe ane tene maṭāḍavā ja ichchhe chhe; te rāg pratye tene rāg nathī. vaḷī samyagdraṣhṭine rāgano leshamātra sadbhāv nathī em kahyun chhe tenun kāraṇ ā pramāṇe chheḥ- samyagdraṣhṭine ashubh rāg to atyant gauṇ chhe ane je shubh rāg thāy chhe tene te jarāy bhalo (sāro) samajato nathī-tenā pratye leshamātra rāg karato nathī. vaḷī nishchayathī to tene rāganun svāmitva ja nathī. māṭe tene leshamātra rāg nathī.
jo koī jīv rāgane bhalo jāṇī tenā pratye leshamātra rāg kare to-bhale te sarva shāstro bhaṇī chūkyo hoy, muni hoy, vyavahārachāritra paṇ pāḷato hoy topaṇ-em samajavun ke teṇe potānā ātmānun paramārthasvarūp nathī jāṇyun, karmodayajanit rāgane ja sāro mānyo chhe ane tenāthī ja potāno mokṣha mānyo chhe. ā rīte potānā ane paranā paramārtha svarūpane nahi jāṇato hovāthī jīv-ajīvanā paramārtha svarūpane jāṇato nathī. ane jyān jīv ane ajīv-be padārthone ja jāṇato nathī tyān samyagdraṣhṭi kevo? māṭe rāgī jīv samyagdraṣhṭi hoī shake nahi.
have ā arthanun kaḷasharūp kāvya kahe chhe, je kāvya dvārā āchāryadev anādithī rāgādikane potānun pad jāṇī sūtelān rāgī prāṇīone upadesh kare chheḥ-
shlokārthaḥ– (shrī guru sansārī bhavya jīvone sambodhe chhe keḥ) [अन्धाः] he andh prāṇīo! [आसंसारात्] anādi sansārathī māṇḍīne [प्रतिपदम्] paryāye paryāye [अमी रागिणः] ā rāgī jīvo [नित्यमत्ताः] sadāy matta vartatā thakā [यस्मिन् सुप्ताः] je padamān sūtā chhe-ūndhe chhe [तत्] te pad arthāt sthān [अपदम् अपदं] apad
PDF/HTML Page 2023 of 4199
single page version
chhe-apad chhe, (tamārun sthān nathī,) [विबुध्यध्वम्] em tame samajo. (be vār kahevāthī ati karuṇābhāv sūchit thāy chhe.) [इतः एत एत] ā taraph āvo-ā taraph āvo, (ahīn nivās karo,) [पदम् इदम् इदं] tamārun pad ā chhe-ā chhe [यत्र] jyān [शुद्धः शुद्धः चैतन्यधातुः] shuddha-shuddha chaitanyadhātu [स्व–रस–भरतः] nij rasanī atishayatāne līdhe [स्थायिभावत्वम् एति] sthāyībhāvapaṇāne prāpta chhe arthāt sthir chhe-avināshī chhe. (ahīn ‘shuddha’ shabda be vār kahyo chhe te dravya ane bhāv bannenī shuddhatā sūchave chhe. sarva anyadravyothī judo hovāne līdhe ātmā dravye shuddha chhe ane paranā nimitte thatā potānā bhāvothī rahit hovāne līdhe bhāve shuddha chhe.)
bhāvārthaḥ– jem koī mahān puruṣh madya pīne malin jagyāmān sūto hoy tene koī āvīne jagāḍe-sambodhan kare ke “tārī sūvānī jagyā ā nathī; tārī jagyā to shuddha suvarṇamay dhātunī banelī chhe, anya kudhātunā bheḷathī rahit shuddha chhe ane ati majabūt chhe; māṭe hun tane batāvun chhun tyān āv, tyān shayan ādi karī ānandit thā”; tevī rīte ā prāṇīo anādi sansārathī māṇḍīne rāgādikane bhalā jāṇī, temane ja potāno svabhāv jāṇī, temān ja nishchint sūtān chhe-sthit chhe, temane shrī guru karuṇāpūrvak sambodhe chhe-jagāḍe chhe-sāvadhān kare chhe ke “he andh prāṇīo! tame je padamān sūtān chho te tamārun pad nathī; tamārun pad to shuddha chaitanyadhātumay chhe, bahāramān anya dravyonā bheḷ vinānun tem ja antaraṅgamān vikār vinānun shuddha chhe ane sthāyī chhe; te padane prāpta thāo-shuddha chaitanyarūp potānā bhāvano āshray karo”. 138.
have pūchhe chhe ke rāgī (jīv) kem samyagdraṣhṭi na hoy? teno uttar kahe chheḥ-
‘jene rāgādi agnānamay bhāvonā leshamātrano paṇ sadbhāv chhe te bhale shrutakevaḷī jevo ho topaṇ gnānamay bhāvanā abhāvane līdhe ātmāne nathī jāṇato;...’
bhāṣhā juo! ‘jene rāgādi agnānamay bhāvonā’ em kahī ahīn, rāgādi, agnānamay bhāvo chhe em kahyun chhe. ā vrat, tap, bhakti ityādino je rāg chhe te agnānamay bhāv chhe. eṭale shun? eṭale ke te mithyātva chhe em nahi, paṇ emān chaitanyano-gnānano abhāv chhe. ahāhā...! bhagavān ātmā ānandano nāth prabhu jhaḷahaḷ jyotisvarūp chaitanyabimb chhe. āvā chaitanyabimbanun kiraṇ dayā, dān, vrat, bhakti ādi rāganā vikalpomān chhe nahi māṭe te agnānamay chhe. samajāṇun kāī...?
PDF/HTML Page 2024 of 4199
single page version
ahāhā...! jem sūryanān kiraṇ saphed ujjvaḷ prakāshamay hoy paṇ kolasā jevān kāḷān na hoy tem chaitanyasūrya prabhu ātmānun kiraṇ (paryāy) nirmaḷ chaitanyamay hoy paṇ āndhaḷā (andhāriyā) rāgamay na hoy. bhāī! rāg chhe te chāhe vratano ho, tapano ho, bhaktino ho ke dayā-dānano ho, te andhakāramay-achetan-agnānamay chhe. temān jāṇapaṇāno abhāv chhe ne? jem samyagdarshan-gnānamān chaitanyajyotinun kiraṇ chhe tem rāgamān gnāyakasvarūp bhagavān ātmānun kiraṇ nathī tethī rāg badhoy agnānamay chhe.
arere! loko bichārā bahāramān phasāī gayā chhe! bhāī! ā avatār (manuṣhya bhav) vyartha chālyo jāy chhe hon. bāpu! ā dehanī sthiti to nishchit ja chhe; arthāt kayā samaye deh chhūṭī jashe te nishchit ja chhe. tun jāṇe ke hun moṭo thato jāun chhun, vadhato jāun chhun, paṇ bhāī! tun to vāstavamān mr̥utyunī samīp ja jāy chhe. (māṭe janma-maraṇano ant lāvanārun ā tattvagnān samajī le).
prashnaḥ– hā; paṇ ā paisā vadhe, kuṭumb-parivār vadhe to eṭalun to vadhyo ke nahi? uttaraḥ– dhūḷamāny vadhyo nathī sāmbhaḷane. e paisā-lakṣhmī ane kuṭumb-parivār e badhān kayān tārāmān chhe? e to pragaṭ bhinna chīj chhe. bhagavān! tun anant anant guṇonī samr̥uddhithī bharelo gnānānandasvabhāvī svarūpalakṣhmīno svāmī chho. āvī nij chaitanyalakṣhmīno vishvās-pratīti ane enā anubhav vinā jene mātra rāganī bhāvanā chhe te chāhe moṭo rājā ho, moṭo abajopati sheṭh ho ke moṭo dev ho, te rāṅk bhikhārī ja chhe. ahā! jene mātra rāganī bhāvanā chhe te potānī chaitanyalakṣhmīthī rahit evā chār gatimān rakhaḍanārā bichārā bhikhārā chhe. samajāṇun kāī...? ahā! bhāṣhā to juo! gāthā ja evī chhe ne!
kahe chhe-jene rāgādi agnānamay bhāvono leshamātra paṇ sadbhāv chhe arthāt anshamātra rāganī paṇ jene antaramān ruchi chhe te chāhe shrutakevaḷī jevo ho topaṇ agnānī chhe. gajab vāt chhe bhāī! juo, ahīn mithyātvasahit anantānubandhī rāgane rāg gaṇavāmān āvyo chhe. bhāī! ā to lojīkathī-nyāyathī vāt chhe. paṇ māṇasane jyān samajavānī darakār ja na hoy to shun thāy? bhāī! traṇalokanā nāth arihant paramātmānī divyadhvanimān nyāyathī mārga siddha karelo chhe. kahe chhe-jene rāgādi bhāvonā eṭale puṇya-pāpanā bhāvonā leshamātrano paṇ sadbhāv chhe te, bhale tene agiyār aṅganī labdhi pragaṭ thaī hoy topaṇ agnānī chhe.
juo, bhagavāne kahelā āchārāṅgamān aḍhār hajār pad chhe, ane ek ek padamān ekāvan karoḍ jājerā shlok chhe. āvān āvān 11 aṅg bhaṇyo hoy topaṇ gnānamay bhāvanā abhāvane līdhe te agnānī chhe. ahā! jāṇapaṇun to evun ajab-gajab hoy
PDF/HTML Page 2025 of 4199
single page version
ke lākho māṇasone khushī-khushī karī de. paṇ te shun kāmanun? kemake badhun agnān chhe ne? teṇe ātmāne kayān jāṇyo chhe? rāgane potānun svarūp mānanāro te ātmāne- potāne jāṇato nathī.
‘savvāgamadharovi’-sarva āgamadhar paṇ-evo pāṭh chhe ne? matalab ke te bhagavāne kahelān āgamone bhaṇelo chhe, agnānīnān kahelān nahi. agnānīnān āgam to koī vastu ja nathī, kemake temān tattvanun yathārtha svarūp ja nathī. ahīn kahe chhe-vītarāg parameshvar sarvagna paramātmānī divyadhvanimān āvelān evān je āgam tenun kṣhayopasham gnān karyun chhe topaṇ jene rāganī hayātī chhe arthāt ‘rāg te hun chhun ane enāthī mane lābh chhe’-em je māne chhe te samyagdraṣhṭi nathī, agnānī chhe. āvī bhāre ākarī vāt prabhu! bhagavān jineshvaradevano mārga bahu jhīṇo chhe bhāī!
kahe chhe-je bhagavānanī bhaktithī mukti thavānun māne chhe te rāganī hayātīne māne chhe paṇ ātmāne mānato nathī. samajāṇun kāī...? shun kahyun? ahā! devādhidev traṇalokanā nāth sarvagna paramātmā em pharamāve chhe ke-‘mārī (-bhagavānanī) bhakti vaḍe potānun kalyāṇ thāy chhe em je jīv māne chhe te agnānī chhe, kemake hun (-bhagavān) to paradravya chhun ane paradravyanā lakṣhe to rāg ja thāy chhe.’ bhaktinā rāgathī mukti māne eṇe rāgathī bhinna ātmāne mānyo ja nathī ane tethī te agnānī chhe. āvī vāt chhe. are bhāī! rāgathī bhinna shuddha chaitanyamay svadravyano āshray le tyāre rāgarahit dashā thāy chhe ane tyāre muktimārganī pahelī sīḍī evun samyagdarshan pragaṭ thāy chhe. āvo mārga bahu ākaro, paṇ ā ja mārga chhe bhāī! ahīn to ati spaṣhṭa kahe chhe ke-shrutakevaḷī jevo ho arthāt sarva āgam jāṇato hoy chhatān paṇ rāgano je ansh chhe-dayā, dān, vrat, bhakti ityādino je vikalpa chhe-te māro chhe em je māne chhe tene rāganī ja hayātī chhe, tene shuddha chaitanyanī hayātīnī khabar ja nathī.
parantu rāgane koī potāno na māne to? ahā! rāgane potāno na māne to te rāg kare ja kem? e to eno jāṇanār ja rahe. e to vāt ahīn chāle chhe ke gnānīne bhakti ādino rāg āve chhe, hoy chhe paṇ teno te jāṇanār ja rahe chhe. rāg mārun kartavya chhe vā enāthī mane lābh chhe em gnānī mānato nathī; jyāre agnānī rāgathī lābh (dharma) thavānun māne chhe ane tethī te rāgano kartā thāy chhe.
ahāhā...! ātmā shuddha chaitanyajyotisvarūp bhagavān chhe. shrīmad rājachandrakr̥ut ātmasiddhimān āve chhe ne ke-
PDF/HTML Page 2026 of 4199
single page version
shuddha kahetān param pavitra, buddha eṭale ekalo gnānano piṇḍ ane chaitanyaghan kahīne asaṅkhya pradesh darshāvyā chhe. ahā! bhagavān sarvagnadev sivāy asaṅkhya pradeshī jīv koīe joyo nathī ane kahyo nathī. bhāī! ā vastu je ātmā chhe te chaitanyamay asaṅkhya pradeshano anant guṇano piṇḍ chhe. aho! kṣhetrathī asaṅkhyapradeshī chhe ane bhāvathī anant guṇano piṇḍ evo chaitanyaghan prabhu ātmā chhe. svayañjyoti eṭale koīthī nahi karāyelo evo ātmā svayansiddha chhe; īshvar ke bījo koī teno kartā chhe em nathī. vaḷī te atīndriy ānandanun sthān evo sukhadhām chhe. aho! āvo ātmā kem pamāy! to kahe chhe-bhakti ādi rāganī kriyāthī te na pamāy, kemake rāgamān gnān kayān chhe? e to gnānānandasvarūpamān ekāgratā karī tenun svasamvedanagnān karīne pamāy chhe. kahyun ne ke-‘kar vichār to pām.’ vichār kahetān tenun gnān (-svasamvedanagnān) karavāthī te pamāy chhe.
tyāre koī kahe chhe-shun āvo mārga? āmān to vyavahārano badho lop thaī jāy chhe. bāpu! vyavahār vyavahāranā sthānamān ho bhale, paṇ vyavahāranān prem ane ruchi karavāthī to mithyātva thāy chhe. e ja ahīn kahe chhe ke shrutakevaḷī jevo ho topaṇ jo ene vyavahāranān prem ane ruchi chhe to te samyagdraṣhṭi nathī, agnānī chhe, kemake vyavahāranī ruchinī āḍamān tene ākho bhagavān ātmā bhaḷāto nathī. vyavahār hoy chhe enī koṇ nā pāḍe chhe? bhāvaliṅgī sāchā santo-munivaro jemane svātmajanit prachur atīndriy ānandanun vedan hoy chhe temane pañchamahāvratādi vyavahār ratnatrayano rāg hoy chhe, paṇ tene teo bhalo ke kartavya mānatā nathī. vāstavamān temane vyavahāranā vikalpamān heyabuddhi hoy chhe.
ahīn kahyun ne ke rāgādi bhāvo agnānamay chhe; eṭale ke pañchamahāvratādinā je vikalpa chhe temān shuddha chaitanyano kaṇ nathī, temān chaitanyanī gandh paṇ nathī, kemake e to jaḍanā pariṇām chhe. āvī chokakhī vāt chhe; jene mānavun hoy te māne. āvī vāt sampradāyamān karī hoy to ‘dūr karī do ene’-em kahe. bāpu! sampradāyathī to dūr ja chhīe ne! ahīn to jaṅgal chhe bāpā! prabhu! ekavār tārī moṭapanān gīt to sāmbhaḷ. nāth! tun ekalā chidānandarasathī bharelo bhagavān chho. ahā! tun rāganā kaṇamān jāy (arpāī jāy) te tane kalaṅk chhe prabhu! rāgano kaṇ-anshamātra paṇ rāg jene (potāpaṇe) hayāt chhe te shrutakevaḷī jevo hoy topaṇ mithyādraṣhṭi chhe em ahīn kahe chhe. ahā! shāstranān pānānān pānān pāṇīnā pūranī jem moḍhe bolī jato hoy topaṇ ethī shun? e kāī sāchun gnān nathī.
aho! devādhidev sarvagna paramātmāe je pharamāvyun te ahīn santo temanā āḍatiyā thaīne jagat samakṣha jāher kare chhe ke-bhagavānanā gharano ā māl chhe; tane
PDF/HTML Page 2027 of 4199
single page version
goṭhe to le. juo, meru parvat upar saudharma devalok chhe. temān 32 lākh vimān chhe. ek ek vimānamān asaṅkhya dev chhe. teno svāmī pahelo indra-shakrendra chhe je ekāvatārī chhe, arthāt tyānthī nīkaḷīne te mokṣha janār chhe. te saudharma-indra galuḍiyānī jem ati vinamra thaī je bhagavānanī vāṇī sāmbhaḷe chhe. te ā vāt chhe. aho! gaṇadharo, munivaro ane indro dharmasabhāmān je vāṇī sāmbhaḷe chhe te ahīn bhagavān kundakundāchārya laī āvyā chhe. bhāī! jenān param bhāgya hoy tenā kāne ā vāṇī paḍe chhe. kahe chhe-
bhagavān! tun koṇ chho? tun kevo ane kevaḍo chho teno tane vichār-vivek nathī. ‘amūlya tattvavichār’mān shrīmade kahyun chhe ne ke-
enā vichār vivekapūrvak shāntabhāve jo karyā;
to sarva ātmik gnānanān siddhāntatattva anubhavyān.”
joyun? pote koṇ chhe eno shāntabhāve vivekapūrvak vichār kare tene ātmagnān ane ātmānubhav thāy em kahe chhe. 16 varṣhanī ummare ā shrīmade lakhyun chhe. paṇ e to dehanī ummar chhe ne? ummar sāthe ātmāne shun sambandh chhe? ātmā to andar anādianant bhagavān chhe. e kayān janme-mare chhe? janma-maraṇ to loko dehanā sanyog-viyogane kahe chhe; e to dehanī-māṭīnī sthiti chhe, jyāre ātmā to ekalī chaitanyasattāsvarūp trikāḷī bhagavān chhe. āvī potānī shuddha chaitanyasattāthī viparīt je vikalpa chhe te-chāhe to vratano ho, tapano ho, ke bhaktino ho-topaṇ te hun chhun em mānanārane rāgano sadbhāv chhe ane tethī te shrutakevaḷī jevo ho topaṇ gnānamay bhāvanā abhāvane līdhe te ātmāne jāṇato nathī. ‘gnānamay bhāvanā abhāvane līdhe’-em kahyun ne? matalab ke jene rāganī ruchi chhe tene agnānanī ruchi chhe paṇ gnānānandamay prabhu ātmānī ruchi nathī-tethī tene gnānamay bhāvano abhāv chhe, ane gnānamay bhāvanā abhāvane līdhe te gnānanā nūranun pūr evā potānā ātmāne jāṇato nathī. lyo, āvī vāt chhe. rāgamān arpāī jāy to agnānī thāy chhe ane gnānamān arpāī jāy to gnānī thāy chhe. āvo ākaro bhagavānano mārga bāpā! āvī vāt sarvagna parameshvaranā shāsan sivāy bīje kayāny nathī.
ā lāpasī nathī rāndhatā? lāpasī rāndhe tyāre jo lākaḍān kāchān hoy to chūlā māthe tapelun hoy te ane andar lāpasī hoy te dekhāy nahīn, ekalo dhūmāḍo dekhāy, dhūmāḍānā goṭāmān tapelun ane andar lāpasī na dekhāy. tem agnānī jīv puṇya ane pāpanā-rāganā andhārāne dekhe chhe paṇ andar bhinna bhagavān chidānandamay ānandakand prabhu paramātmā virājī rahyo chhe tene dekhato nathī. rāganī ruchivāḷāne
PDF/HTML Page 2028 of 4199
single page version
rāganā andhakār āḍe chaitanyasvarūp bhagavān ātmā dekhāto nathī. ahā! jene leshamātra paṇ rāganī hayātī chhe te ātmāne jāṇato nathī. have kahe chhe-
‘ane je ātmāne nathī jāṇato te anātmāne paṇ nathī jāṇato kāraṇ ke svarūpe sattā ane pararūpe asattā-e banne vaḍe ek vastuno nishchay thāy chhe.’
shun kahe chhe? ke je ātmāne nathī jāṇato te anātmāne eṭale rāgādine paṇ nathī jāṇato; arthāt rāg paṇ anātmā chhe tevun gnān tene thatun nathī. kem? kāraṇ ke svarūpe sat te pararūpe asat chhe. shun kahyun ā? sachchidānandasvarūp bhagavān ātmā svarūpathī sat chhe ne pararūpathī-rāgathī asat chhe. je! vastu potāthī astipaṇe chhe te paradravyathī nāstipaṇe chhe. aho! svadravyathī sat ne paradravyathī asat evun ja vastunun svarūp chhe; arthāt e banne vaḍe ja vastuno nishchay thāy chhe. āvo jhīṇo bhagavānano mārga chhe. lokone bichārāone raḷavun-kamāvun, bairān-chhokarān sāchavavān ane viṣhayabhog bhogavavā ityādi pāpanī majurī āḍe navarāsh maḷe nahi to āno nirṇay to kayāre kare? khare! āvā manuṣhyadehamān paṇ vītarāganā-paramātmānā mārgano nirṇay karatā nathī te kayān jashe? (ekendriyādimān-chāragatimān kayāny khovāī jashe).
kahe chhe-jene rāgādithī bhinna nij chaitanyasvarūpanun gnān nathī tene rāgādi anātmānun paṇ gnān hotun nathī; kāraṇ ke ātmā svarūpathī-chaitanyasvarūpathī sattā chhe ane pararūpathī-rāgathī asattā chhe. vastu svarūpe sattā ane pararūpe asattā chhe; chhe andar? bhāī! potānā svarūpathī ātmā chhe ane pararūpathī te asattā chhe. ā pañchaparameṣhṭhī jagatamān chhe tenāthī paṇ ā ātmā asat chhe. tevī rīte je pañch parameṣhṭhī chhe te potāthī sat chhe ane parathī asat chhe, ā ātmāthī asat chhe. māṭe jene potānā satnun yathārtha gnān nathī tene satthī viruddha rāganun paṇ yathārtha gnān nathī. nishchay nij paramātmadravyanun gnān nathī tene vyavahāranun paṇ yathārtha gnān nathī.
prashnaḥ– paṇ vyavahār karatān karatān nishchay thāy ne? uttaraḥ– bhāī! em nathī; ahīn to kahe chhe-jene svarūpanun gnān nathī tene vyavahāranun paṇ sāchun gnān nathī kemake svasattānun gnān nathī tene paranī potāmān asattā chhe enun paṇ gnān nathī. sūkṣhma vāt chhe prabhu! loko to bahārathī badhun mānī bese chhe. andar ānandasvarūp bhagavān ātmānā atīndriy ānandanā anubhav ane gnān vinā jo koī ‘rāg māro chhe’ evun māne chhe to te svasattāne jāṇato nathī ane tethī parasattāne-rāgane paṇ yathārtha jāṇato nathī. nirvikalpa nijasattāne oḷakhyā vinā dayā, dān, vrat ityādi vikalpane te yathārtha kevī rīte jāṇe? bhāī! ā to
PDF/HTML Page 2029 of 4199
single page version
lojīkathī-nyāyathī vāt chhe. bhagavānano mārga nyāyano chhe, haṭhano nahi. jevī vastunī sthiti chhe te taraph gnānane dorī javun tenun nām nyāy chhe. samajāṇun kāī...?
bhāī! je svarūpe sattā chhe te pararūpe asattā chhe. ātmā potānā svarūpe sattā chhe te pañchaparameṣhṭhī tathā te taraphanā rāgathī asattā chhe. ‘svarūpe sattā’-em chhe ne? matalab ke potānā gnānānandasvarūpathī sattā chhe ane pararūpathī-pañchaparameṣhṭhī, deh ke rāgathī asattā chhe. jem svarūpathī sattā chhe tem pararūpathī sattā hoy to sva ane par banne ek thaī jāy, ekamekamān bhaḷī jāy. ātmā jem gnānathī sat chhe tem parathī-rāgathī paṇ sat hoy to gnān ane rāg ek thaī jāy, gnān ane par ek thaī jāy. paṇ em chhe nahi, bāpu! ā koī paṇḍitāīnī chīj nathī, ā to antaraanubhavanī vāt chhe. mūḷ gāthāmān dohīne amr̥utachandrāchārye ā artha kāḍhayo chhe.
kahe chhe-‘e banne vaḍe...’ -kayā be? ke gnānānandamay bhagavān ātmā potāthī chhe ne rāgādi paradravyathī nathī-em te banne vaḍe ek vastuno nishchay thāy chhe. ahāhā...! hun mārāmān chhun ane par rāgādi mārāmān nathī em be (asti-nāsti) vaḍe ātmāno- potāno yathārtha nishchay thāy chhe. ā rīte jene potānā svarūpano yathārtha nishchay thayo tene dayā, dān, vratādinā vikalpa par anātmā chhe, ātmabhūt nathī evo anātmāno bhego nishchay thaī ja jāy chhe. ām be vaḍe ekano (ātmāno) nishchay thāy chhe ane ekano (ātmāno) nishchay thatān beno (ātmā-anātmāno) nishchay sāthe thaī ja jāy chhe. āvun jhīṇun aṭapaṭun chhe. bhāī! ā to vītarāg parameshvaranī omdhvanimān āvelī vāt chhe. āve chhe ne ke-
hāl paramātmā (sīmandharasvāmī) mahāvidehamān virāje chhe. temane hoṭh ke kaṇṭh kampyā vinā ākhā sharīramānthī omdhvani-divya vāṇī chhūṭe chhe. te omkāradhvani sāmbhaḷī ‘artha gaṇadhar vichārai’ arthāt gaṇadharadev teno vichār arthāt gnān kare chhe. ane āgam- upadeshanī rachanā karī te dvārā bhavya jīvonā sanshayane maṭāḍī de chhe, mithyātvano nāsh kare chhe. ahā! bhavya jīvo āgam-upadeshane jāṇī mohano nāsh karī ātmāno anubhav kare chhe. bhāī! e omdhvanimān āvelī ā vāt chhe.
kahe chhe-je ātmāne jāṇe chhe te anātmāne-rāgane paṇ jāṇe chhe. vaḷī jene anātmā-rāgano yathārtha nishchay thayo chhe tene ātmā-anātmā banneno nishchay thavo joīe kemake rāgane je jāṇe te rāgarahit hun ātmā chhun em jāṇe chhe. ahāhā...! rāgane jāṇe to ‘mārāmān rāg nathī’-tem potānā ātmāne paṇ jāṇe chhe. bhāī!
PDF/HTML Page 2030 of 4199
single page version
svasvarūpano-ātmāno nishchay thayā vinā ekalā rāgapaṇun kāī nathī arthāt mithyā chhe. kahyun ne ke je ātmāne nathī jāṇato te anātmāne paṇ nathī jāṇato. je ātmāne jāṇe chhe te anātmāne paṇ jāṇe chhe arthāt tene vyavahāranun sāchun gnān hoy chhe. āmān vyavahārathī mane lābh thāy vā nishchay pragaṭe e vāt kayān rahī? (na rahī); kemake vyavahāranun sāchun gnān paṇ je ātmāne jāṇe tene ja thāy chhe. samajāṇun kāī...?
prashnaḥ– shrī kundakundāchāryadeve (samayasāranī) 12 mī gāthāmān to em kahyun chhe ke je vyavahāramān paḍayā chhe temane vyavahārano upadesh chhe; em ke temane vyavahār ja karavānun kahyun chhe. nīchenī bhūmikāe to vyavahār ja hoy chhe ne te dharma chhe. chothe, pāñchame ane chhaṭṭhe guṇasthāne to vyavahār ja karavo joīe.
samādhānaḥ– bhāī! tun shun kahe chhe ā? jene nij svarūpanān draṣhṭi ane anubhav sahit potānā bhūtārtha svabhāvanā āshraye samyaktva thayun chhe tenī paryāyamān kanīk ashuddhatā paṇ chhe. pragaṭ shuddhatā ane bākī je alpa ashuddhatā te bannene jāṇavun te vyavahār chhe. vyavahār karavo ke vyavahār karavāthī lābh thāy e prashna ja kayān chhe tyān? are! loko shāstranā artha karavāmān bhūl kare chhe! shun thāy? अपरमे ट्ठिदा भावे–eṭale ke je aparam bhāvamān sthit chhe tene vyavahārano upadesh chhe-have āmān vyavahār karavo evo artha kayān chhe? evo artha chhe ja nahi. ṭīkāmān teno artha spaṣhṭa karyo chhe ke-‘व्यवहारनयो... परिज्ञायमानस्तदात्वे प्रयोजनवान्’ vyavahār nay te kāḷe jāṇelo prayojanavān chhe. eṭale ke te kāḷe vyavahār chhe em jāṇelo prayojanavān chhe. vāstavamān to te potānī paryāyane jāṇe chhe temān te jaṇāī jāy chhe. āvī vāt chhe.
bhagavān kevaḷī lokālokane jāṇe chhe em āve chhe ne? hā, paṇ e to asadbhūt vyavahāranay chhe. kharekhar to bhagavān jemān lokālok prakāshe chhe evī potānī paryāyane ja jāṇe chhe. tem gnānī rāgane jāṇe chhe em upachārathī-vyavahārathī kathan chhe. rāg karavo joīe ke enāthī lābh thāy chhe evī tyān (gāthā 12 mān) vāt ja kayān chhe? (nathī). तदात्वे–eṭale te kāḷe jeṭalī shuddhatā ane rāganī ashuddhatā pragaṭ chhe tene jāṇavun prayojanavān chhe; bas ā vāt chhe. bīje bīje samaye je shuddhinī vr̥uddhi thaī ane kramashaḥ ashuddhinī hāni thaī tene te te samaye jāṇelān prayojanavān chhe ām artha chhe, potānī draṣhṭithī koī ūndhā artha kare to shun thāy? are bhagavān! tun paṇ bhagavān chhe hon; paryāyamān bhūl chhe tethī artha na bese tyān shun karīe? kahyun chhe ne ke-
PDF/HTML Page 2031 of 4199
single page version
vastu ātmā bāpu! bahu sūkṣhma agamya chhe. te rāg karavāthī kem jaṇāy? em to anantakāḷamān bhagavān! ten hajāro rāṇīo chhoḍīne, munivrat dhārī nagna digambar thaī jaṅgalamān rahyo, paṇ ek samayamātra ātmāmān na gayo, shuddha chaitanyatattvano anubhav na karyo, tethī andar mithyātvano tyāg na thayo. bhāī! mithyātvano tyāg tyāg chhe, bākī bāhya grahaṇ-tyāg to ātmāmān kayān chhe? chhe ja nahi.
shun kahyun? ātmāmān ek tyāg-upādānashūnyatva shakti chhe. te vaḍe te bāhyachījanā tyāg-grahaṇathī rahit chhe. bhāī! bāhya chīj jyān grahaṇ ja nathī karī to teno tyāg shun? teṇe potānī paryāyamān kamajorīthī rāgane grahyo chhe, ane svarūpanun grahaṇ karatān teno tyāg sahaj thaī jāy chhe. eṇe rāgano tyāg karyo em kahevun e paṇ vyavahār chhe. gāthā 34 (ṭīkā)mān āvyun ne ke-ātmā rāganā tyāgano kartā chhe te paṇ nāmamātra kathan chhe; kemake bhagavān ātmā je gnānamay chhe te rāgamay thayo ja nathī ne. pote gnānamay svarūpamān ṭharī gayo tyāre rāg utpanna ja thayo nahi, to rāgano tyāg karyo em nāmamātra kahevāmān āve chhe paramārthe rāganā tyāgano kartā ātmā chhe ja nahi. sanyogathī jue tene bhāse ke men strī-putra-parivār, dhan-sampatti ane vastra ādi chhoḍayān, paṇ evī mānyatā to agnān chhe bhāī! kemake e badhān ten ke di’ grahyān hatān te chhoḍayān em māne chhe?
ahīn kahe chhe-je ātmāne jāṇato nathī te anātmāne-rāgādine paṇ jāṇato nathī. vaḷī kahe chhe-‘e rīte je ātmā ane anātmāne nathī jāṇato te jīv ane ajīvane nathī jāṇato.’
je potānī shuddha chaitanyasattāne jāṇato nathī te enāthī bhinna rāgādi anātmāne jāṇato nathī, bhāī! ā vyavahāraratnatrayano rāg anātmā chhe, ajīv chhe. jīv-ajīv adhikāramān tene ajīv kahyo chhe, jīv nahi. māṭe vyavahāraratnatray vaḍe mane lābh chhe vā tenāthī nishchay pragaṭe chhe em je māne chhe te anātmāne-ajīvane potāno māne chhe. tethī tene ātmā-anātmā bannenun gnān nathī; te jīv-ajīv bannene jāṇato nathī. āvī sūkṣhma paḍe tevī vāt chhe, paṇ bhāī! ā bhagavānanī divyadhvanimān kahelī vāt chhe.
kahe chhe-bhagavān sachchidānandamay prabhu ātmā anant guṇaratnothī bharelo bhaṇḍār chhe. tenī sanmukh jenī draṣhṭi nathī, teno jene āshray nathī ane temān nathī evā rāgano (vyavahārano) jene āshray chhe tene ātmā ne anātmānun gnān nathī ane te bannenun gnān nathī to jīv-ajīvanun paṇ gnān nathī.
PDF/HTML Page 2032 of 4199
single page version
hā, paṇ āp vyavahāraratnatrayane ajīv kem kaho chho? samādhānaḥ– bhāī! vyavahāraratnatrayano munirājane je vikalpa chhe te rāg chhe ane rāg chhe te ajīv chhe. jo te jīv hoy to jīvamānthī te nīkaḷe ja kem? parantu te to svarūpamān sthir thatān nīkaḷī jāy chhe. māṭe te jīvanā svarūpabhūt nahi hovāthī jīv nathī, ajīv chhe. ajīv adhikāramān paṇ tene ajīv kahyo chhe. māṭe te vyavahāranun-ajīvanun jene yathārtha gnān nathī tene tenāthī pr̥uthak jīvanun paṇ yathārtha gnān nathī, ane jīv- ajīvane nahi jāṇato te samakitī kem hoy? e ja kahe chhe ke-
‘ane je jīv-ajīvane nathī jāṇato te samyagdraṣhṭi ja nathī. māṭe rāgī (jīv) gnānanā abhāvane līdhe samyagdraṣhṭi hoto nathī.’
je vyavahāraratnatrayanā rāgane potāno jāṇe chhe te jīv-ajīvane jāṇato nathī ane tethī te samyagdraṣhṭi ja nathī, pachhī shrāvak ane munipaṇānī to vāt ja kayān rahī? bāpu! pāñchamun guṇasthān shrāvakanun ane chhaṭhṭhun munirājanun to koī alaukik chīj chhe bhāī!
rāgī jīvane rāgano rāg chhe, rāganī ruchi chhe ane tethī tene gnānano-gnānamay bhāvano abhāv chhe; arthāt tene ātmā-anātmānā gnānano, samyaggnānano abhāv chhe. ā kāraṇe ātmā-anātmānā gnānathī rahit te mithyādraṣhṭi chhe, paṇ te samyagdraṣhṭi nathī. ahāhā...! jene vyavahāranī ruchi chhe te rāgī jīv samyagdraṣhṭi nathī. āvī ākarī vāt chhe, paṇ bhāī! ā satya vāt chhe.
‘ahīn “rāg” shabdathī agnānamay rāgadveṣhamoh kahevāmān āvyā chhe. tyān “ agnānamay” kahevāthī mithyātva-anantānubandhīthī thayelā rāgādik samajavā, mithyātva vinā chāritramohanā udayano rāg na levo;’...
juo, bhagavān ātmā shuddha chaitanyaghan prabhu gnātā-draṣhṭā svarūp chhe. temān (paryāyamān) je vikalpa ūṭhe chhe te-chāhe to dayā, dān, vrat, bhakti ke tapano vikalpa ho, - topaṇ te rāg chhe, vikār chhe, vibhāv chhe. tene je potāno mānī tenāthī lābh māne chhe te agnānī chhe, mithyādraṣhṭi chhe. evā mithyādraṣhṭinā rāgadveṣhamohane ahīn (gāthāmān) ‘rāg’ gaṇavāmān āvyo chhe. bhagavān! āvā agnānamay rāgane karī karīne 84 nā avatāramān tun anantakāḷ rakhaḍī-rajhaḷī maryo chhe. chhahaḍhālāmān āve chhe ne ke-
PDF/HTML Page 2033 of 4199
single page version
bhagavān! navamī graiveyakanā bhav ten anantavār karyā em bhagavānanā shāstramān kahe chhe. te navamī graiveyak koṇ jāy? ek to ātmagnānī jāy ane bījā mithyādraṣhṭi paṇ jāy chhe. jene pāñch mahāvratano, pāñch samiti, traṇ guptino vyavahār chokhkho hoy evā dravyaliṅgī muni paṇ navamī graiveyak jatā hoy chhe. paṇ te rāganī kriyāthī potānī shuddha chaitanyachamatkār vastu bhinna chhe evī draṣhṭi karī nahi ane tethī bhavabhramaṇ arthāt chāragatinī rajhaḷapaṭṭī maṭī nahi. lyo, have rāg kone kahevo enī khabar na maḷe ane maṇḍī paḍe vrat ne tap karavā paṇ ethī shun vaḷe? ethī sansār phaḷe, bas. jhīṇī vāt chhe bhagavān!
ahāhā...! kahe chhe-bhagavān! tun koṇ chho? ke sarvagnasvabhāvī ātmā chho. sarvagnasvabhāv tārun svapad chhe. have alpagnatā paṇ jyān tārāmān nathī tyān vaḷī rāg kay ānthī āvyo? paryāyamān je shubhāshubh rāganī vr̥utti ūṭhe te vikār chhe, vibhāv chhe. are! vibhāvane je potāno māne chhe te apadane svapad māne chhe. bhāī! ā vratādinā puṇyapariṇām apad chhe te jīvanun svapad nathī.
ahā! ānandano kand prabhu ātmā chhe, jem sakkarakand chhe temān je uparanī lāl chhāl chhe te sakkarakand nathī, paṇ andar sākarano kand-mīṭhāshano piṇḍ je chhe te sakkarakand chhe. chhāl vināno mīṭhāshano piṇḍ chhe te sakkarakand chhe. tem shubhāshubh rāganī je vr̥uttio uṭhe enāthī rahit andar atīndriy ānandano je kand chhe te ātmā chhe. āvā ānandakandasvarūp prabhu ātmāmān (paryāyamān) je rāgano vikalpa uṭhe te māro chhe ane enāthī mane lābh chhe em mānavun te mithyātva chhe. āvā mithyātva sahitanā rāgane ahīn rāg gaṇyo chhe.
āvī vāt chhe. paṇ kone paḍī chhe? marīne kayān jashun ane shun thashe e vichār ja kayān chhe? em ne em badhun karye rākho; jyān javānā hoīshun tyān jashun. āvun agnān! are bāpu! tun anant anant gnān, ānand ane shāntino piṇḍ chho. tenī draṣhṭi chhoḍīne kriyākāṇḍano rāg mārī chīj chhe ane enāthī mane lābh chhe em māne chhe paṇ e to mithyātva chhe. e mithyātvanā phaḷamān tāre anantakāḷ narak-nigodamān kāḍhavo paḍashe. bāpu! e ākarān duḥkh tane sahyān nahi jāy.
arere! eṇe kadī potānī dayā pāḷī nahi! potānī dayā pāḷī nahi eṭale? eṭale ke pote anant gnān ne anantadarshanano piṇḍ prabhu chhe evā potānā jīvananā jīvataranī hayātī chhe te eṇe kadī mānī nahi, jāṇī nahi ane rāganī kriyāvāḷo hun chhun em ja sadā mānyun chhe. āvī mithyā mānyatā vaḍe eṇe potāne sansāramān-duḥkhanā samudramān ḍūbāḍī rākhyo chhe. ām eṇe potānī dayā to karī nahi ane paranī dayā
PDF/HTML Page 2034 of 4199
single page version
karavānā bhāv karye karyā chhe. paṇ bhāī! paranī dayā to koī pāḷī shakatun nathī. paranun ātmā shun karī shake? svadravya, paradravyanun shun kare? kāī ja nahi. bhāī! paranī dayā pāḷavāno bhāv te rāg chhe, hinsā chhe ane hun paranī dayā pāḷī shakun chhun evī mānyatā mithyātva chhe, mahāhinsā chhe. ahīn āvā mithyātvasahitanā rāgane rāg gaṇyo chhe. samajāṇun kāī...?
72 mī gāthāmān āvyun ne ke-puṇya ne pāpanā bhāv chhe te ashuchi chhe, jaḍ chhe ane duḥkharūp chhe. ā traṇ bol tyān līdhā chhe. ane bhagavān ātmā atyant shuchi, vignānaghanasvabhāvī hovāthī shuddha chaitanyamay ane duḥkhanun akāraṇ evun ānandadhām prabhu chhe. tyān 72 mī gāthāmān ātmāne ‘bhagavān’ kahīne bolāvyo chhe. ‘bhagavān’ eṭale ā ātmā hon, je bhagavān (arihant, siddha) thaī gayā enī vāt nathī. ā to ātmā pote ‘bhag’ nām anant gnān ne ānandanī lakṣhmī ane ‘vān’ nām vāḷo-arthāt ātmā anant-behad gnān ane ānandanī svarūpalakṣhmīthī bharelo bhagavān chhe. tene pāmar mānavo vā puṇya-pāpanā rāg jevaḍo mānavo te mithyātvabhāv chhe. bhāī! pañchamahāvrat, pāñchasamiti, traṇagupti ityādinā je vikalpa chhe te ashuchi, achetan ane duḥkharūp chhe; jyāre potāno ātmā param pavitra ānandanun dhām chaitanyamūrti bhagavān chhe. āvun jene antaramān bhedagnān nathī te rāganā bhāvane potāno māne chhe. ahā! jene potānī gnānānandamay chaitanyasattāno antaramān svīkār nathī te, je potāmān nathī evā shubhāshubh vikalpane potāpaṇe svīkāre chhe. bhāī! ā badhā sheṭhiyā-karoḍapati ne abajapati-ame lakṣhmīpati (dhūḷapati) chhīe em mānanārā badhā mūḍh mithyādraṣhṭi chhe, kemake teo ajīvane jīv māne chhe. ahīn to ethīy visheṣh rāganā anshane paṇ je potāno māne te rāgī mithyādraṣhṭi chhe ane tenā rāgane ahīn rāg gaṇavāmān āvyo chhe. mithyātva vinā chāritramohanā udayanā rāgane ahīn gaṇavāmān āvyo nathī.
ahā! shuddha chaitanyamūrti ānandakand prabhu ātmāno jene svānubhavamān svād āvyo chhe te samyagdraṣhṭi chhe. paṇ agnānīne samyagdarshan vinā rāgano svād āve chhe ane te rāganā svādane līdhe viṣhayanā svādathī navāṅkarma bāndhe chhe. parantu jeṇe rāganā svādanī ruchi chhoḍīne chidānandaghanasvarūp nij paramātmadravyamān antardraṣhṭi karī chhe tene ātmānā anākuḷ atīndriy ānandano svād āve chhe. tene chāritramohanā udayavash kiñchit rāg thāy chhe paṇ te rāganī gaṇatarī gaṇavāmān āvī nathī. anantānubandhī sivāyano tene rāg hoy chhe paṇ te gaṇavāmān āvyo nathī. kem? kemake mukhya pāp to mithyātva ane anantānubandhī ja chhe.
PDF/HTML Page 2035 of 4199
single page version
kahe chhe-‘mithyātva vinā chāritramohanā udayano rāg na levo; kāraṇ ke avirat- samyagdraṣhṭi vagerene chāritramohanā udayasambandhī rāg chhe te gnānasahit chhe; te rāgane samyagdraṣhṭi karmodayathī thayelo rog jāṇe chhe ane tene maṭāḍavā ja ichchhe chhe; te rāg pratye tene rāg nathī.’
shun kahe chhe? ke chothe ādi guṇasthāne samyagdraṣhṭine je chāritramohanā udayasambandhī rāg chhe te gnān sahit chhe. eṭale shun? ke gnānīne te rāg potānā gnānamān bhinna melapaṇe bhāse chhe. ahāhā...! hun to pūrṇānandano nāth bhagavān chhun ane ā rāg chhe te mel chhe, par chhe-em samakitīne rāg potānāthī bhinnapaṇe bhāse chhe. hun ātmā ānandamay chhun ane ā rāg par chhe em rāganun tene yathārtha gnān hoy chhe. āvun badhun chhe, paṇ lokone bichārāone kuṭumb-bāyaḍī-chhokarān ne samājanī sambhāḷ-sevā karavā āḍe navarāsh ja kayān chhe?
hā, paṇ kuṭumbanī ane samājanī to sevā karavī joīe ne? are bhāī! dhūḷey sevā karato nathī, sāmbhaḷane. hun paranī sevā karun chhun em mānanārā to badhā mūḍh mithyādraṣhṭi chhe. ek dravya bījā dravyanī sevā traṇakāḷamān karī shake nahi. sarva dravyo jyān svatantra pariṇame tyān koṇ konun kām kare? shun ātmā paranun kārya kare? parano kartā ātmā kadīy chhe nahi.
ahīn to em kahe chhe ke samyagdraṣhṭine je rāg chhe te gnān sahit chhe. tīrthaṅkar chakravartīne bhale hajī 96 hajār strī hoy, 96 karoḍ pāyadaḷ hoy, ne 96 karoḍ gām hoy, chhatān te sambandhīno je rāg chhe te gnān sahit chhe arthāt te ene potānāthī bhinna chīj chhe em jāṇe chhe. rāgamān kayāny tene svāmitva nathī. bahu jhīṇī vāt bāpu! janma- maraṇ rahit thavānī vāt bahu jhīṇī chhe prabhu!
are! eṇe ā (-samakit) sivāy bākī to badhun anantavār karyun chhe. pāp paṇ evān karyān chhe ke anantavār narakādimān gayo ane puṇya paṇ evān karyān chhe ke anantavār te svargamān gayo. ahā! narak karatān svarganā asaṅkhyaguṇā anantā bhav eṇe karyā chhe. shun kahyun e? ke jeṭalī (anant) vār narakamān gayo enāthī asaṅkhyaguṇā anantā bhav svarganā karyā chhe. ek narakanā bhav sāme asaṅkhya svarganā bhav-em narakanā bhav karatān asaṅkhyaguṇā anantā bhav eṇe svarganā karyā chhe em bhagavānanī vāṇīmān āvyun chhe. matalab ke svargamān anantavār jāy evā kriyākāṇḍ to ghaṇāy karyā chhe. are! shukla leshyānā pariṇām, je hamaṇān to chhey nahi te karī karīne anant vār grīvak gayo paṇ pāchho tyānthī nīche paṭakāyo. āve chhe ne ke-
PDF/HTML Page 2036 of 4199
single page version
are! e bhagavān kevaḷīnā samosaraṇamān anantavār gayo chhe. bhagavān arihant paramātmā traṇalokanā nāth mahāvidehamān sadāy vidyamān hoy chhe. tyān mahāvidehamān e anantavār janmyo chhe ane bhagavānanā samosaraṇamān anantavār gayo chhe. paṇ ‘kevaḷī āgaḷ rahī gayo koro’ evo ghāṭ eno thayo chhe, kemake bhagavānanī vāṇīno bhāv teṇe andar aḍakavā dīdho nathī. rāgathī pār shuddha chaitanyamay potānī chīj andar bhagavānasvarūpe chhe evun bhagavāne kahyun paṇ eṇe te ruchimān līdhun ja nathī. tethī grīvak jaī jaīne paṇ te anant vār nīche narak-tiryañchamān rakhaḍī maryo chhe.
bhāī! tun bhagavānasvarūpe chho hon. paryāyadraṣhṭi chhoḍīne andar svabhāvathī jue to badhāy ātmā sachchidānandasvarūp bhagavān chhe. ahā! āvā potānā svarūpamān jeṇe antardraṣhṭi karī te samyagdraṣhṭi chhe; ane te samyagdraṣhṭi rāgane karmodayathī thayelo rog jāṇe chhe. samyagdraṣhṭine vrat, niyam ādi sambandhī ane kiñchit viṣhay sambandhī paṇ rāg āve chhe, paṇ tene te rog samān jāṇe chhe, jher samān ja jāṇe chhe ane tene maṭāḍavā ja ichchhe chhe.
ahāhā...! jene ātmānā anākuḷ ānandano svād āvyo chhe te samakitīne rāgano svād viras duḥkhamay lāge chhe ane tethī te sarva rāgane maṭāḍavā ja ichchhe chhe. jem kāḷo nāg gharamān āve to tene koī bahār mūkī āve ke gharamān rākhe? tem samakitī je rāg āve chhe tene kāḷā nāg jevo jāṇī dūr karavā ja ichchhe chhe, rākhavā māgato nathī. ahā! vratādinā rāgamān tene honsh nathī, harakh nathī.
koīne vaḷī thāy ke ā te kevo dharma? shun āvo dharma hashe? tene kahīe chhīe-bhagavān! ten dharma kadī sāmbhaḷyo nathī. andar (svarūp) shun chhe tenī tane khabar nathī. ahāhā...! ek samayamān prabhu! tārī shaktino koī pār nathī evun mahimāvant tārun svarūp chhe. ahāhā...! traṇakāḷ-traṇalokanā dravya-guṇ-paryāyane ek samayamān dekhe-jāṇe evī achintya chaitanyashakti andar tārāmān paḍī chhe. āvī potānī shaktino mahimā lāvī je antar-ekāgra thayo tene svarūpano svād āvyo. te svarūpanā svādiyā samakitīne je vratādino rāg āve teno svād jher jevo lāge chhe em ahīn kahe chhe. gajab vāt chhe prabhu! agnānīne shubharāg āve temān te harakhāī jāy, jyāre gnānī tene rog-samān jāṇe chhe. gnānīne shuddha chaitanyano āshray chhe ne? tethī te rāgathī virakta chhe ane je rāg thāy tene rog samān jāṇī maṭāḍavā ichchhe chhe. bahu jhīṇī vāt chhe bhāī! chaitanyanun sharaṇ pāmyā vinā duniyā kayāny rajhaḷatī-rakhaḍatī duḥkhamān ḍūbī jashe; pattoy nahi lāge.
PDF/HTML Page 2037 of 4199
single page version
khūb gambhīr vāt chhe bhāī! ā gāthā pachhī kaḷash āvashe. tenī vyākhyā karatān ‘adhyātmataraṅgiṇīmān’ ‘pad’ shabdanī vyākhyā karī chhe. tyān kahyun chhe ke-je chaitanya pad chhe te jīvanun pad kahetān jīvanun rakṣhaṇ chhe, jīvanun lakṣhaṇ chhe, ne jīvanun sthān chhe. ā sivāy rāgādi apad chhe, arakṣhaṇ chhe, alakṣhaṇ chhe, asthān chhe. bhāī! ā moṭā moṭā mahel- makān to apad chhe ja; ahīn to dayā, dān, vrat, tap, bhakti ādino je vikalpa ūṭhe chhe te apad chhe, arakṣhaṇ chhe, alakṣhaṇ chhe, asthān chhe em kahe chhe. lyo, āvun kayāny sāmbhaḷyun’tun? (sāmbhaḷyun hoy to ā dashā kem rahe?)
koī vaḷī gaurav kare ke-amāre āvā makān ne āvā mahel! tyāre koī vaḷī kahe-ame āvān dān karyān ne tap karyān ityādi.
emān dhūḷey tārun nathī bāpu! sāmbhaḷane; makāney tārun nathī ane dānādi rāgey tāro nathī. e to badhān apad chhe, asharaṇ chhe, asthān chhe. bhagavān! tun emān rokāīne apadamān rokāī gayo chho. tārun pad to andar chaitanyapad chhe temān tun kadī āvyo ja nathī. bhagavān! tun nijagharamān āvyo ja nathī. bhajanamān āve chhe ne ke-
hun puṇyavāḷo, ne hun dayāvāḷo, ne hun vratavāḷo, dhanavāḷo, strīvāḷo, chhokarāvāḷo, makānavāḷo, ābaruvāḷo-ahāhāhā...! keṭalā ‘vāḷā’ prabhu! tāre? ek ‘vāḷo’ jo nīkaḷe to rāḍ nākhe chhe tyān bhagavān! tane ā keṭalā ‘vāḷā’ choṇṭayā?
hā, paṇ e ‘vāḷo’ to duḥkhadāyak chhe, sharīrane pīḍā āpe chhe paṇ ā ‘vāḷā’ kayān duḥkhadāyak chhe?
uttaraḥ– bhāī! e ‘vāḷo’ ek janmamān ja pīḍākārī chhe paṇ ā ‘vāḷā’ to tane janma-janma mārī nākhe chhe; ā ‘vāḷā’ to anek janma-maraṇanān duḥkho āpanārā chhe. paṇ shun thāy? agnānīne enun bhān ke di’ chhe?
jyāre gnānī samakitīne je rāg āve chhe tene te rog jāṇe chhe. are! vratano je vikalpa āve tene samakitī rog jāṇe chhe. gajab vāt chhe bhāī! vītarāgano mārga koī alaukik chhe prabhu! bichārā lokone te sāmbhaḷavā maḷyo nathī! ahā! gnānīne rāg pratye rāg nathī. chhe andar? jyānsudhī pūrṇa vītarāgatā nathī-paramātmadashā nathī tyān sudhī gnānīne vikalpa uṭhe chhe, vyavahārano rāg āve chhe parantu-
1. tene te rog jāṇe chhe ek vāt,
PDF/HTML Page 2038 of 4199
single page version
2. tene te maṭāḍavā ichchhe chhe-bījī vāt, ane 3. tene rāgano rāg nathī. lyo, ā vāt chhe. have kahe chhe- ‘vaḷī samyagdraṣhṭine rāgano leshamātra sadbhāv nathī em kahyun chhe tenun kāraṇ ā pramāṇe chheḥ- samyagdraṣhṭine ashubh rāg to atyant gauṇ chhe ane je shubh rāg thāy chhe tene te jarāy bhalo samajato nathī-tenā pratye leshamātra rāg karato nathī. vaḷī nishchayathī to tene rāganun svāmitva ja nathī. māṭe tene leshamātra rāg nathī.’
shun kahe chhe? ke jene ātmagnān ane ātmadarshan thayun chhe tevā samyagdraṣhṭine pūrṇa vītarāgadashā na thāy tyān sudhī rāg to āve chhe, paṇ tene te jarāy bhalo eṭale hitakārī samajato nathī. juo, ā vītarāgano mārga ane ā vītarāganī āgnā! rāg bhalo chhe e vītarāganī āgnā ja nathī. bāpu! vītarāgano mārga to vītarāgabhāvathī ja ūbho thāy chhe, rāgathī nahi. rāgathī ūbho thāy e vītarāgano mārga chhe ja nahi. e ja kahe chhe-
ashubh rāg to samakitīne gauṇ chhe. arthāt gnānīne viṣhayavāsanāno rāg kvachit kiñchit āve chhe paṇ te gauṇ chhe. ane tene je shubh rāg āve chhe tene te jarāy bhalo samajato nathī. ahā! jeṇe potānā bhagavānane-chidānandaghan prabhu ātmāne bhalo jāṇyo ane teno āshray karyo te shubharāgane have bhalo kem jāṇe? ‘jarāy bhalo samajato nathī’-chhe andar? tenā pratye leshamātra rāg karato nathī. andar vastu chaitanyamūrti bhagavān ātmāno jyān ādar thayo tyān shubhāshubh rāgano ādar raheto nathī. vrat ne tap ne bhakti ityādi jem thāy chhe tem thāy chhe paṇ samakitīne teno ādar nathī, tenā pratye rāg nathī. nishchayathī to tene rāganun svāmitva ja nathī. juo ā dharmātmā! dharmī ene kahīe je rāgano svāmī nathī, rāgano dhaṇī nathī. lyo, pachhī ā dhūḷano (- paisāno) hun dhaṇī ne bāyaḍīno hun dhaṇī-e to kayāny (dūr) rahī gayun. samajāṇun kāī...?
to pachhī ā bāyaḍī-chhokarān mārān chhe em mānavun shun jūṭhun chhe? uttaraḥ– bhāī! ā bāyaḍī mārī ne chhokarān mārān ne paisā mārā em mānavun e to narī mūrkhāī chhe; e to mūḍh mithyādraṣhṭinī mānyatā chhe. jyān bhagavān ātmā pote sharīrathī paṇ bhinna chhe to pachhī te badhān tārān chhe em kayānthī āvyun? e badhānno tārāmān abhāv chhe ane tāro e badhāmān abhāv chhe to pachhī kayānthī e badhān tārān thaī gayā? bāpu! e to badhī sanyogane jāṇavānī-oḷakhavānī rīt chhe ke-ā pitā, ā putra; bākī koṇ pitā? ne koṇ putra? badhā
PDF/HTML Page 2039 of 4199
single page version
chaitanyasvarūp bhagavān chhe tyān koṇ kono pitā? ne koṇ kono putra? agnānīne ā kaṭhaṇ paḍe chhe, paṇ shun thāy? ahīn to kahe chhe-gnānī dharmātmā, potāne je shubharāg thāy chhe tene paṇ svāmīpaṇe māro chhe tem mānatā nathī. āvo bhagavānano mārga bahu sūkṣhma chhe bhāī! (upayogane sūkṣhma kare to ja hāth lāge tem chhe).
prashnaḥ– gnānī vratādine jarāy bhalān jāṇato nathī to temān je atichār lāge chhe tenun te prāyashchit kem le chhe?
samādhānaḥ– bhāī! gnānī vratādinā rāgane jarāy bhalo samajato nathī; e to em ja chhe. topaṇ tene rāg to āvī ja jāy chhe. kadīk vratamān atichār- ashubh paṇ thaī jāy chhe. te doṣh chhe em jāṇī tene te ṭāḷe chhe. ānun nām prāyashchit chhe. tyān prāyashchitano je vikalpa chhe te shubhabhāv chhe, te viṣhakumbh chhe. samayasār, mokṣha adhikār (gāthā 306) mān dayā, dān, vrat, tap, bhakti ityādi bhāvane viṣhakumbh kahyo chhe. ahā! ekalā atīndriy amr̥utano sāgar prabhu ātmā chhe. enāthī viruddhanā bhāv badhā jher chhe. prāyashchitano je vikalpa chhe te paṇ jherano ghaḍo chhe. bhāī! viṣhayavāsanānā pariṇām to jher chhe ja; je shubhabhāv chhe te paṇ jher ja chhe. have āno marma agnānī jāṇe nahi eṭale shubharāgathī dharma thavo mānī kriyākāṇḍ kare paṇ tethī shun vaḷe? bhagavān! e rāg tane sharaṇ nathī hon; sharaṇ to ek rāgarahit nitya gnānānandasvabhāvī bhagavān ātmā ja chhe. gnānī paṇ shuddha chaitanyasvabhāvanā āshraye ja doṣhane ṭāḷe chhe ane te ja sāchun prāyashchit chhe. samajāṇun kāī...?
ahīn kahe chhe-gnānī rāg pratye leshamātra rāg karato nathī. vaḷī nishchayathī to tene rāganun svāmitva ja nathī. gnānīne je rāg thāy chhe teno te dhaṇī ja nathī. ā khādhelā maisūbanī viṣhṭā nīkaḷe tenun koī dhaṇīpaṇun rākhe ke ā viṣhṭā mārī chhe? (na rākhe). tem gnānīne rāg jher samān chhe, viṣhṭā samān chhe. bāpā! ākarun lāge ane loko rāḍo pāḍe paṇ shun thāy? rāḍ pāḍo to pāḍo; bhāī! vastu to jem chhe tem chhe; temān kāī bījun thāy em nathī. aho! ā to traṇalokanā nāth arihant paramātmānī vāṇīno marma prachur ānandanī mastīmān rahenārā santo jāher kare chhe. kahe chhe-samyagdraṣhṭi rāgano jarīy svāmī nathī; āvo vītarāgano mārga chhe. are! lokoe kalpanā karīne rāgane vītarāgano mārga-jainamārga mānyo chhe! (e khedanī vāt chhe). ahīn to ā spaṣhṭa vāt chhe ke nishchayathī gnānīne rāganun svāmitva ja nathī; māṭe tene leshamātra paṇ rāg nathī. have bījī vāt kahe chhe-
‘jo koī jīv rāgane bhalo jāṇī tenā pratye leshamātra rāg kare to-bhale te sarva shāstro bhaṇī chūkayo hoy, muni hoy, vyavahārachāritra paṇ pāḷato hoy topaṇ-
PDF/HTML Page 2040 of 4199
single page version
em samajavun ke teṇe potānā ātmānun paramārthasvarūp nathī jāṇyun, karmodayajanit rāgane ja sāro jāṇyo chhe ane tenāthī ja potāno mokṣha mānyo chhe.’
bhāgya hoy to sāmbhaḷavāy maḷe evo saras adhikār chhe ā. kahe chhe-koī jīv bhale sarva shāstro bhaṇī chūkayo hoy, bhale ne tene agiyār aṅganun gnān pragaṭ thayun hoy ne karoḍo shloko kaṇṭhastha hoy, paṇ jo te rāgane bhalo jāṇe chhe to te agnānī chhe, teṇe potānā ātmānun paramārthasvarūp jāṇyun nathī. juo, ek āchārāṅganān 18 hajār pad chhe. ek ek padamān pa1 karoḍ jājerā shlok chhe. āvān āvān agiyār aṅg te anantavār bhaṇyo chhe. paṇ tethī shun? e to badhun paralakṣhī gnān chhe, te kāī ātmānun gnān nathī. bhāī! rāgathī bhinna paḍī antar-ekāgratā vaḍe ātmagnān pragaṭ karyā vinā agiyār aṅganun bahirlakṣhī gnān paṇ kāī kāryakārī nathī. samajāṇun kāī...?
koīne thāy ke ā to badhun sonagaḍhathī kāḍhayun chhe. paṇ āmān sonagaḍhanun shun chhe bhāī! ā gāthā 2000 varṣha upar lakhāī chhe, tenī ṭīkā 1000 varṣha upar thayelī chhe ane ā bhāvārtha 1pa0 varṣha pahelāno chhe. e badhāmān ā vāt chhe ke-koī sarva shāstro bhaṇyo hoy, moṭo nagna digambar muni thayo hoy ane vyavahārachāritra paṇ chusta ane chokhkhān pāḷato hoy, paṇ jo te vyavahārachāritranā rāgane bhalo jāṇe chhe vā tene e rāg pratye rāg chhe to te mithyādraṣhṭi chhe, tene nij chaitanyasvarūp ātmānun gnān-shraddhān nathī.
shun kahyun? ke koī dravyaliṅgī pañchamahāvratamān koī doṣh na lāge te rīte chustapaṇe vyavahārachāritra pāḷato hoy, prāṇ jāy topaṇ potānā māṭe banāvelā āhārano kaṇ paṇ grahaṇ na kare topaṇ te mithyādraṣhṭi chhe. kem? kemake te rāgane bhalo jāṇī rāgane grahaṇ kare chhe.
ā badhā loko to bhakti-pūjā kare ane jātrāe jāy eṭale mānī le ke dharma thaī gayo. paṇ emān to dhūḷey dharma thato nathī sāmbhaḷane. e to badho shubharāg chhe, puṇyabandhananun kāraṇ chhe; tene bhalo jāṇe chhe e mithyādarshan chhe. bhāī! ek tattvadraṣhṭi - ātmadraṣhṭi vinā e badhā kriyākāṇḍ sansāramān-chāragatimān rajhaḷavānā rastā chhe. bāpu! rāg chhe e to jher chhe, e kāī chaitanyanun svarūp nathī. chhatān tene bhalo jāṇe te rāgarahit chidānandamay nij paramātmadravyane jāṇato nathī. kahyun ne ke te mahāvratādi pāḷe toy ātmāne jāṇato nathī.
mahāvratādi pāḷe toy ātmāne jāṇato nathī? hā, rāgane bhalo jāṇe, vyavahār karatān karatān dharma thashe em māne te mahāvratādi