Pravachan Ratnakar-Gujarati (simplified iso15919 transliteration). Gatha: 203 ; Kalash: 139-140.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 103 of 210

 

PDF/HTML Page 2041 of 4199
single page version

pāḷe toy ātmāne jāṇato nathī. kemake rāgane je bhalo jāṇe te rāgathī khase kem? ane rāgathī khasyā vinā, enāthī bhed karyā vinā rāgarahit chaitanyasvarūp jaṇāy kem? bhāī! vratādi chhe te rāg chhe. ane enoy jene rāg chhe te rāgathī khasato nathī ane tethī to potānā ātmānā paramārthasvarūpane jāṇato nathī. have vepār-dhandho karavāmān ne bāyaḍī-chhokarān sāchavavāmān ne viṣhay-bhogamān ākho di’ ekalā pāpamān chālyo jāy ene navarāsh maḷe ke di’? ane to e ā samaje ke di’? kadāchit navarāsh laī sāmbhaḷavā jāy to andar ūndhān lākaḍān khosīne āve ke-vrat karo, tapasyā karo eṭale dharma thaī jashe. shrīmade ṭhīk ja kahyun chhe ke bichārāne kuguru lūṇṭī le chhe.

bhāī! vītarāgano mārga-samyagdarshanano mārga koī achintya, alaukik chhe! e mārga bāpu! mākhaṇ chopaḍe maḷe em nathī. dān, tap ityādinā rāgathī dharma manāvatān kadāch loko rājī thashe paṇ tāro ātmā rājī nahi thāy bhagavān! koī dānamān pāñch- pachīs lākh kharche vā koī mahinā-mahinānā upavās kare tethī dharma thaī jāy evun dharmanun svarūp nathī. dharma to vītarāgasvarūp chhe, ane e (dānādi) to badho rāg chhe. emāny rāganī mandatā hoy to puṇya thāy, dharma nahi. vaḷī jo te puṇyane bhalun jāṇe to mithyātva thāy. āvī ākarī vāt bāpā! jagatane pachāvavī mahā kaṭhaṇ! paṇ bhagavān traṇalokanā nāthanī ā ja āgnā chhe. rāgane bhalo mānavo te bhagavānanī āgnā nathī. ahā! andar akaṣhāyarasano piṇḍ evo puṇya-pāp rahit sadā vītarāgasvabhāvī bhagavān virājī rahyo chhe. tene bhalo nahi jāṇatān bhāī! jo tun puṇyane bhalun jāṇe chhe to tun potānā ātmāne jāṇato ja nathī.

agnānī jīv karmodayajanit rāgane ja sāro māne chhe ane te vaḍe ja potāno mokṣha thavo māne chhe. juo ā viparītatā! bāpu! rāg chhe e to karmanā udayanā nimitte utpanna thayelo aupādhik bhāv chhe; te kāī ātmāthī utpanna thayelo svabhāvabhāv nathī. dharma to svabhāvabhāv chhe. āvī vāt! ahīn to ā (vāt) 42 varṣhathī chāle chhe, ā kāī navī vāt nathī. ā samayasār to 18 mī vār pravachanamān chāle chhe. enī līṭīe līṭī ane shabdeshabdano artha thaī gayo chhe. ahā! paṇ shun thāy? jagatane to te jyān-je sampradāyamān-paḍayun hoy tyānthī khasavun mushkel-kaṭhaṇ paḍe chhe. kadāchit tyānthī khase to rāgathī khasavun visheṣh kaṭhaṇ paḍe chhe. paṇ bhāī! dharma to rāgarahit vītarāgatāmay ja chhe ane te vītarāgano mārga ek digambar jainadharma sivāy bīje kayāny nathī. rāgane bhalo jāṇī rāgane ācharavo e to vītarāgano mārga chhe ja nahi. samajāṇun kāī...?

bhāī! āvo manuṣhyabhav maḷ‌yo emān ā avasare ā na samajyo to kayāre


PDF/HTML Page 2042 of 4199
single page version

samajīsh? ane to tārī shī gati thashe? ā-bhavarūpī paḍado bandh thashe tyāre tun kayān jaīsh prabhu? ā deh kāī tārī chīj nathī; e to jotajotāmān chhūṭī jashe. ane tun to avināshī tattva chho, tāro kāī nāsh thāy em nathī. to tun kayān rahīsh prabhu? ahā! jenī draṣhṭi rāganī ruchithī khasatī nathī te mithyādraṣhṭi jīv narak-nigodādimān rajhaḷato anantakāḷ mithyātvanā padamān raheshe. shun thāy? (rāganī ruchinun phaḷ ja evun chhe.)

prashnaḥ– shubhabhāvane gnānī hey māne chhe em āp kaho chho, paṇ te shubhabhāv kare chhe to kharo?

samādhānaḥ– bhāī! puruṣhārthanī nabaḷāīne kāraṇe gnānīne dayā, dān, bhakti ādino shubhabhāv āve chhe-hoy chhe, paṇ tene hun karun, te mārun kartavya chhe-evo abhiprāy ene kayān chhe? shubhabhāv hovo e judī vāt chhe ane shubhabhāv bhalo chhe em jāṇī karavo-ācharavo e judī vāt chhe. gnānī shubhabhāv karato-ācharato ja nathī. e to kahyun ne ke ene rāganun nishchaye svāmitva ja nathī, māṭe ene leshamātra rāg nathī.

agnānīe rāgane ja bhalo mānyo chhe ane tenāthī ja potāno mokṣha mānyo chhe. ‘ā rīte potānā ane paranā paramārthasvarūpane nahi jāṇato hovāthī jīv-ajīvanā paramārthasvarūpane jāṇato nathī.’

juo, bhagavān ātmānun paramārthasvarūp gnānānandamay param sukhadhām chhe; jyāre rāganun svarūp vikār ane duḥkh chhe. have jo rāgane bhalo jāṇyo to te rāgane-parane jāṇato nathī ane rāgarahit potānā ātmāne paṇ jāṇato nathī. ā rīte potāne ane parane nahi jāṇato te jīv-ajīvanā paramārthasvarūpane jāṇato nathī. ṭīkāmān paṇ ā līdhun chhe. aho! ā to bhagavānanī divyadhvanimān āvelī vāt chhe. bhagavāne je kahyun te ahīn kundakundāchārye jāher karyun chhe. shrī kundakundāchārya mahāvidehamān bhagavān (sīmandharasvāmī) pāse gayā hatā ane āṭh divas tyān rahyā hatā. tyānthī āvīne ā samayasār ādi shāstro rachyān chhe. teo ā pokārīne kahe chhe ke-

agnānī potānā ane paranā paramārthasvarūpane jāṇato nathī ane tethī te jīv- ajīvanā paramārthasvarūpane jāṇato nathī. ‘ane jyān jīv ane ajīv-be padārthone ja jāṇato nathī tyān samyagdraṣhṭi kevo?’ ahā! hajī jyān sva-parane oḷakhato ja nathī tyān sva-paranun shraddhān kevun? ane shraddhānanā abhāve te samyagdraṣhṭi kevo? hajī chothā guṇasthānanān ja ṭhekāṇān nathī tyān samyagdraṣhṭi kevo?


PDF/HTML Page 2043 of 4199
single page version

‘māṭe rāgī jīv samyagdraṣhṭi hoī shake nahi.’ arthāt rāganā rāgavāḷo, rāgano rāgī evo jīv samyagdraṣhṭi hoī shake nahi. juo, rāgavāḷo samyagdraṣhṭi hoī shake nahi- em nahi, parantu rāgano je rāgī chhe te samyagdraṣhṭi hoī shake nahi. nyāy samajāy chhe? ā to nyāyano-lojīkano mārga chhe. ahīn to nyāyathī vātane siddha kare chhe, kāī kachaḍī- machaḍīne nahi. chhatān duniyāne na ruche eṭale ā shun pāgal jevī vāt kare chhe?-em kahe, paṇ pāgalo dharmīne pāgal kahe emān shun āshcharya chhe? paramātmaprakāshamān āve chhe ke duniyānā loko-pāgalo dharmātmāne pāgal māne chhe.

have ā arthanun kaḷasharūp kāvya kahe chhee, je kāvya dvārā āchāryadev anādithī rāgādikane potānun pad jāṇī sūtelān rāgī prāṇīone upadesh kare chheḥ-

* kaḷash 138ḥ shlokārtha uparanun pravachan *

shrī guru sansārī bhavya jīvone sambodhe chhe keḥ-

‘अन्धाः’ he andh prāṇīo! andh kem kahyā? ke potānī chīj je trikāḷ shuddha gnānānandamay nirmaḷānandano nāth prabhu andar paḍayo chhe tene dekhatā nathī tethī andh kahyā. sharīr, dhan, lakṣhmī ityādi bahāranī chījamān unmatta thayelā-mūrchchhāī gayelā prāṇīo sachchidānandasvarūp bhagavān ātmāne dekhatā nathī, bhāḷatā nathī tethī teo andh chhe em kahevun chhe. tethī kahe chhe-

he andh prāṇīo! ‘आसंसारात्’ anādi sansārathī māṇḍīne ‘प्रतिपदम्’ paryāye paryāye ‘अमी रागी जीवाः’ ā rāgī jīvo ‘नित्यमत्ताः’ sadāy matta vartatā thakā ‘यस्मिन् सुप्ताः’ je padamān sūtā chhe-ūṅghe chhe ‘तत्’ te pad arthāt sthān ‘अपदम् अपदम्’ apad chhe, apad chhe.

shun kahyun? ke anādi sansārathī jīv paryāyamān ghelo banyo chhe. je paryāy maḷī te paryāy ja mārun svarūp chhe em unmatta-pāgal thaīne varte chhe. ahā! hun dev chhun, hun manuṣhya chhun, hun nārakī chhun, hun tiryañch chhun, hun sheṭh chhun, hun daridrī chhun, hun paṇḍit chhun, hun mūrkha chhun, ityādipaṇe paryāye paryāye potāne māne chhe ane paryāyamān ja ahambuddhi dhāre chhe; parantu potānā trikāḷī dhruv chaitanyamātra ātmasvarūpamān draṣhṭi karato nathī. svarūpamān draṣhṭi kare to nyāl thaī jāy paṇ draṣhṭi karato nathī tethī to andh kahīne āchāryadev sambodhe chhe.

vāh! ekakor gāthā 72 mān ‘bhagavān ātmā’ em ‘bhagavān’ kahīne bolāve ane ahīn ‘andh’ kahīne sambodhe! ā vaḷī kevun?


PDF/HTML Page 2044 of 4199
single page version

bhāī! ātmā sadā sachchidānandasvarūp bhagavān chhe. svabhāvathī te sadā paramātmasvarūpe-bhagavānasvarūpe ja chhe. āvā svabhāvanī apekṣhāe tyān gāthā 72 mān ene ‘bhagavān’ kahīne bolāvyo chhe. tyāre ahīn pote paryāyamān-rāgadveṣh, puṇyapāpanā bhāv ane tenā phaḷamān-unmatta-pāgal thaīne vartato thako te nityānandasvabhāvane joto nathī tethī ‘andh’ kahīne sambodhyo chhe. banne vakhate svarūpamān ja draṣhṭi karāvavānun prayojan chhe. samajāṇun kāī...?

kahe chhe-anādi sansārathī rāgī prāṇī paryāyamān ja matta vartato thako je padamān sūto chhe te pad apad chhe, apad chhe; matalab ke te pad tārun svapad nathī. bāpu! ā sharīr, indriy, dhan-sampatti, mahel-makān, strī-parivār ityādimān matta-mohit thaī tun sūto chhe paṇ e badhān apad chhe, apad chhe. ā rūpāḷun sharīr dekhāy chhe ne? bhāī! te ekavār agnimān saḷagashe, sharīramānthī haḷahaḷ agni nīkaḷashe ane tenī rākh thaī phū thaī jashe. prabhu! e tārī chīj kayān chhe? e to apad chhe. ā puṇyanā bhāv ane tenā phaḷamān prāpta devapad, rājapad, sheṭhapad ityādimān tun mūrchchhit thaī paḍayo chhe paṇ e badhān apad chhe arthāt te tārān chaitanyanān avināshī pad nathī. andar bhagavān chaitanyadev prabhu ātmā ek ja tārun avināshī pad chhe.

bhāī! tun dehanī, indriyonī, vāṇīnī ane bāhya padārthonī rātadivas sambhāḷ karyā kare chhe, sajāvaṭ karyā kare chhe; paṇ e to apad chhe ne prabhu! te apadamān kayān sharaṇ chhe? nāshavant chījanun sharaṇ shun? bhagavān! e kṣhaṇavināshī chījo tārān rahevānān ane besavānān sthān nathī; te apad chhe apad chhe em ‘विबुध्यध्वम्’ samajo. ahīn ‘apad’ shabda be vār kahevāthī karuṇābhāv sūchit thāy chhe. ahā! santonī shun karuṇā chhe! kahe chhe- bhagavān! potānā bhagavānasvarūpane bhūlīne hun dev chhun, hun rājā chhun, hun puṇyavant chhun, hun dhanavant chhun ityādi nāshavant chījamān kem ahambuddhi dhāre chhe? tane shun thayun chhe prabhu! ke ā apadamān tane prīti ane prem chhe? bhāī! tyān rahevānun ane besavānun tārun sthān nathī.

jem dārū pīne koī rājā ukaraḍe jaīne sūto hoy tene bījo sugna puruṣh āvīne kahe ke-are rājan! shun karo chho ā? kayān chho tame? tamārun sthān to sonānun sinhāsan chhe. tem moharūpī dārū pīne unmatta thayelo agnānī jīv potānā shuddha sachchidānand bhagavānane bhūlīne asthānamān-strī-putra-parivār, dhan-sampatti, sharīr ādimān jaīne sūto chhe. tene āchāryadev sāvadhān-jāgrat karīne kahe chhe-are bhāī! tun jyān sūto chhe e to asthān chhe, asthān chhe; ‘इत = एत एत’ ā taraph āvo, ā taraph āvo. chhe? be vār kahyun chhe ke-ā taraph āvo, ā taraph āvo. aho! āchāryanī asīm (vītarāgī) karuṇā chhe. apad chhe, apad chhe-em be vār


PDF/HTML Page 2045 of 4199
single page version

kahyun ane ahīnyān āvo ahīnyān āvo-em paṇ be vār kahyun! matalab ke ahīnyān andar ātmā pūrṇānandano nāth prabhu rāgarahit shuddha chaitanyasvarūpe je virājī rahyo chhe te tārun avināshī dhruvadhām chhe; māṭe anya sarvanun lakṣha chhoḍīne temān āvī jā. ahā... hā... hā...! shun karuṇā chhe! (pote je nirākul ānandano svād chākhyo chhe te ākhun jagat chākho-em āchāryadevane antaramān karuṇāno bhāv thayo chhe).

kahe chhe-ā taraph āvo, ā taraph āvo; ahīnyān nivās karo. mātra vās karo- em nahi, paṇ nivās karo-em kahe chhe. vās-vasavun-e to sāmānya chhe. paṇ ā to ‘nivās’-visheṣh kathan chhe. matalab ke ahīn svarūpamān evā raho ke tyānthī pharīthī nīkaḷavun na paḍe. andar chaitanyamūrti prabhu ātmā chhe emān āvīne sthir thaī jāo em kahe chhe. aho! adbhut kaḷash ne adbhut shailī! āchārya amr̥utachandra-chālatā siddha-saune siddhapad māṭe āhvān āpe chhe!

kahe chhe-ā taraph āvo, ā taraph āvo, ahīn nivās karo. kem? to kahe chhe- ‘पदमिदमिदम्’-tamārun pad ā chhe-ā chhe. traṇ vāt kahī-

1. puṇya-pāp ane tenān phaḷ saghaḷān apad chhe, apad chhe. 2. ā taraph āvo, ā taraph āvo; ahīn nivās karo. 3. tamārun pad ā chhe-ā chhe. ahā... hā... hā...! shun kaḷash mūkayo chhe! bhagavānane andar bhāḷ‌yo chhe ne bāpu! āchāryadeve gajab draḍhatāthī ghoṣhaṇā karī chhe ke-sharīr, man, vāṇī, dhan-sampatti, sheṭhapad, rājapad ke devapad ityādi badhuy apad chhe, apad chhe. tārun pad to bhagavān! chaitanyamūrti prabhu ātmā chhe; temān nivās kar. ā chhe-ā chhe-em kahīne kahe chhe-ame emān vasīe chhīe ne tun emān vas.

kahe chhe-tamārun pad ā chhe-ā chhe ‘यत्र’ jyān ‘शुद्धः शुद्धः चैतन्यधातुः’ shuddha-shuddha chaitanyadhātu ‘स्वरस–भरतः’ nij rasanī atishayatāne līdhe ‘स्थायिभावत्वम् एति’ sthāyībhāvapaṇāne prāpta chhe arthāt sthir chhe-avināshī chhe.

juo, jyān shuddha-shuddha chaitanyadhātu chhe te tārun svapad chhe. ahīn shuddha-shuddha em be vār kahyun chhe; matalab ke dravya shuddha ane paryāy paṇ shuddha chhe athavā dravye ne guṇe shuddha chhe. jo paryāy laīe to trikāḷī kāraṇ shuddha-paryāye shuddha chhe em artha chhe. bākī to dravya shuddha chhe ane guṇey shuddha chhe-āvī chaitanyadhātu chhe. ahāhā...! jeṇe mātra chaitanyapaṇun dhārī rākhyun chhe ane jeṇe rāg ne puṇya-pāpane dhārī rākhyā nathī te chaitanyadhātu chhe. atīndriy ānandano nāth bhagavān ātmā andar chaitanyadhātu chhe


PDF/HTML Page 2046 of 4199
single page version

kemake teṇe chaitanyamātrapaṇun dhārī rākhyun chhe. āchārya kahe chhe nijarasanī atishayatā vaḍe je sthir chhe evun shuddha-shuddha chaitanyadhātu jyān chhe te ātmā tārun svapad chhe; temān tun nivās kar.

ahāhā...! ātmā nijarasanī atishayatāthī bharelo chhe. enā chaitanyarasamān ānandaras, gnānaras, shāntaras, vītarāgatāras, svachchhatāras, prabhutāras ityādi āvā anantaguṇanā ras ekapaṇe bharyā chhe. aho! ātmāmān nijarasano atishay eṭale visheṣhatā chhe. eṭale shun? eṭale ke ātmāne chhoḍīne āvo nijaras-chaitanyaras bīje kay āny (puṇya-pāp ādimān) chhe nahi. gajab vāt chhe prabhu! āchāryadeve shabde shabde bhedagnānanun amr̥ut vahāvyun chhe.

koīne vaḷī thāy ke vepār-dhandhāmānthī nīkaḷīne āvun jāṇavun enā karatān vrat, tap, bhakti, dān ityādi karīe to?

are bhāī! emān (vratādimān) shun chhe? e to shubhabhāv-puṇyabhāv chhe ane te apad chhe, asthān chhe. vaḷī enā phaḷamān prāpta sharīr, dhan-sampatti, rājapad, devapad ādi sarva apad chhe, duḥkhanān sthān chhe. samajāṇun kāī...? duḥkhanān nimitta chhe tethī duḥkhanān sthān chhe em upachārathī kahevāy chhe.

bāpu! ā pāñchamahāvratanā vikalpa paṇ apad chhe, asthān chhe. temān rahevā yogya te sthān nathī. tārun rahevānun sthān to prabhu! jyān shuddha-shuddha chaitanyadhātu chhe te ātmā chhe. bhāī! dayā, dān, vrat ādi pariṇām to rāg chhe; enāthī tārī chīj to bhinna chhe. chaitanyarasathī bharelī tārī chījane to e (vratādinā vikalpa) aḍatāy nathī. evī tārī chīj andar nirlep paḍī chhe. ahāhā...! emān ekalā ānandano sāgar uchhaḷī rahyo chhe; emān āv ne prabhu! aho! santonī-munivaronī karuṇā to juo!

ātmā ‘स्वरस–भरतः’ nām nij shaktinā rasathī bharelo chhe. ahāhā...! anant-guṇarasanā piṇḍ prabhu ātmāmān chaitanyaras, ānandaras, bharyo paḍayo chhe. anant astitvano ānand, vastutvano ānand, jīvatvano ānand, gnānano ānand, darshanano ānand, shāntino ānand-em anantaguṇanā ānandanā rasathī prabhu ātmā bharyo paḍayo chhe; ane te sthāyībhāvapaṇāne prāpta chhe. shun kahyun? ke ā sharīr, man, vāṇī, indriy, strī- putra-parivār ane puṇya-pāpanā bhāv e sarva to nāshavān chhe, paṇ bhagavān ātmā nijarasanī atishayatā vaḍe sthir-avināshī chhe, andar trikāḷ sthāyī rahevāvāḷo chhe, kāyam rahevāvāḷo chhe. aho! bahu saras shlok āvī gayo chhe!


PDF/HTML Page 2047 of 4199
single page version

kahe chhe-bhagavān ātmā andar sthāyībhāv-sthir nitya chhe. āvun trikāḷī dhruvadhām prabhu ātmā tārun nijapad chhe. kahe chhe-sarva apadathī chhūṭī ahīn nijapadamān āvī jā; tethī tun janma-maraṇathī rahit thaī jaīsh. jem pūraṇapoḷī ghīnā rasamān taraboḷ hoy chhe tem bhagavān ātmā chidānandarasathī taraboḷ bharyo paḍayo chhe. temān draṣhṭi karī andar nivās kar; tethī tārī paryāyamān paṇ ānandaras ṭapakashe. bhāī! ā chaitanyapad chhe te tārun dhruvapad chhe. tene bhūlīne tun apadamān kayān sūto chhe prabhu? jāg nāth! jāg; ane āvī jā ā dhruvapadamān; tane mokṣhapad thashe.

visheṣh khulāso kare chhe ke-‘shuddha-shuddha’-em shuddha shabda be vār kahyo chhe te dravya ane bhāv-bannenī shuddhatāne sūchave chhe; arthāt dravya shuddha chhe ane bhāv paṇ shuddha chhe. juo, bhāvavān dravya to shuddha chhe, bhāvavānano bhāv paṇ shuddha chhe. ā bhāv eṭale puṇya-pāpanā bhāv em nahi, e to ashuddha, malin ne duḥkharūp chhe. bhāvavān bhagavān ātmāno bhāv to shuddha gnān, ānand ādi chhe ane te tārī chīj chhe, sthāyībhāvane prāpta chhe arthāt anādi-anant sthirarūp chhe; emān hal-chal chhe nahi. ahā! prabhu! āvun tārun dhruvadhām chhe ne! māṭe paradhāmane chhoḍī svadhāmamān-dhruvadhāmamān āvī jā.

have dravya-bhāvano khulāso kare chhe. samasta anyadravyothī bhinna hovāne kāraṇe ātmā dravye shuddha chhe ane paranā nimittathī thavāvāḷā potānā bhāvothī rahit hovāne līdhe bhāve shuddha chhe. juo, puṇya-pāpanā bhāv paryāyamān thāy chhe māṭe ‘potānā bhāvo’ kahyā chhe, paṇ te gnānādinī jem potānā bhāvo chhe nahi. āvun! have koī di vāñchan- shravaṇ-manan maḷe nahi ne em ne em dhandhā-vepāramān ane strī-putra-parivāramān mashgul-matta rahe chhe paṇ bhāī! e to tun pāgal chho em ahīn kahe chhe. prabhu! tun kayān chho? ne kayān jā’ chho? tārī tane khabar nathī! paṇ bhāī! jem veshyāne ghare jāy te vyabhichārī chhe tem rāgamān ane paramān jāy te vyabhichārī chhe. bhāī! je potānī chīj nathī tene potānī mānavī te vyabhichār chhe. samajāṇun kāī...?

juo, deve dvārikā nagarī shrīkr̥iṣhṇa māṭe rachī hatī. ahā! jene sonānā gaḍh ane ratananā kāṅgarā-evī te manohar nagarī jyāre bhaḍake baḷavā lāgī tyāre lākho-karoḍo prajā temān bhasma thaī gaī paṇ koī tene bachāvavā na āvyun. te samaye shrīkr̥iṣhṇa ne baḷadev potānā mātā-pitāne rathamān besāḍīne bahār kāḍhavā lāgyā tyāre uparathī gebī avāj āvyo ke-mābāpane chhoḍī do, tamārā be sivāy koī nahi bache, mā-bāp nahi bache. ahā! jenī hajāro devatā sevā karatā hoy te shrīkr̥iṣhṇa ane baḷadev mā-bāpane bhasmībhūt thatā joī rahyā paṇ temane bachāvī shakayā nahi; mātra vilāp karatā ja rahī gayā. are bhāī! nāshavān chījane tenā nāshanā kāḷe


PDF/HTML Page 2048 of 4199
single page version

koṇ rākhī shake? dehane je samaye chhūṭavāno kāḷ hoy te samaye tene koṇ rākhī shake? bāpu! jagatamān koī sharaṇ nathī hon. juone! andar rāṇīo chitkār karī pokāre ke-he shrīkr̥iṣhṇa! amane kāḍho, amane kāḍho! paṇ koṇ kāḍhe? bāpu! traṇ khaṇḍanā svāmī shrīkr̥iṣhṇa e badhun jotā rahī gayā.

shrīkr̥iṣhṇa baḷadevane-moṭābhāīne pokār kare chhe ke-‘bhāī! have āpaṇe kayān jaīshun? ā dvārikā to khākh thaī gaī chhe, ne pāṇḍavone to āpaṇe deshanikāl karyā chhe. have āpaṇe kayān jaīshun? tyāre baḷadev kahe chhe-āpaṇe pāṇḍavo pāse jaīshun; bhale āpaṇe temane deshanikāl karyā, paṇ teo sajjan chhe. ahā! samay to juo! jenī devatāo sevā kare te vāsudev pokār kare chhe ke-āpaṇe kayān jaīshun? gajab vāt chhe ne!

have te banne kausambī vanamān pahoñchyā. tyāre thākelā shrīkr̥uṣhṇe kahyun-‘bhāī have ek ḍagaluny āgaḷ nahi chālī shakun.’ juo ā shrīkr̥iṣhṇa pokāre chhe! tyāre baḷabhadre kahyun- ‘tame ahīn raho, hun pāṇī bharī lāvun.’ paṇ pāṇī lāve shāmān? baḷabhadre pāndaḍāmmān saḷī nākhīne loṭā jevun banāvyun-ane pāṇī levā gayā. have shun banyun? e ja ke je bhagavānanī divyadhvanimān āvyun hatun. bhagavānanī vāṇīmān āvyun hatun ke jaratkumāranā hāthe shrīkr̥iṣhṇanun mot thashe. eṭale to te bichāro bār varasathī jaṅgalamān raheto hato. shrīkr̥iṣhṇa tyān pag par pag chaḍhāvīne sūtā hatā. jaratkumāre dūrathī joyun ke-ā koī haraṇ chhe. eṭale haraṇ dhārīne tīr māryun. tīr shrīkr̥iṣhṇane vāgyun. najīk āvīne jue chhe to te khedakhinna thayo ane kahevā lāgyo-‘ahā! bhāī! tame ahīn atyāre? bār varasathī hun jaṅgalamān rahyun chhun chhatān māre hāthe ā gajab! are! kāḷo ker thaī gayo! māre have kayān javun?’ shrīkr̥uṣhṇe kahyun-‘bhāī! le ā kaustubhamaṇi, ne pāṇḍavo pāse jaje. teo tane rākhashe kāraṇ ke ā mārun chinha chhe. (kaustubhamaṇi bahu kimmatī hoy chhe ane te vāsudevanī āṅgaḷīe ja hoy chhe.)

jaratkumār to tyānthī vidāy thaī gayo ane ahā! shrīkr̥iṣhṇano deh chhūṭī gayo! re! kausumbī vanamān shrīkr̥iṣhṇa ekalā maraṇādhīn! koī tyān sharaṇ nahi. bāpu! e apadamān sharaṇ kayān chhe? prabhu! vāsudevanun pad paṇ apad chhe, asharaṇ chhe. tethī to āchāryadeve ūñchethī pokārīne kahyun ke-ahīn āv, ahīn āv jyān shuddha-shuddha chaitanyadhātu nijarasanī atishayatā vaḍe sthirabhāvane prāpta chhe.

* kaḷash 138ḥ bhāvārtha uparanun pravachan *

pahelān draṣhṭānt kahe chhe-‘jem koī mahān puruṣh madya pīne malin jagyāmān sūto hoy tene koī āvīne jagāḍe-sambodhan kare ke “tārī sūvānī jagyā ā


PDF/HTML Page 2049 of 4199
single page version

nathī; tārī jagyā to shuddha suvarṇamay dhātunī banelī chhe, anya kudhātunā bheḷathī rahit shuddha chhe ane ati majabūt chhe; māṭe hun tane batāvun chhun tyān āv, tyān shayan ādi karī ānandit thā.”

juo, jeṇe dārū pīdho hoy tene bhān nathī hotun ke hun kayān sūto chhun, e to viṣhṭānā ḍhagalā par paṇ jaīne sūī jāy chhe. tene bījo jagāḍīne kahe ke-

1. bhāī! tārun sinhāsan to suvarṇamay dhātunun banelun chhe; vaḷī 2. te anya kudhātunā bheḷathī rahit shuddha chhe; ane 3. te ati majabūt chhe. māṭe hun batāvun tyān āv ane tārā sthānamān shayanādi karī ānandit thā. juo, ā draṣhṭānt chhe. have kahe chhe-

‘tevī rīte ā prāṇīo anādi sansārathī māṇḍīne rāgādikane bhalā jāṇī, temane ja potāno svabhāv jāṇī, temān ja nishchint sūtān chhe-sthit chhe,...’

juo, sansārī prāṇīo anādi nigodathī māṇḍīne rāgādikane eṭale shubhāshubhabhāvane bhalā jāṇī ane tene ja potānun svarūp jāṇīne temān nishchintapaṇe sūtān chhe. hinsā, jūṭh, chorī, kushīl ādi ashubhabhāv chhe ane dayā, dān, vrat, tap, bhakti ādi shubhabhāv. e banne bhāv vikār chhe, vibhāv chhe. chhatān agnānīo tene svabhāv jāṇī, bhalā mānī temān ja sūtā chhe. ahāhā...! potāno svabhāv to shuddha gnānānandamay chhe, paṇ tenī khabar nathī eṭale shubhāshubhabhāvane ja svabhāv jāṇe chhe.

bhāī! ā sharīr, dhan, lakṣhmī, strī-putra-parivār, mahel-makān ityādinī ahīn vāt nathī kemake e to pratyakṣha parachīj chhe; temān ātmā nathī ane ātmāmān teo nathī. chhatān agnānīo te badhānne potānān māne chhe te temanī viparīt mānyatā chhe. bhāī! ā sharīr mārun, ne paisā mārā ne bāyaḍī-chhokarān mārān-e viparīt mānyatā chhe ane e ja duḥkh chhe. agnānī emān sukh māne chhe paṇ dhūḷamāny tyān sukh nathī. e to jem koī sannipātiyo sannipātamān khaḍakhaḍ dānt kāḍhe chhe tem āne mithyātvano sannipāt chhe jemān duḥkhane sukh māne chhe.

hā, paṇ duniyā to ā badhā dhanavantone sukhī kahe chhe? bāpu! duniyā to badhī gāṇḍā-pāgalothī bharelī chhe; teo emane sukhī kahe tethī shun? vāstavamān teo mithyātvabhāv vaḍe duḥkhī ja chhe.

ahīn kahe chhe-shubhāshubhabhāv-puṇya-pāpanā bhāv vibhāv chhe, malin chhe, duḥkharūp


PDF/HTML Page 2050 of 4199
single page version

chhe topaṇ agnānī jīvo temane ja bhalā jāṇī, potāno svabhāv mānī anādithī temān nishchintapaṇe sūtā chhe. bichārāone khabar nathī ne, tethī nishchint-bephīkar-bekhabar thaīne temān sūtā chhe. have kahe chhe-

‘temane shrīguru karuṇāpūrvak sambodhe chhe-jagāḍe chhe-sāvadhān kare chhe ke-he andh prāṇīo! tame je padamān sūtā chho te tamārun pad nathī; tamārun pad to shuddha chaitanyadhātumay chhe, bahāramān anyadravyonā bheḷ vinānun tem ja antaraṅgamān vikār vinānun shuddha chhe ane sthāyī chhe; te padane prāpta thāo-shuddha chaitanyarūp potānā bhāvano āshray karo.’

juo, prachur atīndriy ānandanī mastīmān rahenārā shrīguru chhe. teo antaramān karuṇā lāvīne agnānī jīvone sāvadhān kare chhe ke-are! shun tame jotā nathī ke kayān sūtā chho? ‘he andh prāṇīo!’-em kahyun ne? e to sāvadhān karavānā karuṇānā udgār chhe; e karuṇā chhe hon. em ke-bhāī! ā shun kare chhe tun? andar chidānandarasathī bharelo tun bhagavān chho ane joto nathī ne puṇya-pāpanā bhāvamān potāpaṇun mānī sūto chhe? āvun andhapaṇun! ām karuṇā lāvī sāvadhān kare chhe.

prashnaḥ– draṣhṭāntamān ‘mahān puruṣh’-em kem līdhun? samādhānaḥ– ‘mahān puruṣh’ eṭale moṭo dhanāḍhay, rājā, divān ādi. mahān puruṣh eṭale sansāramān moṭo; moṭo dharmātmā puruṣh em ahīn levun nathī. rājā ādi moṭā puruṣh hoy ne, te dārū pīne lathaḍiyān khāy ane viṣhṭā ne peshābathī bharelā sthānamān jaīne sūī jāy em ahīn kahevun chhe. tem svabhāve mahān hovā chhatān agnānī jīv anādithī mithyātvarūp dārū pīne shubhāshubhabhāvane potānā mānī, bhalā jāṇī, temān sūto chhe. tene shrīguru sāvadhān karī jagāḍe chhe ke-jāg re jāg nāth! bhagavān- svarūpī tun chho chhatān ā (viṣhṭā samān) shubhāshubhabhāvamān kayān sūto chho? sharīrādimān are shubharāgamān prem karīne temān rasaboḷ thaī jā’ chho to mūḍh chho ke shun? aho! shrīguru mahā upakārī chhe!

bhāī! dayā, dān, vrat, tap, bhakti, pūjā ityādinā shubhabhāv paṇ badhā duḥkh chhe. have āvun sāmbhaḷavāy maḷ‌yun na hoy te bichārā shun kare? shubharāgane ja potāno svabhāv jāṇī temān paḍayā rahe. paṇ bāpu! em to tun anantavār muni thayo-digambar hon, ane pāñch mahāvrat, pāñch samiti ne gupti bahāramān barābar chokhkhān pāḷ‌yān. paṇ ethī shun? sansār to ūbho rahyo, duḥkh to ūbhun rahyun. bhāī! rāg ashubh ho ke shubh- e to badhun duḥkh ja chhe. tene tun bhalo jāṇī temān nishchint thaī sūto


PDF/HTML Page 2051 of 4199
single page version

chhe paṇ e to naryun andhapaṇun chhe, mūḍhatā chhe. ānandanā nāth prabhu ātmāne bhūlīne shubhabhāvanā premamān paḍavun e to vyabhichār chhe bāpu! ane enun phaḷ chāragatinī jel chhe. samajāṇun kāī...?

kahe chhe-nāth! tun je padamān sūto chho arthāt je shubhabhāvamān andh banīne svabhāvanā bhān vinā sūto chho te tārun pad nathī. āpaṇe kanīk ṭhīk chhīe em mānī bhagavān! tun jemān sūto chhe te tārun suvānun sthān nathī.

koīne vaḷī thāy ke ā te kevī vāt? āmān dhanaprāptinī vāt to āvī nahi? bhāī! dhanaprāptinā bhāv to ekalun pāp chhe. tenī to vāt ekakor rākh, kemake e to apad, apad, apad ja chhe. ahīn to dayā, dān, vrat, tap, bhakti, pūjā ityādinī vr̥utti je ūṭhī chhe te vr̥uttimān tun nishchint thaīne sūto chhe paṇ tey apad ja chhe em kahe chhe. ahā... hā... hā...! e vr̥uttithī rahit andar ānandano nāth prabhu ātmā virājī rahyo chhe teno nirākul svād leto nathī ane shubhavr̥uttinā mohamān andh banyo chhe? shun āndhaḷo chhe tun? bhāī! ā to paisāvāḷā to shun moṭā vrat ne tapasyāvāḷānā paṇ garva utarī jāy evun chhe. vaḷī tun navamī graiveyak gayo tyāre je vrat ne tap pāḷ‌yān hatān te atyāre chhey kayān? shukla leshyānā pariṇām bāpu! chāmaḍān utārīne khār chhāṇṭe topaṇ krodh na kare evān to mahāvratanā pariṇām te vakhate hatā. paṇ e badhā rāganā-duḥkhanā pariṇām hatā bhāī! ahīn kahe chhe-bhāī! tun emān (shubhavr̥uttimān) nachint thaīne sūto chhe paṇ te tārun pad nathī, e apad chhe prabhu!

ātmā shuddha chidānandaghan prabhu paramātmā chhe. bhagavānanī bhakti ādi shubhabhāv enāthī viruddha bhāv chhe, vibhāv chhe māṭe te apad chhe. bhāī! āvī vāt to vītarāganā shāsanamān ja maḷe. vītarāg jain parameshvar ja em kahe ke-amārī sāmun tun joyā kare ane stuti, bhakti, pūjā ityādi shubharāgamān ja tun sūto rahe to tun mūḍh chho. kem? kemake ame (tārā māṭe) paradravya chhīe ane paradravya taraphanī vr̥utti je thāy te vaḍe jīvanī durgati thāy chhe. mokṣhapāhuḍamān pāṭh chhe-gāthā 16 mān-ke ‘परदव्वादो दुग्गइ’–paradravya taraphanā valaṇathī durgati chhe. te chaitanyanī gati nathī ane ‘सद्दव्वादो सग्गइ होइ’– svadravyanā valaṇathī sugati-mukti thāy chhe. bāpu! svadravya sivāy jeṭalāy dev-guru- shāstra, sharīr, man, vāṇī, indriy ane strī-parivār ādi paradravya chhe tenā taraphanun je tārun valaṇ ane lakṣha chhe te badho shubhāshubharāg chhe ane te tārī durgati chhe prabhu! ahā! jagatane satya maḷ‌yun nathī ane em ne em āndhaḷe-baherun kūṭe rākhe chhe. bhāī! puṇya vaḍe svargādi maḷe paṇ e badhī durgati chhe, emān kayān sukh chhe? svargādimān paṇ rāganā kleshanun ja bhogavavāpaṇun chhe. bhāī! rāg svayam puṇya ho ke pāp ho-duḥkh ja chhe.


PDF/HTML Page 2052 of 4199
single page version

to amāre karavun shun? samādhānaḥ– e to kahyun ne ke-‘सद्दव्वादो हु सग्गइ हाइ’–svadravya pratyenā valaṇ ane āshrayathī sugati kahetān mukti thāy chhe. bhāī! ā ja mārga chhe, bījo koī mārga chhe nahi. andar nirmaḷānandano nāth chaitanyamūrti rāgathī rahit nirvikārī prabhu birāje chhe temān rahevun ane temān ṭharī javun; bas ā ek ja karavā yogya chhe. samajāṇun kāī...?

prabhu! tun andar ātmā chho ke nahi? ahā... hā... hā! tun atīndriy ānandasvarūp amr̥utathī bharelo ekalo amr̥utano sāgar chho; jyāre paradravyanā valaṇathī utpanna ā indriyonān sukh to duḥkhanā-jheranā pyālā chhe. bhagavān ātmāthī viruddha je shubh vikalpa ūṭhe chhe te jher chhe bhāī! ane emān ā ṭhīk chhe evo harakhano bhāv paṇ jher chhe prabhu! are! tun emān nachint thaīne sūto chhe? bhagavān! e tārun rahevānun sthān nathī; e to apad chhe. māṭe jāg nāth! jāg. tārun pad to andar shuddha chaitanyadhātumay chhe; tyān jā, temān nivās kar. aho! santo nispr̥uh karuṇā karīne jagāḍe chhe.

kahe chhe-rāgamān ekākār thaīne sūto chho paṇ te tārun pad nathī prabhu! tārun pad to shuddha chaitanyadhātumay chhe. ahā... hā... hā...! ek gnāyakasvabhāvathī bharelo dhruv nityānandasvarūp prabhu ātmā shuddha chaitanyadhātumay chhe ane te tārun pad chhe. ām shubhāshubharāgamān-apadamān rakhaḍavā jā’ chho enā karatān emān jā ne! tyān vas ne! tyān ja ṭharī jā ne. lyo, ā karavānun chhe.

hā, paṇ jinamandir bandhāvavān, svādhyāy mandir banāvavān, prabhāvanā karavī ityādi to karavun ke nahi?

samādhānaḥ– bhāī! shun tun mandirādi bandhāvī shake chhe? dhūḷey bandhāvato nathī sāmbhaḷane. par dravyanun kārya ātmā karī shakato ja nathī. mātra tyān rāg kare chhe ane te puṇyabhāv chhe. āvo puṇyabhāv gnānīne paṇ āve chhe-hoy chhe, paṇ chhe te apad. gnānī paṇ tene apad eṭale asthānarūp duḥkhadāyak ja jāṇe chhe. samajāṇun kāī...? dev-guru- shāstranī shraddhāno rāg, prabhāvanā ādino rāg samakitīne sādhakadashāmān avashya hoy chhe paṇ te apad chhe; ekamātra pragnābrahmasvarūp shuddha chaitanyamay paramātmā pote ja svapad chhe. āvī vāt chhe.

ahā! kahe chhe-bhagavān! tārun pad to shuddha chaitanyadhātumay chhe. ‘chaitanyadhātuvāḷun’ -emey nahi, shuddha chaitanyadhātumay chhe. eṭale shun? eṭale ke karma sharīr, man, vāṇī, indriy ityādi bahāramān anyadravyanī bheḷaseḷ vinānī tārī chīj shuddha chhe;


PDF/HTML Page 2053 of 4199
single page version

kemake e sarva paradravya tārāmān chhe ja nahi. tem ja andaramān rāgādi vikār rahit tārī chīj nirvikār shuddha chhe. bhāī! je tārun svapad chhe te chidānandaghan prabhu ātmā bahāramān anyadravyanī bheḷ vināno ne andaramān puṇya-pāpabhāvanā vikārathī rahit sadāy shuddha chhe. āvun ekalun chaitanya-chaitanya-chaitanyamātra je chhe te tārun avināshī pad chhe. māṭe draṣhṭi pheravī nākh ane svapadamān ruchi kar, svapadamān nivās kar.

ahā! anākuḷ shāntarasano piṇḍ prabhu ātmā shuddha gnāyak tattva chhe; jyāre antaraṅgamān (paryāyamān) utpanna thatā puṇya-pāpanā bhāv-shubhāshubhabhāv āsrav tattva chhe. te āsravo ek gnāyakabhāvathī viruddha ane duḥkharūp hovāthī nāsh karavāyogya chhe; ane ek gnāyakabhāv ja āshray karavā yogya chhe. kem? kemake gnāyakasvabhāvano āshray karavāthī āsravanā abhāvarūp samvar, nirjarā ne mokṣha pragaṭ thāy chhe. māṭe kahyun ke potānā shuddha gnāyakasvabhāvano āshray kar, emān ja ṭhar, ene ja prāpta kar.

vaḷī te shuddha chaitanyadhātu sthāyī chhe. shun kahyun? ā shubhāshubhabhāv to asthāyī, nāshavant, kr̥utrim ane duḥkharūp chhe jyāre gnāyakamūrti prabhu ātmā sadā sthāyī, avināshī, akr̥utrim ane sukhadhām chhe. have āvo hun ātmā chhun evun sāmbhaḷavāy maḷe nahi te bichāro agnānī shun kare? dharma mānīne dayā, dān ādi kare paṇ emān kayān dharma chhe? bichāro kriyākāṇḍ karī karīne mare ane chār gatimān rakhaḍayā kare! kem? kemake puṇya- pāpanā bhāv asthāyī chhe, duḥkharūp chhe. ek mātra chaitanyapad ja trikāḷ sthir ane sukharūp chhe. māṭe kahe chhe-

‘te padane prāpta thāo-shuddha chaitanyarūp potānā bhāvano āshray karo.’ chhe? ahā! bhāṣhā to juo! kahe chhe-anantakāḷamān ten ek rāgano ja āshray karyo chhe ane tethī tun duḥkhamān paḍayo chhe. paṇ have shuddha chaitanyamūrti-gnāyakamūrti prabhu ātmāno āshray kar kemake te tārun nijapad chhe, sukhapad chhe. bhāī! bhāṣhā to sādī chhe, paṇ bhāv to je chhe te gambhīr chhe. bhāī! trilokanāth tīrthaṅkar paramātmāno anādi-anant ā pokār chhe. anant tīrthaṅkaro bhūtakāḷamān thaī gayā, vartamānamān mahāvidehakṣhetramān tīrthaṅkar birājamān chhe ane bhaviṣhyamān anant thashe; te sarvano ā ek ja pokār chhe. shun? ke bhāī! tane sukh jo’ tun hoy to antaramān jā, andar sukhanun nidhān gnāyakamūrti chaitanyamahāprabhu paramātmasvarūpe birāje chhe temān jā, teno āshray kar ane tane tārā nijānandapadanī prāpti thaī jashe; bākī tun rāgamān jā’ chho e to duḥkh chhe. āvī vāt chhe prabhu!

hā, paṇ āp shubharāgamānthī-puṇyabhāvamānthī kheñchī kāḍhīne kayān laī javā ichchho chho?


PDF/HTML Page 2054 of 4199
single page version

devādhidev siddha paramātmānun je pad chhe te ja pad nishchaye tārun chhe bhāī! shubharāgamānthī-puṇyabhāvamānthī kheñchī kāḍhīne tane prabhumān laī javo chhe prabhu! tethī to kahyun ke-andar traṇalokano nāth prabhusvarūpe virājī rahyo chhe teno āshray kar ane joke anantasukh-pad-siddhapad tārun chhe.

laukikamān āve chhe ne ke-

‘mārā nayananī āḷase re men dīṭhā na shrī hari.’

e hari eṭale koṇ? ā shuddha chaitanyadhātumay bhagavān ātmā hon; bījā koī kartā-dhartā-hartā hari nahi. pañchādhyāyīmān chhe ke-je agnān ane rāg-dveṣhane haṇe-harī le te hari. to evo ā pragnābrahmasvarūp ātmā hari chhe. ahīn kahe chhe evā harisvarūp bhagavān ātmāmān draṣhṭi lagāv, tārān nayanane (shrutagnānane) emān joḍī de, ane teno ja āshray kar, temān ja ramaṇatā kar. [pravachan nan. 272 thī 280 (19 mī vār) *dināṅk 2p-12-76 ane 26-12-76

ane 27p10-8-79 thī 28-12-79]

PDF/HTML Page 2055 of 4199
single page version

gāthā–203

किं नाम तत्पदमित्याह–

आदम्हि दव्वभावे अपदे मोत्तूण गिण्ह तह णियदं।
थिरमेगमिमं भावं उवलब्भंतं सहावेण।। २०३।।
आत्मनि द्रव्यभावानपदानि मुक्त्वा गृहाण तथा नियतम्।
स्थिरमेकमिमं भावमुपलभ्यमानं स्वभावेन।। २०३।।

have pūchhe chhe ke (he gurudev!) te pad kayun chhe? (te tame batāvo). te prashnano uttar kahe chheḥ-

jīvamān apadabhūt dravyabhāvo chhoḍīne grah tun yathā,
sthir, niyat, ek ja bhāv jeh svabhāvarūp upalabhya ā. 203.

gāthārthaḥ– [आत्मनि] ātmāmān [अपदानि] apadabhūt [द्रव्यभावान्] dravya- bhāvone [मुक्त्वा] chhoḍīne [नियतम्] nishchit, [स्थिरम्] sthir, [एकम्] ek [इमं] ā (pratyakṣha anubhavagochar) [भावम्] bhāvane- [स्वभावेन उपलभ्यमानं] ke je (ātmānā) svabhāvarūpe anubhavāy chhe tene- [तथा] (he bhavya!) jevo chhe tevo [गृहाण] grahaṇ kar. (te tārun pad chhe.)

ṭīkāḥ– kharekhar ā bhagavān ātmāmān bahu dravya-bhāvo madhye (-dravyabhāvarūp ghaṇā bhāvo madhye), je atatsvabhāve anubhavātā (arthāt ātmānā svabhāvarūpe nahi parantu parasvabhāvarūpe anubhavātā), aniyat avasthāvāḷā, anek, kṣhaṇik, vyabhichārī bhāvo chhe, te badhāy pote asthāyī hovāne līdhe sthātānun sthān arthāt rahenāranun raheṭhāṇ nahi thaī shakavā yogya hovāthī apadabhūt chhe; ane je tatsvabhāve (arthāt ātmānā svabhāvarūpe) anubhavāto, niyat avasthāvāḷo, ek, nitya, avyabhichārī bhāv (chaitanyamātra gnānabhāv) chhe, te ek ja pote sthāyī hovāne līdhe sthātānun sthān arthāt rahenāranun raheṭhāṇ thaī shakavā yogya hovāthī padabhūt chhe. tethī samasta asthāyī bhāvone chhoḍī, je sthāyībhāvarūp chhe evun paramārtharasapaṇe svādamān āvatun ā gnān ek ja āsvādavāyogya chhe.

bhāvārthaḥ– pūrve varṇādik guṇasthānaparyant bhāvo kahyā hatā te badhāy, ātmāmān


PDF/HTML Page 2056 of 4199
single page version

(अनुष्टुभ्)
एकमेव हि तत्स्वाद्यं विपदामपदं पदम्।
अपदान्येव भासन्ते पदान्यन्यानि यत्पुरः।।
१३९।।
(शार्दूलविक्रीडित)
एकज्ञायकभावनिर्भरमहास्वादं समासादयन्
स्वादं द्वन्द्वमयं विधातुमसहः स्वां वस्तुवृत्तिं विदन्।
आत्मात्मानुभवानुभावविवशो भ्रश्यद्विशेषोदयं
सामान्यं कलयन् किलैष सकलं ज्ञानं नयत्येकताम्।। १४०।।

aniyat, anek, kṣhaṇik, vyabhichārī bhāvo chhe. ātmā sthāyī chhe (-sadā vidyamān chhe) ane te badhā bhāvo asthāyī chhe (-nitya ṭakatā nathī), tethī teo ātmānun sthān- raheṭhāṇ-thaī shakatā nathī arthāt teo ātmānun pad nathī. je ā svasamvedanarūp gnān chhe te niyat chhe, ek chhe, nitya chhe, avyabhichārī chhe. ātmā sthāyī chhe ane ā gnān paṇ sthāyī bhāv chhe tethī te ātmānun pad chhe. te ek ja gnānīo vaḍe āsvād levā yogya chhe.

have ā arthano kaḷasharūp shlok kahe chheḥ- shlokārthaḥ– [तत् एकम् एव हि पदम् स्वाद्यं] te ek ja pad āsvādavāyogya chhe [विपदाम् अपदं] ke je vipattionun apad chhe (arthāt jemān āpadāo sthān pāmī shaktī nathī) ane [यत्पुरः] jenī āgaḷ [अन्यानि पदानि] anya (sarva) pado [अपदानि एव भासन्ते] apad ja bhāse chhe.

bhāvārthaḥ– ek gnān ja ātmānun pad chhe. temān koī paṇ āpadā praveshī shakatī nathī ane tenī āgaḷ anya sarva pado apadasvarūp bhāse chhe (kāraṇ ke teo ākuḷatāmay chhe-āpattirūp chhe). 139.

vaḷī kahe chhe ke ātmā gnānano anubhav kare chhe tyāre ām kare chheḥ- shlokārthaḥ– [एक–ज्ञायकभाव–निर्भर–महास्वादं समासादयन्] ek gnāyakabhāvathī bharelā mahāsvādane leto, [e rīte gnānamān ja ekāgra thatān bījo svād āvato nathī māṭe) [द्वन्द्वमयं स्वादं विधातुम् असहः] dvandvamay svādane levā asamartha (arthāt varṇādik, rāgādik tathā kṣhāyopashamik gnānanā bhedono svād levāne asamartha). [आत्म– अनुभव–अनुभाव–विवशः स्वां वस्तुवृत्तिं विदन्] ātmānā anubhavanā-svādanā prabhāvane ādhīn thayo hovāthī nij vastuvr̥uttine (ātmānī shuddhapariṇatine)


PDF/HTML Page 2057 of 4199
single page version

jāṇato-āsvādato (arthāt ātmānā advitīy svādanā anubhavanamānthī bahār nahi āvato) [एषः आत्मा] ā ātmā [विशेष–उदयं भ्रश्यत्] gnānanā visheṣhonā udayane gauṇ karato, [सामान्यं कलयन् किल] sāmānyamātra gnānane abhyāsato, [सकलं ज्ञानं] sakaḷ gnānane [एकताम् नयति] ekapaṇāmān lāve chhe-ekarūpe prāpta kare chhe.

bhāvārthaḥ– ā ek svarūpagnānanā rasīlā svād āgaḷ anya ras phikkā chhe. vaḷī svarūpagnānane anubhavatān sarva bhedabhāvo maṭī jāy chhe. gnānanā visheṣho gneyanā nimitte thāy chhe. jyāre gnānasāmānyano svād levāmān āve tyāre gnānanā sarva bhedo paṇ gauṇ thaī jāy chhe, ek gnān ja gneyarūp thāy chhe.

ahīn prashna thāy chhe ke chhadmasthane pūrṇarūp kevaḷagnānano svād kaī rīte āve? ā prashnano uttar pahelān shuddhanayanun kathan karatān devāī gayo chhe ke shuddhanay ātmānun shuddha pūrṇa svarūp jaṇāvato hovāthī shuddhanay dvārā pūrṇarūp kevaḷagnānano parokṣha svād āve chhe. 140.

*
samayasār gāthā 203ḥ mathāḷun

have pūchhe chhe ke-he gurudev! te pad kayun chhe? em ke ahīn āvo, ahīn āvo- em āp kaho chho to te pad kayun chhe? ahā! te amane batāvo. ām shiṣhyanā prashna prati uttar kahe chheḥ-

* gāthā 203ḥ ṭīkā uparanun pravachan *

‘kharekhar ā bhagavān ātmāmān bahu dravya-bhāvo madhye je atatsvabhāve anubhavātā aniyat avasthāvāḷā, anek, kṣhaṇik, vyabhichārī bhāvo chhe, te badhāy pote asthāyī hovāne līdhe sthātānun sthān arthāt rahenāranun raheṭhāṇ nahi thaī shakavā yogya hovāthī apadabhūt chhe;-’

shun kahe chhe? ‘kharekhar ā bhagavān ātmāmān’-chhe ṭīkāmān? sanskr̥itamān pāṭh chhe- ‘इह खलु भगवत्यात्मनि’–tyān खलु eṭale ‘kharekhar’ arthāt nishchayathī ane ‘इह’ eṭale ‘ā’ ‘ā’ eṭale ā pratyakṣha chaitanyamūrti ātmā-temān. juo, ahīn ātmāne bhagavān ātmā kahyo chhe; chhe? tyāre koī vaḷī kahe chhe-

hā, paṇ atyāre kayān ātmā bhagavān chhe? samādhānaḥ– are bhāī! sāmbhaḷane bāpā! tane khabar nathī bhāī! paṇ nishchayathī atyāre ja tun bhagavān chho. jo tun-ātmā nishchaye bhagavān na hoy to paryāyamān bhagavān thaīsh kayānthī? shun kīdhun? vastusvarūpe ātmā sadā bhagavānasvarūp


PDF/HTML Page 2058 of 4199
single page version

ja chhe, hamaṇān paṇ te bhagavānasvarūp ja chhe. have rāganā kaṇamān rājī rahenār agnānīne ‘hun bhagavān chhun’ em kem bese?

juo, ā mūḷ gāthā bhagavān shrī kundakundāchāryanī chhe; ane ā ṭīkā amr̥utachandrāchāryanī chhe. ahā... hā... hā...! āchārya amr̥utachandra gnānī, ātmadhyānī param atīndriy ānand jenī chhāp chhe evā prachur svasamvedanane anubhavatā svarūpamān ramatā hatā. tyān jarī vikalpa āvyo ane ā ṭīkā thavā kāḷe thaī gaī. ahā... hā... hā...! chhelle teo kahe chhe ke-ā ṭīkā amr̥utachandre karī chhe evā mohamān he jano! mā nācho. gajab vāt chhe ne!

paṇ prabhu! āpe ṭīkā lakhī chhe ne? prabhu! nā kem kaho chho? to kahe chhe-ṭīkā to akṣharothī rachāī chhe; temān vikalpa nimittamātra chhe. ahā... hā... hā...! anant paramāṇuonā piṇḍ evā akṣharomān hun kayān āvyo chhun? ane e vikalpamān-vibhāvamān paṇ hun kayān chhun ? hun to shuddha chaitanyasvabhāvī ātmāmān chhun. tethī ṭīkāno rachanāro hun-ātmā chhun ja nahi. ṭīkā lakhavānī akṣharonī-paradravyanī kriyā ātmā karī shake ja nahi. āvī vāt chhe. tyāre agnānī be-chār pustako banāve tyān to-‘ame rachyun chhe, ame karyun chhe, amārun āgaḷ nām lakho, amāro phoṭo mūko’-ityādi phūlāī ne mānamān marī jāy chhe. are bhāī! konā phoṭā? shun ā dhūḷanā? tyān (kāgaḷ upar) to ā sharīrano-jaḍano phoṭo chhe. shun te phoṭāmān-jaḍamān tun āvī gayo? bāpu! e jaḍano phoṭo to jaḍ ja chhe, emān kayāny tun (ātmā) āvyo nathī. e to rajakaṇo tyān e rīte pariṇamyā chhe. ā sharīranā rajakaṇoy tyān gayā nathī. ahā! chhatāny potāno phoṭo chhe em mānī agnānī phūlāy chhe-harakhāy chhe. paṇ bāpu! jyān rāg paṇ tāro nathī tyān phoṭo tāro kayānthī āvyo? ahā! prabhu! tun koṇ chhe tenī tane khabar nathī.

ahīn kahe chhe-‘kharekhar ā bhagavān ātmāmān’-bhag nām gnān ane ānandanī lakṣhmī ane vān eṭale vāḷo-evā gnān ane ānandanī lakṣhmīvāḷā ātmāmān bahu dravya-bhāvo madhye je atatsvabhāve anubhavātā bhāvo chhe te apadabhūt chhe. bahu dravya eṭale rajakaṇ ādi paradravya ne bhāvo eṭale rāgādi bhāvo. ahā! andaramān je puṇya- pāpanā bhāvo chhe te atatsvabhāve anubhavāy chhe. te bhāvo ātmānā svabhāvarūp nathī, svasvabhāvarūp nathī tethī kahe chhe atatsvabhāve-parasvabhāvarūpe anubhavāy chhe. bhāī! ā pañchamahāvratanā pariṇām, dayā, dān, bhakti ādinā pariṇām atatsvabhāve anubhavāy chhe arthāt teo ātmasvabhāve anubhavātā nathī. āvī vāt! loko jene dharma mānīne beṭhā chhe te bhāv ahīn kahe chhe, atatsvabhāve chhe. ane atyāre e


PDF/HTML Page 2059 of 4199
single page version

(chokhkhān) mahāvrat paṇ kayān chhe? je mahāvratanā pariṇāme navamī graiveyak gayo hato e mahāvrat atyāre chhe kayān? (nathī)

prashnaḥ– pañchamakāḷanā chheḍā sudhī sādhu rahevānā chhe em shāstramān āve chhe ne? uttaraḥ– shrī mokṣhamārgaprakāshakamān khulāso āve chhe ke-ā kāḷamān hansano sadbhāv kahyo chhe, paṇ hans na dekhāy tethī kāī anyapakṣhīne (kāgaḍāne) hans na manāy. tem ā kāḷamān munino sadbhāv kahyo chhe ane te (bharatakṣhetramān) bīje kayāṅk hashe, paṇ tame raho chho tyān muni dekhātā nathī tethī anyane kāī muni na manāy. bhāī! ek digambar mat sivāy anya badhāy gr̥uhīt mithyādraṣhṭi chhe. temane samakit to nathī paṇ agr̥uhīt uparānt gr̥uhīt mithyātva chhe. jhīṇī vāt chhe bhāī! sthānakavāsī ane shvetāmbaranī jene mānyatā chhe tene samakit na hoī shake. ākarī vāt chhe prabhu! paṇ ā satya vāt chhe. ane digambaramān paṇ nagnapaṇun ane pāñch mahāvratanā pariṇām e kāī munipaṇānun lakṣhaṇ nathī. ane jo potānā māṭe banāvelo āhār le chhe to tene mahāvrat paṇ sarakhān nathī, pachhī samakit ne munipaṇānī to vāt ja kayān rahī? shrī dīpachandajīe bhāvadīpikāmān lakhyun chhe ke-hun joun chhun to koī sādhu āgamanī shraddhāvāḷā dekhātā nathī ane koī vaktā paṇ āgam pramāṇe vāt kare tevo dekhyo nathī; ane jo moḍhethī satya vāt kahevā jāun chhun to koī mānatā nathī. māṭe hun to lakhī jāun chhun ke mārga ā chhe, bākī bījo mārga je kahe chhe te jūṭhā chhe. ahā! 2pa0 varṣha pahelān ā sthiti chhe to atyāranī vāt to shun karavī? are bhāī! haju samakitanān ṭhekāṇān na maḷe tyān munipaṇun kem hoy? jyān vyavahār shraddhā paṇ sāchī nathī tyān samakitanī to vāt ja shī karavī? vaḷī je kudevane dev māne chhe, kugurune guru māne chhe tathā kushāstrane shāstra māne chhe e to gr̥uhīt mithyādraṣhṭi chhe.

prashnaḥ– āp ām kahesho to dharma kevī rīte chālashe? samādhānaḥ– dharma to andar ātmānā āshraye utpanna thāy chhe ane ātmānā āshraye chālashe. te kāī bahārathī nahi chāle.

prashnaḥ– hā, paṇ bahāranī prabhāvanā vinā to na chāle ne? samādhānaḥ– prabhāvanā? shenī prabhāvanā? bahāramān kayān prabhāvanā chhe? ātmānā ānandanun bhān thavun ne tenī visheṣh dashā thavī tenun nām prabhāvanā chhe. bākī to badhī jūṭhī dhamādham chhe. bhāī! ahīn vītarāganā mārgamān to badhā arthamān pher chhe, duniyā sāthe kayāny meḷ khāy tem nathī.

ahīn kahe chhe-bhagavān ātmāmān bahu dravya-bhāvo madhye je atatsvabhāve anubhavātā arthāt ātmānā svabhāvarūpe nahi paṇ parasvabhāvarūpe anubhavātā evā je


PDF/HTML Page 2060 of 4199
single page version

puṇya-pāpanā bhāv chhe te apadabhūt chhe. bhāī! te puṇya-pāpanā bhāv atatsvabhāve chhe kāraṇ ke emān ānandanā nāth prabhu ātmāno bhāv kayān chhe? emān chaitanya ane ānand kayān chhe? ā samayasār to 18 mī vakhat chāle chhe. ahīn to 42 varṣhathī ā vāt kahetā āvyā chhīe.

vaḷī kahe chhe-te bhāvo aniyat avasthāvāḷā chhe. shun kīdhun? ke puṇya-pāpanā bhāv aniyat avasthā chhe, niyat avasthā nathī. tenī aniyat eṭale palaṭatī avasthā chhe. vaḷī teo anek chhe. dayā, dān, vrat, bhakti ādinā shubhabhāv anek chhe; ne te kṣhaṇik tathā vyabhichārī bhāvo chhe. ānandanā nāth prabhu ātmānī-anākuḷ ānandamay bhagavānanī-sevā chhoḍīne je puṇya-pāpanun sevan chhe te vyabhichār chhe. ahā! shubhāshubh bhāv chhe te vyabhichārī bhāv chhe. jem vyabhichāramān strī ne puruṣh be hoy chhe tem ātmāne karmanā nimitte thayelā ā bhāv chhe māṭe vyabhichārī bhāv chhe. ‘ane te badhāy asthāyī hovāne līdhe...’ chhe andar? ahā! te puṇya-pāpanā bhāv badhāy asthāyī chhe. pāñch bol kahyā. shun? ke puṇya-pāpanā bhāv-shubhāshubh bhāv

1. atatsvabhāve chhe, ātmasvabhāvarūp nathī; 2. aniyat chhe, niyat rahetā nathī; 3. anek chhe, asaṅkhya prakāranā chhe; 4. kṣhaṇik chhe, pa. vyabhichārī chhe ane tethī te badhāy asthāyī chhe ā to mārga bāpā! vītarāgano maḷavo bahu kaṭhaṇ. ā sivāyanā badhā mārga gr̥uhīt mithyātvanā poṣhak chhe. haju to jyān vyavahār shraddhānanāy ṭhekāṇān nathī tyān dharma kevo?

kahe chhe-te badhāy ‘pote’-joyun? te badhāy vikārī bhāv ‘svayam’ asthāyī hovāne līdhe sthātānun sthān arthāt rahenāranun raheṭhāṇ nahi thaī shakavā yogya hovāthī apadabhūt chhe. te bhāv jene sthir thavun chhe tene sthir thavā lāyak nathī. juo, chhe andar? ā kayān ṭīkā atyāranī chhe? ā to hajār varṣha pahelānī chhe, ne mūḷ pāṭh-gāthā to be hajār varṣhano chhe ane teno bhāv to jainashāsanamān anādino chālyo āve chhe.

bhāī! puṇya-pāpanā bhāv āsrav chhe. paṇ āsravane āsrav kayāre mānyo kahevāy? jyāre svabhāvanī draṣhṭi thaī hoy tyāre. aho! svabhāvanī draṣhṭi thāy tyāre āsravane bhinna ane duḥkharūp māne. gnānīne paṇ āsrav to hoy chhe paṇ tene te potānā svarūpathī bhinna māne chhe. āsravo duḥkharūp chhe, te mārī chīj nathī ane hun