Pravachan Ratnakar-Gujarati (simplified iso15919 transliteration). Gatha: 218-219 ; Kalash: 150.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 115 of 210

 

PDF/HTML Page 2281 of 4199
single page version

bhagavānanī bhakti-pūjā karavān ityādi rāg tene hoy chhe. jyān lagī pūraṇ vītarāg na thāy tyān lagī rāgabhāv paṇ chhe. svāshrayathī vītarāgabhāv chhe to paranā āshraye kiñchit rāgabhāv paṇ chhe. ek gnānadhārā ne bījī karmadhārā -em banne sāthe chāle chhe. e to ‘यावत् पाकमुपैत्ति’... ityādi kaḷashamān āve chhe ne ke-karmanī kriyā pūrṇapaṇe abhāvane prāpta na thāy tyān sudhī karmanī kriyā-rāgādi paṇ gnānīne hoy chhe. paṇ te rāgano prem gnānīne nathī, e to rāgane heyabuddhie jāṇe chhe. māṭe rāganī kriyā tene parigrahapaṇāne pāmatī nathī. shun kahyun? em to rāg abhyantar parigrah chhe ane ā paisā-dhūḷ ādi bāhya parigrah chhe. paṇ ‘ā rāgādi mārā chhe’-em gnānīne nathī tethī te rāgādi kriyā parigrahapaṇāne pāmatī nathī. aho! digambar santo sivāy tattvanī sthitinī āvī vāt bīje kayāny chhe nahi; santoe vastunā svarūpane atyant spaṣhṭa karyun chhe.

ahāhā...! kahe chhe-‘gnānī...’ ‘gnānī’ shabde koī em mānī le ke jene bahu jāṇapaṇun (kṣhayopasham) hoy te gnānī to em nathī. tathā koī em kahe ke ame dharmī chhīe paṇ gnānī nathī to em paṇ nathī. je gnānī chhe te dharmī chhe ne je dharmī chhe te gnānī chhe em vāt chhe. samyagdraṣhṭine bhale alpa kṣhayopasham hoy paṇ te gnānī ja chhe. svarūpanā āshraye ātmagnān pragaṭ thayun chhe to te gnānī ja chhe. bhāī! thoḍun paṇ samakitīnun gnān vignān chhe, ne agnānīnun nav pūrvanun gnān paṇ agnān chhe. sūkṣhma vāt chhe bhāī! jene rāganī ruchi chhe ane ātmānī ruchi nathī evā agnānīne kadāchit nav pūrva sudhīnī labdhi pragaṭ thaī jāy topaṇ te agnān chhe kemake e badhun paralakṣhī gnān chhe; jyāre jene dravyasvabhāvano-vignānaghanasvabhāvano āshray thayo chhe evā samakitīne thoḍun gnān hoy topaṇ te vignān chhe kemake tene svarūpalakṣhī gnān chhe.

ahīn kahe chhe-gnānī rāgarasathī rikta eṭale khālī chhe, māṭe tene karma eṭale rāganī kriyā parigrahapaṇāne pāmatī nathī. rāganī kriyā tene hoy chhe, paṇ te parigrahabhāvane eṭale ke rāg māro chhe evā pakaḍarūp bhāvane dhāratī nathī kemake tene rāgamān ras nathī, ruchi nathī.

gnānīne vyavahār-rāg hoy chhe tethī koī em māne ke vyavahārathī nishchay thāy chhe to tem nathī. nishchay (vītarāg pariṇām) thāy temān vyavahār nimitta chhe, paṇ eno artha ja e thayo ke nimitta je vyavahār chhe te nishchayano kartā nathī. jem kumbhār, ghaḍo thāy emān nimitta chhe paṇ kumbhār ghaḍāno kartā nathī tem vyavahār nimitta ho, paṇ te nishchayano kartā nathī. 372 mī gāthāmān āchārya amr̥utachandra kahe chhe-ame to ghaḍo māṭīthī utpanna thayelo joīe chhīe paṇ kumbhārathī utpanna thayelo


PDF/HTML Page 2282 of 4199
single page version

dekhatā nathī kemake ek dravya bījā dravyanā guṇane (paryāyane) utpanna kare evī temān ayogyatā chhe. arthāt ek dravya bījā dravyanā guṇane utpanna kare ja nahi. māṭe māṭīnā svabhāve upajelā ghaḍāne te kāḷe kumbhār nimitta ho, paṇ kartā nathī. tem gnānīne vyavahār ho, paṇ te nishchayanā kartā nathī. āṭalo badho pher mānavo jagatane kaṭhaṇ paḍe chhe. paṇ shun thāy?

bhāī! gnānīne potānā shuddha chidānandaghanasvarūp prabhu ātmāmān mamapaṇun chhe. jem atīndriy ānandasvarūpamān mamapaṇun chhe tem tene rāgamān mamapaṇun nathī. juo, ā chokaleṭ vagere dekhāḍīne nathī kahetā bāḷakane ke-‘le, mam le mam;’ tem gnānīnun ‘mam’ ānandaghan prabhu ātmā chhe. ahāhā...! tene atīndriy ānandano je bhog chhe te tenun ‘mam’ chhe; ane tethī rāganun tene ‘mam’ (bhojan, bhog) hotun nathī. shun rāg tene bhāve chhe? nathī bhāvato. jem lāḍu khātān kāṅkarī āve to phaṭ tene kāḍhī nākhe tem nirākul ānandanun bhojan karatān vachche rāg āve tene phaṭ kāḍhī nākhe chhe, judo karī nākhe chhe. jene ātmāno ānand bhāve chhe tene rāg kem bhāve? na bhāve. te kāraṇe rāg tene āve chhe te parigrahapaṇāne pāmato nathī, āvī vāt chhe.

* kaḷash 148ḥ bhāvārtha uparanun pravachan *

‘jem lodhar, phaṭakaḍī vagere lagāḍayā vinā vastra par raṅg chaḍhato nathī tem rāgabhāv vinā gnānīne karmanā udayano bhog parigrahapaṇāne pāmato nathī.’

‘rāgabhāv vinā’ em kahyun eno artha shun? rāg to chhe gnānīne, paṇ rāganī ruchi nathī. to rāganī ruchi vinā gnānīne karmanā udayano bhog parigrahapaṇāne pāmato nathī em artha chhe. ahā! bhoganī paryāy utpanna thāy paṇ gnānīne te jher samān bhāse chhe. gnānīne je strīnā viṣhayamān rāg āve chhe te jher jevo tene lāge chhe. ahā! amr̥utanā sāgar bhagavān ātmānā nirākuḷ ānandarūp amr̥utano jeṇe svād chākhyo tene rāg bhāvato nathī. lyo, jene ātmā bhāve chhe tene rāg bhāvato nathī. juo, gnānīne karmodayano bhog parigrahapaṇāne pāmato nathī’ -em kahyun tethī karīne bhog karavā ne bhog ṭhīk chhe-em ahīn kahevun nathī.

koī vaḷī kahe chhe-gnānī kushīl seve toy pāp nathī. ararar! prabhu! tun shun kahe chhe ā? prabhu! ahīn to vyavahāraratnatrayano bhāv paṇ pāp chhe em kahe chhe. (to pachhī kushīlanī to shun vāt?).

“pāp tattvane pāp to jāṇe jag sau koī,
puṇya tattva paṇ pāp chhe kahe anubhavī budh koī.”

PDF/HTML Page 2283 of 4199
single page version

āchārya yogīndradev ā kahe chhe ke-anubhavī budh puruṣh to puṇyane paṇ pāp jāṇe chhe. samayasārano puṇya-pāp adhikār samāpta karatān ṭīkāmān ā kahe chhe ke-puṇya- pāparūpe be pātrarūp thayelun karma ek pātrarūp thaīne bahār nīkaḷī gayun. vaḷī tyān kahyun chhe ke-svarūpathī patit thāy chhe to vyavahāraratnatray-rāg utpanna thāy chhe māṭe te pāp chhe. pahelān tene puṇya kahyun ne pachhī tene pāpamān nākhī dīdhun. ām chhe to pachhī gnānīne pāpano prem kem hoy? ahā! jyān sva-strī sambandhī bhoganā pariṇām paṇ pāp chhe to pachhī parastrīnā bhoganun to kahevun shun? e to mahāpāp chhe, bāpu!

ahīn to gnānīne rāgamān ras nathī em batāvavun chhe; gnānīne bhoganā pariṇāmamān ras nathī tethī te parigrahapaṇāne pāmatā nathī em vāt chhe. pahelān kaḷash 13pamān āvyun hatun ne ke-gnānī sevak chhatān asevak chhe; bas ā vāt ahīn chhe. rāganā ne bhoganā pariṇāmamān prem nathī tethī tene karmodayano bhog parigrahapaṇāne pāmato nathī.

*

pharī kahe chhe keḥ-

* kaḷash 149ḥ shlokārtha uparanun pravachan *

ā nirjarā adhikār chhe. to nirjarā kone hoy chhe, dharma kone hoy chhe-enī ahīn vāt kare chhe. kahe chhe-‘यतः’ kāraṇ ke ‘ज्ञानवान्’ gnānī ‘स्वरसतः अपि’ nijarasathī ja ‘सर्वरागरसवर्जनशीलः’ sarva rāgarasanā tyāgarūp svabhāvavāḷo ‘स्यात्’ chhe.

joyun? atīndriy ānandarasanā chaitanyarasanā nijarasathī ja gnānī sarva rāgarasanā tyāgarūp svabhāvavāḷo chhe. ahāhā...! jene chaitanyaras nijaras chhe tene rāgano ras nijaras nathī. gnānīne nijaras je chaitanyaras-chidānandaras te rāgarasanā tyāgarūp svabhāvavāḷo chhe. ā asti-nāsti karyun ke gnānīne nijaras chaitanyarasapaṇe chhe ne rāgarasapaṇe nathī. rāgarasanī nijarasamān-chaitanyarasamān nāsti chhe. ahāhā...! jene nijaras nām vītarāgarasarūp chidānandarasano svād āvyo chhe tene rāgamān ras chhe nahi. have āvī vāto lokone ākarī lāge chhe! paṇ bāpu! ā shāstra ja ām pokār kare chhe.

ahāhā...! jene ātmaras-atīndriy ānandano ras anubhavamān āvyo chhe te gnānī chhe ane te nijarasathī ja ‘स्वरसतः अपि’–sarva rāganā rasanā tyāgarūp svabhāvavāḷo chhe. gajab vāt chhe bhāī!

prashnaḥ– paṇ e (ānandarasano anubhav) to kramabaddhamān āvavāvāḷo hashe to āvashe?


PDF/HTML Page 2284 of 4199
single page version

samādhānaḥ– are bhāī! e kramabaddhamān āvavāvāḷo hoy to āve eno nishchay kone hoy? ke jene chidānandaghan prabhu ātmā chhe temān jhukāv dvārā nijarasanī- ānandarasanī prāpti thaī hoy. ane te (ānandarasanī prāpti) svabhāv pratyenā puruṣhārthathī thāy chhe. samajāṇun kāī? (bākī to khālī kramabaddha kahe tene to sansāranun ja kramabaddha hoy chhe). āvo mārag! lokone lāge chhe ke ā navo (sonagaḍhavāḷāno) chhe paṇ bhāī! ā to anādino mārag chhe; ten kadī sāmbhaḷ‌yo nathī eṭale navo lāge chhe.

are bhāī! anādi kāḷathī ene nijaras-chaitanyarasanā bhān vinā ekānt rāgano ja svād āvyo chhe. ahā! dravyaliṅgī digambar sādhu thaīne te anantavār navamī graiveyak gayo topaṇ tyān ene ekānte rāgano ja ras hato, nijaras na hato. eṇe pañchamahāvratādinī shubharāganī je kriyāo karī te sarva rāgarasane ja ādhīn hatī, ane te rāgarasanī ruchimān potānā nijarasane bhūlī ja gayo hato. ahāhā...! gnānī nijarasanā svād āgaḷ rāgano ras bhūlī jāy chhe, tyāre agnānī rāgarasanī ruchinā kāraṇe dayā, dān, vrat ādi rāgamān evo tallīn thaī jāy chhe ke te chaitanyarasane bhūlī jāy chhe. are bhāī! anantakāḷathī tun chaitanyarasathī virakta thaīne rāgarasamān rakta rahyo chhe paṇ te agnān chhe ane tenun phaḷ chāragatirūp sansār chhe. āvī vāt chhe.

ahā! jene shubhabhāvamān ras chhe te agnānī chhe. rasanī vyākhyā to āgaḷ āvī gaī ke-ekamān ekāgra thaīne bījānī chintā chhoḍī devī tenun nām ras chhe. ahā! jene dayā, dān, vratādinā rāgamān ras chhe tene temān ek ja (rāg ja) chīj chhe, paṇ bījī chīj chhe nahi. rāganā rasamān ātmā chhe nahi.

tyāre koī kahe chhe-āvo moṅgho dharma! are bhāī! dharma to je chhe te chhe. ten kadī sāmbhaḷ‌yo nathī tethī kaṭhaṇ lāge chhe. ahī kahe chhe-bhagavān! tun ānandarasathī-chaitanyarasathī bharelo chho ne nāth! tun rāgarasamān līn thaīne nij ānandarasane bhūlī gayo. prabhu! juo, strīnā dehano, lakṣhmīno, makānano ke ābaruno ras to koīne chhe nahi, kemake e to par jaḍ chhe. parantu te taraphanun lakṣha karatān je rāg thāy chhe te rāganā rasamān anādithī agnānī paḍayo chhe. vaḷī anādithī agnānī vrat pāḷe, tap kare, bhakti-pūjā kare topaṇ te rāganā rasamān ja paḍelo chhe. tene kahe-bhāī! dharmī jīv to nijarasathī ja sarva rāgarasathī virakta chhe. tene nijarasano-chaitanyarasano-ānandarasano je svād chhe te dharma chhe. ahā! dharma āvo sūkṣhma chhe. ten bahāramān dharma mānī līdho chhe eṭale tane kaṭhaṇ-moṅgho lāge chhe.


PDF/HTML Page 2285 of 4199
single page version

prashnaḥ– to shun ā upavās karīe te tap ne te vaḍe nirjarā-em barābar nathī? uttaraḥ– dhūḷey barābar nathī sāmbhaḷane. bhojan na levun tene tun upavās kahe chhe paṇ e to jaḍanī kriyā chhe, ane eno je shubh vikalpa chhe te rāg chhe. emān ātmā kayān chhe ke ene tap kahīe? te tap chhe nahi ane enāthī nirjarāy chhe nahi. ahīn to atīndriy ānandanā nāth prabhu ātmānā samīp jatān je ānandanā rasano svād āve chhe te upavās chhe. ‘upavasati iti upavāsaḥ’ ātmānī samīp nām sannikaṭ rahevun enun nām upavās chhe. ānun nām dharma chhe, nirjarā chhe. ahīn kahe chhe-gnānīne nijarasathī ja sarva rāgarasano tyāg chhe. ‘sarva rāgaras’ em shabda chhe ne? matalab ke game tevo shubharāg ho, gnānīne tenā rasathī virakti chhe. ahāhā...! shuddha chaitanyarasamān anurakta evā gnānīne sarva rāgarasathī virakti chhe; gnānī rāgamān rakta chhe ja nahi. āvo mārag chhe bhāī!

prashnaḥ– sammedashikharanī jātrā karī laīe to? to to dharma kharo ne? kahyun chhe ne ke-‘ekavār vande jo koī tāko narak-pashu gati nahi hoī’.

samādhānaḥ– bhāī! sammedashikharanī jātrāthī shun vaḷe? e to shubhabhāv-puṇyabhāv chhe, enāthī puṇya bandhāshe, dharma nahi thāy. ā bhav pachhī kadāchit sīdhī narak-pashu gati na maḷe to pachhī maḷe, kemake jyān samyagdarshan nathī tyān janma-maraṇano ant nathī. mithyādarshananun phaḷ to paramparā nigod ja chhe bhāī! māṭe samyagdarshan pragaṭ karavun e apūrva chhe ane e pratham dharma chhe. vītarāg sarvagna parameshvarano mārga koī alaukik chhe bhāī! teno laukik sāthe koī meḷ thāy em nathī.

ahā! jene rāgano ras chhe, te pachhī chāhe bhagavānanī bhaktino ho ke jātrāno ho, te bhagavān ātmānā atīndriy ānandarasathī virakta chhe, rahit chhe ane te mithyādraṣhṭi chhe. jyāre chothe guṇasthāne samakitī ke jeṇe nijaras-ātmānā ānandano ras-chākhyo chhe te nijarasathī ja rāgathī virakta chhe. asaṅkhya prakāre shubharāg ho, paṇ dharmīne rāgano ras hoto nathī. shuddha chaitanyanā amr̥utamay svād āgaḷ dharmīne rāgano ras jher jevo bhāse chhe

ahā! gnānī nijarasathī ja rāgarasanā tyāgarūp svabhāvavāḷo chhe. have kahe chhe- ‘ततः’ tethī ‘एषः’ te ‘कर्ममध्यपतितः अपि’ karmamadhye paḍayo hovā chhatān paṇ ‘सकलकर्मभिः’ sarva karmothī ‘न लिप्यते’ lepāto nathī, tethī eṭale gnānī rāgarasanā tyāgarūp svabhāvavāḷo hovāthī te karma eṭale karmajanit sāmagrī-strī, kuṭumb, lakṣhmīdhūḷ, ābarū tathā andaramān je rāgādi-puṇyapāp thāy te kriyā ityādimān paḍayo hovā chhatān te karmathī lepāto nathī.


PDF/HTML Page 2286 of 4199
single page version

ahāhā...! ākhun paḍakhun badalāī gayun. agnānadashāmān rāgarasamān-rāganā paḍakhe hato, te have gnān thatān, shuddha chaitanyarasano svād āvatān chaitanyanā paḍakhe āvyo. have rāgano ras rahyo nahi, to bhalene 96 hajār strīonā vr̥undamān ho topaṇ te lepāto nathī. sūkṣhma vāt chhe prabhu! jene antaramān chaitanyanī prabhutāno ras āvyo tene pāmar rāg-ras chhūṭī jāy chhe ane tethī samakitī karmanī sāmagrīnā madhyamān paḍayo ho ke rāgādinī kriyānā madhyamān paḍayo ho topaṇ te sarva karmothī lepāto nathī; arthāt tene te bāhya sāmagrīthī ke andaranā kriyākāṇḍathī bandh thato nathī. temān ras nathī ne? tethī te lepāto nathī. āvī vāt chhe.

*
[pravachan nan. 291 thī 293*dināṅk 13-1-77 thī 1p-1-77]

PDF/HTML Page 2287 of 4199
single page version

णाणी रागप्पजहो सव्वदव्वेसु कम्ममज्झगदो।
णो लिप्पदि रजएण दु कद्दममज्झे जहा कणयं।। २१८।।
अण्णाणी पुण रत्तो सव्वदव्वेसु कम्ममज्झगदो।
लिप्पदि कम्मरएण दु कद्दममज्झे जहा लोहं।। २१९।।
ज्ञानी रागप्रहायकः सर्वद्रव्येषु कर्ममध्यगतः।
नो लिप्यते रजसा तु कर्दममध्ये यथा कनकम्।। २१८।।
अज्ञानी पुना रक्तः सर्वद्रव्येषु कर्ममध्यगतः।
लिप्यते कर्मरजसा तु कर्दममध्ये यथा लोहम्।। २१९।।

have ā ja arthanun vyākhyān gāthāmān kare chheḥ-

chho sarva dravye rāgavarjak gnānī karmanī madhyamān,
paṇ raj thakī lepāy nahi, jyam kanak kardamamadhyamān. 218.
paṇ sarva dravye rāgashīl agnānī karmanī madhyamān,
te karmaraj lepāy chhe, jyam loh kardamamadhyamān. 219.

gāthārthaḥ– [ज्ञानी] gnānī [सर्वद्रव्येषु] ke je sarva dravyo pratye [रागप्रहायकः] rāg chhoḍanāro chhe te [कर्ममध्यगतः] karma madhye rahelo hoy [तु] topaṇ [रजसा] karmarūpī rajathī [नो लिप्यते] lepāto nathī- [यथा] jem [कनकम्] sonun [कर्दममध्ये] kādrav madhye rahelun hoy topaṇ lepātun nathī tem. [पुनः] ane [अज्ञानी] agnānī [सर्वद्रव्येषु] ke je sarva dravyo pratye [रक्तः] rāgī chhe te [कर्ममध्यगतः] karma madhye rahyo thako [कर्मरजसा] karmarajathī [लिप्यते तु] lepāy chhe- [यथा] jem [लोहम्] lokhaṇḍ [कर्दममध्ये] kādrav madhye rahyun thakun lepāy chhe (arthāt tene kāṭ lāge chhe) tem.

ṭīkāḥ– jem kharekhar suvarṇa kādav madhye paḍayun hoy topaṇ kādavathī lepātun nathī (arthāt tene kāṭ lāgato nathī) kāraṇ ke te kādavathī alipta rahevānā svabhāvavāḷun chhe, tevī rīte kharekhar gnānī karma madhye rahyo hoy topaṇ karmathī lepāto nathī kāraṇ ke sarva paradravya pratye karavāmān āvato je rāg tenā tyāgarūp svabhāvapaṇun hovāthī gnānī


PDF/HTML Page 2288 of 4199
single page version

(शार्दूलविक्रीडित)
याद्रक् ताद्रगिहास्ति तस्य वशतो यस्य स्वभावो हि यः
कर्तु नैष कथञ्चनापि हि परैरन्याद्रशः शक्यते।
अज्ञानं न कदाचनापि हि भवेज्ज्ञानं भवत्सन्ततं
ज्ञानिन् भुंक्ष्व परापराधजनितो नास्तीह बन्धस्तव।। १५०।।

karmathī alipta rahevānā svabhāvavāḷo chhe. jem lokhaṇḍ kādav madhye paḍayun thakun kādavathī lepāy chhe (arthāt tene kāṭ lāge chhe) kāraṇ ke te kādavathī lepāvānā svabhāvavāḷun chhe, tevī rīte kharekhar agnānī karma madhye rahyo thako karmathī lepāy chhe kāraṇ ke sarva paradravya pratye karavāmān āvato je rāg tenā grahaṇarūp svabhāvapaṇun hovāthī agnānī karmathī lepāvānā svabhāvavāḷo chhe.

bhāvārthaḥ– jem kādavamān paḍelā suvarṇane kāṭ lāgato nathī ane lokhaṇḍane kāṭ lāge chhe, tem karma madhye rahelo gnānī karmathī bandhāto nathī ane agnānī karmathī bandhāy chhe. ā gnān-agnānano mahimā chhe.

have ā arthanun ane āgaḷanā kathananī sūchanānun kaḷasharūp kāvya kahe chheḥ- shlokārthaḥ– [इह] ā lokamān [यस्य याद्रक् यः हि स्वभावः ताद्रक् तस्य वशतः अस्ति] je vastuno jevo svabhāv hoy chhe teno tevo svabhāv te vastunā potānā vashathī ja (arthāt potāne ādhīn ja) hoy chhe. [एषः] evo vastuno je svabhāv te, [परैः] paravastuo vaḍe [कथञ्चन अपि हि] koī paṇ rīte [अन्याद्रशः] bījā jevo [कर्तु न शक्यते] karī shakāto nathī. [हि] māṭe [सन्ततं ज्ञानं भवत्] je nirantar gnānapaṇe pariṇame chhe te [कदाचन अपि अज्ञानं न भवेत्] kadī paṇ agnān thatun nathī; [ज्ञानिन्] tethī he gnānī! [भुंक्ष्व] tun (karmodrayajanit) upabhogane bhogav, [इह] ā jagatamān [पर–अपराध–जनितः बन्धः तव नास्ति] paranā aparādhathī ūpajato bandh tane nathī (arthāt paranā aparādhathī tane bandh thato nathī.)

bhāvārthaḥ– vastuno svabhāv vastune potāne ādhīn ja chhe. māṭe je ātmā pote gnānarūpe pariṇame chhe tene paradravya agnānarūpe kadī pariṇamāvī shake nahi. ām hovāthī ahīn gnānīne kahyun chhe ke-tane paranā aparādhathī bandh thato nathī tethī tun upabhogane bhogav. upabhog bhogavavāthī mane bandh thashe evī shaṅkā na kar. jo evī shaṅkā karīsh to ‘paradravya vaḍe ātmānun būrun thāy chhe’ evun mānavāno prasaṅg āve chhe. ā rīte ahīn jīvane paradravyathī potānun būrun thatun mānavānī shaṅkā maṭāḍī chhe; bhog bhogavavānī preraṇā karī svachchhandī karyo chhe em na samajavun. svechchhāchārī thavun te to agnānabhāv chhe em āgaḷ kaheshe. 1pa0.


PDF/HTML Page 2289 of 4199
single page version

samayasār gāthā 218–219ḥ mathāḷu

have ā ja arthanun vyākhyān gāthāmān kare chheḥ-

* gāthā 218–219ḥ ṭīkā uparanun pravachan *

‘jem kharekhar suvarṇa kādav madhye paḍayun hoy topaṇ kādavathī lepātun nathī kāraṇ ke kādavathī alipta rahevānā svabhāvavāḷun chhe,.......’

juo, shun kahyun? ke-‘jem kharekhar..... ‘यथा खलु’ em pāṭh chhe ne? खलु eṭale kharekhar, vāstavamān, nishchayathī suvarṇa hajāro maṇ kīchaḍanī vachche paḍayun hoy to paṇ te kādavathī lepātun nathī arthāt tene kāṭ lāgato nathī. shun sonāne kāṭ lāge? na lāge. kem na lāge? kāraṇ ke teno svabhāv ja alipta rahevāno chhe. ā nirjarānī vāt draṣhṭāntathī kahe chhe.

prashnaḥ– shāstramān-tattvārthasūtramān to tapathī nirjarā kahī chhe. ‘तपसा निर्जरा च’ ane upavāsādi karavā te tap chhe. to e tapathī nirjarā chhe ke nahi?

samādhānaḥ– bhāī! e to bāhya nimittathī kathan chhe, bākī nirjarā to potānā shuddha chaitanyasvarūpamān līn thatān-sthit thatān thāy chhe. ātmānā ānandarasamān līn rahevun te tap chhe ane te vaḍe nirjarā chhe. jem suvarṇane kāṭ lāgato nathī tem bhagavān ātmāne, tenā anubhavanī draṣhṭimān rahetān rāgano kāṭ lāgato nathī ane tethī tene nirjarā thāy chhe.

āvī vyākhyā bhāre ākarī! bāpu! ā samajyā vinā sansāramān rakhaḍatān rakhaḍatān anantakāḷ gayo. ek- ek yonimān ekendriyādimān anant anant avatār karyā. e janmathī maraṇ paryantanā duḥkhanī kathā shun kahīe? bāpu! tun bhūlī gayo chhe. ā sakkarakand, lasaṇ, ḍuṅgaḷī nathī āvatān? tenī ek rāī jeṭalī kaṭakīmān asaṅkhya audārik deh chhe; ane ek ek dehamān anant-nigodanā jīv chhe. have āvā (nigodanā) paṇ anant bhav karyā chhe ke jyān man nahi, vāṇī nahi, mātra dehano sanyog hato. ā paisā ne makān ne kuṭumb ne ābarū to badhān kayāny rahī gayā. bhagavān ekavār sāmbhaḷ to kharo! tyān ek shvāsamān aḍhār bhav evā anantā shvāsamān anant bhav bhagavān! eṇe anantavār karyā chhe. enā duḥkhane shun kahīe?

have tyānthī nīkaḷīne koī manuṣhya thayo; ane bhagavānanī vāṇīnun kāraṇ pāmīne svabhāvasanmukhatāno puruṣhārtha jāgrat karīne antaramān ānandanā rasamān gayo to parathī enun lakṣha chhūṭī gayun. ahāhā...! param adbhut ras evā chaitanyarasano-ānandarasano


PDF/HTML Page 2290 of 4199
single page version

anubhav thatān tene bahāranā rāg ne rāganā phaḷarūp sanyog taraphanun lakṣha chhūṭī gayun. have te gnānī thayo thako, jem kīchaḍamān paḍayun hovā chhatān kañchan kādavathī lipta thatun nathī tem, te karma madhye hovā chhatān karmathī lepāto nathī. gajab vāt chhe bhāī! e ja kahe chhe ke-

‘tevī rīte kharekhar gnānī karma madhye rahyo hoy topaṇ karmathī lepāto nathī kāraṇ ke sarva paradravya pratye karavāmān āvato je rāg tenā tyāgarūp svabhāvapaṇun hovāthī gnānī karmathī alipta rahevānā svabhāvavāḷo chhe.’

ahāhā...! shun kahyun? ke ‘gnānī karma madhye rahyo hoy topaṇ...’ eṭale shun? ke dharmī indranā sukhanā bhogamān ho ke chakravartīnā apār vaibhavamān ho ke pachhī asaṅkhya prakāranī shubharāganī kriyānī madhyamān ho topaṇ te karmathī lepāto nathī, kāraṇ ke te karmathī alipta rahevānā svabhāvavāḷo chhe.

bhagavān ātmā chidānandaghan prabhu sadā nirlepasvabhāvī chhe. dharmīne potānī draṣhṭi nirantar sadā nirlepasvabhāvī ātmā par chhe, tenī draṣhṭi rāg par nathī. tethī te anek rāganī kriyāo madhye hovā chhatān karmathī lepāto nathī. āvī vāt sāmbhaḷavā maḷavīy mushkel chhe. loko to bahāranī ho-hā ne harīphāī karavāmān-gajarath kāḍhavāmān ne pāñch- pachīs lākh dānamān vāparavāmān-ityādimān dharma thavānun māne chhe paṇ bhāī! emān to dhūḷey dharma nathī. tane dharmanī khabar ja nathī. vītarāg parameshvare kahelo dharma to nijānandarasamān līn thatān thāy chhe ane dharmīne potānī draṣhṭi sadā shuddha gnāyakasvabhāv par rahelī hoy chhe.

ahāhā...! kahe chhe-‘gnānī’ ‘gnānī’ eṭale? koī em māne ke bahu gnān (kṣhayopasham) hoy te gnānī to em vāt nathī. ahīn to gnānī eṭale shuddha chaitanyarasamān-gnānānandarasamān līn thaī je pravarte chhe te gnānī chhe. tene gnānī kaho ke dharmī kaho-ek ja chhe. ahāhā...! jene antaramān svānubhavaras pragaṭ thayo chhe te chothe guṇasthānake vartato jīv gnānī chhe, dharmī chhe. ane te sarva karma madhye-karma nām shubh kriyākāṇḍ ane karmanī sāmagrī madhye-rahyo hoy topaṇ te karmathī lepāto nathī. ahāhā...! jene antaramān atīndriy ānandano ras pragaṭ thayo chhe ne sarva rāgano ras ūḍī gayo chhe te karmathī lepāto nathī em kahe chhe. have āvī vyākhyāmān potānī mānyatā (durabhinivesh) anusār kāī maḷe nahi eṭale kahe ke navun kāḍhayun chhe, paṇ bāpu! ā kāī navun nathī, ā to anādino mārag ja ā chhe. samajāṇun kāī...? ek to sansāranān kāmamānthī navaro thāy nahi ane kadāchit navaro paḍe to āvun


PDF/HTML Page 2291 of 4199
single page version

sāmbhaḷī āve ke-ā karo ne te karo eṭale dharma thaī jashe, paṇ bāpu! em ne em jindagī eḷe jashe. ahīn to kahe chhe-svarūpalīnatā karavā sivāy bījo koī mārga ja nathī.

jem jene dūdhapākano svād āvyo tene juvāranā roṭalāno svād ūḍī jāy chhe. tem dharmīne ke jene anākuḷ ānandano svād āvyo tene ākuḷatārūp rāgano ras ūḍī jāy chhe. tethī te lipta thato nathī.

kem lipta thato nathī? kāraṇ ke sarva paradravya pratye karavāmān āvato je rāg tenā tyāgarūp svabhāvapaṇun gnānīne chhe. ahāhā...! gnānīne rāganā abhāvasvabhāvapaṇun chhe. vastu ātmā rāganā abhāvasvabhāvapaṇe chhe ane gnānīne paṇ rāganā abhāvasvabhāvapaṇun chhe. oho...! ! ā to gajab ṭīkā chhe! santo jagatane karuṇā karīne mārga batāve chhe. prabhu! ek vār sāmbhaḷ to kharo! ā manuṣhyapaṇun to jot jotāmān chālyun jashe; pachhī kayān mukām karīsh bhāī! bahāramān tane koī sharaṇ nathī hon; atīndriy ānandano nāth bhagavān ātmā ja ek sharaṇ chhe.

ā badhā sheṭhiyāo, rājāo ne devo-badhā duḥkhī chhe. kem? kemake teo bahāranī chamakamān-vaibhavanī chamakamān guñchāī gayā chhe, rokāī gayā chhe. tathā koī agnānī vratādi pāḷe topaṇ te duḥkhī chhe kemake te shubharāganā pāshamān-premamān guñchāī gayo chhe. karmajanit sāmagrīne ane shubharāgane teo potānā māne chhe ne? tethī rāganī madhyamān ne sāmagrīnī madhyamān paḍelā teo bandhāy chhe; jyāre dharmī bandhāto nathī? kemake dharmīne to rāganā abhāvasvabhāvarūp svabhāvapaṇun chhe. ahāhā...! nijānandarasanā svabhāvavāḷo dharmī rāganā tyāgasvabhāvarūp svabhāvavāḷo chhe em kahīne ahīn astināsti karyun chhe. aho! shun adbhut chamatkārik shailī chhe! āvī vāt bīje kayāny chhe nahi.

ahīn shun kahevun chhe? ke bhagavān ātmā rāganā tyāgasvabhāvarūp prabhu gnānānandasvabhāv chhe. eṭale ke vyavahāraratnatrayanā rāganā paṇ abhāvasvabhāvarūp ātmā chhe. em chhe ke nahi? to prabhu! jeno svabhāv rāganā abhāvasvabhāvarūp chhe tene vyavahāraratnatrayathī kem lābh thāy? na thāy. em chhe chhatān bhagavān! ā tun shun kare chhe? vyavahārathī-rāgathī lābh thāy evī ūndhī mānyatāthī tane nukashān chhe hon. tārā hitanī vāt to ahīn ā santo kahe chhe te chhe.

ahā! dev-guru-shāstranī shraddhāno rāg, pañch mahāvratano rāg ke shāstra bhaṇavāno rāg-ityādi sarva rāganā abhāvasvabhāvarūp ātmā chhe. ane ānandarasanā rasiyā gnānīne


PDF/HTML Page 2292 of 4199
single page version

sarva rāganā abhāvasvabhāvapaṇun chhe, aliptasvabhāvapaṇun chhe. juone! shun kahe chhe? ke sarva paradravya pratye karavāmān āvato je rāg tenā tyāgarūp svabhāvavāḷo hovāthī gnānī karmathī lepāto nathī, bandhāto nathī. asthiratāno thoḍo rāg joke gnānīne chhe ane teṭalo tene thoḍo bandh paṇ chhe, paṇ tene ahīn gaṇatarīmān līdho nathī. ahīn to gnānīnī draṣhṭi rāg par nathī, draṣhṭi shuddha ek gnāyakabhāv par chhe to kahyun ke karmamadhye hovā chhatān paṇ gnānī karmathī lepāto nathī. āvī vāt!

sonānun draṣhṭānt āpyun ne? ke lākh maṇ chīkaṇā kādavanī madhyamān sonun rahyun hoy-paḍayun-hoy-topaṇ lipta thatun nathī, tene kāṭ lāgato nathī. kem? kemake kādavanā tyāgasvabhāvarūp sonun chhe, arthāt kādavathī alipta rahevāno sonāno svabhāv chhe. tem gnānī kriyārūp rāganī madhyamān ane karmanā udayanī sāmagrīnā madhyamān paḍayo hoy topaṇ lipta thato nathī kemake tenāthī alipta rahevāno rāganā tyāgarūp teno svabhāv chhe. ahāhā...! kriyāno rāg ne karmanā udayanī sāmagrī-e badhun kādav chhe; ā vyavahāraratnatrayano rāg paṇ kādav (-malin) chhe bhāī! lokone ākarun lāge paṇ ā satya chhe. āve chhe ne ke-

“chakravartīnī sampadā aur indra sarikhā bhog.
kāgaviṭ sam ginat hai samyagdraṣhṭi log.”

dharmī-samyagdraṣhṭi puruṣho chakravartīnī sampadā ne indranā bhogone arthāt puṇya ne puṇyanā phaḷane kāgaḍānī viṣhṭā samān gaṇe chhe. ā māṇasanī viṣhṭa to khātaramāny kām āve paṇ ā to khātaramānthī jāy. matalab ke dharmātmāne rāg ane rāganā phaḷamān kiñchit paṇ ras nathī, ruchi nathī. samajāṇun kāī...?

ā badhā paisāvāḷā ne ābarūvāḷā dhūḷanā pati puṇyarūpī jheranān phaḷ bhogavavāmān paḍelā chhe. pāñch-pachās karoḍ paisā thāy eṭale ohoho... jāṇe ame shuny thaī gayā em māne paṇ bhāī! emān dhūḷey nathī sāmbhaḷane. e to badhān puṇyanān- jheranān phaḷ chhe bāpā! emān kayān bhagavān ātmā chhe?

hā, gnānī to em ja kahe ne? are bhāī! vastunun svarūp ja āvun chhe ane jevun chhe tevun gnānī kahe chhe. bahāranī chīj-paisā ādi-to jaḍanī chhe ane andaramān (bhogavavāno) rāg āve chhe te vikār chhe; te kāī ātmāno svabhāv nathī. bhagavān ātmāno to rāganā tyāgarūp gnānānand svabhāv chhe ane svabhāv par jenī draṣhṭi chhe tevo gnānī paṇ rāganā abhāv-svabhāve pariṇame chhe, te rāganā rasathī rahitapaṇe pariṇame chhe. ānun nām dharma chhe. paṇ ā sheṭhiyāone paisā kamāvā āḍe ā samajavānī navarāsh kayān chhe?


PDF/HTML Page 2293 of 4199
single page version

paṇ paisā hoy to nivr̥utti laī shakāy ne? nivr̥utti? paisā hoy to nivr̥utti thāy em nahi, paṇ paisā mārī chīj nathī em paisā pratyenā rāgathī nivr̥utti thatān nivr̥utti thāy chhe. samajāṇun kāī...?

ahīn to ā siddhānt chhe ke-paradravya pratye karavāmān āvato je rāg tenā tyāgarūp svabhāvapaṇun hovāthī gnānī rāgane grahaṇ karato nathī, paṇ rāgane potānā gnānamān rahīne paragney tarīke jāṇe chhe. gnānī, je rāg āve chhe te rāgamān jaīne (pesīne) rāganun gnān karato nathī paṇ potāmān rahīne rāgane aḍayā vinā enun gnān kare chhe. āvī vāt bīje kayān chhe? eṭale to bichārā loko kahe chhe ke ā navī vāt chhe; em ke āvo jainadharma! jainadharma to dayā pāḷavī, upavās karavo, chovihār pāḷavā, kandamūḷ na khāvun, brahmacharya pāḷavun-ityādi chhe. are bhāī! e to badhī rāganī kriyā chhe, e kāī vītarāgano dharma nathī; vītarāgano dharma to rāgathī tadna judo chhe, bāpā!

juone! kahe chhe-‘sarva paradravyo pratye karavāmān āvato je rāg...’ āmān ‘sarva paradravya’ shabdo par vajan chhe. emān arahant, siddha ādi paradravya paṇ āvī gayā. bhāī! gnānīne arahantādi pratye thatā rāganā tyāgarūp svabhāvapaṇun chhe. ahāhā...! vyavahāraratnatrayanā rāganā tyāgarūp svabhāvapaṇun gnānīne chhe em kahe chhe. arthāt vyavahāraratnatray mārān kartavya chhe em gnānī mānato nathī. agnānī em māne chhe ke vyavahārathī nishchay thāy chhe, paṇ bhāī! e kāī vītarāgano mārga nathī. vītarāgano mārag to vyavahārathī-rāgathī nahi paṇ vītarāgatāthī sharū thāy chhe. bhāī! tane ākarī lāge paṇ tārā hitanī ā vāt chhe. tyāre koī vaḷī kahe chhe-

ā to vyavahārano lop thaī jāy chhe? are prabhu! tun sāmbhaḷ to kharo nāth! vyavahār to jyān (je guṇasthāne) jevo chhe tevo chhe, paṇ enāthī antaramān dharma-vītarāgatārūp dharma-pragaṭ thayo chhe em nathī. gnānī to svabhāvasanmukh thaīne rāganā abhāv-svabhāve ek gnāyakabhāvapaṇe pariṇamyo chhe. te have rāganī rachanā kem kare? rāganī rachanā kare e to napunsak chhe; shubharāganī rachanā kare ey napunsak chhe, kemake jem napunsakane putra-prajā hoy nahi tem shubharāganī rachanāmān rahelāne dharmanī prajā thatī nathī. gnānīne je rāg-vyavahār hoy chhe tene te mātra svabhāvamān rahīne jāṇe ja chhe, karato nathī. āvo mārag chhe!

have kahe chhe-‘jem lokhaṇḍ kādav madhye paḍayun thakun kādavathī lepāy chhe (arthāt tene kāṭ lāge chhe) kāraṇ ke te kādavathī lepāvānā svabhāvavāḷun chhe,...’


PDF/HTML Page 2294 of 4199
single page version

juo, pahelān sonānun draṣhṭānt kahyun. have loḍhānun draṣhṭānt kahe chhe. kahe chhe-loḍhun kādavamān paḍayun thakun kādavathī lepāy chhe arthāt tene kāṭ lāge chhe kemake kādavathī lepāvāno teno svabhāv chhe. svabhāvathī ja loḍhun kādavamān paḍayun kāṭ khāī jāy chhe. have kahe chhe-

‘tevī rīte kharekhar agnānī karma madhye rahyo thako karmathī lepāy chhe kāraṇ ke sarva paradravya pratye karavāmān āvato je rāg tenā grahaṇarūp svabhāvapaṇun hovāthī agnānī karmathī lepāvānā svabhāvavāḷo chhe.’

shun kahyun? ‘tevī rīte kharekhar agnānī...’ eṭale ke jem lokhaṇḍ kādavathī lepāy chhe tem rāganī kriyāmān ne karmanā udayanī sāmagrīmān ekatva mānato agnānī karmanī madhye rahyo thako karmathī lepāy chhe. ā shubharāg sādhan chhe, sharīr sādhan chhe, vāṇī sādhan chhe, paradravya mārān sādhan chhe-em parathī ekapaṇun mānanār kharekhar agnānī chhe ane te karma madhye rahyo thako karmathī lepāy chhe. ahīn ‘karma’ shabde vrat, tap, bhakti ityādi kriyā em artha chhe. agnānī kriyākāṇḍane karato thako karmothī lepāy chhe, bandhāy chhe. ahā! draṣhṭānt paṇ kevun līdhun chhe! jem lokhaṇḍ kādav madhye lepāy chhe tem agnānī karma madhye rahyo thako karmothī lepāy chhe.

arere! āvun manuṣhyapaṇun maḷ‌yun ane jo tattvanī samajaṇ karīne samyagdarshan pragaṭ na karyun to avatār ḍhor jevo chhe bhāī! pāpanī majurī karī-karīne eṇe maravānun chhe, pachhī bhale pa-10 karoḍanī sampatti ekaṭhī thaī hoy. agnānīne pāñch-das karoḍ thaī jāy eṭale joī lyo, jāṇe ‘hun pahoḷo ne sherī sāṅkaḍī em ene thaī jāy paṇ are bhagavān! ā shun thayun chhe tane? bāpu! e sampatti kayān tārāmān chhe? ahīn to kahe chhe- koī digambar nagna muni thayā, pāñch mahāvratādi pāḷe paṇ jo tene rāgamān ras chhe, ekatva chhe to te agnānī chhe ane tene, jem loḍhāne kādavamān kāṭ lāge chhe tem, mithyātvano kāṭ lāge chhe; te karmothī lepāy chhe, bandhāy chhe.

kharekhar agnānī rāgādi kriyā ne karmanā udayathī maḷelī sāmagrīnī madhyamān rahyo thako karmothī lepāy chhe kāraṇ ke tenī draṣhṭi rāg upar chhe, par upar chhe. potānun astitva to shuddha ek gnānānandasvarūpe chhe; paṇ agnānīne āvā nij svarūpanī draṣhṭi chhe nahi. tethī kayāny bīje-dayā-dān, vratādinā rāgamān ne paramān teṇe potānun astitva mānyun chhe. ahāhā...! hun ānandakand prabhu ātmā chhun em svīkāravāne badale hun rāg chhun, hun dhanādimay chhun em anyatra potānun astitva agnānīe mānyun chhe.

paisāthī to duniyāmān moṭān moṭān kām thāy chhe ne? shun thāy chhe? dhūḷey paisāthī thatun nathī sāmbhaḷane. shun paisāthī samakit thāy


PDF/HTML Page 2295 of 4199
single page version

chhe? paisā to dhūḷ-māṭī chhe. e dhūḷamān shun chhe ke enāthī moṭān kām (samakit ādi) thāy? ahīn to rāgathī-shubharāgathīy ātmāmān (samakit ādi) kāī na thāy em kahe chhe, kemake rāgamān ātmā nathī ne ātmāmān rāg nathī. bhāī! ā dayā, dān, vratādino bhāv rāg chhe ane te ātmānī chīj nathī. kharekhar agnānī rāganī kriyāmān paḍayo thako hun rāgī chhun em mānato karmathī lepāy chhe.

juo, sarvagna paramātmā mahāvidehamān sadā birāje chhe. kayārey-koī di’ mahāvidehamān bhagavān tīrthaṅkaradevano virah hoto nathī. sākṣhāt bhagavān tyān atyāre paṇ birāje chhe ne samosaraṇamān bhagavānanī divyadhvani chhūṭe chhe. have tyān samosaraṇanī madhyamān beṭho hoy topaṇ agnānī rāgathī-mithyātvathī lipta thāy chhe. kem? kemake agnānīne sarva paradravya pratye karavāmān āvato je rāg tenā grahaṇarūp svabhāvapaṇun chhe. joyun? shubharāganā grahaṇarūp jeno svabhāv chhe te agnānī chhe. agnānīno rāganā grahaṇarūp svabhāv chhe. gnānīne rāganā tyāgasvabhāvapaṇun chhe, jyāre agnānīne rāganā grahaṇarūp svabhāvapaṇun chhe. bemān āvaḍo moṭo pher chhe.

agnānīno rāgane grahaṇ karavārūp svabhāv chhe. tene shuddha chaitanyanun grahaṇ karavāpaṇun nathī tethī rāgane grahaṇ karavāno teno svabhāv chhe. agnānīne rāganī pakaḍ chhe tethī te karma madhye rahyo thako karmathī lipta thāy chhe. jyāre gnānīne rāg āve chhe, paṇ rāganī pakaḍ nathī. gnānī to rāganā tyāgarūp svabhāvavāḷo chhe ne? tethī tene rāganī pakaḍ nathī. tethī te karma madhye hovā chhatān karmathī lipta thato nathī. gnānī svabhāvane pakaḍe chhe ne rāgane chhoḍī de chhe; jyāre agnānī svabhāvane chhoḍī de chhe ane rāgane pakaḍe chhe to te rāgathī bandhāy chhe. āvī vāt chhe.

* gāthā 218–219ḥ bhāvārtha uparanun pravachan *

‘jem kādavamān paḍelā suvarṇane kāṭ lāgato nathī ane lokhaṇḍane kāṭ lāge chhe tem karma madhye rahelo gnānī karmathī bandhāto nathī ane agnānī bandhāy chhe. ā gnān-agnānano mahimā chhe.’

shun kahyun? ke gnānī shubhāshubh pariṇāmanī madhyamān rahelo hoy chhatān tene karma bandhātun nathī. kem? kemake shubhāshubhanā kāḷe paṇ tenī draṣhṭi shuddha chaitanyasvabhāv par chhe. jyāre agnānī karmathī bandhāy chhe. kem? kemake enī draṣhṭi shubhāshubh pariṇāmamān chhe. shubhāshubh pariṇām ja hun chhun em agnānīnī pariṇām upar draṣhṭi chhe tethī te bandhāy chhe. āvo gnān-agnānano mahimā chhe.

prashnaḥ– gnānano mahimā to barābar, paṇ agnānano mahimā shun? uttaraḥ– bhāī! rāgane-ke je potāno svabhāv nathī tene-potāno māne te


PDF/HTML Page 2296 of 4199
single page version

agnānano mahimā chhe. anubhav prakāshamān kahyun chhe ke-terī shuddhatā bhī baḍī, terī ashuddhatā bhī baḍī. pār na pamāy tevī prabhu! tārī ashuddhatā chhe, ā to paryāyanī vāt hon; bākī andar shuddhatānī to shun vāt! shuddha chaitanyamūrti prabhu ātmā shuddha shuddha shuddha ek chaitanyanā prakāshanā nūranun pūr chhe. ahāhā...! enī shun vāt! ane enī draṣhṭi thatān je nirmaḷ pariṇati pragaṭe tenī paṇ shī vāt! e nirmaḷ pariṇati ashuddhatāne potānāmān bhaḷavā detī nathī evo koī achintya gnānano mahimā chhe.

ahīn kahe chhe-jene shubhāshubh pariṇām thāy chhe tevā samakitīne shubhāshubhabhāv upar draṣhṭi nahi hovāthī ane shuddha chaitanyasvabhāv upar ja draṣhṭi hovāthī bandhan thatun nathī jyāre shubhāshubhabhāv upar jenī draṣhṭi chhe ane jeṇe chaitanyamūrti bhagavān ātmāne bhāvyo nathī tevā agnānīne bandhan thāy chhe. āvī vāt chhe.

*

have ā arthanun ane āgaḷanā kathananī sūchanānun kaḷasharūp kāvya kahe chheḥ-

* kaḷash 1pa0ḥ shlokārtha uparanun pravachan *

‘इह’ ā lokamān ‘यस्य याद्रक् यः हि स्वभावः ताद्रक् तस्य वशतः अस्ति’ je vastuno jevo svabhāv hoy chhe teno tevo svabhāv te vastunā potānā vashathī ja (arthāt potāne ādhīn ja) hoy chhe.

shun kahe chhe? ke vastu-bhagavān ātmā shuddha shuddha param pavitra gnānānandasvabhāv chhe ane te svādhīn ja chhe. ahāhā-! ātmāno shuddha ek gnāyakabhāv-chaitanyabhāv chhe te sahaj svādhīn ja chhe; te parādhīn nathī. paryāyamān je apavitratā-ashuddhatā hoy chhe te parane ādhīn-nimitta (karma)ne ādhīn hoy chhe, paṇ shuddha ek svabhāv-gnāyakasvabhāv to sahaj svādhīn ja hoy chhe.

have kahe chhe-‘एषः’ evo vastuno je svabhāv te, ‘परैः’ par vastuo vaḍe ‘कथञ्चन अपि हि’ koī paṇ rīte ‘अन्याद्रशः’ bījā jevo ‘कर्तुं न शक्यते’ karī shakāto nathī. ahīn, siddhānt ā siddha karavo chhe ke dharmīne potānī vastuno svabhāv je shuddha ne pavitra chhe te, par vaḍe-dharmī paranī sāmagrīmān raheto hoy topaṇ-te par sāmagrī vaḍe bījā jevo karī shakāto nathī. parapadārthanā kāraṇe dharmīne aparādh thāy em kadīy nathī.

e ja visheṣh kahe chhe ke-‘हि’ māṭe ‘सन्ततं ज्ञानं भवत्’ je nirantar gnānapaṇe pariṇame chhe te ‘कदाचन अपि अज्ञानं न भवेत्’ kadī paṇ agnān thatun nathī.

ahāhā...! dharmīne nirantar shuddha chaitanyasvabhāvī prabhu ātmā potāno chhe ane


PDF/HTML Page 2297 of 4199
single page version

tene nirantar shuddha gnānamay pariṇaman chhe. ahīn kahe chhe te kadīy (par vaḍe) agnān thatun nathī. ahā! tene koī paṇ rīte paradravyanā kāraṇe agnān thatun nathī. jarā dhīre dhīre vāt āvashe; ākarī vāt chhe prabhu!

shun kahe chhe? ke ‘ज्ञानिन्’ tethī he gnānī! ‘भुंक्ष्व’ tun (karmodayajanit) upabhogane bhogav.

bhāī! ahīn kāī bhog, bhogavavānun kahe chhe em nathī. e to shabdo chhe. ahīn to em kahevun chhe ke-bhagavān! tun shuddha chaitanyaghan chho ne prabhu! to tane paradravyanī pariṇatithī nukashān thāy em chhe nahi. jaḍanā upabhogane jaḍanī pariṇatithī tārāmān nukashān thāy em chhe nahi, shun kīdhun? ke ā sharīr, man, vāṇī, indriyo paisā, lakṣhmī, strī, kuṭumb ādi taraphanun lakṣha thatān tane te jaḍanā kāraṇe vā paranā kāraṇe nukashān thāy em chhe nahi. bhagavān! tun to gnānānandasvabhāvī chho, to tane paravastunā aparādhe nukashān thāy em kem hoy? em chhe nahi, jhīṇī vāt chhe bhāī!

prashnaḥ– ahīn ‘bhogav’ em chokakhun kahyun chhe ne? samādhānaḥ– bhāī! ā to muni (āchārya) chhe! shun te bhogavavānun kahe? (ane gnānī kyān bhogave chhe?) ‘bhogav’no artha to em chhe ke-‘paradravyathī tane nukashān nathī’-em tene niḥshaṅk karāve chhe. sharīranī kriyā ke vāṇīnī kriyā ke bahāranā sanyogane laīne dharmīne aparādh thāy, paradravyane laīne dharmīne aparādh thāy em chhe nahi em draḍh kare chhe. svadravyanā svabhāve niraparādhabhāve pariṇamatā gnānīne paradravyathī aparādh thāy em chhe nahi em ahīn kahevun chhe. samajāṇun kāī...?

shun kahe chhe? ke bhagavān ātmā shuddha chaitanyaprakāshano puñj prabhu chhe. teno jene antaramān svānubhavamān svīkār ane satkār thayo chhe tevā dharmīne shuddha chaitanyamay pariṇaman hoy chhe ane te nirmaḷ pariṇaman paradravya vaḍe bījun karī shakātun nathī. sharīrādinī bahāranī game teṭalī kriyā thāy topaṇ enāthī niraparādhī bhagavān ātmāne aparādharūp karāto nathī em kahevun chhe.

ahāhā...! kahe chhe-he gnānī! tun karmodayajanit upabhogane bhogav arthāt bahāranī sāmagrīne tun bhogav. eṭale shun? eṭale ke tārun lakṣha tyān sāmagrīmān jāy tethī karīne parane laīne tane nukashān chhe em nathī. tārun lakṣha tyān jāy ane vikalpa ūṭhe te tāro doṣh chhe, paṇ par vastune kāraṇe tane kāī doṣh thāy chhe em chhe nahi. paisāno khūb sañchay thayo ke sharīranī kriyā-viṣhayādinī-khūb thaī tethī e jaḍanī kriyāthī tane nukashān thāy chhe em nathī. parantu tārā bhāvamān (e sāmagrī mārī chhe evo) viparītabhāv hoy to tane moṭun nukashān chhe. āvī vāt chhe.


PDF/HTML Page 2298 of 4199
single page version

e ja kahe chhe-‘इह’ ā jagatamān ‘पर–अपराध–जनितः बन्धः तव नास्ति’ paranā aparādhathī ūpajato bandh tane nathī (arthāt paranā aparādhathī tane bandh thato nathī).

lyo; ā siddhānt kahyo. sharīranī kriyāthī, paisāthī, strīnā dehathī ke evī jaḍanī kriyāthī tane nukashān thāy chhe em nathī, kemake e to paradravya chhe. bhāī! ahīn ‘paranā aparādhathī tane bandh thato nathī’-ā siddha karavun chhe hoen.’ ‘bhogav’ em kahyun tyān kāī bhogavavānun kīdhun nathī paṇ paradravyanā sambandhamān paradravyane laīne tane nukashān chhe em nathī em samajāvavun chhe, siddha karavun chhe.

* kaḷash 1pa0ḥ bhāvārtha uparanun pravachan *

‘vastuno svabhāv vastune potāne ādhīn ja chhe. māṭe je ātmā pote gnānarūpe pariṇame chhe tene paradravya agnānarūpe kadī pariṇamāvī shake nahi.’

shun kahe chhe? ke ātmāno gnānānandasvabhāv sahaj svādhīn ja chhe ane gnānānandasvabhāvī bhagavān ātmā je gnān ne ānandarūpe pariṇame chhe tene paradravya koī di’ agnān karāvī shake nahi. sharīranī game teṭalī kriyā thāy ne lakṣhmīnā ḍhagalā hoy topaṇ tene laīne jīvamān agnān thāy em nathī; (jo agnān thāy to te) potānā aparādhathī thāy chhe, paṇ ahīn to gnānīne te (agnān) chhe nahi em vāt chhe. dharmīne to shuddha ek chaitanyasvarūp ātmā potāno chhe ne? te to gnānarūpe pariṇame chhe eṭale tene pariṇāmamān (agnānamay) ashuddhatā chhe ja nahi. gnānīne to sharīrādinā bhogane kāḷe paṇ ashuddhatā (asthiratā) ṭaḷatī jāy chhe ane shuddhatā vadhatī jāy chhe-em vāt chhe; kāraṇ ke parane laīne jīvamān ashuddhatā (agnān) thāy em chhe nahi. jhīṇī vāt chhe bhāī! parantu āthī koī svachchhande pariṇame to e agnānīnī ahīn vāt nathī. ahīn to siddhānt-nishchay satya shun chhe te siddha kare chhe.

bhagavān ātmā shuddha chidānandaghan prabhu chhe. ane tene nihāḷanārane-jonārane to gnān ane ānandanā pariṇām thāy chhe. te gnānamay pariṇāmane paradravyanī kriyāo pheravī de-agnānamay karī de em traṇakāḷamān nathī. ahā! ‘paradravya agnānarūpe kadī pariṇamāvī shake nahi’-ā siddhānt chhe.

prashnaḥ– 96 hajār rāṇīo hoy chhatān chakravartī tīrthaṅkar samakitī? samādhānaḥ– bhāī! sāmbhaḷ. 96 hajār rāṇīo gnānīne to paradravya chhe; te nukashānanun kāraṇ kem thāy? paradravyane laīne nukashān kayān chhe? hā, tene


PDF/HTML Page 2299 of 4199
single page version

potānun mānavun te moṭun nukashān chhe, paṇ dharmīne to tevī mānyatā chhe nahi. mārag judā chhe bāpā! jhājhā jaḍanā sanyog chhe māṭe gnānīne te bandhanun kāraṇ thāy em chhe nahi ane koīne (-agnānīne) ochhā sanyog chhe māṭe bandh ochho chhe em paṇ chhe nahi.

nishchayathī to pūrṇānandanā nāth prabhu ātmāmān nirmaḷ paryāyanī utpatti thavī te sanyog chhe ane pūrvanī paryāyano vyay thayo te viyog chhe. dharmīne āvo sanyog viyog hoy chhe. shun kīdhun e? pañchāstikāyanī 18 mī gāthāmān āve chhe ke vastu je nityānand prabhu ātmā chhe tene je samyagdarshan-gnānanī paryāy thāy te sanyog chhe ane pūrvanī paryāyano nāsh thayo te viyog chhe. bhāī! ā sanyog ne viyog tenī potānī paryāyamān chhe, paṇ bahāranā sanyog viyog gnānīne kayān chhe? bahāranī chīj to paradravya chhe.

ahīn kahe chhe-ā karma, sharīr, lakṣhmī, kuṭumb ādi je paradravya chhe te paradravyane kāraṇe ātmāne agnān ke bandhan thāy em chhe nahi. potāne pūrve je agnān hatun te kāī parane laīne na hotu. pote ja parathī ne rāgathī ekatābuddhi karī hatī ane tethī agnān hatun ane have svadravyanā lakṣhe agnān ṭāḷīne gnān karyun to te gnānamay pariṇamanane koī paradravya agnānarūp karī de em chhe nahi. chakravartīne jhājhī rāṇīo chhe ne indrane jhājhī indrāṇīo chhe tethī te paradravya tenī gnānamay pariṇatine nukashān karī de em nathī. bhāī! ā to tattvadraṣhṭinī vāt chhe. jene antaramān potānun shuddha antaḥtattva anubhavāyun chhe tenī dashāmān have paradravya (sanyogī padārtha) thoḍā ho ke jhājhā ho, teo gnānane agnān karī shakatā nathī, kemake svadravyane paradravya to aḍatun ya nathī.

have kahe chhe-‘ām hovāthī ahīn gnānīne kahyun chhe ke-tane paranā aparādhathī bandh thato nathī tethī tun upabhogane bhogav.’

ahīn upabhogane bhogav’ em kahyun chhe parantu shun koī dharmātmā bhogavavānun kahe? nā kahe. to shun āshay chhe? bhāī! ahīn to paradravyanā kāraṇe tane aparādh thato nathī em draḍh karavun chhe, em ke-ā dhanādi vaibhav ne ghaṇī strīo ityādi jhājho sanyog chhe to ho, te sanyogo tārāmān kayān chhe ke te tane nukashān kare? thoḍā ke jhājhā sanyogamān tārun jarī lakṣha jāy ne vikalpa thāy e judī vāt chhe bākī te thoḍā ke jhājhā sanyogo chhe te tane agnān karī nākhe vā tārā pariṇamanane badalāvī nākhe em chhe nahi. bhāī! ā to vītarāganā siddhānt chhe bāpā! samakitī chakravartī bāhya vaibhavanā ḍhagalā vachche hoy tethī te bahāranā vaibhavanā kāraṇe tenā gnānanun agnān thaī jāy em chhe nahi. tathā koīne bahāranā sarva sanyogo chhūṭī gayā hoy, bahārathī


PDF/HTML Page 2300 of 4199
single page version

lokone lāge ke ā mahā tyāgī chhe evī nagna munidashā hoy, paṇ jo antaramān rāgathī ekatābuddhi hoy to te agnānī mithyādraṣhṭi chhe, tyāgī nathī; dharmano tyāgī chhe. āvī sūkṣhma vāt bhāī!

bahāranā sanyog jhājhā chhe māṭe agnānī ne bahāranā sanyog nathī māṭe gnānī evī mānyatā yathārtha nathī. e ja ahīn kahe chhe ke-‘tane paranā aparādhathī bandh thato nathī tethī tun upabhogane bhogav’ matalab ke paradravyanā sanyogamān tun bhale ho, paṇ tenāthī tane bandhan chhe em nathī. bhogavavāno artha ā chhe ke sanyogamān tun ho to ho, enāthī tane bandhan nathī. atyāre to loko koī bahāranā sanyog ghaṭāḍe eṭale tyāgī thaī gayo em māne chhe paṇ bhāī! sanyog vaḍe gnānī-agnānīnun māp nīkaḷatun nathī. ā satyano pokār chhe.

bhagavān shrī kundakundāchārya ne amr̥utachandrāchārya pokār kare chhe ke-bhagavān! tun svadravya chho ne! svadravyanī draṣhṭinun tane pariṇaman thayun ane tane paradravyanā ghaṇā sanyog chhe to te sanyogane kāraṇe tane nukashān chhe em nathī. loko bhale kahe ke-āṭalo badho parigrah! āṭalī badhī strīo! āṭalā badhā putro! chakravartīne to 32 hajār putrīo, 64 hajār putro ne 96 hajār strīno sanyog chhe. paṇ te sanyog bandhanun kāraṇ chhe em nathī. bhāī! paradravya kāī bandhanun kāraṇ nathī; hā, svadravyamān parane ke rāgane potāno mānyo hoy to, bhale ne kāī paṇ sanyog na hoy topaṇ, mithyātvano aparādh ūbho thāy chhe.

bhāī! sharīrano thoḍo ākār hoy tyān ātmānā pradeshano ākār paṇ thoḍo hoy chhe. parantu tethī tene nukashān chhe ke lābh chhe em nathī. kevaḷī samudghāt kare tyāre lokanā ākār jeṭalo ākār thaī jāy chhe, bhagavānanā pradeshano ākār tyāre lokākāsh jeṭalo thaī jāy chhe. paṇ ākār moṭo thayo māṭe tene nukashān chhe ane sāt hāthano ākār dhyānamān-kevaḷagnānamān hoy to tene lābh chhe em nathī. have potānā nānā-moṭā ākārathī paṇ jyān lābh-nukashān nathī tyān paradravyathī lābh-nukashān kayānthī hoy? bhāī! jainadarshananun tattva koī alaukik chhe! vītarāg parameshvar-jineshvarano mārga khūb gambhīr chhe.

kahe chhe-‘upabhog bhogavavāthī mane bandh thashe evī shaṅkā na kar.’ shun kahyun? ke jhājhā sanyogamān-sharīr, paisā, strī-kuṭumb-ityādimān āvyo māṭe tene laīne mane bandh thashe evī shaṅkā na kar. lyo, ‘bhogav’no ā artha chhe ke-sanyogo ghaṇā ho paṇ enāthī nukashān nathī, bandh nathī. sanyog to parachīj chhe; te svadravyamān kayān chhe ke te lābh-nukashān kare? bhāī! tārī draṣhṭi jo rāgane puṇyanā pariṇāmathī ekatva pāme to tane nukashān tārāthī chhe, paṇ paradravyathī nathī.