PDF/HTML Page 2261 of 4199
single page version
dravya) temān āvī jatī nathī. ek samayanī shraddhānī paryāyamān ākhī chījanun shraddhān āvī jāy chhe, paṇ ākhun dravya temān āvī jatun nathī. dravya to trikāḷ bhinna ja rahe chhe. ām potānā nirmaḷ upayogamān-shuddhopayogamān pūrṇānandasvarūp prabhu ātmāne je anubhave chhe te gnānī chhe ane tene nirjarā thāy chhe, dharma thāy chhe. āvī vāt chhe, samajāṇun kāī...?
ahā! anantakāḷamān eṇe potānī chidānandamay vastuno sparsha-anubhav karyo nathī. are! eṇe rāgādinā vikalpano sparsha-anubhav karīne hun dharma karun chhun em mānī līdhun chhe! parantu bhāī! dharma to vastuno svabhāv chhe. ahāhā...? vastu ātmā je dharmī chhe teno dharma shun chhe? ahāhā...! atīndriy gnān, atīndriy ānand, atīndriy svachchhatā, atīndriy prabhutā, atīndriy puruṣhārtha e teno dharma chhe. āvā dharmathī abhed dharmī evā prabhu ātmā upar jenī draṣhṭi paḍī chhe te gnānī chhe; ane te gnānīne, ahīn kahe chhe, ‘ā badhāyamān rāg nathī.’ ‘badhāyamān’-em ek shabde to ahā! keṭalun bharyun chhe!! ā sansārasambandhī kartāpaṇānā rāg prati ke sharīrasambandhī bhoktāpaṇānā rāg prati gnānīne rāg nathī; kemake potānā nirākuḷ ānandanā svād āgaḷ tene kartā-bhoktāpaṇānā rāgamānthī ras ūḍī gayo chhe. jene ātmāmān sukhabuddhi thaī chhe tene rāgamānthī sukhabuddhi ūḍī gaī chhe. māṭe gnānīne nirjarā thāy chhe. nirjarā traṇ prakāre kahī ne? 1. karmanī nirjarā, 2. ashuddhatānī nirjarā ane 3. shuddhopayoganī vr̥uddhi. ā pramāṇe gnānīne nirjarā thatī hoy chhe.
tyāre koī kahe chhe-ashubharāgamānthī to gnānīne sukhabuddhi uḍī gaī chhe, paṇ shubharāg to te kare chhe ne?
are bhāī! shubh ne ashubh-beyamānthī gnānīne sukhabuddhi uḍī gaī chhe. gnānī shubharāg kare chhe vā tene shubharāganun karavāpaṇun chhe-em chhe ja nahi. jhīṇī vāt chhe. prabhu! bhagavānano mārag-vītarāgatāno mārag bahu sūkṣhma chhe. ahīn kahyun ne ke-‘ā badhāyamān gnānīne rāg nathī.’ ‘ā’ matalab ke sansārasambandhī ne sharīrasambandhī jeṭalā pariṇām chhe te badhāyamān gnānīne rāg nathī.
juo, (ṭīkāmān) pahelān kahyun ke-‘jeṭalā (adhyavasān) sansārasambandhī chhe teṭalā bandhananān nimitta chhe ane jeṭalā sharīr sambandhī chhe teṭalā upabhogamān nimitta chhe.’ pachhī kahyun ke-‘jeṭalā bandhananān nimitta chhe teṭalā to rāgadveṣhamohādik chhe.’ ahā! rāg chhe e āsravatattva chhe. tene potāno (gnāyakarūp) mānavo te mithyātvabhāv chhe, moh chhe. tathā padārthone iṣhṭa-aniṣhṭa kalpavā te rāgadveṣh chhe. bhāī! padārtha to iṣhṭa-aniṣhṭa chhe nahi, kemake padārtho to badhāy gney chhe. te gneyamān be bhāg pāḍavā ke ā iṣhṭa ne ā aniṣhṭa te rāgadveṣh chhe. to āvā moh ane
PDF/HTML Page 2262 of 4199
single page version
rāgadveṣhanā pariṇām gnānīne hotā nathī em kahe chhe. bhāre vāt bhāī! koīne em thāy ke samakit bahu moṅghu karī nākhyun; paṇ bhāī! samakit to chhe em chhe; vītarāgano mārag to vītarāgatāthī ja utpanna thāy chhe, rāgathī nahīn, shubharāgathīy nahīn. pañchāstikāyanī 172 mī gāthāmān āve chhe ke shāstranun tātparya vītarāgatā chhe. tyān kahyun chhe-‘jayavant varto vītarāgapaṇun ke je sākṣhāt mokṣhamārgano sār hovāthī shāstratātparyabhūt chhe.’ ām chāre anuyoganun tātparya vītarāgatā chhe. e vītarāgatā kem thāy? to kahe chhe ke svanā āshraye thāy chhe ane paranā āshraye to rāg ja thāy chhe; kemake ‘स्वाश्रितो निश्चयः पराश्रितो व्यवहारः’ bhāī! ā nyāyathī to vāt chhe, kāī kachaḍī-machaḍīne kahevātun nathī. bhagavānano mārag to nyāyathī, yuktithī kahelo chhe.
kahe chhe-‘ā badhāyamān...’ ‘ā’-eṭale? sansārasambandhī kartāpaṇānā rāgadveṣhamohanā pariṇām ne sharīrasambandhī bhoktāpaṇānā sukhaduḥkhādi pariṇām -te jeṭalā adhyavasāyanā pariṇām chhe te badhāyamān gnānīne rāg nathī. gajab vāt chhe bhāī! ‘ā’ shabde to badhun khūb bharyun chhe. ahāhā...! dharmī ene kahīe, samakitī ene kahīe jene rāgamān ne rāganā bhoktāpaṇāmān-beyamānthī ras ūḍī gayo chhe, ruchi ūḍī gaī chhe. dharmīne rāgamān ras nathī, svāmīpaṇun nathī; e to rāgathī bhinna paḍī gayo chhe ane svabhāvamān ekatva pāmyo chhe. ene to ānandasvarūp bhagavān ātmā potāno chhe. have āvun jagatane (rāganā pakṣhavāḷāone) bhāre kaṭhaṇ paḍe chhe, paṇ shun thāy?
anādi sansārathī paribhramaṇ karatān karatān anantakāḷ vītī gayo prabhu! te pañchaparāvartanarūp paribhramaṇ karatān karatān nigodanā anant bhav karyā, ekendriyādinā anant bhav karyā ne manuṣhyanā paṇ anant bhav karyā. vaḷī temāny anantavār dravyaliṅg dhāraṇ karyān ne pañchamahāvrat ne 28 mūlaguṇanā vikalpanī kriyā anantavār karī. paṇ are! shuddha chaitanyasvarūpanī draṣhṭi na karī. ātmagnān na karyun; ne te vinā duḥkh ja duḥkh pāmyo. chhahaḍhālāmān āve chhe ne ke-
lyo, ‘sukh lesh na pāyau’ -eno artha shun thayo? ke mahāvrat pāḷyān e to āsravabhāv hato, duḥkh hatun. ākarī vāt prabhu! paṇ āsravabhāv duḥkharūp ja chhe, emān sukh chhe ja nahi. sukh ne ānandano bhaṇḍār to bhagavān ātmā chhe.
ahīn ‘ātmagnān’ kahyun ne! to shāstragnān te ātmagnān em nahi. navapūrvanī
PDF/HTML Page 2263 of 4199
single page version
labdhirūp shāstragnān to ene anantavār thayun. agiyār aṅgano pāṭhī paṇ anantavār thayo. juo, ek āchārāṅgamān 18 hajār pad chhe ane ek padamān ekāvan karoḍ jhājherā shlok chhe. em-em (e pramāṇe) enāthī begaṇun (ḍabal) bījun aṅg chhe. em agiyār aṅg chhe. te agiyār aṅganun gnān paṇ ene anantavār thayun. paṇ te kāī gnān nathī. ek ātmagnān ja gnān chhe. ‘ātamagnān vinā sukh lesh na pāyau’ em kahyun ne? tyān ātmānī paryāyanā gnān vinā, ke rāganā gnān vinā ke nimittanā gnān vinā-em artha nathī. paṇ शुद्धचिद्रूपोऽहम्, आनंदरूपोऽहम्–ahāhā...! shuddha chidrūp, nityānandasvarūp dhruv prabhu ātmā hun chhun-evun svāshraye pragaṭ thayelun gnān te ātmagnān chhe; āvun ātmagnān eṇe kayārey pragaṭ karyun nahi tethī duḥkhī rahyo chhe em artha chhe. tethī shāstragnān e mukhya nathī, ātmagnān mukhya chhe. samakitī tiryañch hoy chhe tene nav tattvanān nām paṇ āvaḍatān nathī paṇ hun ānandasvarūp ātmā chhun evā bhān sahit tattva-pratīti tene hoy chhe, ātmagnān hoy chhe. samajāṇun kāī...?
‘ā badhāyamān gnānīne rāg nathī;’ to kem nathī tenun kāraṇ have kahe chhe-‘kāraṇ ke teo badhāy nānā dravyonā svabhāv hovāthī, ṭaṅkotkīrṇa ek gnāyakabhāv jeno svabhāv chhe evā gnānīne temano niṣhedh chhe.’
shun kahyun? ke shubhāshubhabhāvanā kartāpaṇānā pariṇāmane shubhāshubhabhāvanā bhoktāpaṇānā pariṇām-e badhāy anekadravyanā svabhāvarūp chhe, ek svabhāv nathī, jīvasvabhāv nathī. e to badhā karmanā saṅge-karmane vash thaīne utpanna thayelā bhāv chhe ne? tethī teo sanyogī vibhāvabhāv chhe, vyabhichārī bhāv chhe. ahāhā...! anantā pudgaladravyanā saṅge utpanna thayelā te (rāgādi) anek prakāranā vikārī bhāv chhe tethī ‘nānā dravyonā svabhāv’ chhe em kahyun chhe.
bhagavān ātmā ek gnānānandasvabhāv chhe; jyāre ā shubhāshubhabhāvarūp kartā- bhoktāpaṇānā pariṇām anekadravyanā svabhāv chhe. sanyoganā lakṣhe utpanna thāy chhe ne? tethī te sanyogībhāv anekadravyanā svabhāv chhe, vyabhichārī bhāv chhe. shubhāshubhabhāv kāī ātmadravyanā lakṣhe utpanna thatā nathī, paṇ karmanā sanyoganā vashathī utpanna thāy chhe, tethī teo anekadravyanā svabhāv chhe. shun kahyun? nyāy samajāy chhe ne? em ke-ek shuddha chaitanyasvabhāvanā āshraye vibhāv-vikāranā bhāv kayārey utpanna thatā nathī, paṇ teo sanyogī dravyanā-karmanā vashe utpanna thāy chhe māṭe teo anekadravya svabhāv chhe. ā nyāy chhe. vastunā svarūp taraph gnānane laī jāy tenun nām nyāy chhe. ‘नि’ dhātu chhe ne? eṭale ke laī javun, dorī javun-jevun svarūp chhe te taraph gnānane laī javun tenun nām nyāy chhe. ā tamārā sansāranā nyāyanī ahīn
PDF/HTML Page 2264 of 4199
single page version
vāt nathī. ā to vastunun svarūp jevun bhagavān kevaḷīe kahyun chhe tene samajavā prati gnānane dorī javun te nyāy chhe em vāt chhe. ā to bhagavānanā kāyadā chhe bhāī!
ahā! pañcham ārāmān atyāre ahīn bharatamān bhagavānanā virah paḍayā! kevaḷagnān rahyun nahi, paṇ kevaḷīnī ā vāṇī rahī gaī. e vāṇīno ā pokār chhe ke- prabhu! tun bhagavān chho; pratyek ātmā nishchayathī bhagavān-svarūp ja chhe. ahāhā...! nishchayathī ā shuddha (ek gnāyakabhāv) je chhe te ātmā chhe, jyāre ā rāgādi chhe e to āsrav chhe, anek dravyasvabhāv chhe, jīvasvabhāv nahi. jyāre karma ādi chhe te ajīv chhe, ātmāthī bhinna chhe. āsravabhāv paṇ ātmāthī bhinna chhe. jo em na hoy to navatattva rahe nahi. māṭe āsravathī bhinna ātmā shuddha gnāyakasvarūp chidānand prabhu nitya bhagavānasvarūp ja chhe. ahāhā...! ‘bhag’ nām gnānānandanī lakṣhmī ane ‘vān’ nām svarūp jenun chhe tevo ātmā nishchaye bhagavān chhe. ane te ādaraṇīy chhe. par are! ā sāmbhaḷīne agnānī rāḍ pāḍe chhe ke-ame te bhagavān! paṇ bāpu! tun sāmbhaḷ to kharo nāth! jo tun andar bhagavān nathī to tārī bhagavānanī avasthā pragaṭashe kayānthī? andar bhagavān svabhāvamānthī te utpanna thashe, kāī bahāramānthī (rāgamānthī) utpanna nahi thāy. samajāṇun kāī...?
ātmā svarūpathī bhagavān chhe; māṭe amane to sarva jīv sādharmī chhe. dravya tarīke to badhā ātmā sādharmī chhe. ā ‘सत्त्वेषु मैत्री’ nathī āvatun? ‘सत्त्वेषु मैत्री गुणिषु प्रमोदं’–em āve chhe ne? ahāhā...! sarva ātmā sadā andar to bhagavān svarūp ja chhe. ā nārakī, tiryañch, manuṣhya ityādi to karmanā nimittanī upādhinā bol chhe. ane ā shubhāshubhabhāv-kartā-bhoktāpaṇānā bhāv e paṇ karmanā nimittanī upādhithī utpanna thayelā aupādhik bhāv chhe, anek dravyanā svabhāv chhe; e kāī jīvanun satyārtha svarūpabhūt nathī; teo kāī jīvanā svarūpabhūt nathī.
ātmā ek gnāyakabhāv trikāḷ shuddha gnānānandasvabhāv chhe; jyāre rāgādi bhāvo - kartā-bhoktāpaṇānā bhāvo nānā dravyonā svabhāv chhe. par sanyoge utpanna thayelā teo parasvabhāvo-anek dravyanā svabhāvo chhe, juo chhe andar? ke ‘nānā dravyonā svabhāv hovāthī’-arthāt ā kāraṇe-‘ṭaṅkotkīrṇa ek gnāyakabhāv jeno svabhāv chhe evā gnānīne temano niṣhedh chhe.’ lyo, gnānī kone kahevo e paṇ āmān khulāso karī dīdho; ke ‘ṭaṅkotkīrṇa ek gnāyakabhāv jeno svabhāv chhe evo gnānī’ chhe.
‘ṭaṅkotkīrṇa ek gnāyakabhāv’ eṭale? chhaṭhṭhī gāthāmān āchārya kundakunde ‘ek gnāyakabhāv’ nā kahyo? ke-
PDF/HTML Page 2265 of 4199
single page version
ahāhā...! ek gnāyakabhāv ene kahīe ke jemān pramatta ke apramatta paryāyanā bhed nathī. ahāhā...! ekalā gnāyakaras-chaitanyarasanun daḷ chinmātrasvarūp evo ek gnāyakabhāv prabhu ātmā chhe. āvo ek gnāyakabhāv jene potāno chhe te gnānī chhe ane te gnānīne, je nānā dravyonā svabhāvo chhe evā rāgadveṣhamohano kartā-bhoktāpaṇānā bhāvono niṣhedh chhe. āvo mārag chhe; ākaro paḍe toy emān bījun shun thāy? mārag to ā ek ja chhe. shrīmadmān āve chhe ne ke-
‘ek hoy traṇakāḷamān paramārathano panth.’ ahāhā...! shun gāthā chhe! ek gāthāmāny keṭalun bharyun chhe! gāthāe-gāthāe ākhā samayasārano sār bharī dīdho chhe; ane evī 41p gāthā!! aho! samayasār to jagatanun ajoḍ chakṣhu chhe.
kahe chhe-sansārasambandhī kartāpaṇāno bhāv rāgadveṣhādi ane sharīrasambandhī bhoktāpaṇāno bhāv sukhaduḥkhādi kalpanā-e badhāyamān gnānīne rāg nathī, ruchi nathī. jene shuddha gnāyakanī ruchi jāgī tene rāganī ruchi rahetī nathī. jem ek myānamān be talavār rahe nahi tem jene rāganī ruchi chhe tene bhagavān ātmānī-gnāyakanī ruchi hotī nathī ane jene gnāyakanī ruchi thaī jāy tene rāganī ruchi rahetī nathī. bījī rīte kahīe to gnāyakabhāvamān rāgano abhāv chhe ane rāgamān shuddha gnāyakabhāvano abhāv chhe.
prashnaḥ– atyāre paṇ? uttaraḥ– hā, atyāre paṇ ane traṇe kāḷ; kemake rāg chhe e to āsrav chhe. shun āsravabhāv gnāyakapaṇe chhe? jo āsrav gnāyakabhāvapaṇe hoy to nav tattva bhinna bhinna raheshe kevī rīte? chhaṭhṭhī gāthāmān ṭīkākāre ne bhāvārthakāre spaṣhṭa khulāso karyo chhe ke- shubhāshubhabhāvanā svabhāve gnāyak thaī jāy to te jaḍ thaī jāy; kāraṇ ke shubhāshubhabhāv chhe te gnānasvabhāvathī rikta-khālī chhe. bhāī! rāg chhe te potāne jāṇe nahi, joḍe gnāyak chhe tene paṇ jāṇe nahi; e to bījā dvārā jāṇavāmān āve chhe. māṭe rāg achetan jaḍ chhe, ajīv chhe; gnāyakamān eno pravesh nathī. āvo ek gnāyakabhāv chhe, je gnānīnun sva chhe. kahyun ne ahīn ke-‘ek gnāyakabhāv jeno svabhāv chhe evā gnānīne...’ chhe ke nahi pustakamān? pustak to sāme rākhyun chhe bāpā! kayā shabdano shun bhāv chhe te to jāṇavo joīe ne? ā sansāranā chopaḍā meḷave chhe ke nahi? to ā bhagavān shun kahe chhe te meḷavane bāpu!
prashnaḥ– paṇ ā ukelatān (vāñchīne samajatān) na āvaḍe tenun shun karavun? samādhānaḥ– shun ukelatān na āvaḍe? are! kevaḷagnān letān āvaḍe evī enāmān shakti chhe. shakti chhe ane ene pragaṭ kare evun sāmarthya paṇ chhe. antaḥ-
PDF/HTML Page 2266 of 4199
single page version
muhūrtamān keṭalāy jīvoe kevaḷagnān līdhun chhe. ahā! nigodamānthī nīkaḷīne, ekād bhav bīje karīne jyān manuṣhya thayo to (āṭh varṣha pachhī) bhedagnān karīne samakit pāmyo ane dīkṣhā laīne antaḥmuhūrtamān kevaḷagnān ūpajāvī siddha thayo.
hā, paṇ evā keṭalā jīv? are bhāī! evī enī tākāt chhe ke nahi? mokṣha jāy evī enī andar tākāt chhe, kemake potāno sarvagnasvabhāv chhe, pote sadā ek gnāyakabhāv chhe. ā to chhe ene enalārja karavo chhe; bas, je shaktirūpe chhe tene vyaktarūp karavo chhe.
prashnaḥ– to eno sañcho (sādhan) chhe ke nahi? uttaraḥ– chhe ne; andar ek gnāyakabhāvamān ekāgra thavun te eno sañcho (sādhan) chhe. juo, e ja ahīn kahyun ke-ṭaṅkotkīrṇa arthāt ṭāṅkīne ghaḍī kāḍhelo evo dhruv shāshvat ek gnāyakabhāv gnānīnī draṣhṭimān nirantar chhe ane e ja upāy chhe. bhāī! ā jhīṇun paḍe paṇ shun thāy? anant jinavaradevo-tīrthaṅkarono ā ja upadesh chhe.
ahāhā...! gnānīnī draṣhṭimān ek gnāyakabhāv ja taravare chhe. tene ek gnāyakamātrabhāvano ja nirantar āshray chhe. paryāy chhe e to jāṇavā māṭe chhe, ādaraṇīy to ek gnāyakabhāv ja chhe. ā shāstranī agiyāramī gāthāmān na āvyun ke-
vyavahāranay abhūtārtha nām asatyārtha chhe, ane shuddhanay yāne ek gnāyakabhāv trikāḷī shuddha shāshvat chīj bhūtārtha chhe. bhāī! ā agiyāramī gāthā to jinashāsanano prāṇ chhe.
prashnaḥ– vyavahār abhūtārtha-asatyārtha chhe teno artha shun? samādhānaḥ– vyavahār asatyārtha kahyo eno artha em nahi ke vyavahārano viṣhay je paryāy te chhe ja nahi. jo paryāy ja nathī em kaho to to vedānt thaī jāy, kemake vedānt paryāyane mānatun nathī, ekalā dravyane (kūṭastha) māne chhe. paṇ em chhe nahi. to kevī rīte chhe? bhāī! ahīn to vyavahār nām paryāyane gauṇ karīne abhūtārtha kahyo chhe, abhāv karīne nahi. ‘भूदत्थो देसिदो दु सुद्धणओ’–em kahyun ne? tyān nay ne nayanā viṣhayano bhed kāḍhī nākhīne shuddhanay arthāt trikāḷī shuddha ek gnāyakasvabhāvī ātmāne mukhya karīne bhūtārtha kahyo, satyārtha kahyo ane vyavahāranayane arthāt paryāy ane rāgādine gauṇ karīne asatyārtha kahyo. tyān paryāyano abhāv karīne (vyavahāranay) asatyārtha kahyo chhe em na samajavun; kemake jo abhāv karīne asatya kahyo hoy to paryāyano nāsh thaī jāy ane to dravya paṇ na rahe. e to samyagdarshananun
PDF/HTML Page 2267 of 4199
single page version
prayojan siddha karavā māṭe shuddhanayane mukhya karī bhūtārtha kahyo ne vyavahārane-paryāyane gauṇ karīne abhūtārtha kahyo chhe. bhāī! ā kevaḷīno pokār chhe ane te kundakundāchārye jāher karyo chhe.
‘भूदत्थो देसिदो दु सुद्धणओ’ ahāhā...! shuddhanay arthāt trikāḷ shuddha ek gnāyakasvabhāvī chhatī shāshvat chīj prabhu ātmā bhūtārtha chhe em bījun pad kahyun ne pachhī kahyun ke-‘भूदत्थमस्सिदो खलु सम्मादिट्ठी हवदि जीवो’ bhūtārtha matalab shuddha ek gnāyakabhāvanā āshraye jīv samyagdraṣhṭi hoy chhe-thāy chhe. bhāī! ā to anantā tīrthaṅkaroe-jinavaroe pragaṭ karelā jinadarshanano prāṇ chhe. ā to jīvanā jīvananun vāstavik jīvan chhe. juone, e ja kahe chhe ne ahīn ke-‘ṭaṅkotkīrṇa ek gnāyakabhāv jeno svabhāv chhe evā gnānīne temano niṣhedh chhe.’ eṭale ke bhūtārthano jene āshray varte chhe tene rāgādinā kartā ane bhoktāpaṇāno niṣhedh chhe. bhāī! ṭīkāmān bhāṣhā to ā chhe. aho! amr̥utachandradeve param amr̥ut reḍayān chhe! bhagavān! tārā hitanī ā vāt chhe.
prashnaḥ– sāt tattvanī shraddhāne samyagdarshan kahyun chhe ne? samādhānaḥ– bhāī! sāt tattvanī bhedarūp shraddhā e kāī samyagdarshan nathī. sāt tattvanī abhed shraddhā (sāt tattvanī pāchhaḷ rahelā ek gnāyakabhāvanī shraddhā) te samyagdarshan chhe. tyān tattvārthasūtramān ‘–तत्त्वम्’ em ekavachan chhe. eṭale ke bhedanī tyān vāt nathī. jyān ekavachan hoy tyān ekarūp svabhāvano āshray thayo ane temān sāte tattvanun shraddhān garbhit thaī gayun; kemake nishchayathī...’ jarī sūkṣhma vāt chhe bhāī! ke gnāyakabhāv abhed ek chhe tenān jyān shraddhān-gnān thatān to temān (ek gnāyakabhāvamān) ā (āsravādi) paryāy nathī em tenun gnān paṇ āvī jāy chhe. syāt asti ane syāt nāsti em bhaṅg chhe ne? ahāhā...! saptabhaṅgī to jainadarshananun mūḷ chhe, ane jainadarshan-digambar jainadarshan e ja darshan chhe. bījun koī darshan-shvetāmbarādi-jainadarshan chhe ja nahi. paṇḍit shrī ṭoḍaramalajīe to mokṣhamārga prakāshakamān e sarvane anyamatamān līdhā chhe. lyo, āvī vāt! samajāṇun kāī...?
ā badhā sheṭhiyā māne ke ame moṭā karoḍapati sheṭhiyā chhīe ne? are! dhūḷey nathī sheṭhiyā, sāmbhaḷane. ātmāmān kayān paisā garī gayā chhe? ‘nathī’ (ātmā paisā nathī) e ja anekānta thayun. bhagavān ātmā gnāyakabhāve chhe ne rāgādi parabhāve nathī e anekānta chhe. oho! bhāgya hoy to sāmbhaḷavāy maḷe. ahā! āmān to sat ne pāmavānī rīt ne paddhati batāvī chhe!
ahāhā...! gnānī kevā hoy chhe? to kahe chhe-ek gnāyakabhāvasvabhāvavāḷā hoy
PDF/HTML Page 2268 of 4199
single page version
chhe, paṇ vyavahāraratnatrayanā rāgavāḷā gnānī hoy chhe em nahi. bahu jhīṇī vāt chhe. bāpu! nishchay ne vyavahāranā viṣhay to viruddha chhe. nishchay ane vyavahār em be nay chhe ne? benā viṣhay to viruddha chhe. jo bey nay ek sarakhā hoy to be nay paḍe ja nahi. māṭe bemān viṣhayabhede viruddhatā chhe. jene nishchay svīkāre chhe tene vyavahār svīkārato nathī ane jene vyavahār svīkāre chhe tene nishchay svīkāratī nathī. gnānī nishchayano āshray karī nishchayane svīkāre chhe ane vyavahār chhe eno mātra gnātā-jāṇanār rahe chhe. vyavahārano gnānī āshray karato nathī, mātra ene jāṇe chhe bas. tethī to kahyun ke- gnānī ek gnāyakasvabhāvavāḷo chhe; arthāt ek gnāyakabhāv jeno svabhāv chhe te gnānī chhe; ane gnānīne vyavahāranā bhāvono-rāgādi bhāvono niṣhedh chhe arthāt āshray nathī. bāpu! ā nyāyathī-lojīkathī-yuktithī to kahe chhe. paṇ have besavun, na besavun emān to sau svatantra chhe. bījāne koī bījo besāḍī de (samajāvī de) em chhe nahi. bhagavān tīrthaṅkaradev paṇ bījāmān shun kare?
āmān be vāt thaī- 1. ṭaṅkotkīrṇa ek gnāyakabhāv jeno svabhāv chhe te gnānī chhe-ā asti thaī. 2. ane evā gnānīne rāgano niṣhedh chhe, āshray nathī-em nāsti thaī. e to pahelān āvī gayun ne? ke jeṭalā sansārasambandhī chhe teṭalā bandhananān nimitta chhe ane jeṭalā sharīrasambandhī chhe teṭalā upabhoganān nimitta chhe. have jeṭalā bandhananān nimitta chhe teṭalā to rāgadveṣhamohādik chhe ane jeṭalā upabhoganān nimitta chhe teṭalā sukhaduḥkhādik chhe. ā rāgadveṣhamohādinā kartāpaṇānā ane sukhaduḥkhādinā bhoktāpaṇānā jeṭalā pariṇām chhe te badhāyano gnānīne niṣhedh chhe, gnānī teno āshray karato nathī. āvī vāt chhe.
are! agnānīe koī di’ shāstra vāñchyāny nathī, sāmbhaḷyāny nathī. ene kayān phurasad chhe bichārāne? e to bāyaḍī-chhokarāmmān ne bhogamān ne paisā raḷavāmān garī gayo chhe. ene kahīe chhīe ke bhāī! emān kāī (māl) nathī. ā dhūḷano (paisādino) to koīne traṇakāḷamān bhog nathī. strīnā sharīrano bhog paṇ jīvane-agnānīne paṇ-hoto nathī; kemake arūpī bhagavān ātmā rūpīne aḍey nahi to kem bhogave? māṭe jīv makānane, strīnā sharīrane ke bhojanādine kadīy bhogave nahi. phakta te taraphano ‘ā ṭhīk chhe’-em rāg karīne agnānī te rāgano bhoktā thāy chhe, kartā paṇ thāy chhe, parantu gnānī tenā kartā-bhoktā nathī em ahīn kahe chhe.
agnānī sheno bhoktā chhe? agnānī rāgādino bhoktā chhe, paṇ parano-sharīr, vāṇī, makān, dhan, bhojanādino
PDF/HTML Page 2269 of 4199
single page version
kadīy bhoktā nathī. te māne chhe ke hun parane karun chhun ne bhogavun chhun tethī te tevā rāgano kartā-bhoktā thāy chhe, paṇ parano nahi kemake parane to ātmā aḍatoy nathī. ahīn kahe chhe-gnānīne rāganā kartā-bhoktāpaṇāno niṣhedh chhe, arthāt gnānī rāganoy kartā-bhoktā chhe nahi.
prashnaḥ– ā baṅgalāvāḷāone jem paisā thāy em enāthī majhā-ānand āve chhe ne?
uttaraḥ– bhāī! e baṅgalāvāḷāone kāī baṅgalā ke paisāno bhogavaṭo chhe em nathī kemake paisā ne baṅgalā to jaḍ dhūḷ chhe. baṅgalā baṅgalānā (jaḍ pudgalanā) chhe ne paisā paṇ paisānā (jaḍ pudgalanā) chhe. paisā thāy emān ātmāne shun āvyun? ā baṅgalā ne paisā ṭhīk chhe evā rāgano-kaṣhāyano bhog tene to āve chhe ane temān harakh māne e agnān tenā palle to āve chhe. samajāṇun kāī...?
prashnaḥ– āp ā lākaḍī pheravo chho eṭale paisā vadhe chhe em loko kahe chhe te barābar chhe?
uttaraḥ– dhūḷey barābar nathī sāmbhaḷane. ā lākaḍī to hāthamān parasevo thāy to shāstrane aḍāy nahi te kāraṇathī rākhī chhe. ā atyāre chhe e to plāsṭīkanī chhe, paṇ pahelān sukhaḍanī hatī. te sukhaḍanī hatī tene koī laī gayun; ene em ke emān kanīk (chamatkār) chhe. paṇ bāpu! ā to dhūḷ chhe. ā lākaḍīmān shun māl chhe? māl to badho chaitanyachamatkār prabhu ātmāmān chhe. ahīn to enī (chaitanyanī vāt karīe chhīe ne tene koī ekachitta thaī sāmbhaḷe chhe to tene ūñchān puṇya bandhāī jāy chhe. bas, ā vāt chhe. bākī lākaḍī-bākaḍīmān kāī (jādu) nathī. samajāṇun kāī...?
ahāhā...! ātmā chaitanyachamatkārasvarūp pūrṇānandano nāth anantī shaktiono bhaṇḍār prabhu ishvar chhe. ātmāmān ek prabhutvashakti chhe. prabhutvashakti vaḍe ātmā potānā akhaṇḍit pratāp vaḍe sadā svatantra shobhāyamān chhe. ā prabhutvashakti-ishvar shaktinun ek ek guṇamān rūp chhe. shun kahyun e? jem ātmāno ek gnānaguṇ chhe tem kartāguṇ chhe. to, kartāguṇ chhe te gnānaguṇamān nathī, paṇ gnānamān kartāguṇanun rūp chhe, kemake gnānamān gnānanun karavāpaṇun svatantra potāthī chhe. jhīṇī vāt chhe bhāī! āno dīpachandajī sādharmīe chiddavilāsamān vistārathī khulāso karyo chhe.
gnāyakabhāvasvarūp anantaguṇano piṇḍ prabhu ātmā chhe. ākāshanā jeṭalā pradesh chhe enāthī anantaguṇā ātmāmān guṇ chhe. ahāhā...! ākāsh kone kahīe? jeno kayāny ant nahi evun sarvavyāpak! shun kayāny eno ant chhe? anant-anant-anant
PDF/HTML Page 2270 of 4199
single page version
ākāsh chhe. temān ek paramāṇu jeṭalī jagā roke te pradesh chhe. āvā ākāshanā anant- anant pradesh chhe. ane enāthī anantaguṇā bhagavān ātmānā guṇ chhe. te ekek guṇamān bījā guṇanun rūp chhe. ek guṇamān bījo guṇ nathī, paṇ ekek guṇamān bījā guṇanun rūp chhe. gnānaguṇamān ishvarashaktinun rūp chhe; arthāt gnānaguṇ svayam potāthī akhaṇḍ pratāpavaḍe svatantra shobhāyamān chhe. tevī rīte darshanaguṇamān ishvarashaktinun rūp chhe. darshanaguṇamān ishvarashakti nathī, paṇ ishvarashaktinun rūp chhe. ahāhā...! āvo bhagavān ātmā anant mahimāvant chitchamatkār-svarūp mahā padārtha chhe. bhāī! tane ā dhūḷanī-paisānī ne bāyaḍīnā dehanī ne baṅgalānī mahimā āḍe tārī moṭapanī khabar nathī. e badhī dhūḷamān to kāī nathī paṇ jenā ekek guṇamān ishvarashaktinun rūp chhe evo akhaṇḍ pratāp jeno chhe evo chaitanyamahāprabhu tun ishvar chho, parameshvar chho.
gnānīne to ā chaitanyamahāprabhu ek gnāyakabhāv potāno chhe. ‘ek gnāyakabhāv jeno svabhāv chhe evo gnānī’-em kahyun ne? paṇ puṇyavāḷo ke rāgavāḷo ke paisāvāḷo gnānī em na kahyun? bhāī! puṇya, rāg ke paisā chhe kayān vastumān? paisā to dhūḷ ajīv chhe, tenī jīvamān nāsti chhe; tathā puṇya ne rāg āsrav chhe, tenī paṇ shuddha chaitanyamān nāsti chhe. ahāhā...! ātmadravya ek gnāyakapaṇe asti chhe ane bījā anantadravyanī ane bījā anant parabhāvanī temān nāsti chhe. āvā ek gnāyakabhāvavāḷā gnānīne, kahe chhe, rāgano niṣhedh chhe arthāt tene rāganun karavāpaṇuny nathī ne bhogavavāpaṇuny nathī. ene to mātra gnātādraṣhṭāpaṇun chhe. dharmī to jāṇavāvāḷo-gnātādraṣhṭā chhe. samayasār nāṭakamān āve chhe ne ke-
je rāg kare te kartā agnānī chhe ane je jāṇe te gnānī chhe. je kare te gnātā nahi ane je jāṇe te kartā nahi. chāhe rāg ho ke sharīr ho, gnānī to enā jāṇanār ja chhe; gnānī tene vyavahāre jāṇe chhe, nishchayathī to te shuddha chaitanyadravyane jāṇe chhe, anubhave chhe. āvun lokone ākarun lāge paṇ anant kevaḷīoe, gaṇadharoe ane munivaroe kahelo mārga ā ja chhe.
ā arhantādi pañch parameṣhṭhī nathī? bhagavān! e pañch parameṣhṭhīpad bhagavān ātmānān-tārān ja chhe. tun ja arhantādisvarūp chho. e pañchaparameṣhṭhīpad ātmānī pedāsh chhe, e kāī rāganī ke sharīranī-paranī pedāsh nathī; rāgamān ke paranā svarūpamān ā pāñch paramapad chhe ja nahi.
PDF/HTML Page 2271 of 4199
single page version
‘je adhyavasānanā udayo sansārasambandhī chhe ane bandhananān nimitta chhe teo to rāg, dveṣh, moh ityādi chhe tathā je adhyavasānanā udayo dehasambandhī chhe ane upabhoganān nimitta chhe teo sukh, duḥkh ityādi chhe.’
shun kīdhun? rāg-dveṣh-mohanun karavun te kartāpaṇun chhe ane te bandhanun kāraṇ chhe, sansāranun kāraṇ chhe. rāg chāhe puṇyano ho ke pāpano, paṇ emān karavāpaṇun chhe te mithyātvabhāv chhe ane te bandhananun kāraṇ chhe. ā shun kīdhun? samajāṇun kāī...? bhagavān ātmāmān sansārasambandhīnā kartāpaṇānā je adhyavasān bhāv thāy chhe te bandhanān kāraṇ chhe ane teo rāg, dveṣh, moh chhe. tathā je dehasambandhī adhyavasānanā bhāv chhe, bhoktāpaṇānā bhāv chhe teo sukh, duḥkh ityādi chhe. āmān pahelun kartāpaṇun ne bījun bhoktāpaṇun nākhyun chhe. have visheṣh siddhānt kahe chhe ke-
‘te badhāy (adhyavasānanā udayo) nānā dravyonā svabhāv chhe.’ shun kahe chhe? ke sansārasambandhī mithyātva ane puṇya-pāpanā bhāv bandhanun kāraṇ chhe ane bhogasambandhī je bhoktāpaṇānā bhāv chhe te sukh-duḥkh chhe. te badhāy nānā dravyonā svabhāv chhe arthāt teo ek shuddha chaitanyadravyanā svabhāv nathī. rāgadveṣhamohanā bhāv tathā sukhaduḥkhanī kalpanā-e badhāy karmanā sanyoganā nimittathī utpanna thayelā chhe ane tethī teo vyabhichārī bhāv chhe. jem maithunamān benā sanyogathī bhāv utpanna thāy chhe tem vikāranā-kartāpaṇānā ne bhoktāpaṇānā bhāv ek jīv ane bījā karmanā nimittathī utpanna thāy chhe. bījānā sambandhathī utpanna thayelā te bhāv vyabhichārī bhāv chhe. gāthā 203 mān temane vyabhichārī bhāv kahyā chhe. karmanā nimittanā vashe je bhāv utpanna thāy te vyabhichārī bhāv chhe, jyāre shuddha chaitanyasvarūpanā-ek gnāyakasvarūp prabhu ātmānā vashe utpanna thayelā nirmaḷ pariṇām avyabhichārī mokṣhamārganā pariṇām chhe.
bhāī! vyavahāraratnatrayanā bhāv paṇ jo kartābuddhithī chhe to te bandhabhāv chhe. vyavahāraratnatrayanā pariṇām shubharāg chhe ane tenun kartāpaṇun e sansārasambandhī bandhananā bhāv chhe; jyāre trikāḷī shuddha ek gnāyakabhāvanā āshraye utpanna thayelā shuddha ratnatrayanā pariṇām ek dravyasvabhāv hovāthī avyabhichārī bhāv chhe. e to puṇya-pāp adhikāramān kaḷash 106-107mān āvī gayun ke gnānanun thavun ek dravyasvabhāve hovāthī shuddha chhe, pavitra chhe, mokṣhanun kāraṇ chhe, jyāre karma (rāg)nun thavun anya dravyanā svabhāve hovāthī mokṣhanun kāraṇ nathī, bandhanun kāraṇ chhe. tyān (106-107 kaḷashamān) वृत्तं....
PDF/HTML Page 2272 of 4199
single page version
ityādi shabdo chhe teno ā bhāv chhe. ākhā kaḷasho to thoḍā yād rahe chhe? paṇ ā bhāv chhe ke shuddha ānandakand ek gnāyakabhāv-chinmātrabhāvanā vashathī-āshrayathī-avalambanathī je bhāv utpanna thāy chhe te bhāv pavitra avyabhichārī bhāv chhe ane te mokṣhanun kāraṇ chhe; jyāre karmanā nimittane arthāt anek dravyane vash thaīne -tābe thaīne je bhāv utpanna thāy chhe te vyabhichārī bhāv chhe ane te bandhanun kāraṇ chhe.
bhāī! ā to siddhānt chhe ke-‘svāshrito nishchayaḥ, parāshrito vyavahāraḥ’ ahīn kahe chhe-jeṭalā parāshrit bhāv chhe te bandhanun kāraṇ chhe. nishchay ane vyavahār -e be nayanā viṣhayane virodh chhe. ‘उभयनयविरोधध्वंसिनि’... em kaḷash āve chhe ne? nishchay ane vyavahār em be nayanā viṣhayo bhinna bhinna chhe. nishchayanayano viṣhay pūrṇānandano nāth prabhu gnāyakasvabhāvathī maṇḍit ek shuddha ātmadravya chhe ane tenā āshraye samyagdarshan thāy chhe. e to 11 mī gāthāmān āvī gayun ke-‘भूदत्थमस्सिदो खलु सम्मादिट्ठी हवदि जीवो’! bhāī! chāre korathī juo to pūrvāpar virodh rahit siddhānt siddha thāy chhe. parāshrit bhāv, vyavahāranā bhāv -chāhe kartāsambandhī ho ke bhogasambandhī ho -bandhanun kāraṇ chhe. tyān gāthāmān na āvyun ke –‘सुदपरिचिदाणुभूदा सव्वस्स कामभोगबन्धकहा’–em ke kām nām rāganun karavun ne bhog nām rāganun bhogavavun -evī bandhanī vāt to anantavār sāmbhaḷī chhe, parichayamān āvī chhe, anubhavamān āvī chhe. tyān ‘बंध कहा’nun vāchya to ‘bandhabhāv’ chhe. ahā! eṇe svathī ekatva ne rāgathī bhinna evā bhāvane kadī sāmbhaḷyo nathī!
prashnaḥ– sambhaḷāvavāvāḷā maḷyā nahi ne? uttaraḥ– bhāī! e to pātratā jāgr̥ut thaī nahi, pote darakār karī nahi to sambhaḷāvavāvāḷā maḷyā nahi em kahe chhe. bhagavān to traṇalokanā nāth sarvagna parameshvar sākṣhāt videhamān hamaṇān paṇ birāje chhe. paṇ shun thāy? sāmbhaḷavānī lāyakāt nathī to tyān upajyo nahi, janmyo nahi.
prashnaḥ– to shun kāḷalabdhi pākī nahi? samādhānaḥ– bhāī! puruṣhārtha kare to kāḷalabdhi pāke chhe ke bījī rīte pāke chhe? e to ek bhāī sāthe’ 83 nī sālamān eṭale pa0 varṣha pahelān charchā thaī hatī. te kahe- kāḷalabdhi pāke tyāre thashe. tyāre kahyun ke-kāḷalabdhi shun chīj chhe? juo, mokṣhamārgaprakāshakamān to shrī ṭoḍaramalajī ām kahe chhe ke-kāḷalabdhi ne bhavitavya kāī vastu nathī. je samaye puruṣhārtha dvārā je paryāy prāpta thaī te kāḷalabdhi chhe; ane tyāre je thavā yogya bhāv hato te thayo te bhavitavya chhe. ā vāt shrī ṭoḍaramalajīe mokṣhamārgaprakāshakamān kahī chhe. ā mokṣhamārgaprakāshak pahelān’ 82 mān eṭale pa1 varṣha pahelān vāñchelun. juo, tenā navamā adhikāramān ā chheḥ-
PDF/HTML Page 2273 of 4199
single page version
prashnaḥ– “mokṣhano upāy kāḷalabdhi āvatān bhavitavyānusār bane chhe ke mohādikano upashamādi thatān bane chhe, ke potānā puruṣhārthathī udyam karatān bane chhe? te kaho.” lyo, ā prashna ke mokṣhanun kāraṇ kāḷalabdhi chhe, bhavitavya chhe, ke karmanā upasham-kṣhayopashamādi chhe? ke pachhī mokṣhanun kāraṇ potānā puruṣhārthapūrvak bane chhe? have visheṣh pūchhe chhe-
“jo pahelān be kāraṇo maḷatān bane chhe to tame amane upadesh shā māṭe āpo chho? tathā jo puruṣhārthathī bane chhe to sarva upadesh sāmbhaḷe chhe chhatān temān koī puruṣhārtha karī shake chhe tathā koī nathī karī shakatā tenun shun kāraṇ?”
kahe chhe-jo kāḷalabdhi ane bhavitavyatā-em be kāraṇothī mokṣhano upāy bane chhe to upadesh devānī kayān jarūr chhe? ane jo puruṣhārthathī bane chhe to upadesh sarva sāmbhaḷe chhe chhatān sarvane mokṣhano upāy kem banato nathī? mokṣhano upāy to koīkane ja bane chhe. sarvane kem banato nathī?
enun samādhān karatān kahe chhe-puruṣhārthathī ja mokṣhaprāpti chhe.
uttaraḥ– “ek kārya thavāmān anek kāraṇo maḷe chhe. mokṣhano upāy bane chhe tyān to pūrvokta traṇe kāraṇo maḷe chhe tathā nathī banato tyān e traṇe kāraṇo nathī maḷatān; pūrvokta traṇ kāraṇ kahyān temān kāḷalabdhi ane bhavitavya (honahār) to koī vastu ja nathī.” bahu ākarā shabdo bhāī! paṇ vāt yathārtha chhe.
amāre to pahelethī ja charchā chālī āve chhe ne? 70 mān dīkṣhit thayā pachhī ‘71 thī charchā chāle chhe. teo kahe-karmathī vikār thāy chhe.’ tyāre kahyun ke karmathī vikār thāy e mānyatā sāv jūṭhī chhe. paradravyathī potāmān vikār thāy em hoī shake nahi, e to potānā vikāranā samaye potānā ūndhā-ulṭā puruṣhārthathī svakāḷe vikār utpanna thāy chhe ane temān karma to nimittamātra chhe, kartā nahi. nimitta kāī kartā nathī. jo karma (nimitta) kartā hoy to, te nimitta ja rahe nahi.
‘71mān ā prashna (karmano prashna) chālyo, ne’ 72mān ā prashna chālyo-shun ke kevaḷagnānīe dīṭhun hashe to puruṣhārtha thashe-lyo, ‘72mān ā prashna chālyo, keṭalān varṣha thayān? ekasaṭh thayān. bahu charchā chālī. bījā to bichārā jāḍībuddhivāḷā te kāī samaje nahi, paṇ ahīn to andaranā sanskār hatā ne? to andarathī sahaj āvatun hatun; to kahyun ke- kevaḷīe dīṭhun hashe to puruṣhārtha thashe-e barābar nathī. hā, sarvagne jem dīṭhun chhe tem thashe- e to yathārtha chhe, paṇ sarvagna bhagavān ke jemanā ek
PDF/HTML Page 2274 of 4199
single page version
gnānaguṇanī paripūrṇa dashāmān-kevaḷagnānamān anantā kevaḷī jaṇāy, traṇakāḷ-traṇalokanā dravya-guṇ-paryāy jaṇāy-āvā kevaḷagnānanā sāmarthyanun jene shraddhān thāy tene bhav hoī shake nahi, ahāhā...! paripūrṇa dashā je kevaḷagnān tenun anant sāmarthya jenī draṣhṭimān besī gayun tene bhavabhramaṇ rahe ane puruṣhārthahīnatā hoy te hoī shake nahi. kahyun ke-sarvagna kevaḷīe jem dīṭhun chhe tem thashe-em sarvagnanī shraddhāvāḷāne bhav hotā ja nathī, e to puruṣhārthanā panthe ja chhe. e to pachhī pravachanasāramānthī nīkaḷyun, paṇ te di’ kayān pravachanasār joyun’tun? pravachanasār to’ 78nī sālamān joyun; paṇ eno bhāv te di’ hato.
bhagavān shrī kundakundāchārya pravachanasāranī gāthā 80 mān pharamāve chhe ke-
ahāhā...! kahe chhe-je koī arihantanā dravya-guṇ-paryāyane jāṇe chhe te ‘जाणदि अप्पाणं’ ātmāne jāṇe chhe ane ‘माहो खलु जादि तस्य लयं’ teno moh nāsh pāmī jāy chhe arthāt te kṣhāyik samakitane prāpta thāy chhe. juo, āchāryadeve jor to eṭalun dīdhun chhe ke-te apratihat bhāvane pāme chhe-em kahevun chhe. ‘लयं’ shabda chhe ne? te apratihat bhāvane sūchave chhe. shrī amr̥utachandrāchārya pravachanasāranī 92mī gāthāmān kahe chhe ke- ame āgamakaushalya tathā svānubhavamaṇḍit ātmagnān vaḍe mithyātvane haṇī nākhyun chhe; have te pharīne amane āvashe nahi.
prashnaḥ– paṇ bhagavān! āp chhadmastha chho ne? ane pañcham ārānā muni chho ne? (chhatān āvī apratihat bhāvanī vāt karo chho?)
samādhānaḥ– bhāī! ame ā kolakarār karīe chhīe ne? ke ame pañcham ārāmān svānubhav vaḍe je mithyātvano nāsh karyo chhe te tenun vaman karī nākhyun chhe; jethī have te pharīne āvashe nahi. pravachanasāranī 80 mī gāthāmān mohanā nāshanī-vamananī vāt chhe. ahāhā...! jene arihantanun-kevaḷagnānanun antaramān bhān thayun tene kevaḷagnānanī prāptinun bīj evun samyagdarshan utpanna thāy chhe.
prashnaḥ– shun ā pañcham ārānī vāt chhe? uttaraḥ– hā; pañcham ārānā munirāj to kahe chhe; to e konī vāt chhe? bhāī! ā pañcham ārānā jīvo māṭenī vāt chhe.
mokṣhamārga prakāshakamān kahe chhe-‘kāḷalabdhi ane bhavitavya to koī vastu ja nathī.’ to shun shrī ṭoḍaramalajī kevaḷī thaī gayā chhe? shun temane kevaḷagnān thaī gayun chhe?
PDF/HTML Page 2275 of 4199
single page version
are bhāī! kevaḷī to hamaṇān nathī, paṇ samakitī to chhe ne? kevaḷagnānanun bīj evun samyagdarshan to chhe ne? kevaḷagnānanun yathārtha shraddhān to chhe ke nahi? chhe; to teo yathārtha ja kahe chhe. samakitamān shun pharak chhe? samakitamān-tiryañchanā samakitamān ne siddhanā samakitamān-koī pher nathī.
to (mokṣhamārga prakāshakamān) kahe chhe-“kāḷalabdhi ane bhavitavya to koī vastu ja nathī, je kāḷamān kārya bane te ja kāḷalabdhi tathā je kārya thayun te ja bhavitavya. vaḷī karmanā upashamādik chhe te to pudgalanī shakti chhe, teno kartā-hartā ātmā nathī, tathā puruṣhārthathī udyam karavāmān āve chhe te ātmānun kārya chhe māṭe ātmāne puruṣhārthapūrvak udyam karavāno upadesh āpīe chhīe.” ahāhā...! pt.. shrī ṭoḍaramalajīe kāī kām karyun chhe! agnānīnā varṣhonā prashnonā khulāsā karyā chhe, tethī to teo ‘āchāryakalpa’ kahevāyā chhe. aho! shabde shabde ākhā shāstrano sār (-mākhaṇ bharyo chhe!
je samaye kārya thayun te kāḷalabdhi chhe ane je bhāv thayo te bhavitavyatā chhe. have visheṣh kahe chhe-
“have ā ātmā je kāraṇathī kāryasiddhi avashya thāy te kāraṇarūp udyam kare tyān to anya kāraṇo avashya maḷe ja ane kāryanī siddhi paṇ avashya thāy ja; tathā je kāraṇathī kāryasiddhi thāy athavā na paṇ thāy te kāraṇarūp udyam kare to tyān anya kāraṇ maḷe to kāryasiddhi thāy, na maḷe to na thāy, have jinamatamān je mokṣhano upāy kahyo chhe tenāthī to mokṣha avashya thāy ja.” lyo, ā sampradāyamān moṭī charchā chālatī hatī teno khulāso.
bhāī! bhagavāne dīṭhun hashe te di’ thāshe em vichārī puruṣhārthahīn thavun, pramādī rahevun e to agnān chhe. bhagavāne dīṭhun hashe te di’ thāshe, māṭe āpaṇe atyāre puruṣhārtha karī shakīe nahi-em jo hoy to ā dīkṣhāthī shun kām chhe? are bhāī! jyāre puruṣhārtha svabhāvasanmukhano thayo tyāre kāḷalabdhi thaī gaī ane bhāv paṇ samyagdarshanano thaī gayo. bhāī! ā to matāgrah-haṭhāgrah chhoḍīne samajavā māge to besī jāy evī vāt chhe; bākī matāgrahathī ke vādavivādathī bese evī vāt nathī. samyaggnānadīpikāmān āve chhe ke ‘sadguru kahai sahajakā dhandhā vādavivād karai so andhā.” lyo, ā tamārā badhā to (matāgrahanā) pāpanā dhandhā chhe, jyāre ā to sahajano dhandho chhe. bhagavān ātmā sahajānandasvarūp prabhu sahaj ek gnāyakasvarūp chhe, kemake te akr̥utrim chhe arthāt koīe ene karyo chhe em nathī. ahā! tenā taraphano puruṣhārtha karīne samyagdarshan-gnān-chāritranī ramaṇatā karavī te sahajano dhandho chhe. tathā
PDF/HTML Page 2276 of 4199
single page version
je vādavivād kare, vitaṇḍāvād kare te andh chhe kemake tene bhagavān ātmā dekhāto nathī, anubhavamān āvato nathī. ‘khojī jīvai, vādī marai’ em āve chhe ne? bhāī! satnā shodhavāvāḷānun jīvan rahe chhe ane je vādī-matāgrahī chhe te mare chhe arthāt sansāramān chāragatimān rajhaḷe chhe, ḍūbī mare chhe.
ahīn kahe chhe-‘te badhāy (adhyavasāno) nānā dravyonā svabhāv chhe; gnānīno to ek gnāyakasvabhāv chhe.’
juo, vikāranā-vibhāvanā pariṇām jīv ne karmanā sambandhathī utpanna thayelā chhe, karme utpanna karyā chhe em nahi, paṇ karmanā nimittanā vashathī utpanna thayā chhe. tethī teo nānā dravyonā svabhāv chhe. jyāre gnānīno to ek gnāyakasvabhāv chhe. sanyogavash utpanna thayelā sanyogībhāv gnānīnā chhe nahi; gnānī to teno mātra jāṇavāvāḷo chhe. vyavahāraratnatrayano rāg paṇ sanyogībhāv chhe, gnānī to teno paṇ jāṇavāvāḷo chhe, teno kartā nathī, vā teno svāmī nathī; kemake gnānī to ek gnāyakasvabhāv chhe. chothe guṇasthāne samyagdraṣhṭi ek gnāyakasvabhāv chhe. ahā! bhāṣhā to sādī chhe, paṇ bhāv sūkṣhma chhe. ā to traṇalokanā nāth jineshvar parameshvarano mārga bāpā! ahā! alaukik chīj chhe prabhu!
ahāhā...! ‘gnānīno to ek gnāyakasvabhāv chhe. māṭe gnānīne temano (vibhāvono) niṣhedh chhe.’ ā vyavahāraratnatrayano rāg ke je be dravyonā sambandhathī utpanna thavāvāḷo chhe teno gnānīne niṣhedh chhe. ṭīkāmān paṇ e āvyun hatun ke gnānīne temano niṣhedh chhe. eṭale shun? ke puruṣhārthanī kamajorīnā kāraṇe te utpanna thāy chhe paṇ te hun nathī, te mārī chīj nathī-em gnānīne teno niṣhedh chhe. hun to ek gnāyakasvabhāv ja chhun, ane karmanā sambandhathī-vashathī utpanna thayelo ā rāg mārī chīj nathī em gnānīne teno niṣhedh chhe. 272mī gāthāmān āve chhe ne ke-
juo, āmān paṇ vyavahāranayano niṣhedh āvyo. nishchayanun upādeyapaṇun kahyun ne vyavahārano niṣhedh karyo. eṭale shun? ke jeṇe nishchay shuddha ātmadravyanā lakṣhe nishchayaratnatray pragaṭ karyān tene vyavahārano niṣhedh chhe arthāt tene vyavahāraratnatrayano rāg māro chhe vā te mārun kartavya chhe em chhe nahi.
vyavahāranay gnānīne chhe nahi em nahi. dayā, dān, vrat, tap, bhakti, pūjā ityādi vyavahāranay gnānīne chhe kharo, paṇ draṣhṭimān gnānīne teno niṣhedh chhe kemake gnānīne to ek gnāyakasvabhāv ja potāno chhe, āvī vāt chhe.
PDF/HTML Page 2277 of 4199
single page version
have kahe chhe-‘tethī gnānīne temanā pratye rāg-prīti nathī.’ ā dev-guru-shāstranī shraddhānā rāgamān ke pañchamahāvratanā rāgamān ke shāstra bhaṇavānā vikalpamān gnānīne rāg-prīti nathī. shun kahyun? vyavahāraratnatray nathī em nahi, paṇ vyavahāraratnatray pratye rāg ke prīti nathī. bhāī! jyān pūrṇa vītarāgatā na hoy tyān lagī gnānīne vyavahāranay hoy chhe, munirājane ke jemane antaraṅgamān prachur ānandanun svasamvedan pragaṭ chhe temane paṇ pramattabhāv chhe, aṭhṭhāvīs mūlaguṇ ādinā vikalpa chhe, paṇ draṣhṭimān te sarvano niṣhedh chhe, arthāt tenāthī mane lābh chhe ane te mārun kartavya chhe em temane nathī. potānā ek gnāyakasvabhāv sivāy bījā koī paṇ sanyogībhāvamān gnānīne svāmīpaṇun hotun nathī. āvī vāt lokone ākarī paḍe chhe! paṇ shun thāy?
agnānīne to em siddha karavun chhe ke-vyavahāraratnatrayathī-nishchay thāy chhe ane nimittathī upādānamān kāīk (vilakṣhaṇatā) thāy chhe. parantu bhāī! nimitta chhe te parachīj chhe, ane parathī parachījamān kāīk thāy evun kayārey bane kharun? kayārey na bane. ek dravyanī paryāy bījā dravyanī paryāyamān shun kare? kāī na kare; jo kare to be dravya ek thaī jāy, be rahe nahi. evī rīte vyavahār paṇ nishchayamān nimitta chhe. nimitta jem kartā nathī, upasthitimātra chhe tem vyavahār paṇ nishchayano kartā nathī, nimittamātra chhe, sahacharamātra chhe. āvun chhe!
ahāhā...! gnānīne rāg pratye rāg-prīti nathī. ahāhā...! ene to nij nirmaḷānandanā nāthanī ruchi-prīti thaī chhe ne? to svabhāvanī ruchi thatān rāganī ruchino abhāv thaī jāy chhe. rāg nathī hoto em nahi, paṇ rāganī ruchino gnānīne abhāv hoy chhe. have visheṣh kahe chhe ke-
‘paradravya, parabhāv sansāramān bhramaṇanān kāraṇ chhe; temanā pratye prīti kare to gnānī shāno?’
joyun? paradravya chhe te rāganun -vibhāvanun nimitta chhe ane parabhāv chhe te rāg- vibhāv chhe. ahīn te bannene sansār paribhramaṇanān kāraṇ kahyān chhe kemake banne pratye je prītino bhāv chhe te mithyātvabhāv chhe. gnānīne paradravya ne parabhāv banne pratye prīti hotī nathī. temanā pratye prīti kare to gnānī shāno? arthāt temanā pratye prīti kare te agnānī mithyādraṣhṭi chhe.
shrī pañchāstikāyamān (gāthā 136 mān) prashasta rāganā svarūpanun kathan karyun chhe. tyān aprashasta rāgano niṣhedh karanār dev-guru-dharma pratye bhaktino je anurāg chhe tene prashasta rāg kahyo chhe. dev-guru-dharma e prashasta viṣhayo chhe ne? eṭale temanā pratye bhakti ne anugamananā rāgane prashasta rāg kahyo chhe. paṇ e to asthiratānī apekṣhāe
PDF/HTML Page 2278 of 4199
single page version
vāt chhe. gnānīne evo asthiratāno rāg āve chhe paṇ tene asthiratānī ruchi ke prīti hotān nathī, prashasta rāganī paṇ gnānīne ruchi hotī nathī. gnānīne to ek gnāyakasvabhāv ja ādaraṇīy chhe. samajāṇun kāī...?
ahāhā...! kahe chhe-paradravya ne parabhāv sansār paribhramaṇanān kāraṇ chhe; temanā pratye prīti kare to gnānī shāno? bhāī! arihantādi bhagavān pratye paṇ prīti kare to te rāg chhe ane rāg pratye prīti kare to te mithyātva chhe. e ja ahīn āvyun ne ke-‘paradravya, parabhāv sansāramān bhramaṇanān kāraṇ chhe.’ ahā! juone, paṇḍit shrī jayachandajīe kevo saras bhāvārtha karyo chhe!
to gnānīne paṇ arahantādimān bhakti to hoy chhe? te hoy chhe ne; tenī koṇ nā pāḍe chhe? paṇ tene te rāgano rāg nathī vā te rāg bhalo chhe ne karavā yogya kartavya chhe em gnānī mānatā nathī. ahāhā...! sahajātmasvarūp sahajānand prabhu ātmāno jene prem thayo tene rāg pratye prem nathī, rāg māro chhe, par (arahantādi) mārā chhe em mamatva nathī. āvī vāt chhe.
to kahe chhe ne ke-dharmīne strī-kuṭumb-parivār pratye rāg hoy chhe tethī adhik rāg dev-guru-dharma pratye ne sādharmī pratye hoy chhe?
bhāī! strī-kuṭumbādi pratyenā rāg karatā dev-guru-dharma pratyeno rāg judī jātano hoy chhe. jene antaramān shuddha ek gnāyakabhāvanī ruchi jāgrat thaī chhe tenā rāganī paṇ dishā badalāī jāy chhe, tene dev-guru-dharma pratyenā prashasta rāganī ja adhikatā hoy chhe. jo visheṣh rāg dev-guru-dharma prati na hoy ane kuṭumb-parivār ādi aprashasta viṣhayo pratye adhik rāg hoy to te mithyādraṣhṭi ja chhe. to gnānīne dev-guru-dharma prati visheṣh rāg to hoy chhe paṇ tene te rāgano rāg hoto nathī; ā dev-guru ādi mārā chhe evī mūrchchhāno bhāv teno hoto nathī. bhāī! jevo kuṭumbādi pratye rāg chhe tethī visheṣh dev-guru ādi pūjanīk puruṣho prati rāg na hoy to te mithyādraṣhṭi chhe ane dev-guru pratye teo mārā chhe evo mamatvano rāg hoy to te paṇ mithyādraṣhṭi chhe. samajāṇun kāī...? ahīn ā ja kahe chhe ke-paradravya ne parabhāv eṭale ke vikārī shubhāshubhabhāv sansāramān bhramaṇanān kāraṇ chhe ane jo temanā pratye-bhramaṇanā kāraṇ pratye -prīti hoy to gnānī kevo?
to anubhav prakāshamān āve chhe ke-“jem sandhyāno lāl sūrya astatānun kāraṇ chhe tathā prabhātanī sandhyānī lālāsh sūryodayane kare chhe, tem vividh paramaguru (pañch parameṣhṭhī) vinā sharīrādi-rāg kevaḷagnānanī astatānun kāraṇ chhe (ane) pañch param-
PDF/HTML Page 2279 of 4199
single page version
guruno rāg kevaḷagnānanā udayanun kāraṇ chhe; evo pañch paramaguru (pratyeno) rāg chhe.” ā kevī rīte chhe?
bhāī! kharekhare to savāranī sandhyāmān rāt (lālāsh) chhe, paṇ e to rāt pachhī sūrya ūge chhe te kāraṇe prabhātanī sandhyānī lālash sūryodayane kare chhe em kahyun chhe; bākī rātane kāraṇe sūryoday thāy chhe em nathī. tem dev-shāstra-guru pratyeno rāg gnānīne hoy chhe. te chhe to rāg ja; paṇ teno vyay thaī vītarāgatā ne kevaḷagnān upaje chhe to te dev- guru-shāstrano rāg kevaḷagnānano uday kare chhe em upachārathī kahyun chhe. paṇ tyān rāgane kāraṇe vītarāgatā ne kevaḷagnān thāy chhe em nathī. bhāī! vāstavamān gnānīne to rāgano niṣhedh ja chhe ane rāgano paripūrṇa niṣhedh karīne te muktine prāpta thashe. āvo ja mārag chhe bāpu! ahā! je paribhramaṇanun kāraṇ chhe tenā pratye gnānīne prīti kevī? ane jo prīti hoy to gnānī kevo? āvī vāt chhe.
have ā arthanā kaḷasharūpe tathā āgaḷanā kathananī sūchanārūpe shlok kahe chheḥ-
‘इह अकषायितवस्त्रे’ jem lodhar, phaṭakaḍī vagerethī je kaṣhāyit karavāmān na āvyun hoy evā vastramān ‘रङगयुक्तिः’ raṅgano sanyog ‘अस्वीकृता’ vastra vaḍe aṅgīkār nahi karāyo thako ‘बहिः एव हि लुठति’ bahār ja loṭe chhe-andar pravesh karato nathī...
shun kahe chhe? ke vastranī andar pravesh nathī karato. koṇ? ke raṅg. kevā vastramān? to kahe chhe akaṣhāy vastramān. akaṣhāy vastra eṭale shun? ke jene lodhar ne phaṭakaḍīno op chaḍhāvyo nathī evun vastra. shun kahyun? ke je vastra par lodhar ne phaṭakaḍīno op chaḍhayo nathī te vastra raṅgane grahaṇ karatun nathī; tene raṅg chaḍhato nathī. ā to draṣhṭānt chhe.
have siddhānt kahe chhe-‘ज्ञानिनः रागरसरिक्ततया कर्म परिग्रहभावं न एति’ tem gnānī rāgarūpī rasathī rahit hovāthī tene karma parigrahapaṇāne dhāratun nathī.
jem akaṣhāyit vastra raṅg grahaṇ karatun nathī tem rāgarasathī rahit gnānīne karma parigrahapaṇāne pāmatun nathī, arthāt gnānī rāgane grahaṇ karato nathī, rāgane potānā svarūpabhūt mānato nathī, ahāhā...! pote rāgī thato nathī. to rāganun shun thāy chhe? ke rāg bahār bhinna ja rahe chhe.
‘रागरसरिक्ततया’–em kahyun ne? matalab ke gnānī rāg-rasathī rikta-khālī chhe. ahāhā...! sahajānand chidānandasvarūp bhagavān ātmānā premamān rāgano prem gnānīne
PDF/HTML Page 2280 of 4199
single page version
chhūṭī gayo chhe. rāg chhūṭī gayo chhe em nahi, paṇ rāgano ras-prem chhūṭī gayo chhe. ahāhā...! abandhasvabhāvī bhagavān ātmānā ānandarasanī ruchimān gnānīne bandhabhāv je rāg teno ras ūḍī gayo chhe. māṭe tene karma nām puṇya-pāp ādi kriyā parigrahapaṇāne prāpta thatī nathī; arthāt te kriyā potānī chhe em gnānī svīkārato nathī, grahato nathī, karma shabde ahīn badhī kriyāonī vāt chhe.
jem lodhar ne phaṭakaḍīno op chaḍhayā vinānā vastramān raṅg pesato nathī tem karmanā nimittathī utpanna thayelī puṇya-pāpanī kriyāno raṅg gnānīmān pesato nathī kemake gnānī rāgarasathī rahit chhe. ā kāraṇe kriyānun parigrahapaṇun tene chhe nahi; kriyā mārī chhe em pakaḍ ene chhe nahi. kaḷashaṭīkāmān paṇ karma eṭale-‘jeṭalī viṣhayasāmagrī bhogarūp kriyā’-em kriyā artha līdho chhe. karmano artha shun? kaḷashaṭīkāmān kahyun chhe ke-karma eṭale viṣhayasāmagrī bhogarūp kriyā te samyagdraṣhṭi jīvane mamatārūp svīkārapaṇāno nishchayathī prāpta thatī nathī. lyo, rājamalajīe karmano artha ā karyo ke-sāmagrī ane rāgādi- bhogarūp kriyā.
shun kahyun? ke jem vastra lodhar ne phaṭakaḍīthī opit thayun na hoy to te raṅgane grahaṇ karatun nathī tem gnānī rāgarasathī rahit chhe tethī tene rāganī kriyāno raṅg lāgato nathī arthāt rāganī kriyā tene parigrahabhāvane pāmatī nathī. dayā, dān, vrat, bhakti, pūjā ityādi kriyā gnānīne hoy chhe paṇ temān potāpaṇun nathī tethī te parigrahapaṇāne dhāratī nathī. pūrṇa vītarāg na thāy tyānsudhī gnānīne yathāsambhav rāg āve chhe paṇ te heyabuddhie āve chhe, rasabuddhie nahi. ahāhā...! gnānīne kriyāthī ekatva nathī. lyo, āvī vāt have shubharāganā rasiyāone kaṭhaṇ paḍe chhe, paṇ shun thāy? svarūp ja āvun chhe.
gnānīne rāgarūp ras nathī. eṭale ke rāg nathī em nahi. rāg na hoy to pūraṇ vītarāg thaī jāy. (parantu em nathī). ene rāgano ras nathī eṭale rāganī ruchi nathī, rāgamān potāpaṇun nathī. ahā! chhaṭṭhe guṇasthāne munirājane prachur ānandanun vedan hoy chhe, topaṇ pañchamahāvratādinā vikalpa to hoy chhe, tadna rāg nathī em nathī; paṇ rāgano rāg nathī, rāg bhalo-hitakārī chhe em nathī; athavā rāgano āshray ke ālamban nathī. ahā! gnānīno āshray-ālamban to ek gnāyakasvabhāv chhe. gnānīne to dravyadraṣhṭi mukhya chhe; tene dravyadraṣhṭi mukhya chhe te koī kāḷe gauṇ thaī jāy ne rāgadraṣhṭi mukhya thaī jāy em kayārey thatun nathī.
gnānīne ek gnāyakabhāvano ras chhe, shuddha chaitanyano ras chhe; tethī rāgano ras tene chhe nahi. rāg nathī em nahi, rāg to chhe; mandir banāvavun, pratiṣhṭhā karāvavī,