Pravachan Ratnakar-Gujarati (simplified iso15919 transliteration). Gatha: 217 ; Kalash: 148-149.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 113 of 210

 

PDF/HTML Page 2241 of 4199
single page version

hun khāun’ evī pahelān je ichchhā hatī te rahī nahi kemake te vakhate to navī bījī ichchhā thaī jāy chhe. ām ichchhāno thambhāv ja nathī, te kṣhaṇe kṣhaṇe nāsh pāmī jāy chhe tyān vedakabhāv shun vede? badalātī-badalātī vāñchhānā prasaṅgamān vedakabhāv kone vede? aho! ā samayasāramān to gajab vāt chhe! kahe chhe-dhāryun to vedātun ja nathī tethī gnānīne vibhāvabhāvanun ichchhavāpaṇun nathī.

have kahe chhe-‘jo em kahevāmān āve ke...’ joyun? ā sāmāvāḷānī dalīl chhe te kahe chhe-ke ‘jo em kahevāmān āve ke kāṅkṣhamāṇ vedyabhāvanī pachhī utpanna thatā bījā vedyabhāvane vede chhe, to (tyān em chhe ke) te bījo vedyabhāv utpanna thayā pahelān ja te vedakabhāv nāsh pāmī jāy chhe; pachhī te bījā vedyabhāvane koṇ vede?’

juo, shun kahe chhe? ke je ichchhā karī hatī ke māre ā padārthane ā rīte bhogavavo te ichchhā bhogavavānā kāḷe to chālī gaī chhe tethī te ichchhā to vedāī nahi. to koī kahe chhe ke bījī ichchhā thāy chhe tene vede, bījā vedyabhāvane vede. paṇ kahe chhe-bhāī! em banavun shakay nathī. kem? kemake bījā vedyabhāvane vede te pahelān ja vedakabhāvano kāḷ- bhogavanārā bhāvano kāḷ chālyo jāy chhe. juo, e ja kahe chhe ke-‘to (tyān em chhe ke) te bījo vedyabhāv utpanna thayā pahelān ja te vedakabhāv nāsh pāmī jāy chhe.’ ahāhā...! bījī ichchhā thaī te pahelān ja je vedakano-anubhavavāno-bhogavavāno kāḷ hato te kāḷ to chālyo jāy chhe. to pachhī te bījī ichchhāne koṇ vede?

juo, pahelān em kahyun ke-bhogavavānī ichchhāno kāḷ thāy chhe tyāre vedakabhāvano-bhogavanārā bhāvano kāḷ hoto nathī ane vedakabhāv thāy chhe tyāre bhogavavānī ichchhāno kāḷ chālyo jāy chhe. have, bījī ichchhā (vedyabhāv) kare tyāre thāy chhe, parantu jyāre bījī ichchhā thāy chhe tyāre bhogavavāno bhāv-vedakabhāv-to chhe nahi, kemake bījī ichchhā utpanna thāy te pahelān ja vedakabhāv-bhogavavāno bhāv nāsh pāmī jāy chhe. have ām chhe tyān bījī ichchhāne-bījā vedyabhāvane koṇ vede? bījī ichchhā paṇ vedāyā vinā niṣhphaḷ ja vahī jāy chhe. māṭe, kahe chhe-jene antaramān ānandanī anubhūti chhe, svabhāvanun jene sahaj vedya-vedakapaṇun pragaṭ chhe tene vibhāvanā vedya-vedakabhāvanī ichchhā hotī nathī. ahā! āvī bahu sūkṣhma vāt bhāī! sūkṣhma paḍe paṇ satyārtha chhe prabhu!

bhāī! samyagdarshan ane samyaggnān koī alaukik chīj chhe! tenā vinā agnānī jeṭalān vrat ne tap kare te badhāy bāḷavratane bāḷatap chhe; kemake tyān jemano paraspar meḷ khāto nathī evā vibhāvabhāvo-vedya vedakabhāvo ūbhā chhe. jyāre gnānī to temane nirarthak jāṇī vedya-vedakabhāvonī bhāvanā ja karato nathī em ahīn siddha kare chhe.

ahāhā...! kāṅkṣhamāṇ (vāñchhānā bhāv) vakhate jene vedavānī ichchhā thaī chhe te


PDF/HTML Page 2242 of 4199
single page version

vastu nathī; ane jyāre vastu āvī-vedakabhāvano kāḷ āvyo tyāre vedavānī ichchhā nathī, vedavānī ichchhā chālī gaī chhe. pachhī vedakabhāv-vedanāro bhāv kone vede?

tyāre kahe chhe-bījā vedyabhāvane vede; bījī je ichchhā thaī tene vede. to kahe chhe-e sambhavit nathī kemake bījo vedyabhāv āve tyāre te vedakabhāv- bhogavanāro bhāv hato teno kāḷ chālyo gayo hoy chhe. tethī bījā vedyabhāvane-bījī ichchhāne koṇ vede? māṭe, agnānīnī ichchhā nirarthak ja chhe em siddha thāy chhe. ahā! āvī vāt vītarāganā shāsan sivāy bīje kayāny chhe nahi. juone! keṭalī chhaṇāvaṭ karī chhe?

have kahe chhe-‘jo em kahevāmān āve ke vedakabhāvanī pachhī utpanna thato bījo vedakabhāv tene vede chhe, to (tyān em chhe ke) te bījo vedakabhāv utpanna thayā pahelān ja te vedyabhāv viṇasī jāy chhe; pachhī te bījo vedakabhāv shun vede?’

shun kahyun? ke ‘ā vastune hun vedun’-evī vedyanī bījī ichchhā thaī tyāre pahelo vedakabhāv-bhogavavāno bhāv nathī, nāsh pāmī gayo hoy chhe; ane jyāre bījo vedakabhāv āve chhe tyāre bījā vedyabhāvano-vāñchhānā bhāvano nāsh thaī jāy chhe arthāt je bījī ichchhā thaī hatī te ichchhā rahetī nathī. ām kayāny meḷ khāto nathī. bhāī! ā to dhīme dhīme kahevāy chhe; samajāy eṭalun samajavun bāpu! ahāhā...! jain parameshvar bhagavān jineshvaradeve je dharmasabhāmān kahyun te svarūp ā chhe ane te santo jagat pāse jāher kare chhe. bhāī! tārā hitano panth ā chhe bāpā!

kahe chhe-‘te bījo vedakabhāv utpanna thayā pahelān ja te vedyabhāv viṇasī jāy chhe, pachhī te bījo vedakabhāv shun vede?’ eṭale ke je vakhate bījī ichchhā thaī tyāre jene vedavun chhe teno (pahelo) vedakabhāv nathī, bhogavavānā bhāvano kāḷ nathī; ane jyāre bījo vedakabhāv āvyo tyāre bījo vedyabhāv-vāñchhā karanāro bhāv raheto nathī, viṇasī gayo hoy chhe. ām chhe tyān bījo vedakabhāv kone vede? ā pramāṇe ichchhelun vedātun ja nathī em jāṇīne jene nityanī draṣhṭi thaī chhe evo gnānī anitya evā vibhāvabhāvanī ichchhā karato nathī.

prashnaḥ– paṇ gnānī ichchhā karato hoy tem dekhāy to chhe? uttaraḥ– bhāī! e to thaī jāy chhe, karato nathī. gnānīne ichchhānī ichchhā hotī nathī. e to je ichchhā thāy chhe teno jāṇanār ja rahe chhe.

e ja kahe chhe-ke ‘ā rīte kāṅkṣhamāṇ bhāvanā vedananī anavasthā chhe. te anavasthāne jāṇato gnānī kāī paṇ vāñchhato nathī.’


PDF/HTML Page 2243 of 4199
single page version

joyun? kāṅkṣhamāṇ bhāvanā vedananī arthāt ichchhāyelā bhāvanā vedananī anavasthā chhe, arthāt ichchhāyelā bhāvanā vedanano meḷ ja khāto nathī. aho! āchāryadevanī samajāvavānī koī adbhut shailī chhe! kahe chhe-ichchhāyelā bhāvane vedavāno koī meḷ ja khāto nathī. āvun jāṇato gnānī kāī paṇ vāñchhato nathī. bhāṣhā joī? ‘ज्ञानी न किञ्चिदेव कांक्षति’–gnānī kāī paṇ vāñchhato nathī. ‘एव’ pad chhe ne! matalab ke nishchayathī gnānī kāī paṇ vāñchhato nathī. eṭale ke ā lakṣhmī, strī, putra, parivār, ābarū, rājapad ke devapad ityādi mane ho-em kāī paṇ vāñchhato nathī. bhāī! āvun sūkṣhma chhe, chhatān samajāy evun chhe hon. have bhāvārtha kaheshe.

* gāthā 216ḥ bhāvārtha uparanun pravachan *

‘vedakabhāv ane vedyabhāvane kāḷabhed chhe. jyāre vedakabhāv hoy chhe tyāre vedyabhāv hoto nathī ane jyāre vedyabhāv hoy chhe tyāre vedakabhāv hoto nathī.’

juo, āmān pāchhun vedak pahelān ne vedyabhāv pachhī-em līdhun. e to mūḷ pāṭh chhe ne? enun anusaraṇ karyun chhe. jyāre ṭīkāmān vedya ane vedak-em līdhun chhe kāraṇ ke pahelān vedya ane pachhī vedakabhāv hoy chhe. āno khulāso pahelān thaī gayo chhe.

ahīn kahe chhe-vedakabhāv ane vedyabhāvane kāḷabhed chhe. arthāt anubhavavānā kāḷano ane ichchhānā kāḷano paraspar bhed chhe.

paṇ ā to bahun jhīṇun chhe. bhāī! ā to haḷave haḷave kahevāyun chhe. samajāy eṭalun samajavun bāpu! jhīṇun paḍe to upayog jhīṇo karīne vichāravun. are! eṇe kadī sāmbhaḷ‌yuny nathī pachhī nityasvabhāvamān te kayānthī jāy? ahā! ene kāṅkṣhā nām ichchhāno nāsh kem thāy? karavānun to ā samajavānun chhe prabhu! paṇ are! anantakāḷamān te ā samajyo nathī! mokṣhamārgaprakāshakamān āve chhe ke-nishchayane (shuddha chaitanyasvarūpane) samajavāno kāḷ āvyo tyāre nishchayane (shuddha ātmāne) mānyo nahi ane teno vyavahāramān-rāgamān kāḷ vahī gayo. ahā! rāganī mandatānā prayatna vaḍe vyavahāramān -rāgamān eno kāḷ vahī gayo. ahā! rāganī mandatānā-dayā, dān, vrat ādinā vikalpanī āḍe ene nishchay (shuddha chaitanyasvarūp) samajavāno kāḷ āvyo ja nahi! khūb gambhīr vāt chhe bhāī!

paṇḍitapravar shrī ṭoḍaramalajīnā samayamān ek bra. rāyamalajī thaī gayā chhe, temaṇe lakhyun chhe ke-dev-guru-shāstra, dayā, dān, vrat, tap, shīl, sanyam, pūjā, bhakti ityādi viṣhe je pariṇām chhe te par taraphanā valaṇavāḷā mand kaṣhāyanā pariṇām chhe. tathā chha dravya, sāt tattva, nav padārtha, guṇasthān-mārgaṇāsthān ityādi vishe chintavan


PDF/HTML Page 2244 of 4199
single page version

kare te ethīy visheṣh mandakaṣhāyanā pariṇām chhe. vaḷī dravya-guṇ-paryāyanā vichāramān upayogane lagāve to adhik-adhik mandakaṣhāyanā param shuklaleshyānā pariṇām thāy. mandakaṣhāyanī apekṣhāe sūkṣhma letān letān ṭheṭh ‘hun ek gnāyakabhāv chhun’-evo sūkṣhma vikalpa paṇ mandakaṣhāyanā pariṇām chhe, paṇ te akaṣhāyabhāv nathī. bhāī! kaṣhāyabhāvanā āshraye akaṣhāyabhāv-vītarāgabhāv na pragaṭe. jyān sudhī andar ‘hun ek gnāyakabhāv chhun’ evo paṇ vikalpa chhe tyān sudhī tene svano āshray nathī ane svanā āshray vinā, svamān abhedarūp pariṇaman thayā vinā vītarāgatā ke samyagdarshan thatun nathī. paṇḍit shrī ṭoḍaramalajīkr̥ut mokṣhamārgaprakāshakamān paṇ āno khulāso chhe. ahā! chhatān ā agnānīo kem mānatā nahi hoy? are prabhu! tun shun kare chhe ā? bhāī! tārī draṣhṭine meḷ na khāy māṭe satyane uḍāvī de chhe? bhāī! enun phaḷ bahu ākarun chhe hon. vyavahāranā-rāganā pakṣhane līdhe anantakāḷ prabhu! tāro sansāranī rajhaḷapaṭṭīmān-duḥkhamān gayo chhe.

ahīn bhāvārthamān shrī jayachandajī kahe chhe-‘jyāre vedakabhāv hoy chhe tyāre vedyabhāv hoto nathī ane jyāre vedyabhāv hoy chhe tyāre vedakabhāv hoto nathī. jyāre vedakabhāv āve chhe tyāre vedyabhāv viṇasī gayo hoy chhe; pachhī vedakabhāv kone vede? ane jyāre vedyabhāv āve chhe tyāre vedakabhāv viṇasī gayo hoy chhe; pachhī vedakabhāv vinā vedyane koṇ vede? māṭe have kahe chhe-‘āvī avyavasthā jāṇīne...’ joyun? gnānī pote jāṇanār ja rahe chhe. ā siddhānt chhe ke gnānī jāṇanār ja rahe chhe. kahe chhe-‘āvī avyavasthā jāṇīne gnānī pote jāṇanār ja rahe chhe, vāñchhā karato nathī.’ āvī vāt chhe.

ānī spaṣhṭatā to thaī gaī chhe. ahīn shun kahe chhe? ke vedakabhāv eṭale vedavāno- bhogavavāno bhāv. par padārthanā lakṣhathī vedavāno bhāv te vedakabhāv chhe, ane vedya eṭale vāñchhā karanāro bhāv, arthāt āne hun bhogavun evī ichchhā karanāro bhāv te vedyabhāv chhe. ahīn kahe chhe-te bannene kāḷabhed chhe. banneno meḷ khāto ja nathī. koī paṇ sāmagrīnī- strī, paisā, makān ādinī vāñchhā thaī te vedyabhāv. te vedyabhāvanā kāḷe te vastu hotī nathī. vastu jo hoy to vāñchhā shun kām thāy? eṭale ichchhānā kāḷe bhogavavāno kāḷ hoto nathī. ane jyāre vastu āve ane bhogavavāno kāḷ hoy tyāre ichchhā chālī gaī hoy chhe. pachhī vedakabhāv kone vede? ā pramāṇe vedyabhāvanā vedananī anavasthā chhe, māṭe gnānī jāṇanār ja rahe chhe paṇ vāñchhā karato nathī.

shun kahe chhe? ke gnānīne vedya-vedakabhāv hoto nathī. kem? kemake jenī draṣhṭi dhruv svabhāv ek chaitanyabhāv upar paḍī chhe te atyant nāshavān evā vikārabhāvanī vāñchhā ane tenā vedananī vāñchhā kem kare? ahāhā...! koī samyagdraṣhṭine 96 hajār strī hoy


PDF/HTML Page 2245 of 4199
single page version

chhatāny kahe chhe ke-tene vibhāvabhāvano vedya-vedakabhāv nathī. dharmīne to svabhāvabhāvanī draṣhṭi hovāthī svabhāvanī ekāgratānun vedya-vedakapaṇun hoy chhe. ahāhā...! vedavāyogya pote ane vedavāno bhāv paṇ pote. ahīn je vedya-vedakanī vāt chhe e to vibhāvanā vedya- vedakanī vāt chhe. ahāhā...! svarūpano-nityānandasvarūp bhagavān ātmāno jene sparsha thayo te...

prashnaḥ– sparsha thayo eṭale shun? uttaraḥ– sparsha thayo eṭale bhagavān ātmā prati jhukāv thayo. kharekhar paryāy kāī dravyane sparshatī nathī. paryāy to paryāyarūp rahīne dravyanān shraddhān-gnān kare chhe, paṇ te kāī dravyamān bhaḷī jaīne tenān shraddhān-gnān karatī nathī, ane dravya paṇ pote paryāyamān āvatun nathī; parantu paryāyamān dravya sambandhīnun-dravyanā sāmarthyanun gnān ne shraddhān āve chhe. ā pramāṇe ahāhā...! jene nityānandasvarūp bhagavān ātmānān gnān-shraddhān thayān chhe te dharmīne vāñchhā-āne hun bhogavun, vā mane ā ho-evī vāñchhā thatī nathī; kemake vāñchhānā kāḷane ane je vāñchhayun chhe tenā bhoganā-sāmagrīne bhogavavānā-kāḷane bhed chhe, beno meḷ thato nathī. samajāṇun kāī...?

ājakāl sāmayikomān charchā āve chhe ke-nimitta akiñchitkar chhe; māṭe, peṭrolathī moṭar chāle chhe em nathī. bhāī! ā vāt bhale shāstramān na nīkaḷe, paṇ nyāy to āvo nīkaḷe chhe ke nahi? pahelān āvo dākhalo na hato eṭale shāstramān maḷe nahi, parantu tattva to ām chhe ke nahi? peṭrolathī moṭar chāle nahi kemake peṭrol bhinna chīj chhe ne paramāṇunī gati bhinna chīj chhe. bhinna chīj bhinnanun kārya kem kare? hā, nimitta ho, paṇ upādānamān te kārya kare chhe vā vilakṣhaṇatā pedā kare chhe em chhe nahi. bhāī! ek dravya bījā dravyanun kārya kare nahi e to achalit siddhānt chhe. jo nimitta paramān-upādānamān kārya kare to nimitta rahe ja nahi. māṭe nimitta paramān akiñchitkar chhe e yathārtha chhe.

prashnaḥ– āp kaho chho ke peṭrolathī moṭar chāle chhe em nathī, paṇ jovāmān to em āve chhe ke-moṭar peṭrolathī chāle chhe, peṭrol na hoy to te na chāle.

uttaraḥ– are bhāī! tun sanyogane ja jue chhe. paṇ rajakaṇanī-skandhamān je rajakaṇo chhe te pratyek rajakaṇanī-paryāy te kāḷe (gatinā kāḷe) svakāḷe svatantra potāthī thāy chhe. āvun ja svarūp chhe. māṭe, moṭaranī gati peṭrolathī thāy chhe em chhe nahi. (moṭaranī sthitinā kāḷamān paṇ rajakaṇonun evun ja sthitirūp svatantra pariṇaman hoy chhe). vāt to ā kharī chhe. ā to tattvanun svarūp samajāvavā dākhalo āpyo chhe.


PDF/HTML Page 2246 of 4199
single page version

juo, agnithī pāṇī garam thatun nathī, kemake agni chhe te bhinna chīj chhe ne pāṇī chhe te bhinna chīj chhe. ām hotān agnithī pāṇī kem garam thāy? pratyek dravyano svakāḷ chhe ane te svatantrapaṇe kartā thaīne te te paryāyane kare chhe. temān anya vastu nimitta ho, paṇ te nimitta dharmāstikāyavat chhe arthāt nimitta upādānamān kāī kare chhe em nathī. bhāī! ā vāt akṣhare-akṣhar satya chhe, param satya chhe.

ahīn kahe chhe-jyāre vedakabhāv hoy chhe arthāt sāmagrīne bhogavavāno kāḷ hoy chhe tyāre vedyabhāv-vāñchhā karanāro bhāv hoto nathī; ane jyāre vedyabhāv-vāñchhāno kāḷ hoy chhe tyāre vedakabhāv-bhogavavāno kāḷ hoto nathī; ichchhānā kāḷe anubhavano kāḷ hoto nathī.

juo, nemināth bhagavāne snān karyā pachhī ek vār shrīkr̥iṣhṇanī rāṇī rūkamaṇine kahyun ke-kapaḍān dhoī nākho. tyāre rūkamaṇie kahyun-ame kāī tamārī strī nathī te tame hukam karo ne ame kapaḍān dhoī nākhīe. evun hoy to paraṇī jāo ne! ām vātachīt karatān karatān paraṇavānun khūb kahyun tyāre bhagavāne ‘om’-em kahyun. shun? hā, em nahi, paṇ ‘om’-eṭale ke svīkāravānī vr̥utti āvī. teo to samakitī hatā. eṭale ā laun ne ā bhogavun-em kartābuddhi kayān hatī? paṇ lagnanī hā pāḍī eṭale sādhāraṇ (asthiratānī) vr̥utti-vāñchhā āvī. have vāñchhā āvī tyāre vedakabhāv nathī, ane jyāre lagna karavā gayā ane jyān pashune joyān tyān thayun ke ā shun? amārā lagna prasaṅgathī ā prāṇīono vadh? ām je vr̥utti-ichchhā hatī te rahī nahi. joyun? lagna karavā gayā paṇ ‘sārathi! rath pāchho hāṅk’-em kahyun. to vr̥utti thaī tyāre vedakabhāv lagnaprasaṅg nahoto ane lagnaprasaṅg āvyo tyāre vr̥utti viṇasī gaī. pachhī to ekadam potāne vairāgya thaī gayo.

juo, ā to tīrthaṅkar ane traṇ gnānanā dhaṇī hatā, chhatān āṭalān varṣha gr̥uhasthāshramamān rahyā; kemake em kāī tarat chāritrapad āvī jāy evun thoḍun chhe? bhagavān r̥uṣhabhadeve paṇ 83 lākh pūrva samakitamān gāḷ‌yān hatān. bhagavān mahāvīre paṇ samakitamān trīs varṣha gāḷ‌yān hatān, ane pachhī bār varṣha dīkṣhāmān (munidashāmān) gāḷ‌yān hatān, trīs varṣha temane arihantadashā rahī ane pachhī 72 varṣhe mokṣha pāmyā.

prashnaḥ– paṇ samyagdraṣhṭie chāritra ne tyāgano mārag to grahaṇ karavo joīe ne? uttaraḥ– hā; parantu bhāī! kyo tyāg? rāganā tyāgano mārag to andar chhe ane te samakitīne samakitanī sāthe ja abhiprāyamān andar pragaṭ thayo chhe. ane asthiratānā tyāgano mārag (chāritra) to andar sthiratānā abhyās vaḍe tenā


PDF/HTML Page 2247 of 4199
single page version

svakāḷe pragaṭ thāy chhe. bākī bahārano tyāg e kāī vāstavik mārag nathī.

juo, ā bhāv (vibhāvabhāvanun vedya-vedakapaṇun) shrī nemināth bhagavānane lāgu na paḍe. ā to nyāy darshāvyo chhe. bākī je vr̥utti āvī tenā paṇ teo to gnātā ja chhe, kartā nahi. ahāhā...! jarā vr̥utti āvī ne lagnanī hā pāḍī topaṇ teo to te vr̥uttinā gnātā ja chhe. samajāṇun kāī...?

ahīn to gnānīne vedya-vedakabhāvanī-vibhāvabhāvonī bhāvanā hotī nathī em vāt chhe. kem hotī nathī? kemake vedyabhāv ne vedakabhāvane kāḷabhed chhe, beno koī meḷ nathī. koī māno na māno, mārag to āvo chhe. bāpā! paṇḍit shrī dīpachandajīe bhāvadīpikāmān kahyun chhe ke-

atyāre āgam pramāṇe je samyakshraddhān joīe te kayāny mane dekhātun nathī. tem ja samyak shraddhān-samyagdarshan ām ja thāy em prarūpaṇā karanāro koī vaktā paṇ dekhāto nathī. be vāt.

vaḷī jo hun samyagdarshananī-nishchayanī vāt karavā jāun chhun to sīdhun moḍhe koī sāmbhaḷatun nathī. traṇ vāt.

tethī hun ā lakhī jāun chhun ke-mārag to ā ja chhe bhāī! 2pa0 varṣha pahelān dīpachandajī ām lakhī gayā chhe. pahelān karatān atyāre kāīk pher chhe; kemake ā jīv (pū. gurudevano jīv) amuk jātanun (tīrthaṅkaranun) dravya chhe ne? tethī tene tevī jātanā visheṣh puṇyano yog chhe. to kahīe chhīe ke mārag to āj chhe ke jemān samyagdarshan pradhān chhe. māṭe he bhāī! pratham samyagdarshan pragaṭ kar; potānā svarūpano svānubhav karīne nirṇay kar.

‘जदि दाएज्ज पमाणं’–em pāñchamī gāthāmān chhe ne? ahāhā...! pāñchamī gāthāmān āchārya kundakund kahe chhe ke hun ekatva-vibhakta ātmāne mārā nij vaibhavathī batāvun chhun ane jo hun batāvun to tun anubhavathī pramāṇ karaje. mātra ‘hā pāḍ’ em nahi, paṇ svānubhavathī pramāṇ karaje em kahe chhe. ahāhā...! shun digambar santonī vāṇī! ane temān paṇ shrī kundakundāchārya!!!

prashnaḥ– āp ekalā kundakundāchāryane mānavā jasho to bījā āchāryonun balidān thaī jashe?

samādhānaḥ– are bhāī! tun shun kahe chhe ā? shun āno artha ām thāy? bhāī! jem kundakundanī vāṇī chhe tem anya munivaronī vāṇī paṇ satyārtha chhe. parantu bhāī! jenī vāṇīthī pratyakṣha upakār bhāse teno mahimā antaramān visheṣh āve chhe. bhagavān kundakundanī vāṇīmān thoḍā shabde apār gāmbhīrya ane spaṣhṭatā bhāsyān to


PDF/HTML Page 2248 of 4199
single page version

temanā prati ahobhāv-bhaktibhāv jāgyo. (emān bījā munivaro prati abhaktino kayān savāl chhe?)

juone, darshanasāramān shrī devasenāchārye shun lakhyun chhe? ke ‘shrī sīmandharasvāmī pāsethī maḷelā divyagnān vaḍe shrī padmanandīnāthe (shrī kundakundāchāryadeve) bodh na āpyo hot to, munijano sāchā mārgane kem jāṇat?’ lyo, āthī shun devasenāchāryanī paramparāmān bījā samartha guruvaro-munivaro hatā ja nahi evo artha thāy chhe? evo artha na thāy bhāī!

atyāre to keṭalāk agnānīo ṭīkā kare chhe ke bhagavān kundakundāchārya shrī sīmandhar paramātmā pāse gayā hatā e vāt sammat karavā yogya nathī. tyānthī (shrī sīmandhar bhagavān pāsethī) vāṇī laīne pāchhā ahīn āvyā ane bodh karyo e vāt sāchī nathī em koī koī kahe chhe. paṇ bhāī! āchārya devasen to ā kahe chhe ke-bhagavān! āp sīmandhar paramātmā pāse jaīne āvī vāṇī na lāvyā hot to munijano satyārtha dharma kem pāmat? māṭe yathārtha vāt samajavī joīe.

ahīn kahe chhe-jyāre vedyabhāv hoy chhe tyāre vedakabhāv hoto nathī ane jyāre vedakabhāv āve chhe tyāre vedyabhāv viṇasī gayo hoy chhe; pachhī vedakabhāv kone vede? bhāṣhā sādī chhe paṇ bhāv to eṇe samajavo chhe ne!

paṇ āp samajāvo tyāre samajīe ne? em nathī bhāī! jenī jyāre lāyakāt hoy tyāre te samaje chhe. paṇ e to āpe upādānanī vāt karī. vāt em ja chhe prabhu! ‘tun pramāṇ karaje’-em (gāthā pa mān) na kahyun? matalab ke tun tārāthī (svānubhavathī) pramāṇ karaje em kahyun chhe. samajāṇun kāī...?

vaḷī kahe chhe-ane jyāre vedyabhāv āve chhe, arthāt have jyāre bījī vāñchhāno kāḷ āve chhe tyāre vedakabhāv viṇasī gayo hoy chhe arthāt tyāre anubhavano kāḷ hoto nathī; to pachhī vedakabhāv vinā vedyane koṇ vede?

‘āvī avyavasthā jāṇīne...’ joyun? ṭīkāmān ‘anavasthā’ arthāt kayāny meḷ khāto nathī-em hatun. ahīn bemān avyavasthā chhe em kahyun. ahāhā...! ‘āvī avyavasthā jāṇīne gnānī pote jāṇanār ja rahe chhe, vāñchhā karato nathī.’

to gnānīne paṇ ichchhā to thaī āve chhe? hā; thaī āve chhe, paṇ ‘ā mane hajo,’ ‘āne hun bhogavun’-em ekatva gnānīne nathī. mātra sādhāraṇ vr̥utti uṭhe chhe ane tenā paṇ te jāṇanār ja chhe. te paṇ


PDF/HTML Page 2249 of 4199
single page version

ichchhākāḷe ichchhānī hayātī chhe māṭe ene jāṇe chhe emey nahi. e to svane ane parane- ichchhāne jāṇatī gnānanī paryāy svaparaprakāshakarūpe svataḥ pariṇame chhe. ahāhā...! gnānīne sva ane parane jāṇatun gnān potāne potāthī pragaṭ thayun hoy chhe. gnānī kāī rāgamān tanmay thaīne (rāgane) jāṇe chhe em nathī, e to rāgane pr̥uthak parasvarūpe ja jāṇe chhe. āvo jhīṇo mārag bāpu! lokone bichārāone mūḷ māraganī khabar na maḷe eṭale bahāranān vrat, tap, bhakti ne pūjā ityādi laīne besī jāy paṇ bhāī! e to badhā rāganā-shubharāganā prakār chhe, e kāī dharma nathī vā e vaḍe dharma pamāshe em paṇ nathī.

ahāhā...! kahe chhe-‘āvī avyavasthā jāṇīne...’ shun avyavasthā? ke vāñchhākāḷe vedakano kāḷ nathī ane vedakano kāḷ āve tyāre vāñchhāno kāḷ raheto nathī, vītī gayo hoy chhe, bījo kāḷ thaī gayo hoy chhe. ā rīte ‘avyavasthā jāṇīne gnānī pote jāṇanār ja rahe chhe.’ joyun? je vr̥utti thaī āvī teno gnānī jāṇanār ja rahe chhe. tathā tene bhogavavānā kāḷe jarī vedan thayun teno paṇ te jāṇanār ja rahe chhe. chhatān (gnānanī apekṣhāe) bhogavavānā kāḷe je rāg thayo eṭalun duḥkh paṇ avashya chhe. draṣhṭi ane draṣhṭinā viṣhayanī apekṣhāe to gnānī teno gnātā ja chhe. parantu draṣhṭinī sāthe je gnān chhe te gnānanī apekṣhāe tene kiñchit rāganun-duḥkhanun vedan chhe. gnānī paṇ te pramāṇe potāne duḥkhanun vedan chhe em jāṇe chhe.

ahā! janma-maraṇanā duḥkhathī mukta thavāno āvo mārag! jenā phaḷamān ‘sādi anant anant samādhi sukhamān’ anant anant sukhanī samādhi pragaṭ thāy te mārag bhāī! alaukik chhe. ane temāny aho! samyagdarshan!! (apūrva alaukik!) te samyagdarshananī sāthe samyaggnān ane svarūpācharaṇano-chāritrano ansh paṇ hoy chhe. anantānubandhīno abhāv hovāthī svarūpācharaṇ-svarūpamān jarī sthiratāno ansh-hoy chhe parantu tene chāritra nām apāy em nahi. deshachāritra ke sakalachāritra-em chāritra nām pāḍīe evun chāritra tyān chhe em nahi.

shrāvakapaṇun e ḍhīlāpaṇun chhe. paṇ jyān puruṣhārtha ugratā dhāraṇ kare chhe tyān ekadam chāritra aṅgīkār kare chhe. ‘णमो सिद्धाणं’–em kahīne tīrthaṅkaro chāritra athavā svarūpanī līnatā aṅgīkār kare chhe, shuddhopayoganī sthiratā aṅgīkār kare chhe.

atyāre vaḷī koī kahe chhe ke-shuddhopayog to atyāre chhe ja nahi, shubhopayog ja chhe.

are bhāī! jo shuddhopayog nathī to sva-anubhūti ja nathī, kemake chothe guṇasthāne je anubhūti thāy chhe te shuddhopayogamān ja thāy chhe. tethī jo shuddhopayog na


PDF/HTML Page 2250 of 4199
single page version

hoy to, e artha thayo ke tyān chothun guṇasthān ja nathī; chhaṭhṭhun to kayāny rahyun, shuddhopayog vinā to chothun guṇasthāney nathī. ahā! paṇ agnānīne kayān javābadārīthī vāt karavī chhe? ene to vādavivād karavo chhe. paṇ bhāī! vādavivādathī kāī sādhya nathī. samajāṇun kāī...?

have kahe chhe-‘ahīn prashna thāy chhe ke-ātmā to nitya chhe tethī te banne bhāvone vedī shake chhe; to pachhī gnānī vāñchhā kem na kare?’

juo, ā sāmā (shiṣhya) vatī pote ne pote bhāvārthakār prashna uṭhāve chhe. shun kahe chhe? ātmā pote to nitya chhe; eṭale ke vāñchhākāḷey ātmā chhe ane bhogavavānā kāḷey te chhe. tethī te banne bhāvone vedī shake chhe. temān harakat kayān chhe? ātmā nitya hovāthī te nitya je pramāṇe ichchhe chhe tene te pramāṇe bhogave chhe. temān vāndho shun āvyo ke gnānī vāñchhā na kare?

ā prashnanun rūp samajāy chhe? shun kahe chhe? ke tame jyāre em kaho chho ke vāñchhāno kāḷ ane bhogavavāno kāḷ-te banne bhinna chhe; bannene kāḷabhed chhe tethī beno meḷ khāto nathī. paṇ ame kahīe chhīe ke ātmā to nitya chhe, tethī vāñchhā kāḷe paṇ ātmā chhe ane bhogavavā kāḷe paṇ ātmā to mojūd chhe. te kāraṇe tene vedya-vedakabhāv thāy temān vāndho shun chhe? vedya-vedakabhāv kṣhaṇik bhale ho, paṇ ātmā chhe e to nitya ja chhe. pratyek paryāyakāḷe ātmā to nityapaṇe chhe ja. tethī te banne bhāvone vedī shake chhe, em ke ichchhelun vedī shake chhe. ane jo em chhe to gnānī vāñchhā kem na kare? āvo prashna ūṭhāvīne paṇḍit shrī jayachandajī samādhān kare chhe.

tenun samādhānaḥ– ‘vedya-vedakabhāvo vibhāvabhāvo chhe, svabhāvabhāv nathī, tethī teo vināshik chhe;...’

vedya-vedak bhāvo vibhāvo eṭale vikārī bhāvo chhe. eṭale vikārī bhāvanun karavun ne bhogavavun dharmīne hotun nathī. nitya hovā chhatān-kāyam rahenāro hovā chhatān -vikāranī vāñchhāno ane bhogavavānā kāḷano paṇ dharmī gnātā ja chhe ane ā rīte (anitya bhāvothī bhinna) te nitya chhe. jhīṇī vāt chhe bhāī!

‘vedya-vedak bhāvo vibhāvabhāvo chhe,’ jyāre je nitya chhe e to svabhāvabhāv chhe; arthāt nitya je ātmā chhe e to svabhāvabhāvathī nitya chhe. jyāre vibhāvabhāvo chhe e anitya ja chhe, tathā teo svabhāvabhāv nathī. pahelān ṭīkāmān āvī gayun ne ke -‘gnānī to, svabhāvabhāvanun dhruvapaṇun hovāthī ṭaṅkotkīrṇa ek gnāyakabhāvasvarūp nitya chhe.’ ahā! gnānī ā rīte nitya chhe em kahyun chhe, paṇ je je paryāy āve chhe


PDF/HTML Page 2251 of 4199
single page version

tyān tyān tene bhogavavā kāḷe te nitya chhe (tenāthī te sahit chhe.) em kayān kahevun chhe? e to ek gnāyakabhāv-svabhāvabhāvapaṇāne līdhe nitya chhe. bhāī! ātmā nitya chhe, nitya chhe māṭe te beyamān (vedya-vedak bhāvomān) rahī shake chhe em tun kahe chhe, paṇ ame kahīe chhīe ke e to trikāḷī dhruv gnāyakabhāvapaṇāthī-svabhāvabhāvapaṇāthī nitya chhe paṇ vibhāvik paryāyathī te nitya chhe em kayān chhe? em chhe nahi.

shun kahyun e? ke gnānī ek gnāyakasvabhāvabhāvapaṇāthī nitya chhe, paṇ vibhāvabhāvarūp paryāyathī nitya chhe em nathī. tethī svabhāvabhāvanī nityatānā kāraṇe kṣhaṇik ane kāḷabhed utpanna thatā te vibhāvone gnānī utpanna karato nathī ane bhogavatoy nathī. āvī vāt!

kahe chhe-vedya-vedak bhāvo vibhāvabhāvo chhe, ‘svabhāvabhāv nathī.’ joyun? gnānī to akhaṇḍ ek gnāyakabhāvanā dhruvapaṇāthī nitya chhe, arthāt tenī draṣhṭimān to akhaṇḍ ek gnāyakabhāvapaṇe ātmā nitya chhe paṇ vibhāvabhāvathī-paryāyabhāvathī nitya chhe em kayān chhe? vibhāvabhāvo chhe e to kṣhaṇavināshī anitya chhe. māṭe te kṣhaṇik vibhāvanī ichchhānā kāḷe ne bhogavavānā kāḷe-emān gnāyakapaṇe nitya evo ātmā chhe em chhe nahi. have ā samajāy nahi eṭale bichārā agnānīo upavāsādi kare ne bahāranā tyāg-grahaṇ kare paṇ svarūpanā bhān vinā emān dharma kayānthī thāy?

prashnaḥ– shrī kundakundāchārye paṇ tyāg-grahaṇ to karyo hato? samādhānaḥ– e kayo tyāg bāpu! e kāī vastrādi tyāgyān ne vratādi laī līdhān eṭale tyāg thaī gayo? em nathī bhāī! e to samakitīne ke pāñchamā guṇasthānavāḷāne vratano vikalpa āve chhe, hun vrat laun em ene thāy chhe, paṇ andaramān jyāre te draḍhapaṇe svāshray-svano āshray kare chhe tyāre tene chāritranī-traṇ kaṣhāyanā tyāganī-vītarāgatānī ne ānandanī pariṇati pragaṭ thāy chhe ane te tyāg-grahaṇ chhe. samajāṇun kāī...? vratanā vikalpa līdhā māṭe andar chāritra pragaṭ thaī jāy chhe shun em chhe? em nathī. rājavārtikamān dākhalo āpyo chhe ke-andaramān mātra samakit ja chhe ane dravyaliṅg līdhun. paṇ andaramān āshray adhik thayo nahi, puruṣhārtha visheṣh thayo nahi te kāraṇe pāñchamun ke chhaṭhṭhun guṇasthān pragaṭayun nahi. bījī rīte kahīe to svano āshray āve tyāre chāritra pragaṭ thāy chhe paṇ vratano vikalpa chhe māṭe chāritra āve chhe em chhe nahi.

bhāī! vītarāg mārgamān chārey anuyoganun tātparya vītarāgatā kahyun chhe. (juo pañchāstikāy gāthā 172). to vītarāg shāsananun koī paṇ kathan-chāhe te vrat sambandhī ho, paryāy sambandhī ho, vibhāv sambandhī ho, ke shuddha dravya sambandhī ho-te


PDF/HTML Page 2252 of 4199
single page version

sarvanun tātparya vītarāgatā ja chhe. tevī rīte kṣhaṇe kṣhaṇe paryāy kramabaddha svakāḷe pragaṭ thāy chhe evun kathan āve tenun tātparya paṇ vītarāgatā ja chhe. paṇ vītarāgatā pragaṭe kayāre? ke shuddha trikāḷī dravyano āshray le tyāre. bhāī! chāre anuyogamānthī je je vāṇī āve tenun rahasya vītarāgatā chhe em temānthī kāḍhavun joīe, ane vītarāgatā svanā āshraye ja pragaṭ thāy chhe, māṭe chāre anuyogamān ek svanā āshrayanun ja kathan chhe em samajavun joīe. ahāhā...! sva-sanmukh thavun e ja vītarāganī vāṇīno sār chhe.

ahīn kahe chhe-‘vedya-vedak bhāvo vibhāvabhāvo chhe, svabhāvabhāv nathī, tethī teo vināshik chhe; māṭe vāñchhā karanāro evo vedyabhāv jyān āve tyān sudhīmān vedakabhāv (bhogavanāro bhāv) nāsh pāmī jāy chhe, ane bījo vedakabhāv āve tyān sudhīmān (pahelo) vedyabhāv nāsh pāmī jāy chhe; e rīte vāñchhit bhog to thato nathī. tethī gnānī niṣhphaḷ vāñchhā kem kare?’ jenān phaḷ na āve arthāt je nirarthak-niṣhphaḷ jāy evī vāñchhā gnānī kem kare? na kare em kahe chhe. gāthā bahu ūñchī chhe. tene dhīrajathī samajavī joīe.

ahāhā...! vāñchhit vedātun nathī, pachhī gnānī niṣhphaḷ vāñchhā kem kare? na kare. e to kahevāī gayun ke gnānī nij svarūpane-nityānand prabhu ātmāne-vede chhe. ātmā ja vedya chhe ane ātmā ja tene vedak chhe. arthāt pote ja vedavāyogya chhe ane pote ja ānandano vedanāro chhe. vikāranun karavun ane vedavun-e bey gnānīne nathī, gnānīne to enun mātra jāṇavun chhe. ahīn to draṣhṭi ane dravyanī apekṣhāe vāt chhe ne? bākī jyāre gnān apekṣhāe vāt le tyāre em chhe ke-je rāg thāy chhe te potāthī thayo chhe ane pote teno bhoktā chhe-em gnānī jāṇe chhe. bhāre vāt thaī.

ek kor kahe ke samyagdraṣhṭine bandh thato nathī ane bījī kor kahe ke dashamā guṇasthān sudhī tene rāg chhe, ane chha karma paṇ bāndhe chhe!!! ā kevun!

bhāī! e to draṣhṭi ane draṣhṭino viṣhay abhed nirvikalpa vastu chhe. tethī svabhāv ane svabhāvanī draṣhṭithī varṇan hoy tyān em āve ke dharmīne svabhāvabhāv vyāpak ane vartamān svabhāvaparyāy tenun vyāpya chhe; paṇ vikārī paryāy svabhāvanun vyāpya nathī. tethī svabhāvanī draṣhṭimān dharmīne rāg ne rāgajanit bandh nathī em kahyun. parantu je kāḷe draṣhṭi thaī chhe te ja kāḷe gnān paṇ sāthe chhe ne? draṣhṭimān to ekalo abhed nirvikalpa (svabhāv) chhe, ane draṣhṭi paṇ nirvikalpa chhe; paṇ gnān te kāḷe bene (abhed ane bhedane) jāṇe chhe. to te kāḷe pragaṭ thayelun gnān em jāṇe chhe ke-paryāyamān jeṭalo (asthiratāno) rāg chhe te potānun pariṇaman chhe ane pote teno kartā chhe.


PDF/HTML Page 2253 of 4199
single page version

rāg karavā lāyak kartavya chhe em nahi, paṇ pariṇaman apekṣhāe gnānī teno kartā chhe. aho! ā bahu gambhīr vāt chhe!

ahāhā...! chid-chid-chid evo chidrūpasvarūp prabhu ātmā chhe. te ‘bhagavān’ chhe ne? ‘bhag’ nām gnān ne ānandanī lakṣhmī, ane ‘vān’ nām rūp-svarūp. gnān ne ānand jenun ‘vān’ nām svarūp chhe te ātmā chhe. ā nathī kahetā ke ā kāḷe vāne chhe ne ā dhoḷe vāne chhe? e vān to bhāī! sharīrano bāpā! to ātmā kayā vāne chhe? to kahe chhe-ātmā ‘bhagavān’ chhe, arthāt gnān ne ānand jenun rūp chhe te ātmā chhe. ahāhā...! āvo ātmā jenā anubhavamān āvyo te (gnānī), vāñchhit bhog thato nathī tethī, niṣhphaḷ vāñchhā kem kare?

have ek kor chakravartī roj so-baso kanyāo paraṇe ane evī rīte 96 hajār rāṇīonā vr̥undamān rahe ane bījī kor em kahevun ke te niṣhphaḷ vāñchhā kem kare? to āvun kem mānavun?

samādhānaḥ– are bhāī! tane khabar nathī bāpu! e to jarī (asthiratāno) lagna karavāno vikalpa chhe tene te jāṇe chhe ane vikalpanā bhogavavānā kāḷe paṇ, tenā gnānanī paryāy te ja prakāranī svaparaprakāshakapaṇe pragaṭ thāy chhe tethī, tene (bhogavavānā vikalpane) paṇ te jāṇe ja chhe. sāmagrī mane (mārī) ho evun ene kayān chhe? ene to ṭaṅkotkīrṇa ek gnāyakabhāv hovāthī vikalpone te mātra jāṇe ja chhe, vikalponun karavāpaṇun ke bhogavavāpaṇun tene hotun nathī. āvī vāt chhe.

have kahe chhe-‘jyān manovāñchhit vedātun nathī...’ juo, saṅkṣhepamān vedya ne vedak em bey kahī dīdhun, bhāṣhā ṭūṅkī karī dīdhī. ‘manovāñchhit’-e vedya ane ‘vedātun nathī’-e vedak. ahāhā...! paṇḍit jayachandajīnī īṣhṭārthane kahenārī kevī vāṇī! ānun nām te paṇḍit! kahe chhe-‘jyān manovāñchhit vedātun nathī tyān vāñchhā karavī te agnān chhe.’ traṇ vāt karī-

1. vedak ane vedya bhāvo vibhāvabhāvo chhe, vināshik chhe. teo svabhāvabhāv nathī. 2. māṭe, gnānī tene kem kare? ane kem bhogave? 3. jyān manovāñchhit vedātun nathī tyān vāñchhā karavī te agnān chhe. ā to khūb gambhīr vāt chhe bāpā! tenī gambhīratāno kāī pār nathī.

*

PDF/HTML Page 2254 of 4199
single page version

have ā arthanun kaḷasharūp kāvya kahe chheḥ-

* kaḷash 147ḥ shlokārtha uparanun pravachan *

‘वेद्य–वेदक–विभाव–चलत्वात्’ vedya-vedakarūp vibhāvabhāvonun chaḷapaṇun (asthirapaṇun) hovāthī ‘खलु’ kharekhar ‘कांक्षितम् एव वेद्यते न’ vāñchhit vedātun nathī.

joyun? vedya-vedakarūp bhāvo vibhāvabhāvo chhe, karmanā udaye utpanna thatā viparīt - viruddha bhāvo chhe; ane teo chaḷ-asthir chhe, arthāt kṣhaṇik-vināshik chhe. asthir hovāthī te bey bhāvone meḷ-meḷāp nathī. vedya-vāñchhāno bhāv hoy tyāre vedakabhāvano kāḷ hoto nathī ane vedak thāy tyāre vedya-vāñchhāno bhāv raheto nathī, viṇasī jāy chhe, māṭe te beyane meḷ nathī. tethī kharekhar vāñchhit vedātun nathī. āvī vāt! tethī kahe chhe-

‘तेन’ māṭe ‘विद्वान किञ्चन कांक्षति न’ gnānī kāī paṇ vāñchhato nathī. ahīn vidvān eṭale gnānī kāī paṇ vāñchhato nathī em kahe chhe. vidvān eṭale ghaṇān shāstrono jāṇanār em nahi, paṇ vidvān eṭale gnānī tene kahīe jene nirmaḷānandasvarūp prabhu ātmānun gnān-shraddhān ane vedan pragaṭ thayun chhe. āvo vidvān kāī paṇ vāñchhato nathī em kahe chhe. ahāhā...! vāñchhe te vidvān shāno? jene rāgano ras chhe, rāganī vāñchhā chhe tene to bhagavān ātmā pratye dveṣh chhe, krodh chhe. ahīn kahe chhe-jene bhagavān ātmānī ruchi thaī chhe te vidvān chhe ane te kāī paṇ (rājapad, devapad, ādi) vāñchhato nathī.

gnānīne viṣhayomānthī sukhabuddhi uḍī gaī hoy chhe. juo, samakitī indra ekāvatārī chhe ane tene indrāṇī sahit kroḍo apsarāo chhe. paṇ tene emānthī sukhabuddhi ūḍī gaī chhe, tene to bhagavān ātmāmān sukhabuddhi pragaṭ thaī chhe, tethī tene vartamān je kiñchit rāganī vr̥utti chhe tene te mātra jāṇe ja chhe. ahāhā...! paryāyamān kiñchit āsakti hoy chhe teno gnānī mātra gnātā ja chhe, kartā nathī, vāñchhak nathī.

kahe chhe-‘विद्वान् किश्चन न कांक्षति’ vidvān eṭale shun? temān be shabda chhe- vit+vān, vit eṭale gnān, ane teno vān te vidvān chhe. vit eṭale lakṣhmī-paisā artha thāy chhe. paṇ ahīn vit eṭale gnān-lakṣhmī em kahevun chhe. gnānīnī lakṣhmī te gnān chhe, agnānīnī paisā. to kahe chhe-jene gnānanun gnān chhe te vidvān chhe. gnān eṭale ātmā. ‘ātmā te gnān’ -em kahyun chhe ne? samayasāramān badhe ‘gnān te ja ātmā’-em shailī chhe. samayasāranā arthamān paṇ em ja chhe-‘gnān te ātmā.’ pravachanasāramān em līdhun chhe ke gnān te ātmā ane ātmā te gnān, darshan, chāritra ne ānand paṇ chhe. tyān apekṣhā bījī chhe. ahīn to svabhāv chhe te svabhāvī chhe em abhedathī


PDF/HTML Page 2255 of 4199
single page version

vāt chhe. tethī gnān jeno svabhāv chhe te ātmā-svabhāvī gnān ja chhe. ahīn kahe chhe- gnānasvabhāvī ātmāne je jāṇe chhe te vidvān chhe ane te kāī vāñchhato nathī kemake vāñchhit vedātun nathī.

samakitī kāī paṇ vāñchhato nathī em kaho chho ane chhatān te chha khaṇḍanun rājya kare? shun sāmethī chha khaṇḍanā rājāone jītavā jāy? be bhāī-bāhubalī ne bharat laḍe?

samādhānaḥ– bāpu! e bījī vāt chhe. (tun kare chhe em kahe chhe paṇ) e to rāg āvī jāy chhe. kare koṇ? shun samakitī rāg kare? bhāī! e to je rāg āvī jāy chhe tene mātra jāṇe ja chhe. rāg karavā jevo chhe, te mārun kartavya chhe, te mārun svarūp chhe em gnānīne kayān chhe? gnānīne rāganun karavāpaṇun ke svāmīpaṇun chhe ja nahi.

te to ‘सर्वतः अपि अतिविरक्तिम् उपैति’ sarva pratye ati viraktapaṇāne (vairāgyabhāvane) pāme chhe.

joyun? ā vairāgya līdho. pahelān gnān līdhun ane have vidvānane ativiraktapaṇun hoy chhe em līdhun. gnān ne vairāgya banne līdhā. pūrṇasvarūp bhagavān ātmānun gnān- gnānanun gnān ane rāganā abhāvarūp vītarāgabhāv-vairāgyabhāv-em banne gnānīne hoy chhe. ahāhā...! ahīn kahe chhe-gnānī sarva pratye ati viraktapaṇāne pāme chhe. māṭe tene kāṅkṣhavun ne vedavun e hotun nathī. jagat prati atyant udāsīn evā gnānīne bas jāṇavun- jāṇavun-jāṇavun hoy chhe.

koīne vaḷī thāy ke ā te vaḷī kevo dharma! bhāī! mārag to āvo ja chhe bāpā! ā bīje nathī āvatun? shun? ke thoḍuṅk paṇ duḥkh sahan karavānun āve chhe te sahan thatun nathī to pachhī prabhu! jenā phaḷamān mahāduḥkh āvī paḍe evān karma (puṇya-pāpanī kriyā) kem kare chhe? prabhu! āvān karma- shubhāshubh bey hon-ke jenā phaḷamān tīvra mahāduḥkh bhogavavān paḍe te tun kem bāndhe chhe? kṣhaṇavār paṇ pratikūḷatā sahan thatī nathī, ek gumaḍun nīkaḷ‌yun hoy tyān rāḍā-rāḍ karī mūke chhe, sādhāraṇ tāv hoy tyān ūñcho-nīcho thaī jāy chhe-have āvān alpa duḥkh paṇ sahan thaī shakatān nathī to ethī anantagaṇān duḥkho thāy evān karma tāre bāndhavān chhe? bhāī! tane shun thayun chhe ā? ahā! bahāranun badhun bhūlī jā prabhu! bahāranī chamak-damak badhī bhūlī jā. ahīn andaramān dekhavālāyak dekhanār bhagavān chhe tene dekh! bhāī bahāranun dekhavāmān jarāy sukh nathī. andar dekhanāro chhe ke nahi? chhe ne. te sukhadhām chhe. to bahāranun dekhavun mūkī daīne andar dekhanār je tun ja chhe tene dekh. em karatān tane samakit thashe, gnān thashe ane


PDF/HTML Page 2256 of 4199
single page version

ānandanun vedan thashe. ā ja ek mārga chhe. āvā mārgane pāmelā gnānīo kāī paṇ bījun ichchhatā nathī.

bhāvārthaḥ– ‘anubhavagochar je vedya-vedak vibhāvo temane kāḷabhed chhe, temano meḷāp nathī (kāraṇ ke teo karmanā nimitte thatān hovāthī asthir chhe); māṭe gnānī āgāmī kāḷ sambandhī vāñchhā shā māṭe kare?’ na kare. ā bhāvārtha kahyo.

*
[pravachan nan. 289 ane 290 * dināṅk 11-1-77 ane 12-1-77]

PDF/HTML Page 2257 of 4199
single page version

gāthā–217

तथाहि–

बंधुवभोगणिमित्ते अज्झवसाणोदएसु णाणिस्स।
संसारदेहविसएसु णेव उप्पज्जदे रागो।।
२१७।।
बन्धोपभोगनिमित्तेषु अध्यवसानोदयेषु ज्ञानिनः।
संसारदेहविषयेषु नैवोत्पद्यते रागः।।
२१७।।

e rīte gnānīne sarva upabhogo pratye vairāgya chhe em have kahe chheḥ-

sansāradehasambandhī ne bandhopabhoganimitta je,
te sarva adhyavasānaudaye rāg thāy na gnānīne. 217.

gāthārthaḥ– [बन्धोपभोगनिमित्तेषु] bandh ane upabhoganān nimitta evā [संसारदेहविषयेषु] sansārasambandhī ane dehasambandhī [अध्यवसानोदयेषु] adhyavasānanā udayomān [ज्ञानिनः] gnānīne [रागः] rāg [न एव उत्पद्यते] ūpajato ja nathī.

ṭīkāḥ– ā lokamān je adhyavasānanā udayo chhe teo keṭalāk to sansārasambandhī chhe ane keṭalāk sharīrasambandhī chhe. temān, jeṭalā sansārasambandhī chhe teṭalā bandhananān nimitta chhe ane jeṭalā sharīrasambandhī chhe teṭalā upabhoganān nimitta chhe. jeṭalā bandhananān nimitta chhe teṭalā to rāgadveṣhamohādik chhe ane jeṭalā upabhoganān nimitta chhe teṭalā sukhaduḥkhādik chhe. ā badhāyamān gnānīne rāg nathī; kāraṇ ke teo badhāy nānā dravyonā svabhāv hovāthī, ṭaṅkotkīrṇa ek gnāyakabhāv jeno svabhāv chhe evā gnānīne temano niṣhedh chhe.

bhāvārthaḥ– je adhyavasānanā udayo sansār sambandhī chhe ane bandhananān nimitta chhe teo to rāg, dveṣh, moh ityādi chhe tathā je adhyavasānanā udayo deh sambandhī chhe ane upabhoganān nimitta chhe teo sukh, duḥkh ityādi chhe. te badhāy (adhyavasānanā udayo), nānā dravyonā (arthāt pudgaladravya ane jīvadravya ke jeo sanyogarūpe chhe temanā) svabhāv chhe; gnānīno to ek gnāyakasvabhāv chhe. māṭe gnānīne temano niṣhedh chhe; tethī gnānīne temanā pratye rāg-prīti nathī. paradravya, parabhāv sansāramān bhramaṇanān kāraṇ chhe; temanā pratye prīti kare to gnānī shāno?


PDF/HTML Page 2258 of 4199
single page version

(स्वागता)
ज्ञानिनो न हि परिग्रहभावं
कर्म रागरसरिक्ततयैति।
रङ्गयुक्तिरकषायितवस्त्रे–
स्वीकृतैव हि बहिर्लुठतीह।। १४८।।
(स्वागता)
ज्ञानवान् स्वरसतोऽपि यतः स्यात्
सर्वरागरसवर्जनशीलः।
लिप्यते सकलकर्मभिरेषः
कर्ममध्यपतितोऽपि ततो न।।
१४९।।

have ā arthanā kaḷasharūpe tathā āgaḷanā kathananī sūchanārūpe shlok kahe chheḥ- shlokārthaḥ–

[इह अकषायितवस्त्रे] jem lodhar, phaṭakaḍī vagerethī je kaṣhāyit

karavāmān na āvyun hoy evā vastramān [रङ्गयुक्तिः] raṅgano sanyog, [अस्वीकृता] vastra vaḍe aṅgīkār nahi karāyo thako, [बहिः एव हि लुठति] bahār ja loṭe chhe-andar pravesh karato nathī, [ज्ञानिनः रागरसरिक्ततया कर्म परिग्रहभावं न हि एति] tem gnānī rāgarūpī rasathī rahit hovāthī tene karma parigrahapaṇāne dhāratun nathī.

bhāvārthaḥ– jem lodhar, phaṭakaḍī vagere lagāḍayā vinā vastra par raṅg chaḍato nathī tem rāgabhāv vinā gnānīne karmanā udayano bhog parigrahapaṇāne pāmato nathī. 148.

pharī kahe chhe keḥ- shlokārthaḥ– [यतः] kāraṇ ke [ज्ञानवान्] gnānī [स्वरसतः अपि] nij rasathī ja [सर्वरागरसवर्जनशीलः] sarva rāgarasanā tyāgarūp svabhāvavāḷo [स्यात्] chhe [ततः] tethī [एषः] te [कर्ममध्यपतितः अपि] karma madhye paḍayo hovā chhatān paṇ [सकलकर्मभिः] sarva karmothī [न लिप्यते] lepāto nathī. 149.

*
samayasār gāthā 217ḥ mathāḷu

e rīte gnānīne sarva upabhogo pratye vairāgya chhe em have kahe chheḥ-

* gāthā 217ḥ ṭīkā uparanun pravachan *

‘ā lokamān je adhyavasānanā udayo chhe teo keṭalāk to sansārasambandhī chhe


PDF/HTML Page 2259 of 4199
single page version

ane keṭalāk sharīrasambandhī chhe. temān, jeṭalā sansārasambandhī chhe teṭalā bandhanamān nimitta chhe ane jeṭalā sharīrasambandhī chhe teṭalā upabhoganān nimitta chhe.’

shun kahe chhe? ke karmanā saṅgamān je rāgādinī utpatti thāy chhe te sarva adhyavasān- ekatvabuddhi chhe. teo keṭalāk to sansārasambandhī chhe ane keṭalāk sharīr sambandhī chhe. juo, ā kartā-bhoktāpaṇun kahe chhe. kahe chhe-jeṭalā sansārasambandhī chhe eṭale ke sansāranā lakṣhe je rāgādi adhyavasān utpanna thāy chhe te bandhanān kāraṇ chhe; tathā jeṭalā sharīrasambandhī chhe arthāt sharīrādi bhogavavānī chījanā lakṣhe je rāgādi adhyavasān utpanna thāy chhe te upabhoganān nimitta chhe.

have kahe chhe-‘jeṭalā bandhananān nimitta chhe teṭalā to rāg-dveṣh-mohādik chhe ane jeṭalā upabhoganān nimitta chhe teṭalā sukhaduḥkhādik chhe. ā badhāyamān gnānīne rāg nathī.’

ahāhā...! gnānī kone kahīe? ke jene antaramān nirmaḷānandanā nāth amr̥utasvarūp bhagavān ātmānī anubhūti thaīne ānandarasano-nirākuḷ ānandano svād āvyo chhe te gnānī chhe. āvā gnānīne bhoktāsambandhī-sharīrasambandhī rāgamān ke kartāsambandhī rāgamān ekatvabuddhi nathī, eṭale ke potāpaṇun nathī. jhīṇī vāt chhe bhāī!

ā nirjarā adhikār chhe ne? to nirjarā kone thāy chhe enī ā vāt chhe. ahāhā...! jene andaramān pote gnānānandasvarūp chhe, atīndriyagnān ne atīndriy ānandasvarūp chhe evo svanā āshrayapūrvak svīkār āvyo chhe te samakitīne nirjarā thāy chhe. chothe guṇasthānethī samakitīne atīndriy gnān ne atīndriy ānandanī anubhūti hovāthī nirjarā thāy chhe. āvī jhīṇī vāt bāpu!

ahīn ‘gnānī’ kahyo chhe ne? to gnānīnī vyākhyā chāle chhe ke-‘badhāyamān gnānīne rāg nathī.’ chāhe rāgadveṣhādi utpanna thāy chāhe sukh-duḥkhanī kalpanā-e badhāy vibhāv chhe ane svabhāvanī draṣhṭi jene pragaṭ chhe, ahāhā...! svānubhūti jene pragaṭ chhe te gnānī, te vibhāv potānā chhe em mānato nathī. bhāī! anantakāḷamān andar ātmā pote shun chīj chhe te jāṇyun nathī. ahā! rāganā sambandhathī rahit abaddhaspr̥uṣhṭa prabhu ātmā andar chinmātrasvarūpathī shobhī rahyo chhe tene eṇe jāṇyo nathī. ahīn kahe chhe-rāgarahit sadā vītarāgasvabhāvī bhagavān ātmāne jāṇanāro gnānī ā badhāy vibhāvo mārā chhe em mānato nathī. samajāṇun kāī...?

‘जो पस्सदि अप्पाणं...’ ityādi 1p mī gāthā āve chhe ne! tyān kahyun chhe ke je rāg ane karmanā sambandhathī rahit abaddhaspr̥uṣhṭa ādi svarūp bhagavān ātmāne


PDF/HTML Page 2260 of 4199
single page version

anubhave chhe te sakal jinashāsanane dekhe chhe, jāṇe chhe. ahāhā...! je mati-shrutagnānamān - nij shuddhopayogamān-abaddhaspr̥uṣhṭa, gnānadarshanādi bhedathī rahit avisheṣh, puṇya-pāpathī rahit, dhruv-dhruv chidānand prabhu ātmāne dekhe chhe, anubhave chhe te, ‘पस्सदि जिनशासनम् सव्वं’–sarva jinashāsanane dekhe chhe. lyo, videhakṣhetre sākṣhāt birājamān vītarāg sarvagnadev shrī sīmandharanāthanī divyadhvani sāmbhaḷīne shrī kundakundāchārya ā sandesh ahīn laī āvyā chhe; em ke mārag āvo chhe.

kahe chhe-jeṇe potānā ātmāne samyagdarshan ane svānubhūtimān grahyo chhe te gnānī chhe. samyagdarshan te shraddhānarūp chhe jyāre svānubhūti te gnān ne ānandanī paryāy chhe. ahīn ‘gnānī’ kahyo chhe ne? to ā ‘gnānī’nī vyākhyā chāle chhe. kahe chhe-‘ā badhāyamān...’

‘ā badhāyamān’ eṭale? eṭale ke koī paṇ-kartāpaṇānā rāgadveṣhamān, puṇya-pāpamān ke sharīrasambandhī - bhoktāsambandhīnā rāgamān-gnānīne rāg nathī. tene rāgano rāg nathī. jhīṇī vāt chhe prabhu! vītarāg sarvagnanā shāsan sivāy ā mārag kayāny chhe nahi. ā paddhati ja ākhī (duniyāthī) judī chhe. ā to bhagavānanī omdhvanimān āvelī vāt chhe. banārasī vilāsamān āve chhe ne ke-

“omakār dhuni suni arthagaṇadhar vichārai,
rachī āgam upadesh bhavik jīv sanshay nivārai.”

bhagavān sarvagna vītarāg paramātmā hoy chhe. temanī vāṇī omdhvani hoy chhe. āvī (āpaṇā jevī) khaṇḍabhāṣhā temane hotī nathī. e to anakṣharī omdhvani hoy chhe. te omdhvani sāmbhaḷīne gaṇadharadev temānthī artha vichāre chhe ane āgam-sūtra rache chhe. te sūtra anusār ā samayasār ek siddhānt-shāstra chhe. temān ahīn kahe chhe-bhagavān! sāmbhaḷ to kharo ke nirjarā shun chīj chhe? ane te kone hoy chhe?

ahāhā...! nirjarā nām dharma-shuddhinī vr̥uddhi chhe ane te traṇ prakāre kahī chhe. tathā te gnānīne hoy chhe.

gnānīne eṭale? gnānīne eṭale samyagdraṣhṭine hoy chhe. ahāhā...! jeṇe pūrṇānandano nāth sachchidānandasvarūp prabhu ātmāne gnānamān gney banāvīne jāṇyo chhe tevā samakitīne nirjarā thāy chhe. vartamān gnānanī paryāyamān abhed ek pūrṇasvarūp prabhu ātmā jeṇe jāṇyo chhe te gnānī chhe ane tene nirjarā thāy chhe. juo, vartamān gnānanī paryāyamān ākhī pūraṇ chījanun (ātmadravyanun) gnān thāy chhe paṇ ākhī ne ākhī chīj (ātma-