PDF/HTML Page 2201 of 4199
single page version
upachār chhe. paṇḍitapravar shrī ṭoḍaramalajīe shrī mokṣhamārga prakāshakamān kahyun chhe ke-“ jināgamamān nishchay-vyavahārarūp varṇan chhe, temān yathārthanun nām nishchay tathā upachāranun nām vyavahār chhe.” vaḷī tyān ja kahyun chhe ke-“nishchay-vyavahāranun sarvatra evun ja lakṣhaṇ chhe. arthāt sāchun nirūpaṇ te nishchay tathā upachār nirūpaṇ te vyavahār.” ahā! upachārathī bīje kathan āve chhe paṇ ā to shuddhanayanun-yathārthadraṣhṭinun kathan chhe em kahe chhe.
prashnaḥ– ahīn ‘shuddhanayanī pradhānatāthī’-em kem kahyun? uttaraḥ– bhāī! yathārthanayanī draṣhṭithī to ām chhe ke gnānī tene je ashananī ichchhā thāy chhe teno gnāyak ja chhe, chhatān upachārathī kahīe to kahevāy ke gnānī bhojan kare chhe, khāy chhe, pīve chhe ityādi. parantu e to upachāranun-asadbhut vyavahāranayanun kathan chhe. āvun paṇ vyavahārathī kahī shakāy chhe, bākī vāstavamān to te ashanano gnāyak ja chhe.
PDF/HTML Page 2202 of 4199
single page version
अपरिग्रहस्तु पानस्य ज्ञायकस्तेन स भवति।। २१३।।
have, gnānīne pānano (pāṇī vagere pīvāno) paṇ parigrah nathī em kahe chheḥ-
tethī na parigrahī pānano te, pānano gnāyak rahe. 213.
gāthārthaḥ– [अनिच्छः] anichchhakane [अपरिग्रहः] aparigrahī [भणितः] kahyo chhe [च] ane [ज्ञानी] gnānī [पानम्] pānane [न इच्छति] īchchhato nathī, [तेन] tethī [सः] te [पानस्य] pānano [अपरिग्रहः तु] parigrahī nathī, [ज्ञायकः] (pānano) gnāyak ja [भवति] chhe.
ṭīkāḥ– ichchhā parigrah chhe. tene parigrah nathī-jene ichchhā nathī. ichchhā to agnānamay bhāv chhe ane agnānamay bhāv gnānīne hoto nathī, gnānīne gnānamay ja bhāv hoy chhe; tethī agnānamay bhāv je ichchhā tenā abhāvane līdhe gnānī pānane ichchhato nathī; māṭe gnānīne pānano parigrah nathī. gnānamay evā ek gnāyakabhāvanā sadbhāvane līdhe ā (gnānī) pānano kevaḷ gnāyak ja chhe.
bhāvārthaḥ– āhāranī gāthānā bhāvārtha pramāṇe ahīn paṇ samajavun.
have, gnānīne pānano (pāṇī vagere pīvāno) paṇ parigrah nathī em kahe chheḥ-
juo, ekavār dākhalo nahoto āpyo? jāmanagaravāḷānun draṣhṭānt āpyun hatun ke- ek bhāīne ekano ek dīkaro hato, ne te bhāī hammeshān chūramun ja khāy. have akasmāt teno juvān-jodh dīkaro marī gayo. badhān sagān-sambandhī teno dāh-sanskār
PDF/HTML Page 2203 of 4199
single page version
karīne pāchhān āvyān. pachhī te bhāī kahe ke atyāre roṭalā banāvo. to badhān sagān vahālān bhegān thaīne kahevā lāgyān ke-hā, e to ṭhīk chhe, paṇ bhāī! tamane roṭalā pachatā nathī ne tame te khāsho to tamone te anukūḷ nahi paḍe, kemake roṭalā tamāro khorāk nathī. pachhī to sagān-vahālāne bhegā thaīne temanā māṭe chūramun banāvyun. 20 varṣhanā dīkarāne bāḷīne āvyā ne chūramun banāvyun !! chūramun thāḷīmān nākhyun ne te bhāīnī āṅkhamānthī ānsunī dhārā chālī. ahā! shun tene te vakhate chūramāmān prem chhe? jarāy nahi. tem gnānīne rāgamān kiñchit prem nathī. tene rāg chhe paṇ rāgamān anurāg nathī.
bījun draṣhṭāntaḥ ek bhāīne aphīṇanun bhāre bandhāṇ; aphīṇ vinā chāle ja nahi. evāmān emano ekano ek dīkaro marī gayo. tene dāh daīne badhā pāchhā āvyā. have aphīṇanun ṭāṇun thayun. temane aphīṇanī ḍābalī āpī. aphīṇ hāthamān rākhyun tyān vichār āvyo ke-are! dīkarā vinā chālashe to shun mane aphīṇ vinā nahi chāle? ām vichārīne aphīṇ pheṅkī dīdhun, bandhāṇ chhoḍī dīdhun. tem gnānī vichāre chhe ke-ahā! mārun sattva to ek gnān ne ānand chhe. ahā! hun to gnān ne ānandanun param nidhān chhun. mārī chījamān rāg nathī. ahā! anantakāḷamān hun rāg vinā ja ek gnāyakapaṇe rahyo chhun. to mane rāgathī shun chhe? ahā! ām vichārī je rāg āve chhe teno gnānī mātra gnātā ja rahe chhe; ane gnātā raheto thako je rāg āve chhe tene chhoḍī de chhe. āvī vāt chhe!
ahā! samakitīne antaramān gajabano vairāgya hoy chhe. samakitī chakravartī hoy chhe ne? tene 96 hajār strīo hoy chhe. 32 kavaḷano tene āhār hoy chhe. ahā! ek kavaḷ paṇ 96 karoḍanun pāyadaḷ pachāvī na shake tevā 32 kavaḷano teno āhār! hīrānī bhasmamānthī teno āhār bane chhe. chhatān paṇ samakitī chhe ne? tene ichchhānī ichchhā nathī; arthāt ichchhāne te potānī chīj mānatā nathī. ahā! ānandano-nirākuḷ ānandano anubhav e ja jenun bhojan chhe tene (bījā) ashananī ke pānanī ichchhā nathī. bhāre vāt bhāī! ahā! dharma chīj bahu durgam ane durlabh chhe; paṇ tenā phaḷ koī alaukik chhe. (paramapadanī prāpti e enun phaḷ chhe).
have ṭīkā-shun kahe chhe? ke-‘ichchhā parigrah chhe. tene parigrah nathī-jene ichchhā nathī. ichchhā to agnānamay bhāv chhe ane agnānamay bhāv gnānīne hoto nathī. gnānīne gnānamay ja bhāv hoy chhe.’ juo, gnānīne gnānamay ja bhāv hoy chhe, vītarāgatāmay ja bhāv hoy chhe paṇ rāgamay bhāv hoto nathī em ahīn kahe chhe. ahā! gnānamay bhāvanā kāraṇe ichchhānā kāḷe paṇ gnānīne ichchhānun gnān sahaj potāthī thāy chhe.
PDF/HTML Page 2204 of 4199
single page version
prashnaḥ– gnānī hoy tene mokṣha avashya thāy chhe. to shun gnānīne rāg paṇ hoy chhe ane mokṣha paṇ thāy chhe-e barābar chhe?
samādhānaḥ– are bhāī! tun shun kahe chhe ā? gnānīne rāg thāy chhe paṇ shun te rāgane kare chhe? shun tene rāganī ichchhā chhe? ane shun tenāthī (rāgathī) tene mukti thāy chhe? bāpu! mukti to rāgathī bhinna paḍavānī (bhedagnānanī) kriyāthī thāy chhe ane rāgathī jyāre pūraṇ bhinna paḍī jāy arthāt pūraṇ vītarāg thai jāy tyār pachhī tene mukti thāy chhe. bhāī! jem koīne ekano ek dīkaro marī jāy ne gharamān 20 varṣhanī strī vidhavā thaī hoy tyāre gharamān je māl-sāmān paḍayo hoy te ene kevo lāge? shun temān ene ras paḍe? ahā! evo udāsī-vairāgyavant gnānī hoy chhe. draṣhṭāntamān to je vairāgya chhe te mohagarbhit chhe, jyāre gnānīne to sahaj svabhāvajanit vairāgya hoy chhe. ahā! hun to gnān ne ānandano pūraṇ bhaṇḍār chhun; mārā ānandanun parachīj kāraṇ thāy evī koī chīj jagatamān chhe nahi. ām tene bhedagnān prāpta sahaj svānubhavajanya vairāgya hoy chhe. māṭe tene rāg hoy chhe topaṇ rāgano parigrah nathī. e ja kahe chhe ke-
‘tethī agnānamay bhāv je ichchhā tenā abhāvane līdhe gnānī pānane ichchhato nathī. māṭe gnānīne pānano parigrah nathī. gnānamay evā gnāyakabhāvanā sadbhāvane līdhe ā (gnānī) pānano kevaḷ gnāyak ja chhe.’
juo, rāgathī je bhinna paḍayo chhe ne jene antaramān svānubhavajanit ānand jhare chhe tevā dharmīne pāṇīnī ichchhā hoy chhe topaṇ te ichchhānī ichchhā nathī māṭe tene pānano parigrah nathī. pān-grahaṇano je bhāv thāy teno te mātra gnātā ja chhe. gnānīne pān grahaṇano bhāv hoy chhe topaṇ te ek gnāyakabhāvanā sadbhāvane kāraṇe teno gnātā ja chhe. āvī vāt chhe.
‘āhāranī gāthānā bhāvārtha pramāṇe ahīn paṇ samajavun.’ gnānīne pānano (pāṇī vagere pīvāno) paṇ parigrah nathī. gnānī pāṇī pīe chhe topaṇ tene enī ichchhā nathī, kemake pāṇī pīvānī je ichchhā thāy chhe te ichchhānī ichchhā nathī arthāt ā pāṇī pīvānī ichchhā sadāy raho evī tene ichchhānā anurāgapūrvak bhāvanā nathī. gnānī to tene rog samān jāṇe chhe ane tene maṭāḍavā ja ichchhe chhe.
ashātāvedanīyanā udayanā nimitte tene tr̥uṣhā utpanna thāy chhe. vīryāntarāy karmanā
PDF/HTML Page 2205 of 4199
single page version
udayanā nimitte tene enī vedanā sahan thaī shakatī nathī ane chāritramohanīyanā nimitte pānanī ichchhā utpanna thāy chhe. chhatān te ichchhānī ichchhā gnānīne nathī. gnānīne ichchhānun- parajanya ichchhānun svāmīpaṇun hotun nathī. dharmī jīvane to potānā dravya-guṇ ne shuddha paryāy e ja potānun sva chhe ane teno pote svāmī chhe paṇ rāg tenun sva nathī ane tethī rāganun ene svāmīpaṇun nathī. māṭe gnānī pānanī ichchhāno paṇ gnāyak ja chhe. ahā! gnānī potānā gnāyakasvabhāvamān sthit thaīne je ichchhā thāy chhe tene par tarīke mātra jāṇe ja chhe. āvī vāt chhe.
koīne vaḷī thāy ke ā badhun samajavā kayān rokāvun? enā karatān to jīvonī dayā pāḷavī, pratikramaṇ ādi karavān e sahelun paḍe chhe.
are bhāī! tane je sahelun paḍe chhe e to rāg chhe. ane rāgamān dharmabuddhi thavī e mithyātva chhe. gnānīne to rāgano anurāg nathī. e to mātra je rāg thaī āve chhe teno jāṇanār ja rahe chhe. samajāṇun kāī?
PDF/HTML Page 2206 of 4199
single page version
जाणगभावो णियदो णीरालंबो दु सव्वत्थ।। २१४।।
ज्ञायकभावो नियतो निरालम्बस्तु सर्वत्र।। २१४।।
e rīte bījā paṇ anek prakāranā parajanya bhāvone gnānī ichchhato nathī em have kahe chheḥ-
sarvatra ālamban rahit bas niyat gnāyakabhāv te. 214.
gāthārthaḥ– [एवमादिकान् तु] ityādik [विविधान्] anek prakāranā [सर्वान् भावान् च] sarva bhāvone [ज्ञानी] gnānī [न इच्छति] īchchhato nathī; [सर्वत्र निरालम्बः तु] sarvatra (badhāmān) nirālamb evo te [नियतः ज्ञायकभावः] nishchit gnāyakabhāv ja chhe.
ṭīkāḥ– ityādik bījā paṇ ghaṇā prakāranā je paradravyanā svabhāvo chhe te badhāyane gnānī ichchhato nathī tethī gnānīne samasta paradravyanā bhāvono parigrah nathī. e rīte gnānīne atyant niṣhparigrahapaṇun siddha thayun.
have e pramāṇe ā, samasta anyabhāvonā parigrahathī shūnyapaṇāne līdhe jeṇe samasta agnān vamī nākhyun chhe evo, sarvatra atyant nirālamb thaīne, niyat ṭaṅkotkīrṇa ek gnāyakabhāv raheto, sākṣhāt vignānaghan ātmāne anubhave chhe.
bhāvārthaḥ– puṇya, pāp, ashan, pān vagere sarva anyabhāvono gnānīne parigrah nathī kāraṇ ke sarva parabhāvone hey jāṇe tyāre tenī prāptinī ichchhā thatī nathī. *
have āgaḷanī gāthānī sūchanārūp kāvya kahe chheḥ- _________________________________________________________________
* pratham, mokṣhābhilāṣhī sarva parigrahane chhoḍavā pravr̥utta thayo hato; teṇe ā gāthā sudhīmān samasta parigrahabhāvane chhoḍayo, e rīte samasta agnānane dūr karyun ane gnānasvarūp ātmāne anubhavyo.
PDF/HTML Page 2207 of 4199
single page version
ज्ञानिनो यदि भवत्युपभोगः।
तद्भवत्वथं च रागवियोगात्
नूनमेति न परिग्रहभावम्।। १४६।।
shlokārthaḥ– [पूर्वबद्ध–निज–कर्म–विपाकात्] pūrve bandhāyelā potānā karmanā vipākane līdhe [ज्ञानिनः यदि उपभोगः भवति तत् भवतु] gnānīne jo upabhog hoy to ho, [अथ च] parantu [रागवियोगात्] rāganā viyogane līdhe (-abhāvane līdhe) [नूनम्] kharekhar [परिग्रहभावम् न एति] te upabhog parigrahabhāvane pāmato nathī.
bhāvārthaḥ– pūrve bandhāyelā karmano uday āvatān upabhogasāmagrī prāpta thāy tene jo agnānamay rāgabhāve bhogavavāmān āve to te upabhog parigrahapaṇāne pāme. parantu gnānīne agnānamay rāgabhāv nathī. te jāṇe chhe ke je pūrve bāndhyun hatun te udayamān āvī gayun ane chhūṭī gayun; have hun tene bhaviṣhyamān vāñchhato nathī. ā rīte gnānīne rāgarūp ichchhā nathī tethī teno upabhog parigrahapaṇāne pāmato nathī. 146.
e rīte bījā paṇ anek prakāranā parajanya bhāvone gnānī ichchhato nathī em have kahe chheḥ-
juo, ā nirjarā adhikār chhe. dharma kone thāy arthāt karma tathā ashuddhatānī nirjarā kone thāy tenī ā vāt chāle chhe. ahāhā...! sarvagna parameshvar vītarāg paramātmāe je ātmāne joyo chhe te nitya gnānānandasvabhāvī chhe. ahāhā...! bhagavān ātmā pūrṇānandano nāth prabhu trikāḷ sachchidānandamay vastu chhe. āvā ātmānān jene anubhav ne pratīti thayān chhe te samakitī gnānī chhe, dharmī chhe. tene dayā, dān, vrat, bhakti ādi puṇyabhāvanī ichchhā nathī, tathā tene pāpabhāv thaī āve topaṇ tenī ichchhā nathī. ahāhā...! gnānīne puṇya-pāpanā bhāvanī ichchhā nathī.
ahīn muninī pradhānatāthī kathan chhe ne? ahāhā...! antaramān atīndriy ānandanī-prachur ānandanī laheramān je ramī rahe chhe te muni dharmātmā chhe. evā munine, kahe chhe, puṇya-pāpanī ichchhā nathī tathā āhār-pāṇīnī ichchhā nathī. gajab vāt chhe bhāī! munirājane āhār-pāṇīno vikalpa to thaī āvato hoy chhe, paṇ ā
PDF/HTML Page 2208 of 4199
single page version
vikalpa mane sadāy rahejo em vikalpanī temane ichchhā nathī. ām chār bol āvī gayā. munirājane bījun kāī-vastra-pātra-ādi to hotān nathī. ahā! jene vastra-pātra hoy te to muni ja nathī. vastra-pātra-sahit munipaṇun māne e to mithyādraṣhṭi chhe. ahīn to puṇya-pāp ne āhār-pāṇīnī munirājane ichchhā nathī em chār bolathī vāt karī. have kahe chhe ke bījā paṇ anek prakāranā parajanya bhāvone gnānī ichchhato nathī.
‘ityādik bījā paṇ ghaṇā prakāranā je paradravyanā svabhāvo chhe te badhāyane gnānī ichchhato nathī tethī gnānīne samasta paradravyanā bhāvono parigrah nathī.’
juo, ā sharīr, man, vāṇī ityādi to jaḍ chhe ja, paradravya chhe ja. ethī visheṣh ahīn vāt chhe ke-andar je asaṅkhyāt prakāre shubhāshubh bhāv puṇya-pāpanā bhāv thāy chhe te paṇ samasta paradravyanā svabhāvo chhe kemake te svadravyamay nathī. shun kīdhun? ke je shubhāshubhabhāvanā asaṅkhyāt prakār chhe te sarva paradravyasvabhāvo chhe ane te badhāyane gnānī ichchhato nathī.
ahāhā...! atīndriy ānandasvarūp bhagavān ātmāno jene ānandamay svād āvyo chhe tene te nirākuḷ ānandanā svādanī ja bhāvanā chhe, tene anya koī paṇ vikalpanī bhāvanā nathī. ahā! dharmātmāne samasta paradravya ne paradravyanā lakṣhe thatā paradravyanā bhāvanī ruchi nathī, tenun tene posāṇ nathī. ahā! jene antaramān ānandano nāth gnāyakasvabhāvī bhagavān ātmā posāyo tene paradravyanā bhāvonun posāṇ nathī. kamajorīne laīne tene koī vikalpa-rāg thaī jāy chhe paṇ tene te heyabuddhie mātra jāṇe ja chhe. have āvo mārag bichārāne sāmbhaḷavāy maḷe nahi te ke di’ vichāre ane ke di’ pāme?
kahe chhe-je samasta paradravyanā svabhāvo chhe tene dharmī ichchhato nathī. ahā! munirājane vrat, tap ādinā vikalpa hoy chhe, āhār-pāṇīno vikalpa hoy chhe paṇ te vikalpathī lābh chhe vā vikalpa āshray karavāyogya chhe em te mānatā nathī. ahāhā...! atīndriy ānandano rasakand prabhu ātmānā ānandano antaramān jene svād āvyo te (viras evā) vikalpanā svādane kem ichchhe? na ichchhe. vikalpanā svādanī mīṭhāsh, puṇyanā svādanī mīṭhāsh to agnānī mithyādraṣhṭine hoy chhe. gnānī to samasta paradravyanā svabhāvone ichchhato nathī ane tethī tene samasta paradravyanā bhāvono parigrah nathī, pakaḍ nathī. ahāhā...! rāganī ekatānī gāṇṭh jeṇe kholī nākhī chhe-toḍī nākhī chhe, ane jeṇe andar shuddha gnānānandasvabhāvanī ekatā pragaṭ karī chhe te gnānīne samasta paradravyanā bhāvono parigrah nathī. āvī vāt!
PDF/HTML Page 2209 of 4199
single page version
prashnaḥ– to ā badhā-strī-putrādi chhe tenun shun karavun? temane kayān nākhī devān? uttaraḥ– are bhāī! teo (strī-putra ādi) tārā hatā ke di’? te darek chīj to prabhu! pot-potānā astitvamān ja chhe. tārā astitvamān te kayānthī āvī gayā ke tenun shun karavun em vichāre chhe? e to badhān bhāī! tārāthī pr̥uthak-nyārān ja chhe. ahīn to visheṣh em kahe chhe ke-ā rāg-asaṅkhyāt prakāre thatā je puṇya-pāpanā bhāv-te paṇ bhagavān! tārī shuddha chaitanyasattāmān nathī. teo rāganā astitvapaṇe chhe, paṇ tārā (shuddha ātmānā) astitvamān kayān chhe? ahāhā...! ātmā ane te puṇya-pāpanā bhāv bhinna ja chhe. bhāī! puṇya-pāpanā bhāv to vikār chhe, mel chhe. (ane tun? tun to atyant shuchi param pavitra padārtha chho).
juo, umarāḷāmān ek chhokaro hato. sundar enun nām. te sundarane evī ṭev ke e navaro thāy eṭale nākamānthī mel kāḍhe. ā guṅgo nathī kahetā? e guṅgo nākamānthī kāḍhe ane pachhī guṅgāne be dānt vachche dābe ane tene jībhanun ṭeravun aḍāḍe. ā pramāṇe te guṅgāno svād le. to koī mitro joḍe beṭhā hoy to te ṭakor kare eṭale guṅgo kāḍhī nākhe. paṇ vaḷī jyān navaro thāy tyān bījo guṅgo kāḍhe ne svād le. tem agnānī jīv ghaḍīk dayā, dānanā ne sevānā je shubhabhāv thāy te mārā chhe em mānīne teno svād le chhe ane ghaḍīkamān viṣhay-kaṣhāy ādi pāpanā bhāvano svād le chhe, ā bey guṅgā jevo melano svād chhe. ākarī vāt chhe prabhu! paṇ yathārtha chhe. shubh ne ashubh vikalpano je svād chhe te melano svād chhe, jherano svād chhe. chhatān arere! agnānī jīv tenā svādamān anādithī rokāyelo chhe! ahā! te digambar sādhu-muni anant vār thayo topaṇ te rāgano-je mahāvratādinā pariṇām hatā teno-svād laīne mānato hato ke mane ātmāno svād chhe! paṇ tethī shun? (sukh lesh na pāyo).
ahīn kahe chhe-dharmī jīvane samasta paradravya ne paradravyanā svabhāvono parigrah nathī, pakaḍ nathī. tene nathī puṇyanī pakaḍ ke nathī pāpanī pakaḍ. are! je bhāve tīrthaṅkar nāmakarma bandhāy te bhāvanīy gnānīne pakaḍ nathī. ahā! jeṇe atīndriy ānandanī mūrti prabhu ātmāne antar anubhav karīne grahyo chhe tene anya parigrah kem hoy? e to gāthā 207 mān āvī gayun ke dharmī ne nirmaḷānandano nāth prabhu ātmā je paramātmasvarūpe andar virājī rahyo chhe teno ja parigrah chhe. ātmā ja gnānīno parigrah chhe. pachhī puṇya ne pāpanī ane tenā phaḷanī pakaḍ ene kem hoy? na ja hoy. have āvo vītarāgano mārga! enī duniyāne khabar na maḷe eṭale bahāramān (kriyākāṇḍamān) dharma mānī bese paṇ em kāī bahārathī dharma thaī jāy?
have kahe chhe-‘e rīte gnānīne atyant niṣhparigrahapaṇun siddha thayun.’
PDF/HTML Page 2210 of 4199
single page version
ahāhā...! ‘णिरालंबो’–em chhe ne pāṭhamān? eṭale ‘atyant niṣhparigrahapaṇun’- em ṭīkāmān kahyun. gnānīne ek gnāyakasvabhāvanā ālamban sivāy anya paranun ālamban chhe nahi to tene atyant niṣhparigrahapaṇun chhe em kahyun. jhīṇī vāt chhe bhāī! ahā! duniyā anādikāḷathī duḥkhanā panthe paḍelī chhe. tene potānun kāī bhān nathī ane bahāramān māne ke ame kāīk (dharma) karīe chhīe. paṇ e to agnān chhe.
prashnaḥ– koīkanī sevā karīe to e vaḍe dharma to thāy ne? uttaraḥ– dhūḷey dharma na thāy sāmbhaḷane. paranī sevāno vikalpa e to rāg chhe, puṇya chhe; dharma nathī. vaḷī paranī sevā karavī-evo je abhiprāy chhe tathā te vaḍe dharma thāy evo je abhiprāy chhe e mithyā abhiprāy hovāthī mithyādarshan chhe ane e ja anant sansāranī vr̥uddhinun kāraṇ chhe.
prashnaḥ– hā, paṇ paranī sevā karavī paṇ tyān kartābuddhi na rākhavī-em abhiprāy karī sevā kare to?
uttaraḥ– bhāī! paranī sevā karavī e mānyatā ja kartābuddhinī chhe, ane e ja mithyātva chhe sūkṣhma vāt chhe bhāī! (paranun karavun ne kartābuddhi na rākhavī e bene meḷ kayān chhe?) ahīn to kahe chhe ke rāganī sevā kare ne rāgamān ekatva pāme te paṇ mithyātva chhe.
prashnaḥ– to pachhī amāre karavun shun? uttaraḥ– rāgathī bhinna paḍīne sachchidānandasvarūp prabhu ātmāno anubhav karavo-bas ā ja karavānun chhe. bhāī! ā moṭā sheṭhīā-karoḍapati ne abajopati-badhāy bhikhārā chhe kemake andar anant anant chaitanyalakṣhmīno bhaṇḍār prabhu ātmā virāje chhe tenun emane bhān nathī. ahāhā... anantu kevaḷagnān prabhu tārāmān (svabhāvamān) chhe. pragaṭ kevaḷagnān to ek samayanī paryāy chhe; paṇ evī to anantī kevaḷagnānanī shaktino prabhu! tun bhaṇḍār chho. āvī svarūpalakṣhmīne tun jue nahi ane ā puṇya ane paisānī tane ākāṅkṣhā chhe? mūḍh chho ke shun? bhagavān! e to narak ne nigodamān javāno panth chhe. māṭe tyānthī pāchho vaḷ ane sva-svarūpamān najar kar. ā ja karavānun chhe.
ahīn kahe chhe-dharmīne atyant niṣhparigrahapaṇun chhe. pāṭhamān ‘सव्वत्थ णिरालंबो’–chhe ne? ahāhā...! jene vyavahāraratnatrayanā rāganun ke dev-guru-shāstranī shraddhānā rāganun paṇ ālamban nathī te dharmīne atyant niṣhparigrahapaṇun chhe-em kahe chhe. pūrṇānandano nāth prabhu ātmā andar atīndriy gnān ne ānandasvarūpe birājamān chhe; gnānīne āvā nij svarūpano ja parigrah chhe ane tethī tene atyant niṣhparigrahapaṇun chhe.
PDF/HTML Page 2211 of 4199
single page version
‘bharat gharamān vairāgī’-em āve chhe ne? juo, bharat chakravartīne 96 hajār rāṇīo ane chha khaṇḍanun rājya hatun. chhatān andaramān teo mahā vairāgī hatā. bas vairāgya... vairāgya... vairāgya-em ke-mārī chījamān ā koī par vastu nahi ane paramān hun nahi; bas hun hummān ane mane māro ja (shuddha ātmāno ja) parigrah chhe-ām sva-svabhāvanā grahaṇ vaḍe teo atyant vairāgyabhāve pariṇamatā hatā. aho! dharmī jīvanun antar- pariṇaman gnān ane vairāgyathī bharapūr hoy chhe. ahā! sva-svarūpanā ācharaṇathī jene nirākuḷ ānandano svād āvyo chhe te dharmātmāne atyant nirālambanapaṇun chhe, atyant niṣhparigrahapaṇun chhe kemake tene koī paṇ paradravya ke paradravyonā bhāvonī pakaḍ nathī.
have kahe chhe-‘have e pramāṇe ā, samasta anyabhāvonā parigrahathī shūnyapaṇāne līdhe jeṇe samasta agnān vamī nākhyun chhe evo, sarvatra atyant nirālamb thaīne, niyat ṭaṅkotkīrṇa ek gnāyakabhāv raheto, sākṣhāt vignānaghan ātmāne anubhave chhe.’
shun kahyun? ke ā je dayā, dān, vrat ādinā vikalpa ūṭhe chhe tenāthī bhagavān ātmā shūnya chhe. āvā rāgarahit vītarāgasvabhāvī bhagavān ātmāno jene parigrah chhe te samasta anyabhāvonā parigrahathī rahit gnānī dharmī chhe. are! bichārā agnānīne manuṣhyapaṇun to anantavār maḷyun paṇ āvī shuddha chaitanyatattvanī vāt eṇe kadī sāmbhaḷī nahi! ahā bhagavānanā! samosaraṇamān paṇ anantavār gayo ne tyān divyadhvani paṇ sāmbhaḷī ke-‘bhagavān! tun rāgathī bhinna paripūrṇa ek vignānaghanasvabhāvī prabhu ātmā chho.’ paṇ eṇe enī ruchi karī nahi arthāt bhagavānanī vāt sāmbhaḷī nahi. ahā! anantakāḷamān eṇe rāg karavo ne rāg bhogavavo-bas e be ja vāt sāmbhaḷī chhe ane eno ja ene anubhav chhe. ‘सुदपरिचिदाणुभूदा’–em gāthā chāramān āve chhe ne? are! eṇe kām eṭale rāganī ichchhā ane bhog eṭale rāganun-jheranun bhogavavun -bas ā be ja vāt anantavār sāmbhaḷī chhe. ahā! dayā, dān ādi puṇyanā bhāv ke je jher chhe-tene karavā ne bhogavavā em agnānīe anantavār sāmbhaḷyun chhe. ene khabar nathī ke puṇyane paṇ gnānī viṣhṭā-mel jāṇī tene chhoḍī de chhe.
ahīn kahe chhe ke dharmī jīv potānā shuddha chaitanyasvabhāvī ātmānā ālamban sivāy paramān sarvatra ālambanarahit chhe ane teṇe samasta agnān vamī nākhyun chhe. eṭale shun? ke rāganā je vikalpo ūṭhe chhe te sarva-‘ā mārun svarūp nathī’-em jāṇī dharmīe te sarvane draṣhṭimānthī chhoḍī dīdho chhe, kemake e to mel chhe, guṅgāno svād chhe. have jyān ām chhe tyān puṇyanān phaḷ je karoḍo ne abajonī dhūḷ-sāhyabī e to kayāny rahī gaī. samajāṇun kāī...? ahāhā...! pūrṇānandasvarūp prabhu ātmānī jene draṣhṭi thaī chhe te sarvatra nirālamb chhe ane teṇe ‘rāg māro chhe’ evun agnān chhoḍī dīdhun chhe.
PDF/HTML Page 2212 of 4199
single page version
shun kīdhun? vītarāgasvabhāvathī pūraṇ bharelo bhagavān ātmā-ahāhā...! akaṣhāyarasathī-ānandarasathī shobhato prabhu ātmā pūraṇ vignānaghan vastu chhe. ahāhā...! āvā anant anant svabhāvanā sāmarthyathī paripūrṇa prabhu ātmānī jene antaramān draṣhṭi thaī chhe te, bījī koī chīj mārī nathī em jāṇīne sarvatra nirālamb chhe ane tene samasta agnān maṭī gayun chhe. chhe? ṭīkāmān chhe ke-jeṇe samasta agnān vamī nākhyun chhe evo te chhe. āvī vāt! vamī nākhyun chhe eṭale? jem koī manuṣhya bhojan jamīne vamī nākhe pachhī tene pharī grahaṇ na kare, tem ahīn kahe chhe- jeṇe samasta agnān vamī nākhyun chhe arthāt jeṇe rāg māro chhe evī draṣhṭi chhoḍī dīdhī chhe te have pharīne ‘rāg māro chhe’- evun agnān grahaṇ nahi kare. ahāhā...! gnānīe ‘rāg māro chhe’-evī draṣhṭi chhoḍī dīdhī chhe te evī chhoḍī chhe ke ‘rāg māro chhe’-em pharīthī te nahi māne. āvī vāt! aho! āchāryadeve antaramān rahelā apratihat bhāvane khullo karyo chhe. (matalab ke have amane pharīthī agnān nahi thāy). have āvo mārag! loko to bichārā dayā pāḷavī ne dān karavun ne tapasyā karavī -emān dharma mānī jindagī ākhī gāḷī de chhe, paṇ bhāī! e rāganī kriyā chhe, dharma nathī. are bhāī! hamaṇān paṇ āvun shuddha tattva samajamān na āvyun to tārā paribhramaṇano ant nahi āve prabhu!
ahīn kahe chhe-‘jeṇe samasta agnān vamī nākhyun chhe evo, sarvatra atyant nirālamb thaīne, niyat ṭaṅkotkīrṇa ek gnāyakabhāv raheto...’ ahāhā...! gnānīne to darek prasaṅgamān ek gnāyakabhāvapaṇe ja rahevun chhe, ene prasaṅganā saṅgamān joḍāvun ja nathī-em kahe chhe. ahā! āvo-vītarāg sarvagna parameshvarano hukam chhe! ahāhā...! hun to jāṇag... jāṇag... jāṇag-evo shāshvat ek gnāyakasvabhāvī ātmā chhun evun jene antaramān bhān thayun chhe tene rāgādi pāmar (kṣhullak) vastunī ichchhā kem rahe? e to sarvatra nirālamb thayo thako ek gnāyakabhāvapaṇe ja rahe chhe, bas jāṇun... jāṇun... jāṇun (karun kāī nahi)-em jāṇanārapaṇe ja rahe chhe. bichārā ajāṇyā māṇasane-navo hoy tene-evun lāge ke āvo upadesh? ā badhun (vrat, bhakti ādi) ame karīe chhīe te shun khoṭun chhe?
bhāī! tun shun kare chhe? sāmbhaḷane! tun to mātra rāg kare chhe. paranun to tun kāī karī shakato nathī ane paryāyamān je rāg kare chhe te to agnān chhe, adharma chhe. bhāī! rāganī sāthe je ekatva chhe te agnān chhe. dharmīe to agnān vamī nākhyun chhe ane te sarvatra atyant nirālamb thaīne, niyat ṭaṅkotkīrṇa ek gnāyakabhāv raheto, sākṣhāt vignānaghan ātmāne anubhave chhe. chhe andar? sākṣhāt eṭale pratyakṣha vignānaghanasvarūp ātmāne anubhave chhe. lyo, āvī vāt!
PDF/HTML Page 2213 of 4199
single page version
prashnaḥ– shun te munidashā chhe? samādhānaḥ– nā, samakitanī dashā chhe. munidashā to svarūpamān visheṣh-visheṣh ramaṇatā-sthiratārūp chhe. samyagdraṣhṭine svarūpamān visheṣh ramaṇatā thatān prachur ānandanun vedan thāy chhe tyāre munidashā āve chhe. munipaṇun āvatān atīndriy ānandanī mastīnī bharatī āve chhe. bhāī! ā nagnapaṇun ke mahāvratādi pāḷavān e kāī munipaṇun nathī; e to rāg chhe, doṣh chhe. paṇ are! eṇe sharaṇayogya nij ātmasvabhāvanun -akhaṇḍ ek gnāyakabhāvanun -sharaṇ kadīk paṇ līdhun hoy to ne? (to ā samajāy ne?)
kahe chhe-gnānī sākṣhāt vignānaghan ātmāne anubhave chhe. kevo thaīne? sarvatra nirālamb thaīne. ahāhā...! bhagavān ātmā akhaṇḍ ek vignānaghanasvarūp chhe. arthāt anya chījathī rahit ekalo gnānano gāṅgaḍo-gnānano puñj-chidānandaghan prabhu ātmā chhe. ane tene gnānī sākṣhāt anubhave chhe. juo ā dharmī jīv! vrat pāḷe chhe ne upavāsādi kare chhe māṭe dharmī chhe em nahi. ahā! je ek gnāyakabhāvane sākṣhāt anubhave chhe te dharmī chhe. koīne vāt ākarī lāge paṇ bhāī! vratādinā vikalpa to āsravatattva chhe ane ethī bhinna shuddha gnāyakatattva bhagavān ātmā chhe. shuddha gnāyakatattvanā avalambane teno sākṣhāt anubhav thavo te dharma chhe. ahā! dharmī jīv sarvatra nirālamb thaīne akhaṇḍ ek vignānaghanasvabhāvī ātmāne sākṣhāt anubhave chhe.
‘puṇya, pāp, ashan, pān vagere sarva anyabhāvono gnānīne parigrah nathī kāraṇ ke sarva parabhāvone hey jāṇe tyāre tenī prāptinī ichchhā thatī nathī.’
shun kīdhun? ke dayā, dān, vrat, tap, bhakti ityādi puṇyabhāv chhe; ne hinsā, jūṭh, chorī, viṣhayavāsanā ne kām-krodhādi pāpabhāv chhe. gnānīne e sarva puṇya-pāpanā bhāvono, tathā āhār-pāṇīnā bhāvano ityādi sarva anyabhāvono parigrah nathī. ahāhā...! shun shailī chhe! ek gāthāmān to pūrṇasvarūp kahyun chhe! sarva anyabhāvono - paradravyanā bhāvono gnānīne parigrah nathī. ahā! te bhāvo mārā chhe em gnānīne pakaḍ nathī. gnānī to temane potānāthī bhinna-pr̥uthak tarīke jāṇe chhe ane teo hey chhe em māne chhe. joyun? sarva parabhāvone te hey māne chhe. ahā! dev-guru-shāstranī bhaktinā bhāvane paṇ te hey tarīke jāṇe ane māne chhe.
prashnaḥ– dev-guru-shāstranī bhaktinā bhāvane sādhan kem kahetā nathī? uttaraḥ– bhāī! je hey chhe tene sādhan kem kahevun? traṇ kāḷamān te sādhan nathī. ahīn kahyun chhe ne ke-(gnānī) ‘sarva parabhāvone hey jāṇe tyāre tenī prāptinī ichchhā thatī nathī.’ ahāhā... jeṇe shuddha chaitanyamay ek ātmāno anubhav karyo te
PDF/HTML Page 2214 of 4199
single page version
gnānī chhe, ane te sarva parabhāvone hey jāṇe chhe. ane tethī tene ā bhāvo mārā chhe ane tene hun meḷavun em ichchhā thatī nathī. āvī vāt chhe.
paṇḍit shrī ṭoḍaramalajīnā vakhatamān bra. rāyamalajī thaī gayā chhe. temaṇe ‘charchā saṅgrah’ nāmanā pustakamān kahyun chhe ke-
prashnaḥ– ātmā hī ke dhyānase mokṣha honā kahī so kāraṇ kahā? mokṣha to ek vītarāg bhāvason hoy hai, so vītarāg bhāv koī hī kāraṇ kar huā chāhie. ek ātmā hī ke dhyānakā kahā prayojan hai? tākā uttaraḥ-
uttaraḥ– yah tarka tainne kahī so satya hai. vītarāg bhāvonse hī mokṣha hoy hai yāmen to sandeh nāhīn parantu vītarāg bhāv kāraṇ ke binā hoy nāhīn yah niyam hai.
jaise ek lohekā piṇḍ agni viṣhen ḍāriye tab vah lohekā piṇḍ taptāyamān uṣhṇatāko prāpta hoy hai aur agni mān̐hi te kāḍhi pheri agni viṣhen hī ḍāriye to trikāl uṣhṇatā ko chhān̐ḍi shītalatāko prāpta hoy nāhīn-aur agni mān̐hi son kāḍhi sūrya ke tāp viṣhen dhariye to sarva prakār sampūrṇa shītal hoy nāhīn, kiñchit uṣhṇatā liye rahe hī-aur yadi jal viṣhen golāko kṣhepiye to tatkāl antarmuhūrtamen shītal hoy.
aise hī ātmā chidrūp piṇḍako kaṣhāyoṅkā kāraṇ putra-putrī-strī-dhan-sharīrādi ashubh kāraṇ viṣhen upayogako lagāīye to tīvra kaṣhāy utpanna hoy aur pheri viṣhayabhogakī sāmagrī viṣhen upayogako lagāīye to trikāl viṣhen kaṣhāy shānta hoy nāhīn, aur dev-guru-dharma-dān-tap-shīl-sanyam-tyāg-pūjā-sāmāyik-dayā ādi viṣhen pariṇām lagāīye to mandakaṣhāy hoy aur ṣhaṭdravya-navapadārtha-pañchāstikāy-sapta tattva - guṇasthān-mārgaṇā-karmakāṇḍakā chintavan karai to visheṣh atyant mandakaṣhāy hoy, aur ātmā ke guṇaparyāy viṣhen upayog lagāye to param shukla leshyā hoy, bahuri ātmākā abhedarūp avalokan karai to sarva prakār vītarāg bhāv hoy hai. vītarāg bhāvon se mokṣha hoy hai.’’ (hindī ātmadharma, jānyu. 1977).
shun kīdhun? ke vītarāgabhāvathī mokṣha thāy chhe; ane e vītarāgabhāv kevī rīte utpanna thāy chhe? to kahe chhe-strī-putrādi prati lakṣha karo to tīvra kaṣhāy thāy chhe. dev- guru-shāstra prati lakṣha karo to mand rāg thāy chhe ane svasvarūp sambandhī-dravya-guṇ-paryāy sambandhī bhed-vichār karo to atyant mand rāg thāy chhe. paṇ emān vītarāgatā kayān āvī? na āvī. vītarāgatā to chidānandamay vītarāgasvabhāvī shuddha ātmānā āshraye thāy chhe arthāt shuddha chaitanyasvabhāvī ātmāne ja kāraṇ banāve to
PDF/HTML Page 2215 of 4199
single page version
vītarāgatā thāy chhe. āvo mārag chhe! bhāī! vādavivāde ā kāī pār paḍe em nathī.
tyāre koī vaḷī sharīranī kriyāthī-jīvit sharīrathī dharma thāy em māne chhe. paṇ bhāī! sharīr to ajīv chhe ane sharīranī je kriyā thāy te paṇ ajīv ja chhe. sharīranī kriyāthī chetanamān shun thāy? kāī ja na thāy. āvo duniyā māne enāthī sāv judo bhagavān jineshvaradevano mārga chhe! sampradāyamān to ā vāt paṇ maḷavī mushkel chhe.
have āgaḷanī gāthānī sūchanārūp kāvya kahe chheḥ-
‘पूर्वबद्ध–निज–कर्म–विपाकात्’ pūrve bandhāyelā potānā karmanā vipākane līdhe ‘ज्ञानिनः यदि उपभोगः भवति तत् भवतु’ gnānīne jo upabhog hoy to ho,...
shun kīdhun? ke dharmī jīvane vartamānamān andar ātmabhān hovā chhatān pūrve agnānabhāvathī bandhāyelā potānā karmanā vipākane līdhe jo upabhog hoy to ho,...
prashnaḥ– paṇ karma to potānun nathī ne? uttaraḥ– bhāī! potānāmān je bhāv agnānapaṇe thayo hato tene ahīn potānān karma kahevāmān āvel chhe. agnānabhāv je koī karma pūrve bandhāyelān tene ahīn potānān karma kahyān chhe. ane tenā vipākane līdhe eṭale ke teno uday thaī āvatān gnānīne jo upabhog hoy to ho-em kahe chhe. ahīn be vāt karī chhe. ek to e ke-jene andar ātmānun bhān thayun chhe arthāt ātmānubhav thaīne samyagdarshan thayun chhe tene pūrva karmane laīne sanyog hoy to ho tathā bījun e ke-te vastunā sanyogano tene upabhog hoy to ho,...
‘अथ च’ parantu ‘रागवियोगात्’ rāganā viyogane līdhe (-abhāvane līdhe) ‘नूनम्’ kharekhar ‘परिग्रहभावम् न एति’ te upabhog parigrahabhāvane pāmato nathī.
ahāhā...! shun kīdhun? ke dharmīne rāgano abhāv chhe. sanyog chhe, sanyogībhāv evo (chāritramohano) rāg chhe topaṇ tene rāganī ruchi nahi hovāthī rāgano (mithyātva sahit rāgano) abhāv chhe em kahe chhe. ahā! jene rāganī ruchi chhe tene nirmaḷānandano nāth prabhu je ātmā tenā prati anādar chhe, aruchi chhe. bhāī! jene puṇyanī-dayā, dān, vrat ādi shubharāganī-ruchi chhe tene shuddha chaitanyasvabhāvī bhagavān ātmā prati dveṣh chhe. ane jene bhagavān ātmānī ruchi thaī chhe tene rāg
PDF/HTML Page 2216 of 4199
single page version
prati aruchi hoy chhe. āvī vāt chhe. ek myānamān be talavār kadī rahī shake nahi. eṭale shun? eṭale ke jyān rāganī ruchi chhe tyān ātmānī ruchi hotī nathī ane jyān ātmānī ruchi jāgrat thāy tyān rāganī ruchi-draṣhṭi rahetī nathī. tethī kahyun ke samakitīne rāgano abhāv chhe.
koīne vaḷī thāy ke ā to jāṇe koī vītarāgī mahā munirājanī vāt kare chhe. paṇ bhāī! samyagdraṣhṭi paṇ draṣhṭie to vītarāg ja chhe. ahāhā...! vītarāgasvabhāvī bhagavān ātmānī jene draṣhṭi thaī te draṣhṭi apekṣhāe vītarāg ja chhe kemake tene samasta rāganī ruchi uḍī gaī chhe. ahā! ahīn kahe chhe gnānīne paradravyano upabhog hoy to ho, chhatān tene te upabhog parigrahabhāvane pāmato nathī kemake tene rāgano (-rāganī ruchino) abhāv chhe.
ahāhā...! kahe chhe ke-jene andaramān svānubhav pragaṭ thayo chhe tene pūrvanān agnānabhāve bandhāyelān karmothī sanyog ho to ho, ane sanyog prati jarī lakṣha jatān jarī asthiratāno ansh ho to ho; chhatān paṇ tene parigrah nathī. kem? kemake tene rāgano viyog nām abhāv chhe. ahāhā...! je rāg chhe teno gnānīne rāg nathī māṭe tene rāgano abhāv chhe em kahe chhe. jhīṇī vāt chhe bāpā! jem hāthamān sarpa pakaḍayo hoy to te hāthamān rākhavā māṭe pakaḍayo nathī paṇ chhoḍavā māṭe pakaḍayo chhe, tem gnānīne je rāg āve chhe te chhūṭī javā māṭe chhe; gnānīne enī pakaḍ nathī. have āvī vāt agnānīne bese nahi eṭale sāmāyik ne posā ne pratikramaṇ ityādi bahāranī kriyāomān maṇḍayo rahe ane māne ke dharma thaī gayo, paṇ emān to dhūḷey dharma na thāy, sāmbhaḷane. e to badhī rāganī kriyāo chhe. bhagavān ātmānān gnān-shraddhān vinā e badhī kriyāo to agnānamay bhāv chhe, samajāṇun kāī...?
ahā! gnānīne rāgādi bhāvo kiñchit thāy chhe kharā, paṇ te bhāvo mārun sva chhe ane hun teno svāmī chhun evun tene nathī. jem ghare lagna-prasaṅg hoy ane pote sādhāraṇ sthitino hoy to gāmanā sheṭhanān ghareṇān laī āve paṇ te potānān chhe em shun te gaṇe chhe? e ghareṇānno pote svāmī chhe em shun te māne chhe? nā; e to parabhārān ja chhe ane be divas rākhīne sompī devānān chhe em māne chhe. tem dharmī potāne je rāg āve chhe te parabhāro chhe, parano chhe, potāno nathī ane te sompī devāno chhe em māne chhe. jem koīne rog thāy to tene dūr karavānā upachār kare paṇ rog bhalo chhe em jāṇī koī rogane ichchhe kharo? na ichchhe. tem dharmī rāgane ichchhato nathī, balake je rāg āve chhe tene dūr karavāno te udyam rākhe chhe. rāgane rogasamān jāṇe chhe tethī dharmīne kharekhar te upabhog parigrahabhāvane pāmato nathī. je rāg āve chhe te rākhavā jevo chhe vā enāthī potāne lābh chhe em dharmīne chhe
PDF/HTML Page 2217 of 4199
single page version
nahi. e to rāgane rog ja māne chhe ane enāthī sarvathā chhūṭī javā ja ichchhe chhe. āvī vāt chhe.
‘pūrve bandhāyelā karmano uday āvatān upabhogasāmagrī prāpta thāy tene jo agnānamay rāgabhāve bhogavavāmān āve to te upabhog parigrahapaṇāne pāme.’
joyun? ā paisā ādi je upabhogasāmagrī prāpta thāy te pūrvanān karmane laīne thāy chhe, te potānā puruṣhārthathī prāpta thāy chhe em nathī. kahyun ne ke-‘pūrve bandhāyelā karmano uday āvatān upabhogasāmagrī prāpta thāy...’ bhāī! ā strī-putra-parivār, bāg- baṅgalā, mahel ne dhanasampatti ityādi je prāpta thāy te pūrva karmanā udayanā anusāre chhe. have te upabhogasāmagrīmān jo rāganī mīṭhāsh hoy to te upabhog parigrahapaṇāne pāme em kahe chhe. ahā! sāmagrīne jo agnānamay rāgabhāve bhogavavāmān āve to te upabhog parigrahapaṇāne pāme chhe. have kahe chhe-
‘parantu gnānīne agnānamay rāgabhāv nathī. te jāṇe chhe ke je pūrve bāndhyun hatun te udayamān āvī gayun ane chhūṭī gayun; have hun tene bhaviṣhyamān vāñchhato nathī.’
juo, ā karmanī nirjarā kone thāy enī vāt chāle chhe. nirjarā adhikār chhe ne? kahe chhe-gnānīne agnānamay rāgabhāv nathī; rāg bhalo chhe evī rāganī mīṭhāsh gnānīne nathī. e to jāṇe chhe ke pūrve je karma bāndhyun hatun te udayamān āvīne chhūṭī gayun. ahāhā...! jene pūrṇānandano nāth chidānandasvarūp bhagavān ātmā anubhavamān āvyo chhe tene karmanā nimitte sāmagrī maḷe chhe ane rāg paṇ jarī thāy chhe, chhatān rāganī ichchhāno abhāv hovāthī te rāg chhūṭī jāy chhe, nirjarī jāy chhe. ām gnānīne nirjarā thāy chhe.
‘पुण्णफला अरहंता’–em āve chhe ne pravachanasāramān? (gāthā 4p) bhāī! arihant bhagavānane puṇyanā phaḷ tarīke atishay vagere hoy chhe paṇ bhagavānane te udayanī kriyā kṣhaṇe-kṣhaṇe kharī jāy chhe māṭe te udayanī kriyāne kṣhāyikī kahī chhe. juo, ā apekṣhāe vāt chhe tyān. tem ahīn kahe chhe-sādhakapaṇāmān je jīv svabhāvasanmukh thayo chhe tene, hajī rāgādi paṇ hoy chhe paṇ te kriyā tene kharī jāy chhe, nirjarī jāy chhe māṭe gnānīne-sādhakane nirjarā chhe. bhagavān kevaḷīne vāṇī, gaman ityādi mātra jaḍanī kriyāono ja uday chhe, jyāre sādhakane to rāgādi chhe, chhatān te rāgādi tene kharī jāy chhe māṭe tene nirjarā kahevāmān āve chhe.
prashnaḥ– ‘पुण्णफला अरहंता’–bhagavānane puṇyanā phaḷapaṇe arihantapaṇun prāpta thayun chhe ne?
PDF/HTML Page 2218 of 4199
single page version
uttaraḥ– evun kayān chhe bhāī! emān? puṇyanun phaḷ to tīrthaṅkarone (arahantone) akiñchitkar chhe-evun to gāthānun mathāḷun chhe. tyān to em kahe chhe ke-tīrthaṅkarane pūrvanān puṇyane laīne samosaraṇanī rachanā, vāṇī, vihār ādi kriyāo hoy chhe. te udayanī kriyā kṣhaṇekṣhaṇe nāsh thatī jāy chhe. udayabhāv kṣhaṇekṣhaṇe nāsh pāmato jāy chhe māṭe te udayabhāvane kṣhāyik kahevāmān āve chhe. tevī rīte gnānīne pūrvanā udayane laīne je sāmagrī ane rāgādi hoy chhe te kṣhaṇe kṣhaṇe kharī jāy chhe māṭe tene nirjarā kahevāmān āve chhe. bhagavān arihantanī udayanī kriyāne kṣhāyikī kahevāmān āve chhe, jyāre sādhakanī udayanī kriyāne nirjarā kahevāmān āve chhe. ā shailī chhe! shun kahyun? pharīne-
ke tīrthaṅkar kevaḷī bhagavān thāy chhe e to kevaḷagnān, kevaḷadarshan ane pūraṇ ānandanī prāpti vaḍe thāy chhe. paṇ have temane pūrvanā puṇyane laīne vihār, vāṇī ādi je hoy chhe te badhī kriyāo udayanī chhe. pūrva karmanā udayanī te kriyāo kṣhaṇekṣhaṇe nāsh pāme chhe māṭe te udayanī kriyāne kṣhāyikī kahī chhe. jyāre sādhakanī udayanī kriyāne nirjarā kahe chhe. -ā pramāṇe ‘पुण्णफला अरहंता’–nī sāthe meḷ chhe. arihant bhagavānane udayano nāsh thāy chhe māṭe tene ‘kṣhāyik’ kahyo chhe jyāre dharmīne rāg thāy chhe te nirjarī jāy chhe to tene nirjarā kahī chhe.
ahīn kahe chhe-gnānīne agnānamay rāgabhāv nathī. te jāṇe chhe ke je pūrve bāndhyun hatun te udayamān āvī gayun ane chhūṭī gayun; have hun tene bhaviṣhyamān vāñchhato nathī. joyun? gnānīne udayabhāvanī ichchhā nathī. ‘ā rīte gnānīne rāgarūp ichchhā nathī tethī teno upabhog parigrahapaṇāne pāmato nathī.’ gnānīne rāganī ichchhāno abhāv chhe tethī teno upabhog parigrahabhāvane prāpta thato nathī. lyo, āvī vāt chhe.
PDF/HTML Page 2219 of 4199
single page version
कंखामणागदस्स य उदयस्स ण कुव्वदे णाणी।। २१५।।
कांक्षामनागतस्य च उदयस्य न करोति ज्ञानी।। २१५।।
have, gnānīne traṇe kāḷ sambandhī parigrah nathī em kahe chheḥ-
ne bhāvī karmoday taṇī kāṅkṣhā nahīn gnānī kare. 21p.
gāthārthaḥ– [उत्पन्नोदयभोगः] je utpanna (arthāt vartamān kāḷanā) udayano bhog [सः] te, [तस्य] gnānīne [नित्यम्] sadā [वियोगबुद्धया] viyogabuddhie hoy chhe [च] ane [अनागतस्य उदयस्य] āgāmī (arthāt bhaviṣhya kāḷanā) udayanī [ज्ञानी] gnānī [कांक्षाम्] vāñchhā [न करोति] karato nathī.
ṭīkāḥ– karmanā udayano upabhog traṇ prakārano hoy-atīt (gayā kāḷano), pratyutpanna (vartamān kāḷano) ane anāgat (bhaviṣhya kāḷano). temān pratham, je atīt upabhog te atītapaṇāne līdhe ja (arthāt vītī gayo hovāne līdhe ja) parigrahabhāvane dhārato nathī. anāgat upabhog jo vāñchhavāmān āvato hoy to ja parigrahabhāvane (parigrahapaṇāne) dhāre; ane je pratyutpanna upabhog te rāgabuddhie pravartato hoy to ja parigrahabhāvane dhāre.
pratyutpanna karmoday-upabhog gnānīne rāgabuddhie pravartato jovāmān āvato nathī kāraṇ ke gnānīne agnānamay bhāv je rāgabuddhi teno abhāv chhe; ane kevaḷ viyogabuddhie ja (heyabuddhie ja) pravartato te kharekhar parigrah nathī. māṭe pratyutpanna karmoday-upabhog gnānīne parigrah nathī (-parigraharūp nathī).
je anāgat upabhog te to kharekhar gnānīne vāñchhit ja nathī (arthāt gnānīne tenī vāñchhā ja nathī) kāraṇ ke gnānīne agnānamay bhāv je vāñchhā teno abhāv chhe. māṭe anāgat karmoday-upabhog gnānīne parigrah nathī (-parigraharūp nathī).
bhāvārthaḥatīt karmoday-upabhog to vītī ja gayo chhe. anāgat upabhoganī vāñchhā nathī; kāraṇ ke je karmane gnānī ahitarūp jāṇe chhe tenā āgāmī udayanā bhoganī vāñchhā te kem kare? vartamān upabhog pratye rāg nathī; kāraṇ ke jene hey
PDF/HTML Page 2220 of 4199
single page version
jāṇe chhe tenā pratye rāg kem hoy? ā rīte gnānīne je traṇ kāḷ sambandhī karmodayano upabhog te parigrah nathī. gnānī je vartamānamān upabhoganān sādhano bheḷān kare chhe te to pīḍā sahī shakātī nathī teno ilāj kare chhe-rogī jem rogano ilāj kare tem. ā, nabaḷāīno doṣh chhe.
have, gnānīne traṇe kāḷ sambandhī parigrah nathī em kahe chheḥ-
‘karmanā udayano upabhog traṇ prakārano hoy-atīt (gayā kāḷano), pratyutpanna (vartamān kāḷano) ane anāgat (bhaviṣhya kāḷano).’ bhūt, vartamān ne bhaviṣhya-em traṇ kāḷ chhe ne? tenī ā vāt kare chhe.
‘temān, pratham, je atīt upabhog te atītapaṇāne līdhe ja (arthāt vītī gayo hovāne līdhe ja) parigrahabhāvane dhārato nathī.’
juo, ā nirjarā adhikār chhe ne? emān jene nirjarā thāy chhe te dharmī kone kahīe-enī vāt chāle chhe. ahāhā...! jene andaramān sachchidānandasvarūp bhagavān ātmāno nirākuḷ ānand pragaṭ thayo chhe vā jene samyagdarshan-gnān-chāritrarūp nishchayaratnatrayanā pariṇām vā nishchay mokṣhamārga pragaṭ thayo chhe te samakitī dharmī chhe. ahāhā...! shuddha chaitanyasvarūpanā āshraye je ātmā nishchayaratnatrayarūp pariṇamyo chhe te ātmāne nishchayamokṣhamārga kahīe chhīe ane te sadbhūt vyavahāranay chhe. nirmaḷ paryāy chhe ne? tethī shuddharatnatrayarūp pariṇat ātmāne nishchayamokṣhamārga kahīe te sadbhūt vyavahāranay chhe, ane tyāre dayā, dān, vratādinā je pariṇām āve chhe tene nimittarūpe (vā sahachararūpe) jāṇavā te asadbhūt vyavahāranay chhe. tyān e vyavahāraratnatray chhe māṭe nishchayaratnatray pragaṭayun chhe em nathī arthāt vyavahāraratnatray kāī nishchayanun kartā nathī.
prashnaḥ– paṇ e nimitta kāraṇ to chhe ne? samādhānaḥ– hā; nimitta kāraṇ chhe. paṇ eno artha shun? ene asadbhūt vyavahāranayathī kāraṇ kahevāmān āve chhe. eno artha e ja thāy chhe ke te vāstavik-kharun kāraṇ nathī. tene kāraṇ mātra ārop āpīne kahevāmān āve chhe. jhīṇī vāt chhe bhāī! vyavahār samakit arthāt dev-guru-shāstranī shraddhāno rāg ane pañchamahāvratādinā pariṇāmano vikalpa-e badhun asadbhūt vyavahāranay chhe. eṭale ke te vāstavik kāraṇ nathī paṇ āropit kāraṇ chhe. te mokṣhamārgamān kāī-kiñchit paṇ-kāryakārī nathī.