Pravachan Ratnakar-Gujarati (simplified iso15919 transliteration). Gatha: 205 ; Kalash: 143.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 106 of 210

 

PDF/HTML Page 2101 of 4199
single page version

chhe tenī othe jā, teno āshray kar; bhāī! bhav ṭaḷīne tāro mokṣha thashe, tane pūrṇa ānand thashe. aho! āvun gnānanā avalambananun achintya māhātmya chhe!

padmanandī pañchavinshatimān kahyun chhe ke ā chaitanyasvarūpanī vārtā paṇ jeṇe prasanna chitte sāmbhaḷī chhe te bhāvi mokṣhanun bhājan chhe. mokṣhanun bhājan chhe eṭale ke teno mokṣha thashe ja, alpakāḷamān thashe. prasanna chitte eṭale antaramān mahimā lāvī atyant ālhādathī bhagavān chaitanyasvarūp, abandhasvarūp ātmānī vārtā paṇ jeṇe sāmbhaḷī chhe te mokṣhanun pātra thashe. jemaṇe vyavahārane bandhanun kāraṇ kahyun chhe te digambar sant padmanandī munirāj ām kahe chhe ke abandhasvarūpanī vāt paṇ prasanna chitte sāmbhaḷanār abandh dashāne-mokṣha dashāne pāmashe.

to shun abaddhaspr̥uṣhṭanī vārtā sāmbhaḷī chhe tene samakit chhe ke te mokṣhanun bhājan chhe? are bhāī! jene svarūpano mahimā jāgyo ane prasanna chitte tenā svarūpane sāmbhaḷ‌yun tene ‘hun abaddha chhun’ evo nirṇay thayo chhe. bhale te vikalparūp ho, paṇ ‘ā hun chhun’ em svarūpano pakṣha karanārane rāgano-vyavahārano pakṣha chhūṭī jāy chhe ane tethī te svarūpano āshray karī alpakāḷamān muktine pātra thaī jāy chhe. ahāhā...! jeṇe chitchamatkārasvarūp bhagavān ātmānā aparimit sāmarthyanī vāt ullasit vīryathī sāmbhaḷī chhe tene ‘hun abandh chhun, muktasvarūp chhun, ānandanun dhām chhun’-em antaramān pakṣha- prem thayo chhe ane tethī te rāgathī bhinna paḍīne bhāvimān svarūpano āshray laī avashya muktine pātra thaī jashe. juo! ā svarūpanī vārtā sāmbhaḷavāno mahimā! svarūpanā āshrayanun to kahevun ja shun?

ahī dash bolathī kahe chhe- 1. gnānanun ja ekanun ālamban karavun, kemake 2. tenā ālambanathī ja nijapadanī prāpti thāy chhe, 3. te vaḍe bhrāntino nāsh thāy chhe, 4. bhrāntino nāsh thatān ātmāno lābh thāy chhe, pa. te vaḍe anātmāno parihār siddha thāy chhe, ane 6. tenāthī karma jorāvar thaī shakatun nathī, tathā 7. rāg-dveṣh-moh utpanna thatā nathī, 8. tenāthī karma āsravatun nathī, navun karma bandhātun nathī, 9. pūrvanān bandhāyelān karma nirjarī jāy chhe tathā 10. samasta karmano abhāv thatān sākṣhāt mokṣha thāy chhe.


PDF/HTML Page 2102 of 4199
single page version

ahā! ā das bol līdhā chhe.

* gāthā 204ḥ bhāvārtha uparanun pravachan *

‘karmanā kṣhayopasham anusār gnānamān je bhedo thayā chhe te kāī gnānasāmānyane agnānarūp nathī karatā, ulaṭā gnānane pragaṭ kare chhe.’

juo, shun kahe chhe? ke karmanā kṣhayopasham anusār eṭale ke karmanā vighaṭanane anusarīne je gnānamān matignān, shrutagnān, avadhignān ādi visheṣho-bhedo paḍe chhe te gnānasāmānyane agnānarūp nathī karatā, ulaṭun gnānane ja pragaṭ kare chhe, sāmānyagnānanī ja teo puṣhṭi kare chhe. ahīn nirmaḷ gnānanā bhedo je pragaṭ thayā te karmanā kṣhayopasham anusār thayā chhe em kahyun e to nimittathī kathan chhe, bākī te bhedo potānī evī kṣhayopasham-yogyatāthī ja pragaṭ thayā chhe. kahe chhe-gnānanā ā bhedo gnānasāmānyane ja pragaṭ kare chhe.

‘māṭe bhedone gauṇ karī ek gnānasāmānyanun ālamban laī ātmānun dhyān dharavun; tenāthī sarva siddhi thāy chhe.’

juo, bhedone gauṇ karī... em kahyun ne? matalab ke bhedo chhe, te bhedo chhe ja nahi em nathī. parantu temane gauṇ karī arthāt temanun lakṣha chhoḍī daī nishchay vastu sāmānya chhe tene lakṣhamān laī arthāt gnānasāmānyanun ālamban laī ātmānun dhyān dharavun em kahe chhe. lyo, ā karavānun chhe, kemake tenāthī sarva siddhi thāy chhe. ahīn vratādi karavānī vāt ja nathī. ahīn to bhagavān ātmāne dhyānano viṣhay banāvī-dhyānamān ātmāne dhyey banāvī-tenun dhyān karatān sarva siddhi thāy chhe em kahe chhe; arthāt tenā dhyānathī krame samvar, nirjarā ne mokṣhanī prāpti ane āsrav-bandhanā abhāvanī siddhi thāy chhe. āvo mārga chhe!

have ā arthanun kaḷasharūp kāvya kahe chheḥ-

* kaḷash 141ḥ shlokārtha uparanun pravachan *

‘निष्पीत–अखिल–भाव–मण्डल–रस–प्राग्भार–मत्ताः इव’ pī javāmān āvelo je samasta padārthonā samūharūpī ras tenī atishayatāthī jāṇe ke matta thaī gaī hoy evī...

shun kahyun ā? ke nirmaḷ gnānanī paryāy samasta padārthonā samūharūpī rasane pī beṭhī chhe ane tene atishayatāthī jāṇe ke matta thaī gaī chhe. arthāt shrutagnānanī paryāy paṇ traṇakāḷ-traṇalokane jāṇe chhe ane tethī jāṇe matta thaī chhe. āvun enun gnānasāmarthya chhe chhatān are! agnānīe ene dayā, dān ādi rāgamān vechī dīdho chhe!


PDF/HTML Page 2103 of 4199
single page version

prashnaḥ– paṇ dayā to pāḷavī joīe ne? samādhānaḥ– kaī dayā bāpu? paranī dayā upar lakṣha jāy tyān to rāg thāy chhe ane rāg tārun svarūp nathī; dharmanuny rāg svarūp nathī bhāī! paranī dayā hun pāḷī shakun chhun evī mānyatāno bhāv to mithyātva chhe kemake paranī dayā jīv karī shakato ja nathī. bhagavān! sāmbhaḷane bhāī! tārī dayā-svadayā te ahinsā dharma chhe, jyāre ā paranī dayāno bhāv to rāgamay chhe ane ene to bhagavān vāstavamān hinsā kahe chhe. (juo puruṣhārthasiddhayupāy chhaṇḍ 44). lokone ā ākarun lāge chhe, paṇ shun thāy? (jyān svarūp ja āvun chhe tyān?)

prashnaḥ– paṇ siddhāntamān dayāne dharma kahyo chhe? samādhānaḥ– hā, paṇ bhāī! te kaī dayā? bāpu! e svadayānī-vītarāgī pariṇāmanī vāt chhe. jem bījā jīvane mārī nākhavāno bhāv eṭale ke ṭakatā tattvano īnkār karavo te hinsā chhe, tem bhāī! jevaḍun tārun svarūp chhe-je tārun ṭakatun pūrṇa tattva chhe- teno īnkār karavo te paṇ hinsā chhe. hun āvaḍo (pūrṇa) nahi, paṇ hun rāgavāḷo, paryāyavāḷo ne rāgathī-vyavahārathī prāpta thāu tevo chhun-em jeṇe potānun jevaḍun svarūp chhe tevaḍun mānyun nathī teṇe potānī hinsā karī chhe. bhāī! svasvarūpano svīkār karī temān ja antarnimagna thavun te svadayā chhe ane te dharma chhe. siddhāntamān svadayāne dharma kahyo chhe. (par dayāne dharma kahevo e to upachār chhe).

juo, nirmaḷānandano nāth prabhu ātmā ati nirmaḷ chhe. ahīn kahe chhe-tenā āshraye pragaṭ thayelī nirmaḷ paryāy jāṇe matta thaī gaī chhe. kem? to kahe chhe ke te samasta padārthonā samūharūpī rasane pī beṭhī chhe. eṭale shun? ke anantā padārthone jāṇavāno potānī paryāyamān je ras chhe te rasanī atishayatā vaḍe jāṇe te matta thaī gaī chhe. ahāhā...! gnānanī vartamān paryāy vaḍe trikāḷī gnāyakane jāṇavāmān āvatān te paryāy bījā anant dravya-guṇ-paryāyane paṇ jāṇe chhe ane tethī jāṇe have badhun ja jāṇī līdhun, have kāī ja jāṇavun bākī nathī-em matta thaī gaī chhe. samajāṇun kāī...? ahā! jeṇe ekane (shuddha gnāyakane) jāṇyo teṇe paryāyamān badhun jāṇyun. āvī vyākhyā ane āvo dharma!

prashnaḥ– shun jātrā karavī, paranī dayā pāḷavī, vrat karavān, upavās karavā ityādi dharma nathī?

samādhānaḥ– nā, te dharma nathī. kem? kemake bāpu! e to badhā rāganā-shubharāganā anek prakār chhe. dharma to ek vītarāgabhāvamātra chhe. shuddha chaitanyasvabhāvī prabhu ātmāmān ekāgra thavāthī je nirmaḷ nirvikār vītarāgī pariṇati-paryāy pragaṭ


PDF/HTML Page 2104 of 4199
single page version

thāy te ahinsā dharma chhe ane te ja satya, brahmacharya ane aparigraharūp dharmano pariṇām chhe. āvī vāt chhe.

ahā! kahe chhe-gnānanī nirmaḷ paryāy jāṇe matta thaī gaī chhe. bhāī! jyān ātmānī gnānaparyāyamān potānun shuddha trikāḷī paripūrṇa svarūp jaṇāyun to te paryāyamān vishvanā jeṭalā padārtho chhe te badhāyanun gnān paṇ samāī jāy chhe. ahāhā...! nirmaḷ gnānanī paryāy gnānarasanī atishayatā vaḍe svane ane parane pīne-jāṇīne jāṇe matta thaī gaī chhe. em ke have shun jāṇavānun bākī chhe? jhīṇī vāt chhe prabhu! ātmā sarvagnasvabhāvī prabhu chhe; tenī jyān antardraṣhṭi thaī tyān gnānanī paryāyamān ākho trikāḷī bhagavān gnānano sūrya prabhu ātmā jaṇāyo ane te paryāyamān jagatanā samasta padārthonun gnān paṇ samāī gayun; jāṇe ke te paryāy sva ane parane-samasta padārthone gnānamān pī beṭhī na hoy! ahāhāhā...! shrutagnānanī paryāy paṇ potānā svaparaprakāshakapaṇānā sāmarthya vaḍe sva-parane-samasta padārthone pīne-jāṇīne jāṇe matta thaī gaī chhe. āvī vāt agnānīne besatī nathī. na ja bese ne? kemake shuddha chaitanyasvarūpī bhagavān ātmānān draṣhṭi ane anubhav vinā pote je kāī ācharaṇ kare chhe te chāritra chhe em ene manāvavun chhe. parantu bhāī! e kāī tane lābhanun kāraṇ nathī.

prashnaḥ– chāritra chhe te dharma chhe; āp ekānta kem karo chho? samādhānaḥ– chāritra chhe te dharma chhe-e to yathārtha chhe. parantu tenun mūḷ to samyagdarshan chhe. māṭe vinā samyagdarshan chāritra-ācharaṇ āvyun kayānthī? bhāī! samyagdarshan vinānān jeṭalān vrat, tap vagere ācharaṇ chhe tene to bhagavāne bāḷavrat ne bāḷatap kahyān chhe. ane gnānīne paṇ je rāganun ācharaṇ chhe te chāritra kayān chhe? ene svarūpamān je ramaṇatā thāy e chāritra chhe. āvun lokone ākarun paḍe eṭale khaḷabhaḷī ūṭhe chhe. paṇ shun thāy?

ahīn to kahe chhe ke-samyaggnānanī-shrutagnānanī paryāy ho topaṇ temān svasvarūp je trikāḷī pūrṇa chhe tenun gnān thāy chhe ane temān jagatanā jeṭalā dravya-guṇ-paryāy chhe te badhānun paṇ gnān thāy chhe; arthāt te gnān badhāne pī gayun chhe. pī gayun chhe eṭale? eṭale ke e gnānanun evun sāmarthya chhe ke chhe enāthī anekagaṇun vishva hoy topaṇ tene te jāṇī le. aho! samyaggnānanun koī achintya sāmarthya chhe! ahā! jene potānī sarvagnashaktinun-paramātmashaktinun antaramān bhān thayun tenī gnān-paryāyanun adbhut chamatkārī sāmarthya chhe ke te jagatanā samasta sva-par padārthone-dravya-guṇ-paryāyane pī le chhe, jāṇī le chhe. āvī vāt chhe.


PDF/HTML Page 2105 of 4199
single page version

prashnaḥ– paṇ loko āvī vātathī rāḍ pāḍe chhe ne? uttaraḥ– shun karīe bhāī! teo to potānī (vartamān) yogyatā pramāṇe em kare chhe ane temane je bhāsyun hoy te kahe chhe. paṇ ethī kāī temano tiraskār na hoy. te paṇ bhagavān chhe ne andar? 17-18 gāthāmān āve chhe ne ke gnānanī vartamān je vyakta avasthā chhe te avasthānun svarūp ja evun chhe ke temān ākhun dravya gney tarīke jaṇāy ja chhe. agnānīnī paryāyamān paṇ ākho gnāyak jaṇāy chhe paṇ tenī andar gnāyak upar draṣhṭi nathī, draṣhṭi bahār chhe tethī te bījo adhyavasāy kare chhe ke-hun rāg chhun, alpagna chhun, paryāyamay chhun. have tyān shun karīe? (draṣhṭi badalātān badhun sulaṭī jashe)

ahīn kahe chhe-anant dravya-guṇ-paryāyonā samūhane je pī gaī chhe evī ‘यस्य इमाः अच्छ–अच्छाः संवेदनव्यक्तयः’ jenī ā nirmaḷathī paṇ nirmaḷ samvedan-vyaktio ‘यद् स्वयं उच्छलन्ति’ āpoāp uchhaḷe chhe,...

shun kahyun? ke nirmaḷathī paṇ nirmaḷ samvedanavyaktio āpoāp uchhaḷe chhe eṭale ke shuddha chaitanyasvabhāvanā āshraye svayam pragaṭ thāy chhe. juo, paranā āshraye to malinatānī paryāyo pragaṭ thāy chhe. chāhe to dev-guru-shāstranā āshraye (lakṣhe) paryāy thāy topaṇ te malin ja chhe kemake teo paradravya chhe ane paradravyanā āshraye rāg ja thāy chhe. parantu svadravyano āshray letān nirmaḷathī paṇ nirmaḷ eṭale ati ati nirmaḷ arthāt vadhatī- vadhatī nirmaḷ paryāyo pragaṭ thāy chhe. āvī vāt bichāro sāmbhaḷavā navaro kayāre thāy? dhandho-vepār ne strī-putra-parivārane sāchavavānī pāpanī majurī āḍe ene navarāsh kayān maḷe? hun kartā-hartā chhun, ne āvo chhun ne tevo chhun-em mān levā āḍe navaro thāy to ā sāmbhaḷe ne?

are! agnānī anantakāḷamān ām ne ām marī gayo chhe. ahā! eṇe jīvane mārī nākhyo chhe! pote chaitanyaratnono samudra hovā chhatān parathī potānī moṭap batāvavāmān eṇe jīvatā jīvane mārī nākhyo chhe, eṭale ke paryāyamān teno (potāno) īnkār karyo chhe. bākī vastu je chhepaṇe chhe te kayān jāy? shrīmad rājachandre kahyun chhe ne ke-

“sukh prāpta karatān sukh ṭaḷe chhe lesh e lakṣhe laho,
kṣhaṇ kṣhaṇ bhayaṅkar bhāvamaraṇe, kān aho! rāchī raho?”
-amūlya tattvavichār.

ahā! rāg vaḍe ane par chīj vaḍe hun moṭo-adhik chhun em mānanār kṣhaṇekṣhaṇe jīvanun bhāvamaraṇ kare chhe.


PDF/HTML Page 2106 of 4199
single page version

ahīn kahe chhe-pūrṇānandano nāth shuddha chaitanyasvarūp bhagavān ātmāno āshray thatān nirmaḷathī nirmaḷ gnānaparyāyo āpo āp ūchhaḷe chhe arthāt pragaṭ thāy chhe. nirmaḷathī nirmaḷ eṭale gnān nirmaḷ-atinirmaḷ-em nirmaḷ nirmaḷ vadhatun ja jāy chhe. shāstragnān ke ughāḍagnān vadhatun jāy chhe em nahi paṇ ātmagnān (vītarāgavignān) vadhatun jāy chhe, draḍh thatun jāy chhe em kahe chhe.

ātmagnānano artha shun chhe? ātmagnān eṭale paryāyanun gnān em nahi, parantu trikāḷī dravyanun jemān gnān thāy te ātmagnān chhe. joke gnān pote chhe to paryāy, paṇ gnān konun? ke trikāḷī dravyasvarūp ātmānun.

ahāhāhā...! ātmā pūrṇānandano nāth prabhu chhe, ke jemān anant ānand, anant gnān, anant baḷ, anant shānti, anant svachchhatā, anant prabhutā, anant prakāsh ne evī evī anant shaktio chhe. tathā te ek ek shakti anant svabhāve virāje chhe. tyān koī ek guṇane bījā guṇanī sahāy nathī. chhatān ek ek guṇamān bījā anantā guṇanun rūp chhe.

e shun kahyun? ke gnānaguṇ chhe temān astitvaguṇanun rūp chhe. je astitvaguṇ chhe te gnānaguṇamān nathī, parantu gnān ‘chhe’-evun je astitva gnānaguṇamān chhe te astitva guṇanun rūp chhe. tevī rīte gnānaguṇamān prabhutā ke ishvar nāmano guṇ nathī kemake te to bījo guṇ chhe parantu te gnānaguṇamān ishvar guṇanun ne prabhutā guṇanun rūp chhe, kemake gnān ishvarasvarūp chhe, prabhusvarūp chhe. ahāhā...! jeno je svabhāv chhe tenī temān maryādā shī hoy?

are bhāī! tane khabar nathī. bhagavān ātmā pote paripūrṇa prabhu chhe. te ek ek guṇe paripūrṇa chhe. chhatān ek ek guṇ bhinna bhinna chhe. ek guṇane bījā guṇanī sahāy nathī. ek guṇ bījā guṇane nimitta ho, paṇ nimitta shun kare? te upādānamān jatun nathī. arthāt ek guṇ bījā guṇanun kāī karato nathī chhatān darek guṇanun rūp bījā badhā guṇamān chhe. gnān ‘chhe’-em gnānanun astitva potāthī chhe, gnānanun vastutva potāthī chhe, gnān potāthī kartā chhe. ām astitva, vastutva, kartā guṇ to bhinna bhinna chhe paṇ gnānamān temanun rūp chhe. ām anant guṇamān pratyekamān anant guṇanun rūp chhe. aho! āvo anant guṇasamudra prabhu ātmā chhe. tenun jeṇe antarmukh thaīne gnān karyun chhe te badhāne pī gayo chhe em kahe chhe.


PDF/HTML Page 2107 of 4199
single page version

antarmukh thatān ātmānun gnān thāy chhe kemake vastu-ātmā antarmukh chhe, bahāramān nathī. bahāramān to paryāy ne rāg chhe. tethī gnānanī paryāyane antaramān vāḷīne anantaguṇanā piṇḍasvarūp sarvagnasvabhāvī ātmāmān je ekāgra thāy chhe tene ātmagnān thāy chhe.

gnānaguṇamān sarvagnasvabhāvanun rūp chhe. sarvagnashakti bhinna chhe, paṇ gnānaguṇamān sarvagnashaktinun rūp chhe. tevī rīte gnānaguṇamān ānandasvabhāvanun rūp chhe. ānand guṇ judo chhe, gnānaguṇamān ānand guṇ nathī, paṇ anant ānandasvabhāvanun rūp gnānaguṇamān chhe. aho! āvo adbhut nidhi bhagavān. chaitanyaratnākar ātmā chhe! ahāhā...! jemān anant-anant chaitanyaguṇaratno bharyān chhe evā ātmānun bhān thatān-gnānanī paryāyamān bhagavān ātmānun gnān thatān gnānanī paryāy svane ne parane jāṇe pī jatī-jāṇī letī thakī āpoāp pragaṭ thāy chhe arthāt te nirmaḷathī nirmaḷ paryāyanī sva-parane jāṇavānī shakti sahajapaṇe khīlī gaī hoy chhe em kahe chhe.

ahā! bhagavān! tun koṇ chho te (āchārya) parameshvar tane oḷakhāve chhe. ahā! jeṇe haju potānā parameshvar-bhagavān ātmānā āshraye samyagdarshan ane ātmagnān pragaṭ karyun ja nathī tene rāganī mandatānān ācharaṇ-vrat, tap ādi bhale ho, paṇ e badhān bāḷavrat ne bāḷatap eṭale ke mūrkhāī bharyān vrat ne mūrkhāī bharyān tap chhe. bhāī! tane khoṭun lāge evun chhe paṇ shun thāy? vastusthiti ja evī chhe ne! bhagavāne paṇ em ja kahyun chhe ne! bhāī! bhagavān ātmānun-paryāyavān vastunun-potānī gnānanī paryāyamān jyān sudhī gnān-shraddhān na thāy tyān sudhī game tevun shāstragnān ho ke jagatane samajāvatān āvaḍe tevī buddhi ho topaṇ te gnānane gnān (ātmagnān) kahetā ja nathī.

ātmāmān sarvane jāṇavānā sāmarthyavāḷo sarvagna guṇ chhe. ā sarvagna guṇanun rūp tenā anantā guṇamān vyāpelun chhe. ahā! āvo anantaguṇanā sattvarūp je bhagavān ātmā chhe te gnāyak chhe. ahīn kahe chhe-jene andar gnānanī paryāyamān ‘hun āvo chhun’ evun gnān thayun chhe tenī gnānanī paryāyamān svane ne parane-sarvane, jāṇe te pī gayo hoy tem, jāṇavānun sāmarthya khīlī ūṭhayun chhe. ānun nām ātmagnān ane ā dharma.

bhāī! ten tane kadī joyo nathī; andar chaitanyanun nidhān paḍayun chhe tyān tārī najarun gaī nathī. bas ekalā bāhya ācharaṇamān ja tun rokāī rahyo chho. paṇ emān tane kāī lābh nahi thāy hon. bāpu! anantakāḷathī ten khoṭ ja karī chhe. tane e kriyākāṇḍanā premathī (paryāyamān) nukashān ja gayun chhe. paṇ bhāī! tāre khajāne (dravyamān) khoṭ nathī hon; khajāno to anantaguṇanā sattvathī bharelo trikāḷ bharachak chhe; tyān kāī khoṭ nathī. temān najar kar, tun nyāl thaī jaīsh.


PDF/HTML Page 2108 of 4199
single page version

prashnaḥ– ame ācharaṇ karīe chhīe tene āp uḍāḍī do chho. uttaraḥ– bhāī! ā to vastunā svarūpanī vāt chhe. ā koī vyakti māṭe kayān chhe? vastudraṣhṭithī jotān bhāī! tārān e ācharaṇ khoṭān chhe. (māṭe tene uḍāḍīe chhīe em tane lāge chhe).

ahāhāhā...! kahe chhe-‘nirmaḷathī paṇ nirmaḷ samvedanavyaktio (gnānaparyāyo, anubhavamān āvatā gnānanā bhedo) āpoāp uchhaḷe chhe.’ eṭale ke samudramān jem bharatī vakhate pāṇīnān mojān uchhaḷī āve chhe tem chaitanyasamudramān, temān antardraṣhṭi thāy chhe tyāre, paryāyamān nirmaḷathī nirmaḷ paryāyanī bharatī āve chhe arthāt nirmaḷ nirmaḷ paryāyo āpoāp uchhaḷe chhe. ‘स्वयम् उच्छलन्ति’–em kahyun chhe ne? ‘स्वयं’ kem kahyun? kemake te par chījo (gneyo) chhe māṭe gnānanī paryāyo uchhaḷe (thāy) chhe em nathī. sūkṣhma vāt chhe bhāī! parane ane svane jāṇavānun kārya te chījo chhe māṭe thayun chhe em nathī; gnānaparyāyo to potānā sāmarthyathī sahaj ja uchhaḷe chhe. āvo bhagavān ātmā najarey na paḍe ane koī kahe mane dharma thāy chhe paṇ em kem bane? satya vātanī prarūpaṇā hatī nahi eṭale lokone ā kaṭhaṇ paḍe chhe paṇ bhāī! ā tārā hitanī vāt chhe. anādino mārag ja āvo chhe. ahā! paramātmā atyāre ahīn nathī paṇ temanī vāṇī to atyāre paṇ mojūd chhe. paṇḍitapravar shrī ṭoḍaramalajīe rahasyapūrṇa chiṭṭhīmān lakhyun chhe ke-‘vartamān kāḷamān adhyātma tattva to ātmā chhe.’ ahā! bhagavān kevaḷī atyāre ahīn chhe nahi, paṇ ā ātmā ja atyāre adhyātma chhe.

kahe chhe-nirmaḷathī nirmaḷ gnānaparyāyo ‘स्वयं उच्छलन्ति’ āpoāp uchhaḷe chhe. ahāhā...! gnānanī paryāyo svane jāṇe ane badhā dravya-guṇ-paryāyone paṇ jāṇe chhe ane te svayam pragaṭ thāy chhe. eṭale ke badhun jagat chhe māṭe tenun gnān pragaṭ thāy chhe em nathī. gnānanī paryāy to svayam potānā sāmarthyathī sahaj ja uchhaḷe chhe.

tyāre koī agnānī kahe chhe-mahāvidehakṣhetramān sīmandhar bhagavān chhe nahi; e to kalpanāo vaḍe ūbhun karyun chhe. ararar! prabhu! tun ā shun kahe chhe? bhāī! tane shun thayun chhe? bhāī! mahāvidehakṣhetra chhe ane tyān sākṣhāt bhagavān birāje chhe. tyān to vīs tīrthaṅkaro vidyamān chhe ane lākho kevaḷīo paṇ chhe. shrī kundakundāchārye sadehe sākṣhāt bhagavānanī jātrā karī hatī ane āṭh di’ tyān rahyā hatā. ā vāt shāstromān paṇ chhe. paṇ bhāī! tāre shun karavun chhe? tāro bhagavān je pūrṇa gnāyakapaṇe chhe tene uḍāḍavo chhe? shun karavun chhe prabhu?

ahīn to ā kahyun ke-jenī nirmaḷathī nirmaḷ gnānaparyāyo āpoāp uchhaḷe chhe te ‘सः एषः भगवान् अद्भुतनिधिः चैतन्यरत्नाकरः’ ā bhagavān adbhut nidhivāḷo


PDF/HTML Page 2109 of 4199
single page version

chaitanyaratnākar chhe. ahāhāhā...! jem mātā bāḷakane ghoḍiyāmān uṅghāḍavā māṭe tenān vakhāṇ kare chhe ke-‘bhāī to māro ḍāhyo...’ ityādi tem āchārya bhagavān ahīn ātmāne jagāḍavā māṭe tene ‘bhagavān adbhutanidhi chaitanyaratnākar’ kahīne prashanse chhe. prabhu! e to tārān svarūpanān gīt santo tane samajāve chhe.

shrī paramātma prakāshamān tathā samayasāranā bandhādhikāramān (gāthā 283 thī 28p jayasenāchāryanī ṭīkāmān) āve chhe ke-

‘सहजशुद्धज्ञानानंदैकस्वभावोऽहं, –svābhāvik shuddha gnān ane ānand jeno svabhāv chhe te hun chhun, निर्विकल्पोऽहं, उदासीनोऽहं, निरंजननिजशुद्धात्मसम्यक्श्रद्धान– ज्ञानानुष्ठानरूपनिश्चयरत्नत्रयात्मकनिर्विकल्पसमाधिसंजातवीतरागसहजानंदरूपसुखानुभूति मात्रलक्षणेन स्वसंवेदनज्ञानेन संवेद्यो गम्यः प्राप्यो भरितावस्थोऽहं।’ lyo, ‘भरितावस्थोऽहं’ eṭale ke māro nāth je pūrṇa shaktithī bharelo bhagavān chhe te hun chhun. tathā vītarāg sahaj ānand jenun lakṣhaṇ chhe evā svasamvedanagnānanī paryāyathī jaṇāun- vedāun-prāpta thāun tevo hun chhun. vyavahāranā vikalpathī jaṇāun evo hun nathī. ahāhāhā...! juo ā chaitanyaratnākar prabhu ātmānun svarūp! vaḷī kahe chhe-hun sarva vibhāvathī rahit evo shūnya chhun-राग–द्वेष–मोह–क्रोध–मान–माया–लोभ–पंचेंद्रियविषयव्यापार– मनोवचनकायव्यापार–भावकर्म–द्रव्यकर्म–नोकर्म–ख्याति–पूजा–लाभ–द्रष्टश्रुतानुभूत– भोगाकांक्षारूपनिदानमायामिथ्याशल्यत्रयादिसर्वविभावपरिणामरहितशून्योऽहं। जगत्त्रयेऽपि कालत्रयेऽपि मनोवचनकायैः कृतकारितानुमतैश्च शुद्धनिश्चयेन तथा सर्वे जीवाः इति निरंतरं भावना कर्तव्या। ahāhā...! traṇe lokamān ane traṇe kāḷe, man-vachan-kāye badhā jīvo āvā chhe evī nirantar bhāvanā karavī em kahyun chhun.

bhāī! tun koṇ chho? to kahe chhe bhagavān chho; bhag nām gnān ane ānandanā svabhāvanī lakṣhmīsvarūp chho. bhāī! gnān ane ānand ja tārun svarūp chhe. vaḷī tun adbhutanidhi chho. shun kahyun? bhagavān ātmā adbhutanidhi chhe. ahāhā...! jemān anant gnān, anant ānand, anant shānti, anant svachchhatā, anant prabhutā ityādi anant anant svabhāvo bharyān chhe evo mahā āshcharyakārī khajāno bhagavān ātmā chhe.

bhāī! tane abajonī nidhi hoy topaṇ te saṅkhyāt chhe, tenī had chhe; jyāre ā adbhut chaitanyaratnākaranī nidhi behad-apār chhe. ākāshanā pradeshonī saṅkhyā anant chhe. tenā karatān paṇ anantaguṇā guṇaratno chaitanyaratnākaramān bharyān chhe. svayambhūramaṇasamudramān retīnī jagyāe nīche ratno bharyān chhe. tem ā svayambhū bhagavān ātmāmān-je svayanthī rahelo-thayelo chhe ane svayanthī pragaṭ thāy tevo chhe evā svayambhū bhagavān ātmāmān- anant chaitanyanān ratno bharyān chhe. aho! param āshcharyakārī svarūp bhagavān


PDF/HTML Page 2110 of 4199
single page version

ātmānun chhe! māṭe kahe chhe-bhāī! ā badhā bahāranā jaḍanā-dhūḷanā bhapakānān ākarṣhaṇ chhoḍī de ane āshcharyonun nidhān evo traṇalokano nāth bhagavān ātmā andar virājī rahyo chhe tyān jā, temān ākarṣhaṇ karī tallīn thā; tethī adbhut āshcharyakārī ānand pragaṭashe.

māṇasane karoḍ-be karoḍ ke abaj-be abajanī sampatti thaī jāy to ohohoho...! em ene (āshcharya) thaī jāy chhe. paṇ bhāī! e to badhī dhūḷanī dhūḷ chhe. ahīn kahe chhe-andar traṇalokano nāth chaitanyaratnākar prabhu adbhut-āshcharyakārī nidhi chhe. ahāhā... jemān ākhun vishva jaṇāy evī nirmaḷ nirmaḷ gnānaparyāyo jene āpoāp uchhaḷe chhe evo ā bhagavān ātmā adbhutanidhi chaitanyaratnākar chhe. chhe andar? gajab vāt chhe bhāī! bhagavān ātmā gnānano, ānandano, shāntino, vītarāgatāno ityādi anant anant guṇaratnono dariyo chhe dariyo. jagatamān to paisānī gaṇatarī hoy ke-karoḍ be karoḍ ādi. paṇ ā to amāp-amāp-amāp guṇaratnono prabhu ātmā dariyo chhe; mahā āshcharyakārī chhe. jagatamān evun koī tattva nathī ke anantakāḷamān paṇ tenī hāni karī shake. āvo ā bhagavān chaitanyaratnākar chhe.

‘सः एषः भगवान्’ em kahyun ne? matalab ke te ‘ā’ kahetān ā pratyakṣha vedanamān āve tevo bhagavān ātmā adbhutanidhi chhe. ahāhā...! jenun pratyakṣha vedan thāy evo bhagavān ātmā adbhut chaitanyaratnākar chhe em kahe chhe. are! āvā potānā bhagavānano mahimā chhoḍīne ā chāmaḍe maḍhelā rūpāḷā dekhātā sharīrano mahimā! paisāno- dhūḷano jaḍano mahimā! putrādi parano mahimā! prabhu! prabhu! shun thayun tane ā ke andar gnānānandano āshcharyakāri dariyo ḍolī rahyo chhe tene chhoḍī tane bahāramān mahimā āve chhe? bhāī! vishvās kar ke-hun pratyakṣha vedanamān āve evo bhagavān adbhutanidhi chaitanyaratnākar chhun. ahāhā...! bhāṣhā to juo! ke ‘adbhutanidhi’ eṭale ke mahā vismayakārī nidhi prabhu ātmā chhe.

prabhu! āvo chaitanyano dariyo tane najare paṇ paḍe nahi? jovāmāny na āve? tenī sāmun tun jue paṇ nahi? ām bījānī sāme joyā kare chhe to shun chhe prabhu! tane ā? strī rūpāḷī hoy to tenī sāmun joyā kare chhe ane be-pāñch lākhanā paisā-dhūḷ hoy to joīne rājī rājī thaī jāy chhe to shun thayun chhe prabhu! tane? āvun rāṅkapaṇun tane kayānthī pragaṭayun prabhu? ane āvī ghelachhā!! prabhu! tun jo to kharo tun adbhut nidhi chho, bhagavān chho, chaitanyaratnākar chho. ahāhāhā...! andar jotān vent ja tane anupam ānandanun pratyakṣha vedan thashe. ahā! āvo bhagavān chaitanyaratnākar ātmā chhe.

have kahe chhe-āvo bhagavān chaitanyaratnākar ‘अभिन्नरसः’ gnānaparyāyorūpī


PDF/HTML Page 2111 of 4199
single page version

taraṅgo sāthe jeno ras abhinna chhe evo, ‘एकः अपि अनेकीभवन्’ ek hovā chhatān anek thato ‘उत्कलिकाभिः’ gnānaparyāyorūpī taraṅgo vaḍe ‘वल्गति’ dolāyamān thāy chhe- uchhaḷe chhe.

‘अभिन्नरसः’ eṭale ke ātmā gnānaparyāyorūpī taraṅgo sāthe jeno ras abhinna chhe evo chhe. arthāt ātmānā gnānanī paryāyo anekarūpe pariṇame chhe chhatān te (ātmā) abhinna chhe; svabhāvamān ekatva chhe temān khaṇḍ paḍato nathī.

have koīne thāy ke āvun vyākhyān? bhāī! jo tāre kalyāṇ karavun hoy to ā samajavun paḍashe ane ā karavun paḍashe. ahāhā...! kahe chhe-kalyāṇano sāgar prabhu tun chho ne? temānthī kaṇ kāḍh to tārun kalyāṇ thaī jashe. anshīmānthī ansh kāḍh to te anshamān prabhu! tun nyāl thaī jaīsh, tane ānand thashe, santoṣh thashe ane tun tr̥upta-tr̥upta-tr̥upta thaī jaīsh. jāṇe siddhapad prāpta na thayun hoy evī tr̥upti thashe. tārī andar svarūpamān draṣhṭi paḍatān chaitanyaratnākar bhagavān ātmā nirmaḷathī paṇ nirmaḷ paryāye uchhaḷashe ane chhatān te abhinna raheshe; temān khaṇḍ khaṇḍ nahi paḍe em kahe chhe.

vaḷī ātmā svarūpe-shaktie-guṇe ekarūp hovā chhatān ‘अनेकीभवन्’ paryāyamān nirmaḷatānī anekatāe pariṇame chhe ane te enun svarūp ja chhe. gnānaparyāyorūpī taraṅgo sāthe jeno ras abhinna ekamek chhe evo chaitanyaratnākar prabhu ātmā ek hovā chhatān anek nirmaḷathī nirmaḷ paryāyorūpe thāy chhe, ane udbhavatā gnānaparyāyorūpī taraṅgo vaḍe ‘वल्गति’ ḍolāyamān thāy chhe. shun kahyun? ke jem samudra taraṅgothī ḍolāyamān thāy chhe tem svanā āshraye udbhavatī nirmaḷathī nirmaḷ paryāyo vaḍe ātmā paṇ ḍolāyamān thāy chhe. (ānandanī bharatīthī ḍolī ūṭhe chhe).

have āvī vāto? bhāī! tane tārā bhagavānanī ahīn oḷakhāṇ karāve chhe ke bhagavān! tun āvo chho. ahāhāhā...! nāth! tun traṇalokanā nāth-bhagavānanī hoḍamān besī shake evī tārī nāt chhe hon. ānandaghanajī kahe chhe ne ke-

‘bījo man mandir āṇun nahi, e am kulavaṭ rīt jineshvar...’ ‘prabhu! tārī kuḷanī rītanā ame chhīe hon. ahāhā...! sarvagna parameshvaranī nātanā ane jātanā ame chhīe.’

are! paṇ āvun ene kem bese? paṇ bhāī! svarūpanā anubhav vinā tārān sarva ācharaṇ ekaḍā vinānān mīṇḍān chhe.


PDF/HTML Page 2112 of 4199
single page version

āp to gnān-shraddhānanī vāt karo chho paṇ amārān je ācharaṇ chhe tenī to kāī kimmat karatā ja nathī?

jyān mārag ja āvo chhe tyān bījun shun thāy bhāī? ā to jeno sansārano ant najīk āvyo chhe tene ja vāt besashe. tane na bese to shun thāy? vastuno to kāī vāṅk nathī; agnānano ja vāṅk chhe. vastu to jem chhe tem chhe.

ahīn kahe chhe-‘उत्कलिकाभिः’ eṭale ke gnānaparyāyorūpī taraṅgo vaḍe ātmā ḍolāyamān thāy chhe. jem samudra bharatīnī chhoḷo mārato uchhaḷe chhe tem bhagavān ātmā chaitanyaratnākar prabhu gnānaparyāyorūpī taraṅgonī chhoḷo mārato uchhaḷe chhe. ahā! anantaguṇathī bharelo bhagavān ātmā andaramān antaraekāgratānun dabāṇ thatān, jem phuvāro phāṭīne uḍe chhe tem, anant paryāyothī uchhaḷe chhe. chhe andar? ke ‘ḍolāyamān thāy chhe-uchhaḷe chhe.’ ahāhā...! ek ek kaḷash to juo! bhagavān! ā tārān gāṇān gāy chhe hon. tun jevo chho tevān tārān gāṇān gāy chhe bhāī! tane tārī moṭap batāvavā-moṭap taraph najar karāvavā-tārī moṭap gāī batāve chhe. āvī vāt chhe.

* kaḷash 141ḥ bhāvārtha uparanun pravachan *

‘jem ghaṇān ratnovāḷo samudra ek jaḷathī ja bharelo chhe ane temān nānā moṭā anek taraṅgo uchhaḷe chhe te ek jaḷarūp ja chhe.’

shun kahyun? ke je taraṅgo ūṭhe chhe te badhā ek jaḷarūp-pāṇīrūp ja chhe. ‘tem ghaṇā guṇono bhaṇḍār ā gnānasamudra ātmā ek gnānajaḷathī ja bharelo chhe.’

juo, ākāshanā pradeshono ant nathī. ākāshano ant kayān āve? (kayāny na āve.) bas em ne em chālyun ja jāy chhe. ākāsh... ākāsh... ākāsh. te kayān thaī rahe? jo thaī rahe to tenā pachhī shun? ohohoho...! dashe dishāmān ākāsh anant-anant- anant chālyun jāy chhe.

ā lokanā asaṅkhya jojanamān to ākāsh chhe ane te pachhī paṇ (alokamān) ākāsh chhe. te kayān āgaḷ thaī rahe? kayān purun thāy? jo thaī rahe to te kevī rīte rahe? bhāī! te anant chhe ne anantapaṇe rahe chhe, ant na āve evun thaīne rahe chhe. have āvun amāp-anant kṣhetra besavun kaṭhaṇ paḍe ene kṣhetrano ‘kṣhetragna’ kem bese? (na bese).

ahāhā...! tārā ātmadravyano mahimā shun kahevo? jem ākāshanā anant pradesh chhe tenāthī anantagaṇā guṇaratnothī bharelo ātmā gnānasamudra chhe. te ek gnānajaḷathī ja bharelo chhe. ahāhā...! tenī nirmaḷathī nirmaḷ udbhavatī paryāyano paṇ shun mahimā kahevo?


PDF/HTML Page 2113 of 4199
single page version

gambhīr vāt chhe prabhu! jem ākāsh ant vinānun gambhīr chhe tem ātmānī gnānaparyāy paṇ gambhīr chhe ane anantane jāṇanārī bhāvamān anant chhe; shrutagnānanī paryāy paṇ hon.

ahīn kahe chhe-‘ghaṇā guṇono bhaṇḍār ā gnānasamudra ātmā ek gnānajaḷathī ja bharelo chhe ane karmanā nimittathī gnānanā anek bhedo-vyaktio āpoāp pragaṭ thāy chhe te vyaktio ek gnānarūp ja jāṇavī, khaṇḍakhaṇḍarūpe na anubhavavī.’ nimittano abhāv thatān ane svabhāvanī pragaṭatā thatān je anek dashāo utpanna thāy chhe te ek gnānarūp ja jāṇavī, khaṇḍakhaṇḍarūpe-bhedarūp na anubhavavī. ahā! nishchay samyagdarshan ane gnānanī paryāyo je ek pachhī ek thāy chhe tene khaṇḍakhaṇḍarūpe na anubhavavī, paṇ abhed gnānarūp ja anubhavavī. āvī vāt chhe.

*

have vaḷī visheṣh kahe chheḥ-

* kaḷash 142ḥ shlokārtha uparanun pravachan *

ahāhāhā...! kahe chhe-koī jīvo to ‘दुष्करतरैः’ ati duṣhkar (mahā duḥkhe karī shakāy evān) ane ‘मोक्ष–उन्मुखैः’ mokṣhathī parānmukh evān ‘कर्मभिः’ karmo vaḍe ‘स्वयमेव’ svayamev (arthāt jin-āgnā vinā) ‘क्लिश्यन्तां’ kalesh pāme to pāmo,...’

juo, ā anyamatī mithyādraṣhṭinī vāt chhe. kahe chhe-je vyavahār bhagavān jineshvaradevanī āgnāthī bahār chhe evān tap, upavās ādi karmo vaḍe koī agnānī kalesh pāme to pāmo. matalab ke te je kāī paṇ kare chhe te mithyādraṣhṭipaṇe kare chhe ane te vaḍe mātra kaleshane-duḥkhane ja pāme chhe.

vaḷī kahe chhe-‘च’ ane ‘परे’ bījā koī jīvo ‘महाव्रत–तपः– भारेण’ (mokṣhanī sammukh arthāt kathañchit jin-āgnāmān kahelān) mahāvrat ane tapanā bhārathī ‘चिरम्’ ghaṇā vakhat sudhī ‘भग्नाः’ bhagna thayā thakā (-tūṭī maratā thakā) ‘क्लिश्यन्तां’ kalesh pāme to pāmo;...

juo, ā mithyādraṣhṭi jainanī (jainābhāsīnī) vāt karī chhe. pahelān mithyādraṣhṭi ajainanī-anyamatīnī vāt karī ane ā bhagavān vītarāg sarvagnadevanī āgnā pramāṇe mahāvrat ādi pāḷe chhe evā jainābhāsīnī vāt kare chhe. kahe chhe-teo mahāvrat, samiti, gupti, tap ityādi chirakāḷ sudhī pāḷīne kalesh pāme to pāmo. shun kahyun ā? mahāvrat, tap, samiti, gupti ityādi pāḷavāno je rāg chhe te kalesh chhe. chhe andar?

juo, ā shun kahe chhe ahīn? ke jināgnāmān kahelān mahāvrat ane tap-enā


PDF/HTML Page 2114 of 4199
single page version

bhārathī chirakāḷ sudhī kalesh pāme to pāmo. eṭale shun? eṭale ke-paranī (chhakāyanī) dayā pāḷavī, satya bolavun, sharīrathī brahmacharya rākhavun, bāhya (vastrādino) tyāg karavo. upavāsādi tap karavun-ityādi je pāḷe chhe te kaleshane pāme chhe em kahe chhe. bhāre vāt chhe bhāī! paṇ juone! ā shāstra pokār karīne kahe chhe ne! bhāī! e rāganun ācharaṇ sadācharaṇ nathī paṇ asadācharaṇ chhe. sadācharaṇ to sat svarūp evā sachchidānandamay bhagavān ātmānān gnān-shraddhān ane emān līnatā ramaṇatā karavī te chhe. bas, ām chhe chhatān agnānī pote je shubhācharaṇ kare chhe tene dharma māne chhe! chhe viparītatā! bhāī! ahīn to em kahevun chhe ke-jene svarūpācharaṇ pragaṭayun chhe evo samyagdraṣhṭi mokṣhamārgamān chhe jyāre jināgnā pramāṇe pañch mahāvrat ādi pāḷanāro mithyādraṣhṭi bandhamārgamān-sansāramārgamān chhe, duḥkhanā-kaleshanā panthe chhe.

ahāhāhā...! bhāṣhā to juo! kahe chhe-‘mahāvrat ane tapanā bhārathī...’ matalab ke mahāvrat ne tap bhār chhe, bojo chhe; kemake e badho rāg chhe ne! rāg chhe māṭe kalesh chhe ane kalesh chhe te bojo chhe. temān sahajānandasvarūp prabhu ātmānā ānandanī pariṇati kayān chhe? māṭe te bojo chhe, bhār chhe. ahāhāhā...! ahinsādi vratanā pariṇām, samiti, gupti, ekavār bhojan karavun, nagna rahevun ityādi badho vyavahār chhe te rāg chhe, bhār chhe, bojo chhe.

kahe chhe-koī jīvo mahāvrat ane tapanā bhārathī ghaṇā vakhat sukhī bhagna thayā thakā-tūṭī maratā thakā kalesh pāme to pāmo. lyo, ‘ghaṇā vakhat sudhī’-eṭale ke karoḍo varṣho sudhī, abajo varṣho sudhī. juo, koī āṭh varṣhe dīkṣhā le ane karoḍo pūrvanun āyuṣhya hoy ne tyān sudhī mahāvrat ne tap karī karīne tūṭī mare toy tene kalesh chhe, dharma nathī- em kahe chhe. kem? kemake te jināgnā pramāṇe vyavahār to pāḷe chhe paṇ tene antardraṣhṭi nathī, ātmadraṣhṭi nathī.

to ame ā (vratādi shubhācharaṇ) karīe chhīe te shun dharma nathī? bhāī! tame game te karo; tamārā pariṇāmanī javābadārī tamāre shir chhe. ahīn to prabhu! vastu jem chhe tem kahevāmān āve chhe. (vastu sāthe tamārā pariṇām meḷavavānun kām tamārun potānun chhe). bhāī! ā koī vyaktinī vāt nathī; ā to siddhāntanī vāt chhe.

ahīn to ā siddha kare chhe ke-vītarāganī āgnā bahāranā agnānīo bhale pañchāgni tap tape, aṇīvāḷā loḍhānā saḷiyā par sūve ane bār bār varṣha sudhī ūbhā rahe ityādi anek āgnā bahāranī kriyā kare topaṇ teo kaleshane ja pāme chhe.


PDF/HTML Page 2115 of 4199
single page version

teo kalesh karo to karo, ātmānā gnān vinā temane dharma nathī. dharma to antardraṣhṭipūrvak antar-ramaṇatā thāy te chhe, ane te ānandarūp chhe.

vaḷī koī bījā jināgnāmān kahelā mahāvrat, tap ādi bāhya kriyākāṇḍ chirakāḷ sudhī karī karīne tūṭī mare topaṇ teo kaleshane ja pāme chhe. teo kalesh kare to karo, antardraṣhṭi ane svasamvedanagnān thayā vinā temane paṇ dharmanī prāpti thatī nathī. bhāī! samyagdarshan vinā agnānī je kāī kare chhe te kalesh ja chhe ane tenun phaḷ chaturgatirūp sansār chhe. have āvī vāt ene ākarī lāge chhe. paṇ bhāī! shun thāy? ā tārā hitanī vāt chhe bāpā!

anyamatī ho ke jainamatī (jainābhāsī) ho; ātmānā samyagdarshan vinā- ahāhāhā...! andar nirmaḷānandano nāth prabhu ātmā virāje chhe tenī pratīti ne bhān vinā-teo je kāī ācharaṇ (vratādi) kare te kalesh chhe, dharma nathī. ā vāt shrī amr̥utachandrāchārye moṭethī pokārīne khullī-pragaṭ karī chhe. ā kāī bāndhīne (gupta) rākhī nathī. kahe chhe-jeṇe ānandanā nāthane jāṇyo nathī, tene mohanidrāmānthī jagāḍayo nathī te game tevā ane game teṭalā vratādi-kriyākāṇḍanā āḍambar kare topaṇ teno mokṣha thato nathī.

have kahe chhe-‘साक्षात् मोक्षः’ je sākṣhāt mokṣhasvarūp chhe, ‘निरामयपदं’ nirāmay (rogādi samasta kalesh vinānun) pad chhe ane ‘स्वयं संवेद्यमानं’ svayam samvedyamān chhe evun ‘इदं ज्ञानं’ ā gnān to ‘ज्ञानगुणं विना’ gnānaguṇ vinā ‘कथम् अपि’ koī paṇ rīte ‘प्राप्तुं न हि क्षमन्ते’ teo prāpta karī shakatā ja nathī.

ahāhā...! ā je sākṣhāt mokṣhasvarūp chhe, samasta rāganā rogathī rahit evun nirāmay chhe ane je potāne potāthī vedanamān āve tevun chhe evun ā gnān, gnānaguṇ vinā, pratyakṣha svasamvedanagnān vinā bījī koīpaṇ rīte prāpta thaī shakatun nathī. ahāhā...! param vītarāgī je mokṣhadashā chhe tene gnānaguṇ vinā, mahāvratādi kaleshanā karanārā agnānīo bījī koī rīte prāpta karī shakatā nathī. juo, ā lakhāṇ āchāryadevanā chhe ke koī bījānā (sonagaḍhanā) chhe? bhāī! tane māṭhun lāge to māph karaje; kṣhamā karaje; paṇ ā satya chhe.

e to tyān ‘padmanandī pañchavinshati’ mān brahmacharyanī vyākhyā karī chhe emān kahyun chhe- shun? ke brahma nām nirmaḷānandano nāth prabhu ātmā temān charavun, ramavun ne ṭharavun te brahmacharya chhe. āvī ghaṇī badhī vyākhyā karīne pachhī digambar sant atīndriy ānandanā anubhavanārā shrī padmanandī svāmī kahe chhe-he yuvāno! tamane viṣhayanā rasamān majā hoy ane amārī vāṇī tamane ṭhīk na lāgatī hoy to māph karajo; ame to


PDF/HTML Page 2116 of 4199
single page version

muni chhīe. (matalab ke amārī pāse ā sivāy bījī shī vāt karavānī hoy?) prabhu! ame to tamane brahmacharyanī eṭale ātmaramaṇatānī vāt karīe chhīe. paṇ yuvānīnā madamān-sharīr phāṭuphāṭu thatun hoy enā madamān-, ane viṣhayanā rasanā ghenamān - ā shun vāt kare chhe? -em tane amārī vāt na ruchatī hoy to kṣhamā karaje bhāī kṣhamā karaje bāpā! ame to vanavāsī muni chhīe. ahā! vanavāsī digambar sant ām kahe chhe! tem mārag to ā ja chhe bāpā! tane na goṭhe to kṣhamā karaje bhāī! paṇ ‘ek hoy traṇakāḷamān paramārathano panth.’ ahīn kahe chhe-gnān eṭale gnānānandasvarūpī bhagavān ātmā gnānaguṇ vinā bījī koī paṇ rīte agnānīo prāpta karī shakatā nathī. āvī vāt chhe.

* kaḷash 142ḥ bhāvārtha uparanun pravachan *

‘gnān chhe te sākṣhāt mokṣha chhe;’... shun kahyun? ātmā je sarvagnasvabhāvī chhe tenun je gnān chhe te (gnān) sākṣhāt mokṣha chhe. ahīn em kahevun chhe ke ashubh ṭāḷavā māṭe je ā dayā, dān, vrat, tap, bhakti ityādino vyavahār chhe te hoy chhe kharo, paṇ te mokṣhanun kāraṇ nathī. gnānanī ekāgratānī dashā thavā chhatān, pūrṇadashā na hoy tyāre vachamān vyavahārano rāg āve chhe kharo paṇ te kāī mokṣhanun kāraṇ nathī. mokṣhanun kāraṇ to ek gnānanī ekāgratā ja chhe. gnānānandasvarūp bhagavān ātmānun je gnān chhe arthāt gnānanun je gnān chhe te gnānanī ekāgratā chhe ane te ekāgratā mokṣhanun kāraṇ chhe. āvī vāt chhe. ā nirjarā adhikār chhe ne!

gnānasvabhāvī ātmānī sanmukh thatān je gnān thāy chhe-gnānanī paryāy thāy chhe te vītarāgī paryāy chhe. ahā! te vītarāgī paryāy vaḍe ātmāne kevaḷagnān thāy chhe. tethī kahyun ke-‘gnān chhe te sākṣhāt mokṣha chhe.’ ek rīte kahīe to gnānasvarūpī bhagavān ātmā mokṣhasvarūp ja chhe ane temān gnānanī je paryāy ekāgra thāy chhe te paṇ mokṣhasvarūp chhe.

e ja kahe chhe ke-‘te (mokṣha) gnānathī ja maḷe chhe.’ ahāhā...! ātmā gnān ane ānandanī lakṣhmīthī bharelo bhagavān chhe. arthāt gnān ne ānand ātmānī svarūpasampadā chhe. te svarūpasampadānā sanmukhanī ekāgratāthī - gnānanā pariṇamanathī-svabhāvanā pariṇamanathī mokṣha maḷe chhe. juo, chhe? ke ‘te (mokṣha) gnānathī ja maḷe chhe?’ bhāṣhā juo to kharā! ‘ja’ nākhyo chhe.

prashnaḥ– ā to ekānta thaī gayun; vyavahār karatān karatān ane vrat-tap karatān karatān paṇ mokṣha thāy em na āvyun?


PDF/HTML Page 2117 of 4199
single page version

samādhānaḥ– bhāī! ā samyak ekānta chhe. eno artha ja e chhe ke gnānasanmukhanī ekāgratāthī-gnānanā pariṇamanathī mokṣha thāy chhe paṇ bījī koī rīte thato nathī. vyavahār karatān karatān-rāg karatān karatān vītarāgatāsvarūp mokṣha kem thāy? (kadīy na thāy). gnānanā pariṇamanamān gnānanī pratīti, gnānanun gnān ane gnānamān ramaṇatā-em traṇe āvī gayā. rāganī kriyā to enāthī bhinna rahī gaī. samajāṇun kāī...?

vyavahār-rāg mokṣhanun kāraṇ nathī em niṣhedh karyo tyān em nathī ke vyavahār chhe ja nahi, hoto ja nathī. vyavahār kartā nathī arthāt vyavahārathī nishchay pragaṭe chhe em nathī. chhatān samyagdraṣhṭine jyān sudhī pūrṇa vītarāgatā na thāy tyān sudhī vyavahār hoy chhe, āve chhe; paṇ te mokṣhanun kāraṇ nathī. (upachār karīne kahevāmān āve e judī vāt chhe). ā vāt vyavahāranā pakṣhavāḷāne ākarī paḍe chhe, khaṭake chhe. tene em thāy chhe ke vrat- tapanun ācharaṇ badhun kayān gayun? eno ja ahīn khulāso kare chhe-

ke ‘anya koī kriyākāṇḍathī tenī (mokṣhanī) prāpti thatī nathī.’ juo, ā asti-nāsti karyun; ā anekānta karyun ke-‘te gnānathī ja maḷe chhe, anya koī kriyākāṇḍathī tenī prāpti thatī nathī.’ agnānī anekānta em karavā māge chhe ke-nishchayathī paṇ mukti thāy chhe ane vyavahārathī paṇ mukti thāy chhe. paṇ bhāī! āvun anekānta nathī; ā to phudaḍīvād chhe.

anekānta to ā chhe ke-vastu je chidānandaghanasvabhāv chhe tenī ekāgratā te ja mokṣhanun kāraṇ chhe paṇ anya kriyākāṇḍ mokṣhanun kāraṇ nathī. vrat, tap, bhagavānanī bhakti, jātrā ityādi kriyākāṇḍathī koī di’ nirjarā thatī nathī arthāt mokṣha thato nathī. āvī chokhkhī vāt chhe.

[pravachan nan. 278 thī 280*dināṅk 31-12-76 thī 2-1-77]


PDF/HTML Page 2118 of 4199
single page version

gāthā–20p
णाणगुणेण विहीणा एदं तु पदं बहू वि ण लहंते।
तं गिण्ह णियदमेदं जदि इच्छसि कम्मपरिमोक्खं।। २०५।।
ज्ञानगुणेन विहीना एतत्तु पदं बहवोऽपि न लभन्ते।
तद् गृहाण नियतमेतद् यदीच्छसि कर्मपरिमोक्षम्।। २०५।।
(द्रुतविलम्बित)
पदमिदं ननु कर्मदुरासदं
सहजबोधकलासुलभं किल।
तत इदं निजबोधकलाबलात्
कलयितुं यततां सततं जगत्।। १४३।।

have ā ja upadesh gāthāmān kare chheḥ-

bahu lok gnānaguṇe rahit ā pad nahīn pāmī shake;
re! grahaṇ kar tun niyat ā, jo karmamokṣhechchhā tane. 20p.

gāthārthaḥ– [ज्ञानगुणेन विहीनाः] gnānaguṇathī rahit [बहवः अपि] ghaṇāy loko (ghaṇā prakāranān karma karavā chhatān) [एतत् पदं तु] ā gnānasvarūp padane [न लभन्ते] pāmatā nathī; [तद्] māṭe he bhavya! [यदि] jo tun [कर्मपरिमोक्षम्] karmathī sarvathā mukta thavā [इच्छसि] ichchhato ho to [नियतम् एतत्] niyat evā āne (gnānane) [गृहाण] grahaṇ kar.

ṭīkāḥ– karmamān (karmakāṇḍamān) gnānanun prakāshavun nahi hovāthī saghaḷāny karmathī gnānanī prāpti thatī nathī; gnānamān ja gnānanun prakāshavun hovāthī kevaḷ (ek) gnānathī ja gnānanī prāpti thāy chhe. māṭe gnānashūnya ghaṇāy jīvo, puṣhkaḷ (ghaṇā prakāranān) karma karavāthī paṇ ā gnānapadane pāmatā nathī ane ā padane nahi pāmatā thakā teo karmothī mukta thatā nathī; māṭe karmathī mukta thavā ichchhanāre kevaḷ (ek) gnānanā ālambanathī, niyat ja evun ā ek pad prāpta karavāyogya chhe.

bhāvārthaḥ– gnānathī ja mokṣha thāy chhe, karmathī nahi; māṭe mokṣhārthīe gnānanun ja dhyān karavun em upadesh chhe.

have ā arthanun kaḷasharūp kāvya kahe chheḥ- shlokārthaḥ– [इदं पदम्] ā (gnānasvarūp) pad [ननु कर्मदुरासदं] karmathī


PDF/HTML Page 2119 of 4199
single page version

kharekhar 1durāsad chhe ane [सहज–बोध–कला–सुलभं किल] sahaj gnānanī kaḷā vaḍe kharekhar sulabh chhe; [ततः] māṭe [निज–बोध–कला–बलात्] nijagnānanī kaḷānā baḷathī [इदं कलयितुं] ā padane 2abhyāsavāne [जगत् सततं यततां] jagat satat prayatna karo.

bhāvārthaḥ– sarva karmane chhoḍāvīne gnānakaḷānā baḷ vaḍe ja gnānano abhyās karavāno āchāryadeve upadesh karyo chhe. gnānanī ‘kaḷā’ kahevāthī em sūchan thāy chhe keḥ- jyān sudhī pūrṇa kaḷā (kevaḷagnān) pragaṭ na thāy tyān sudhī gnān hīnakaḷāsvarūp - matignānādirūp chhe; gnānanī te kaḷānā ālamban vaḍe gnānano abhyās karavāthī kevaḷagnān arthāt pūrṇa kaḷā pragaṭe chhe. 143.

*
samayasār gāthā 20paḥ mathāḷun

have ā ja upadesh gāthāmān kare chheḥ-

* gāthā 20paḥ ṭīkā uparanun pravachan *

‘karmamān (karmakāṇḍamān) gnānanun prakāshavun nahi hovāthī saghaḷāny karmathī gnānanī prāpti thatī nathī;’...

juo, karma shabda paḍayo chhe ne? karma eṭale jaḍ pudgalakarmanī ahīn vāt nathī paṇ dayā, dān, vrat, tap, bhakti, pūjā ityādi je kriyākāṇḍ chhe te karma chhe em ahīn levun chhe. kahe chhe-karmamān gnānanun prakāshavun nathī. saghaḷāy shubhabhāvarūp karmamān ātmā prakāshato nathī. āvī chokhkhī vāt chhe chhatān koī agnānīo kahe chhe ke vratādi shubhācharaṇathī paṇ mokṣha thāy chhe ane ām māne to anekānta kahevāy chhe. ahīn to ā spaṣhṭa vāt chhe ke- shubhakarmamān-shubhācharaṇamān gnān-ātmā prakāshato nathī māṭe saghaḷāny karmathī gnānanī prāpti thatī nathī. bhāī! vyavahārathī-rāgathī kadīy mokṣha thato nathī em kahe chhe. ahāhā...! nishchayathī ja mokṣha thāy ane vyavahārathī (bījī rīte) na thāy enun nām anekānta chhe.

prashnaḥ– pravachanasāramān to (chhelle) karmakāṇḍathī gnānakāṇḍ thavānun kahyun chhe? samādhānaḥ– e to pūrve karmakāṇḍ hatun eṭalun tyān gnān karāvyun chhe. bākī to tenun- karmakāṇḍanun lakṣha chhoḍīne gnānakāṇḍ thayun chhe. pravachanasāramān pāṭh evo chhe ke-“prachaṇḍ karmakāṇḍ vaḍe akhaṇḍ gnānakāṇḍane prachaṇḍ karavāthī...” bhāī! ā to nimittanī mukhyatāthī vyavahāranun kathan chhe. _________________________________________________________________ 1. durāsad = duṣhprāpya; aprāpya; na jītī shakāy evun. 2. ahīn ‘abhyāsavāne’ evā arthane badale ‘anubhavavāne’, ‘prāpta karavāne’ em artha paṇ thāy chhe.


PDF/HTML Page 2120 of 4199
single page version

ahīn to ā spaṣhṭa kahyun chhe ke-karmamān-rāganī kriyāmān gnānasvabhāvanun prakāshavun thatun nathī. ahinsādi mahāvratanā pariṇām chhe te badho karmakāṇḍ chhe. tathā shāstranun je gnān chhe te paṇ karmakāṇḍ chhe, te kāī gnān nathī. bhāī! karma eṭale karmakāṇḍ-shubharāgano samūh. ahā! game teṭalo shubharāg ho topaṇ te shubharāgathī ātmānun prakāshavun thatun nathī. bhagavān ātmāno gnānaprakāsh rāgamān chhe nahi to rāgathī gnān kem pragaṭe? na pragaṭe. tethī to kahyun ke-‘saghaḷāny karmathī gnānanī prāpti thatī nathī.’ ‘saghaḷāny karmathī’-em kahyun ne! eṭale ke sūkṣhmamān sūkṣhma rāgathī paṇ-hun gnānasvabhāvī ātmā chhun-evā sūkṣhma vikalpathī paṇ gnānanī-ātmānī prāpti thatī nathī. rāg game te ho, -bhaktino ho ke tīrthaṅkaragotra bāndhavāno ho-tenāthī mukti thatī nathī.

prashnaḥ– tīrthaṅkar prakr̥iti bāndhī tene mokṣha to thashe ja ne? uttaraḥ– bhāī! teno mokṣha to thashe ja. parantu konāthī thashe? shun prakr̥iti bāndhī enāthī thashe? prakr̥itinun kāraṇ je shubharāg enāthī thashe? prakr̥iti to pote ja bandhan chhe tyān enāthī mukti kevī? tathā shubhakarmathī paṇ gnānanī prāpti thatī nathī em ahīn kahe chhe.

prashnaḥ– paṇ shubharāgathī paramparā mokṣha to kahyo chhe? samādhānaḥ– bhāī! eno artha ja e chhe ke rāgano vyay thaīne mokṣha thashe; rāgathī nahi, samakitīne nirmaḷ ratnatrayanā pariṇām vadhatā-vadhatā muktinun paramparā kāraṇ bane chhe. teno ārop karīne tenā shubhācharaṇane upachārathī paramparākāraṇ kahyun chhe. parantu eno artha agnānī āvo kare chhe ke shubhācharaṇathī-vyavahārathī mokṣha thashe. bhāī! e to viparīt mānyatā chhe. gnānī svayam shuddhopayogarūp thaīne rāgabhāvanī kriyāne potāmān nahi bheḷavato rāgane chhoḍī de chhe ane e rīte muktine prāpta thaī jāy chhe. āvo mārag chhe.

anekānta enun nām ke svathī asti ne parathī nāsti. chhelle (parishiṣhṭamān) anekāntanā chaud bol chhe. tyān kahyun chhe ke-(vastu) svadravya-kṣhetra-kāḷ-bhāvathī asti chhe ne paradravya-kṣhetra-kāḷ-bhāvathī nāsti chhe. tem mokṣhadashā svabhāvathī astipaṇe chhe ane vyavahārathī-rāgathī nāstipaṇe chhe. bhāī! samakitīne vyavahār āve chhe, hoy chhe; jyān sudhī pūrṇa vītarāgatā thaī nathī, svarūpano pūrṇa āshray nathī tyān sudhī paranā āshraye dayā, dān, bhakti ādi bhāv āve chhe, parantu te mokṣhanun jarāy kāraṇ nathī, bandhanun ja kāraṇ chhe. ahāhā...! chhe andar? ke-‘saghaḷāny karmathī gnānanī prāpti thatī nathī.’

juo! ahīn paṇ anekānta karyun chhe ke kriyākāṇḍamān gnānanun prakāshavun eṭale ke dharmanī dashā nahi hovāthī saghaḷāny karmathī gnānanī prāpti thatī nathī-ā nāstithī