Pravachan Ratnakar-Gujarati (simplified iso15919 transliteration). Gatha: 228 ; Kalash: 155-161.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 118 of 210

 

PDF/HTML Page 2341 of 4199
single page version

charamasharīrī hatā, chhello deh hato, paṇ temane khabar nahi ke āhār kaī vidhithī āpavo. paṇ ām bhagavānanī sāme najar paḍatān ja jātismaraṇagnān thaī gayun ke āṭhamā bhave ame bannee-pati-patnīe-munine āhār āpyo hato. tarat ja vidhi khyālamān āvī gaī. oho! bhagavān! tārī shaktino apār mahimā chhe. kevaḷagnān ek samayamān le evī enī shakti chhe. tyān ā na jaṇāy e vāt kayān rahī? bhāī! ā sādhāraṇ vāt nathī. juone! āṭhamā bhav pachhī keṭalān sharīr palaṭāī gayā? ane ātmā to arūpī chhe ke nahi? chhatān te vakhate ame-pati-patnīe-munine āhār āpyo hato te ane tenī vidhi yād āvī gayā, ne tiṣhṭha, tiṣhṭha, tiṣhṭha em bolyā. have teo to jugaliyāmānthī āvyā hatā ane āhār kem devo enī khabarey temane ke di’ hatī. chhatān yād āvī gayun.

jātismaraṇ e matignānano bhed chhe. shrutagnānanī to visheṣhatā shun kahevī? ā to matignān ke jenī dhāraṇāmānthī jātismaraṇ thāy chhe tenī paṇ ā tākāt! bhāī! pote ātmā gnānasvarūpī ja chhe. tene phalāṇun na jāṇī shakāy em na kahevun. te to badhun jāṇī shake, jāṇī shake, jāṇī shake. juone! rājakumār shreyānsakumār jemane sundar- sonānā ḍhīm jevun sharīr hatun te ām keḍ bāndhīne ūbhā hatā ane bolyā-bhagavān! tiṣhṭha, tiṣhṭha, tiṣhṭha; kemake bhagavānane joīne vidhi yād āvī gaī. ātmā arūpī to dekhāy nahi chhatān andaramān jātismaraṇ thayun ne barābar dekhyun ke ā ja ātmā (bhagavānano ātmā) āṭhamā bhave ā ātmānā pati tarīke hato ane hun temanī patnī tarīke hato. ahā! ā manuṣhyadehamān rahelā ātmānī-gnānanī tākāt bāpu! kevaḷagnān levānī chhe; ane te kevaḷagnān ek samayamān traṇakāḷanā anantā kevaḷīone jāṇe evī tākātavāḷun chhe.

paṇ e to pūrṇa jāṇe tyāre ne? samādhānaḥ– bhāī! e jāṇavānī tākāt ja chhe. jyāre jāṇe tyāre jāṇavānī tākāt chhe ja. ahā! to pachhī e na jāṇe em kem hoy? na jāṇe e to nabaḷāī chhe paṇ e vāt ahīn nathī. ahīn to enāmān jāṇavānī tākāt chhe to jāṇe em vāt chhe.

ahīn kahe chhe-akamp param gnānasvabhāvamān sthit evo gnānī rāganī kriyā kare chhe ke nathī karato te koṇ jāṇe? arthāt te agnānīne shī khabar paḍe? gnānī to barābar jāṇe chhe ke te rāgano kartā nathī, gnātā ja chhe.

juo, bhāṣhā shun karī chhe? ke ‘akamp param gnānasvabhāv...’ ahāhā...! je svabhāv chhe tenī maryādā shī? parimitatā shī? had shī? ahāhā...! param gnānasvabhāv


PDF/HTML Page 2342 of 4199
single page version

chhe tenī had shī? andar bhagavān ātmā sachchidānand prabhu svaparaprakāshak sāmarthyasahit aparimit svabhāvavāḷī vastu chhe. ahāhā...! potānā svabhāvanun sāmarthya ja evun chhe ke te sva-parane sampūrṇa jāṇe. vaḷī te par chhe māṭe parane jāṇe emey nahi, potānā sāmarthyathī ja te sarvane jāṇe chhe.

prashnaḥ– param gnānamān sthit chhe evā dharmīne rāg to chhe? dekhāy to chhe ke te rāg kare chhe?

samādhānaḥ– bhāī! te kare chhe ke nathī karato arthāt te jāṇanār ja chhe tenī tane (-agnānīne) shī khabar paḍe? gnānīne kriyā chhe chhatān te eno kartā nathī-em ame jāṇīe chhīe, kemake ātmā badhun jāṇe chhe. shun na jāṇe bhagavān?

prashnaḥ– shrīmad rājachandre kahyun chhe ke-‘māre ek bhave mokṣha javun chhe,’ to āvun pañcham ārānā gr̥uhasthāshramī shun jāṇī shake?

samādhānaḥ– na jāṇī shake e prashna ja nathī. ahīn to bhagavān ātmā badhun jāṇe em vāt chhe. matignān vaḍe upayog lāgu paḍī gayo to eṭalun badhun jāṇe ke kevaḷagnān kayāre thashe e paṇ jāṇī le chhe. māṭe shrīmade kahyun chhe te barābar chhe. āvī vāt chhe; lyo, ḍaṅkā ghaḍiyāḷamān paḍe chhe. (em ke ghaḍiyāḷ paṇ vātanī sākṣhī pūre chhe).

* kaḷash 1pa3ḥ bhāvārtha uparanun pravachan *

‘gnānīne paravashe karma āvī paḍe chhe topaṇ gnānī gnānathī chalāyamān thato nathī.’ ahāhā...! shuddha gnān ne ānandasvarūp prabhu ātmānun jene antaramukhākār anubhavan ane vedan thayun chhe te gnānī chhe. ahīn kahe chhe-āvā gnānīne paravashe arthāt puruṣhārthanī kamajorīnā kāraṇe karma āvī paḍe chhe. shun kahyun? gnānīne karmanī ichchhā nathī, ruchi nathī. tathāpi nabaḷāīne kāraṇe tene karma kahetān rāganī kriyā thaī āve chhe; dayā, dān, vrat ādi rāganī kriyā thaī jāy chhe. ahāhā...! topaṇ gnānī gnānathī chalāyamān thato nathī; potānā shuddha gnānānandasvarūpathī te bhraṣhṭa thato nathī. bahu jhīṇī vāt bhagavān!

ā nirjarā adhikār chhe ne? to kahe chhe-‘ā gnān ne ānandasvarūp ātmā te hun’-em jene antaramān draḍh shraddhān thayun tene koī rāgādinī kriyā thaī jāy to paṇ te potānā svarūpathī chalāyamān thato nathī. eṭale shun? ke te potānā gnānanā anubhavathī chyut thaīne rāgamān ekarūp thato nathī, rāgathī ekatā pāmato nathī. gnānathī ekatā thaī chhe te have rāgathī ekatā karato nathī. ene nirjarā thāy chhe; je rāg āve te nirjarī jāy chhe. samajāṇun kāī...?


PDF/HTML Page 2343 of 4199
single page version

shun kahe chhe? bhagavān ātmā sadā gnātā-draṣhṭāsvabhāvī ek atīndriy ānandano kand prabhu chhe. ahāhā...! ekalā gnānanun-ānandanun-sukhanun-amr̥utanun daḷ prabhu ātmā chhe. āvā atīndriy ānandanā-sukhanā daḷanun jene āsvādan-vedan thayun chhe tene kadāchit koī rāg āvī jāy chhe topaṇ te gnānathī chalāyamān thato nathī. eṭale shun? ke te gnānanī ekāgratā chhoḍīne rāgamān ekāgra thato nathī, rāgamān ekatva karato nathī. āvo vītarāgano mārag! shun? ke gnānī gnānamay pariṇamanane chhoḍīne rāgamay thaī jato nathī. have kahe chhe-

‘māṭe gnānathī achalāyamān te gnānī karma kare chhe ke nathī karato te koṇ jāṇe? gnānīnī vāt gnānī ja jāṇe. gnānīnā pariṇām jāṇavānun sāmarthya agnānīnun nathī.’

gnānīne rāg to thāy chhe, paṇ svarūpamān jenī draṣhṭi ekāgra chhe te rāg kare chhe ke nathī karato enī tane (-agnānīne) shī khabar paḍe? gnānīnī vāt gnānī ja jāṇe. gnānī gnātā ja chhe em gnānī yathārtha jāṇe chhe, agnānīne enī khabar paḍatī nathī. gnānīnā pariṇām jāṇavānun sāmarthya agnānīnun nathī. gnānīne rāg thaī āvyo chhe paṇ temān enā pariṇām lūkhā chhe, gnānī to gnātā-draṣhṭāpaṇe varte chhe evun yathārtha jāṇavānun agnānīnun sāmarthya nathī. kem? kemake agnānīne rāgamān ne bhogamān mīṭhāsh chhe. agnānī jīv bhoganī sāmagrīne bahārathī bhogavato na dekhāy chhatān andar rāganī mīṭhāshamān-ruchimān paḍayo chhe. bahārathī te bhogavato nathī chhatān bhoktā chhe; pahelān (gāthā 197 mān) āvī gayun ne ke asevak chhatān sevak chhe. have ene gnānīnā pariṇāmanī shī khabar paḍe? gnānīnā pariṇāmane samajavānun enun sāmarthya ja nathī.

prashnaḥ– kayā guṇasthānathī rāg nathī? uttaraḥ– chothāthī rāganī ekatā nathī to rāg nathī. e to nīche bhāvārthamān chhe ke chothe guṇasthānathī māṇḍīne badhāy gnānī chhe. bāpu! samyagdarshan eṭale? ahāhā...! eno sparsha thatān jīvanī rāgamān ne bhogamān ruchi uḍī jāy chhe, sukhabuddhi uḍī jāy chhe. e to jāmanagaravāḷāno dākhalo nahoto āpyo? (juo kalash 1pa1no bhāvārtha). tem gnānīne ātmānā ānandanā svād āgaḷ rāgano-bhogano svād jher jevo bhāse chhe. je kiñchit asthiratāno rāg chhe teno svād tene jher jevo lāge chhe. ene nirjarā thāy chhe em ahīn kahe chhe. agnānī to upavās karīne besī jāy ne māne ke tapashcharyā thaī gaī ne nirjarā thaī gaī, paṇ bāpu! tun bījā panthe chhe bhagavān! rāganī kriyāthī kāī nirjarā na thāy bhāī! (enāthī to bandh ja thāy).

kahe chhe-‘avirat samyagdraṣhṭithī māṇḍīne uparanā badhāy gnānī ja samajavā.


PDF/HTML Page 2344 of 4199
single page version

temān, avirat samyagdraṣhṭi, deshavirat samyagdraṣhṭi ane āhār-vihār karatā munione bāhyakriyākarma pravarte chhe, topaṇ gnānasvabhāvathī achalit hovāne līdhe nishchayathī teo bāhyakriyākarmanā kartā nathī, gnānanā ja kartā chhe.’

joyun? shun kahe chhe? ke chothe guṇasthānathī māṇḍīne uparanā badhāy gnānī ja chhe. koī vaḷī kahe chhe ke uparanā guṇasthāne jāy tyāre gnānī thāy, nīche to dharmī chhe. paṇ te barābar nathī. hajī jene avirat bhāv chhe tevā avirat samyagdraṣhṭithī māṇḍīne uparanā badhāy gnānī samajavā em kahe chhe.

temān, chothāvāḷo avirat samyagdraṣhṭi, pāñchamā guṇasthānavāḷo deshaviratī ane āhār-vihār karatā munione kahe chhe, bāhya kriyā-karma arthāt dayā, dān, vrat, bhakti ādi kriyākarma pravarte chhe topaṇ nishchayathī teo tenā kartā nathī. kem? kāraṇ ke teo gnānasvabhāvamān ja achalit chhe arthāt shuddha chaitanyanā anubhavathī teo chalit thatā nathī; rāgādi kriyā thāy chhe topaṇ teo gnānanā anubhavathī khasatā nathī māṭe teo rāganā kartā nathī paṇ gnānanā ja kartā chhe. ahāhā...! dharmī to ātmānī gnānamay vītarāgī pariṇatinā ja kartā chhe.

have visheṣh kahe chhe-‘antaraṅg mithyātvanā abhāvathī tathā yathāsambhav kaṣhāyanā abhāvathī temanā pariṇām ujjvaḷ chhe. te ujjvaḷatāne teo ja (-gnānīo ja) jāṇe chhe, mithyādraṣhṭio te ujjvaḷatāne jāṇatā nathī.’

joyun? andar potānā bhagavānane bhāḷ‌yo chhe tene antaraṅg mithyātvano abhāv chhe, bhrāntino abhāv chhe. to antaraṅg mithyātvanā abhāvathī tathā bhūmikā pramāṇe kaṣhāyano abhāv vartato hovāthī yathāsambhav kaṣhāyanā abhāvathī temanā pariṇāmo ujjvaḷ chhe. lyo, chothe guṇasthāne pariṇām ujjvaḷ chhe em kahe chhe. chothe paṇ nirmaḷ samyagdarshan ne anantānubandhī kaṣhāyano abhāv thayo chhe ne? to chothe guṇasthāne paṇ pariṇām ujjvaḷ chhe. tathā āgaḷ-āgaḷanā guṇasthānamān apratyākhyān ādi kaṣhāyano jem jem abhāv thato jāy chhe tem tem pariṇām visheṣh ujjvaḷ-nirmaḷ hoy chhe.

prashnaḥ– chovīse kalāk nirmaḷ hoy chhe? uttaraḥ– hā, nirmaḷ hoy chhe. samyagdraṣhṭi laḍāīmān ūbho hoy tyāre paṇ je mithyātva ne anantānubandhī kaṣhāy ṭaḷ‌yān chhe teṭalā pramāṇamān pariṇām to tenā nirmaḷ shuddha pariṇatirūpe ujjvaḷ ja chhe. jhīṇī vāt chhe bhāī! mithyādraṣhṭi rāganī mandatānī kriyāmān ho, are! chhaṭṭhā guṇasthānanī bahāranī kriyāmān ho, (chhaṭṭhā guṇasthānamān nahi hon) topaṇ tenā pariṇām malin chhe ane laḍāīmān ūbhelā samyagdraṣhṭinā pariṇām nirmaḷ chhe. kem? kemake samyagdraṣhṭie paḍakhun pheravī nākhyun chhe. rāganā paḍakhethī khasīne te


PDF/HTML Page 2345 of 4199
single page version

gnānanā paḍakhe gayo chhe. tenī draṣhṭi paramānthī khasīne svamān gaī chhe. jyāre agnānīnī to draṣhṭi ja par upar chhe. āvī vāt bahu jhīṇī bāpā!

e to pravachanasār (gāthā 236) mān na āvyun? shun? ke kāyā ne kaṣhāyane potānā mānanāro bāhyamān chhakāyanī hinsā jarāy na karato hoy topaṇ te chhakāyanī hinsāno karanāro chhe. bhagavān ātmā svabhāvathī kāyārahit akāy ne kaṣhāyarahit akaṣhāyī chhe. have āvā svabhāvane chhoḍīne je kāyā ne kaṣhāyane potānān māne chhe te bahārathī bhale nagna digambar sādhu hoy tathā bahārathī chhakāyanī hinsā na karato hoy topaṇ te hinsāno karanār chhe, ātmaghātī chhe. jyāre dharmī ātmānā gnān ne ānandanā anubhavamānthī khasato nathī tethī kadāchit rāganī kriyā tene thaī jāy chhe topaṇ tene antaranī nirmaḷatā chhūṭatī nathī. tethī tenā-gnānīnā pariṇām nirantar ujjvaḷ chhe. āvo vītarāgano mārag bahu sūkṣhma bhāī!

kahe chhe ne ke-‘pakaḍ pakaḍamen pher hai;’ bilāḍī undarane moṇḍhāmān pakaḍe chhe ane potānā bachchāne paṇ moḍhāmān pakaḍe chhe, paṇ ‘pakaḍ pakaḍamen pher hai;’ bahārathī to ekasarakhī lāge paṇ bey pakaḍamān pher chhe. (ekamān hinsāno bhāv chhe, bījāmān rakṣhāno bhāv chhe). tem gnānīne, ām bahārathī dekhāy chhe ke tene rāg chhe, paṇ rāganī pakaḍ nathī; jyāre agnānīne rāganī pakaḍ chhe-ā pher chhe.

ahāhā...! kahe chhe-‘antaraṅg mithyātvanā abhāvathī tathā yathāsambhav kaṣhāyanā abhāvathī temanā pariṇām ujjvaḷ chhe. te ujjvaḷatāne teo (-gnānīo) ja jāṇe chhe, mithyādraṣhṭio te ujjvaḷatāne jāṇatā nathī.’ ahā! mithyādraṣhṭinī draṣhṭi to bahār chhe, bahāranī kriyā par chhe. te bahāranī kriyāthī dharmīnun māp kāḍhe chhe ane tethī koī agnānī bahāranī kriyā barābar karato hoy to tene te gnānī māne chhe ane koī gnānī jarīk bhogādinī kriyāmān hoy to tene te agnānī mānī le chhe. ā pramāṇe agnānī gnānīnā antaranī ujjvaḷatāne jāṇato nathī; potāne ujjvaḷatā thayā vinā te ujjvaḷatāne kevī rīte jāṇe? e to samyagdarshanano koī achintya mahimā chhe ke samyagdraṣhṭi jīv gnānīonī antaḥujjvaḷatāne jāṇe chhe. gnānī ja gnānīonī antaranī ujjvaḷatāne jāṇe chhe. aho samyagdarshan! aho! antaḥujjvaḷatā!!

have kahe chhe-‘mithyādraṣhṭi to bahirātmā chhe, bahārathī ja bhalun būrun māne chhe; antarātmānī gati bahirātmā shun jāṇe?’

mithyādraṣhṭi bahirātmā chhe. eṭale shun? ke tene bahāranī chījanī pakaḍ chhe te bahārathī-bahāranī kriyāthī jonāro chhe. te andar kayān gayo chhe ke te antarātmānī


PDF/HTML Page 2346 of 4199
single page version

gatine jāṇe? ahāhā...! rāg ne jaḍathī bhinna paḍayo chhe evā bhagavān ātmānī ujjvaḷ pariṇatine te kem jāṇe? juone! pote (agnānī) bālabrahmachārī hoy chhatān tene rāganī ekatābuddhi chhe, ane gnānīne 96 hajār strīo hoy chhatān rāganī ekatābuddhi nathī. have ā pherane agnānī kem jāṇe?-em kahe chhe. bāḷabrahmachārī hovā chhatān pote (-agnānī) shuddhatāno svāmī nathī tathā 96 hajār strīo hovā chhatān mithyātva ne anantānubandhī kaṣhāyanā abhāvathī utpanna shuddhatāno gnānī-samakitī svāmī chhe. āvo pher chhe te agnānī jāṇato nathī.

mishrapaṇun gnānīne ja hoy chhe, kemake sādhakapaṇun hoy tyān ja kiñchit bādhakapaṇun hoy chhe; ane chhatāny te (-gnānī) teno (-bādhakapaṇāno) svāmī nathī kemake tene rāgamānthī (-bādhakamānthī) ras ūḍī gayo chhe. ahā! indranā indrāsanamān paṇ tene sukhabuddhi nathī. indra kroḍo apsarāo sāthe ramato dekhāy chhatān tyān ene sukhabuddhi nathī ane agnānī bāḷabrahmachārī hoy ke sādhu thayo hoy chhatān rāgamān tene ras chhe, paramān sukhabuddhi ūbhī chhe. āvī vāt chhe.

*

have, ā ja arthanā samarthanarūpe ane āgaḷanī gāthānī sūchanārūpe kāvya kahe chheḥ-

* kaḷash 1pa4ḥ shlokārtha uparanun pravachan *

‘यत् भय–चलत्–त्रैलोक्य–मुक्त–अध्वनि वज्रे पतति अपि’ jenā bhayathī chalāyamān thatā-khaḷabhaḷī jatā-traṇe lok potāno mārga chhoḍī de chhe evo vajrapāt thavā chhatān,...

ahā! devo taraphathī vajrapāt thāy ke ām ākāshamānthī agni jharatī hoy te vakhate lokamān agnānīo potāno mārga chhoḍī de chhe arthāt bhayabhīt thaīne mārgamānthī khasī jāy chhe.

parantu ‘अमी’ ā samyagdraṣhṭi jīvo ‘निसर्ग–निर्भयतया’ svabhāvathī ja nirbhay hovāne līdhe... , joyun? samyagdraṣhṭi svabhāvathī ja nirbhay chhe. bhagavān ātmā nirbhayasvabhāv chhe, ātmāmān-vastumān bhay nathī. āvā nirbhayasvabhāvī ātmānā anubhavane laīne samyagdraṣhṭi nirbhay chhe. tethī kahe chhe-

svabhāvathī ja nirbhay hovāne līdhe ‘सर्वान् एव शंकां विहाय’ samasta shaṅkā chhoḍīne arthāt bhayarahit thaīne ‘स्वयं स्वं अवध्य–बोध–वपुषं जानन्तः’ pote potāne jenun gnānarūpī sharīr avadhya chhe evo jāṇatā thakā, ‘बोधात् च्यवन्ते न हि’ gnānathī chyut thatā nathī.


PDF/HTML Page 2347 of 4199
single page version

ahāhāhā...! shun kahe chhe? ke trikāḷī ek gnāyakasvabhāv jenun sharīr chhe te ātmā chhe. jāṇag-jāṇag-jāṇag evā svabhāvano piṇḍ te bhagavān ātmānun sharīr chhe, ane te gnānarūpī sharīr avadhya chhe arthāt koīthī kadīy haṇī shakāy nahi evun chhe. ahāhā...! dhruv-dhruv-dhruv evā gnānasharīrī bhagavān ātmāno koṇ vadh kare? e to avadhya chhe. chhe? chhe ne pāṭhamān ke-‘अवध्य–बोध–वपुषं’–

ahāhā...! bhagavān! tun koṇ chho? to kahe-ātmā; to enun sharīr shun? gnān tenun sharīr chhe. ā audārik deh, ke karmadeh ke rāgadeh-te ātmā nahi. ahāhā...! ā sharīr, man, vāṇī, karma-te ātmā nahi ane ek samayanī paryāy te paṇ ātmā nahi. ātmā to gnān jenun sharīr chhe te ātmā chhe. ātmā trikāḷī dhruv-dhruv gnānasharīrī chhe ne te avadhya chhe. ahāhā...! samakitī em jāṇe chhe ke- gnānānandasvabhāvathī bharelo māro nāth avadhya chhe, koīthī kadīy haṇī shakāy nahi tevo chhe. ahā! potāne āvo jāṇatā-anubhavatā thakā samyagdraṣhṭi jīvo gnānathī chyut thatā nathī eṭale ke potāno je shuddha chaitanyaghanasvabhāv chhe tyānthī khasatā nathī. ahāhā...! dharmī jīvo nirākuḷ ānandano anubhav chhoḍī daīne rāgamān-jheramān ekatva pāmatā nathī. āvī vyākhyā chhe.

‘बोधात् च्यवन्ते न हि’–ahāhā...! gnānānandanī mūrti prabhu ātmā chhe, tene bhāḷ‌yā pachhī dharmī tyānthī chyut thatā nathī, bhraṣhṭa thatā nathī. eṭale shun? ke gnānabhāv chhoḍīne rāgamān āvatā nathī. oho! juo ā dharma! are bhāī! bhagavān jene andaramān bheṭayā tenī shī vāt? bhag nām gnān ne ānandanī lakṣhmī, vān nām vāḷo; ahā! āvā anant gnān ne ānandanī lakṣhmīno bhaṇḍār prabhu ātmā jyān anubhavamān āvyo tyān kiñchit rāg thaī āve topaṇ gnānī svarūpalakṣhmīnā anubhavathī chyut thatā nathī; paṇ je rāganī kriyā thāy chhe tene te mātra jāṇe chhe, ā rāg chhe, par chhe em jāṇe chhe; te paṇ rāg chhe māṭe jāṇe chhe emey nahi.

ahāhā...! ‘jāṇatā thakā’-em chhe ne? ‘अवध्य–बोध–वपुषं जानन्तः’–ātmā koīthī haṇāy nahi evo gnānasharīrī pragnābrahma prabhu shuddha chaitanyaghanapiṇḍ chhe. tene jāṇatā thakā hon, rāgane jāṇatā thakā em nahi. ahā! vītarāgano mārag koī alaukik chhe! lokone te maḷ‌yo nathī eṭale bichārā kayāny ne kayāny rokāī jaīne jindagī gāḷe chhe. teo bhayabhīt chhe, duḥkhī chhe. ahīn kahe chhe-jene ā mārag maḷ‌yo chhe tene have koī bhay nathī, te gnānathī chyut thatā nathī. gnānathī eṭale ke svarūpanā anubhavathī chyut thaīne te rāgamān āvatā nathī. āvī vāt chhe. have kahe chhe-

‘इदं परं साहसं सम्यग्द्रष्टयः एव कर्तुं क्षमन्ते’ āvun param sāhas karavāne mātra samyagdraṣhṭio ja samartha chhe.


PDF/HTML Page 2348 of 4199
single page version

ahāhā...! agnino-vajrano uparathī prapāt thāy, agninā taṇakhā jharatān vajra paḍe to traṇ lokanā jīvo khaḷabhaḷī uṭhe chhe ne bhayabhīt thaīne potānā mārgane chhoḍī de chhe arthāt mārgamānthī khasī jāy chhe; tyāre dharmī samyagdraṣhṭi jīv gnān ne ānandamānthī khasatā nathī em kahe chhe. ahāhā...! hun trikāḷ sachchidānandasvarūp bhagavān chhun em jyān shraddhānamān āvyun to svarūpamānthī kayārey chalit na thāy evo puruṣhārtha jāgrat thāy chhe ane te puruṣhārthanā baḷe samyagdraṣhṭi svarūpamānthī vichalit thatā nathī. tene karma ne rāganī nirjarā thāy chhe. niyamasāramān (gāthā 186mān) āve chhe ne ke-koī mandabuddhi loko kadāchit tārī nindā kare topaṇ he bhāī! tun māragamān abhakti na karīsh; ahāhā...! tane je vītarāgamārga maḷ‌yo chhe enāthī chalit na thaīsh. loko nindā kare ke ā te kevo dharma! rāg kare chhe ne vaḷī kahe chhe ke karato nathī, ānandamān rahe chhe!-em anek kutarka karīne matsarabhāvathī nindā kare topaṇ tun vītarāgabhāvathī chalit na thaīsh. juo ā shikhāmaṇ! ahīn kahe chhe-mārgamān draḍhapaṇe sthit rahevānun sāhas karavāne mātra samyagdraṣhṭio ja samartha chhe. ahāhā...! samyagdraṣhṭi jīvo mahā puruṣhārthī chhe, parākramī chhe.

* kaḷash 1pa4ḥ bhāvārtha uparanun pravachan *

‘samyagdraṣhṭi niḥshaṅktiguṇ sahit hoy chhe tethī game tevā shubhāshubh karmanā uday vakhate paṇ teo gnānarūpe ja pariṇame chhe.’

samyagdraṣhṭi niḥshaṅktiguṇ sahit hoy chhe eṭale samakitī jīvo nirbhay hoy chhe. ‘शंकां विहाय’–em kaḷashamān āvyun ne? shaṅkā kaho ke bhay kaho-ek ja chhe. samakitī niḥshaṅk kahetān nirbhay hoy chhe. tethī game tevā shubhāshubh karmanā uday vakhate paṇ teo gnānarūpe ja rahe chhe. shubhakarmanā udaye bahu anukūḷ sāmagrī hoy tevī anukūḷatā vakhate ne ashubhakarmanā udaye sātamī narakanā jevī pratikūḷatā āve te vakhate paṇ gnānī to gnānarūpe ja pariṇame chhe.

shun kahyun e? ke shubhāshubhakarmanā uday vakhate paṇ gnānī gnānarūpe ja pariṇame chhe. kroḍogaṇī anukūḷ sāmagrī hoy-hīrāratnanā makān hoy, mānhī makhamalanā gālīchā pātharyā hoy ane te paṇ chārekor ratnajaḍit hoy ityādi shātānā udayajanit sānukūḷ sāmagrīnā ḍhag maḷ‌yā hoy toy gnānī gnānabhāvathī chalit thato nathī, te sāmagrīne iṣhṭa jāṇī temān ekapaṇun karato nathī. tathā ashubhanā udaye kāḷun sharīr, bahāramān nirdhanatā ityādi anek prakāre pratikūḷatānā gañj āvī paḍayā hoy topaṇ gnānī gnānathī chyut thato nathī. arthāt temān khedabhāvane prāpta thato nathī. gnānī sāmagrīmān ekapaṇun pāmīne harakhātoy nathī ne khedātoy nathī.


PDF/HTML Page 2349 of 4199
single page version

have visheṣh kahe chhe ke-‘jenā bhayathī traṇ lokanā jīvo kampī uṭhe chhe-khaḷabhaḷī jāy chhe ane potāno mārga chhoḍī de chhe evo vajrapāt thavā chhatān samyagdraṣhṭi jīv potānā svarūpane gnānasharīravāḷun mānato thako gnānathī chalāyamān thato nathī.’

shun kahyun? ke gnānīne to evo draḍh vishvās ne nirṇay thayo chhe ke-hun to jāṇagasvabhāvano piṇḍ prabhu ātmā chhun. trikāḷī dhruv evun gnān te mārun sharīr chhe. ā shātā ne ashātānā udayathī maḷelī dehādi sāmagrī te kāī hun nathī. te mārāmān nahi ane hun temanāmān nathī. ahā! āvo niḥshaṅk thayelo gnānī gnānathī arthāt svarūpanā anubhavathī chaḷato nathī. tene nirjarā thatī hoy chhe.

ashātā udayane laīne juone! sharīramān keṭakeṭalā rog thatā hoy chhe! sātamī narakanā nārakīne bhāī! pahelethī-janmathī ja sharīramān soḷ-soḷ rog hoy chhe. ane tyānnī māṭī evī ṭhaṇḍī chhe ke teno kaṭako jo ahīn āvī jāy to 10 hajār yojanamān māṇas ṭhaṇḍīthī marī jāy. ahā! āvā atishay ṭhaṇḍīnā sanyogamān paṇ dharmī svarūpathī chalāyamān thato nathī.

paṇ te māṭī shun ahīn āve? āve shun? ā to tyān ṭhaṇḍī kevī chhe te batāvavā dākhalo kahyo chhe. ahā! te māṭīno ek ṭukaḍo ahīn āve to dash hajār yojananā manuṣhyo marī jāy. tem pahelī narakamān garamī chhe. kevī? ke eno ek taṇakho ahīn āvī jāy to dash hajār yojanamān māṇaso marī jāy. āvī ṭhaṇḍī ne garamīmān ā jīv tyān anantavār rahyo chhe. samakitī paṇ tyān chhe. ā shreṇīk rājā ja atyāre tyān pahelī narakamān chhe. ahā! āvā sanyogamān paṇ te gnānathī chaḷatā nathī. kṣhaṇekṣhaṇe teo tyān tīrthaṅkar gotra bāndhe chhe. tyānthī nīkaḷīne teo tīrthaṅkar thashe. āvā pīḍākārī sañjogamān paṇ teo ānandarasanā ghūṇṭ pīe chhe. gajab vāt chhe ne? bhajanamān āve chhe ne ke-

“chinmūrat dragadhārīkī mohi rīti lagat hai aṭāpaṭī,
bāhir nārakī duḥkh bhogai antar sukharas gaṭāgaṭī.”

ahā! jem koīne taras lāgī hoy ne mosambīno ṭhaṇḍo ras gaṭagaṭ pīve tem gnānī ānandarasane andar gaṭagaṭ pīe chhe. te narakanī pīḍānā sanyogamān paṇ, ātmajanit ānandarasane gaṭagaṭ pīe chhe. kem? kemake gnānīne bahāranā sanyog sāthe kayān ekapaṇun chhe? sanyogamān kayān ātmā chhe? ane ātmāmān kayān sanyog chhe? ahā! sanyog ne sanyogībhāvathī bhinna paḍelo gnānī bahārathī narakanī pīḍāmān dekhāy topaṇ e to andaramān nirākuḷ ānandane ja vede chhe. hā, jeṭalo rāg chhe


PDF/HTML Page 2350 of 4199
single page version

teṭalun duḥkh chhe, topaṇ antaramān je ātmānun bhān chhe ane anantānubandhīno abhāv chhe teṭalun ānandanun vedan tene chhe. ahā! āvun aṭapaṭun ‘bāhir nārakī duḥkh bhogai antar sukharas gaṭāgaṭī.’ samajāṇun kāī...?

samyagdraṣhṭi shubhāshubhakarmanā udayathī bhinna paḍī gayo chhe; te have udayane aḍe kem? te uday sāthe ekamek thato ja nathī; e to nirantar gnānarūpe ja pariṇame chhe. shubhanā udayane kāraṇe chāhe to chakravartīnī sampadā maḷī jāy topaṇ temān te bharamāto nathī, lalachāto nathī, harakhāto nathī ane ashubh udayane kāraṇe narakanā jevā pīḍākārī sanyoganā gañj hoy topaṇ temān te khed pāmato nathī. ākhun jagat jyān chalit thaī jāy evā sañjogamān paṇ samakitī gnānarūpe ja pariṇame chhe, gnānabhāvamān achalitapaṇe sthir rahe chhe. aho! samyagdarshanano āvo koī achintya alaukik mahimā chhe! bāpu! samyagdarshan prāpta karavun e vastu chhe. bākī (vrat, tap, ādi) to kāī nathī.

have kahe chhe-‘tene em shaṅkā nathī thatī ke ā vajrapātathī māro nāsh thaī jashe; paryāyano vināsh thāy to ṭhīk ja chhe kāraṇ ke teno to vināshik svabhāv ja chhe.’

ahāhā...! vastu ātmā anādi anant akr̥utrim trikāḷī dhruv tattva chhe. teno vaḷī nāsh kevo? ane teno nāsh koṇ kare? koī paṇ sañjogamān hun nāsh pāmun nahi em samakitī niḥshaṅk chhe. tathā ā paryāy chhe, dehādi sanyog chhe e to svabhāvathī ja nāshavant chhe ane teno nāsh thāy to tethī mane shun? hun trikāḷ shuddha avināshī gnāyakatattva chhun. lyo, ekakor jaḍ sharīr vināshik ne ekakor gnānasharīr pote trikāḷ avināshī-em samakitī niḥshaṅk chhe. āvī vāt chhe.

[pravachan nan. 297 ane 298 (chālu) *dināṅk 20-1-77 ane 21-1-77]
ॐॐॐ

PDF/HTML Page 2351 of 4199
single page version

gāthā–228
सम्माद्दिट्ठी जीवा णिस्संका होंति णिब्भया तेण।
सत्तभयविप्पमुक्का जम्हा तम्हा दु णिस्संका।। २२८।।
सम्यग्द्रष्टयो जीवा निश्शङ्का भवन्ति निर्भयास्तेन।
सप्तभयविप्रमुक्ता यस्मात्तस्मात्तु निश्शङ्काः।।
२२८।।
(शार्दूलविक्रीडित)
लोकः शाश्वत एक एष सकलव्यक्तो विविक्तात्मन–
श्चिल्लोकं स्वयमेव केवलमयं यल्लोकयत्येककः।
लोकोऽयं न तवापरस्तदपरस्तस्यास्ति तद्भीः कुतो
निश्शङ्कः सततं स्वयं स सहजं ज्ञानं सदा विन्दति।। १५५।।

have ā arthane gāthā dvārā kahe chheḥ-

samyaktvavant jīvo niḥshaṅkti, tethī chhe nirbhay an;e
chhe saptabhayapravimukta jethī, tethī te niḥshaṅk chhe. 228.

gāthārthaḥ– [सम्यग्द्रष्टयः जीवाः] samyagdraṣhṭi jīvo [निश्शङ्काः भवन्ति] niḥshaṅk hoy chhe [तेन] tethī [निर्भयाः] nirbhay hoy chhe; [तु] ane [यस्मात्] kāraṇ ke [सप्तभयविप्रमुक्ताः] sapta bhayathī rahit hoy chhe [तस्मात्] tethī [निश्शङ्काः] niḥshaṅk hoy chhe (-aḍol hoy chhe).

ṭīkāḥ– kāraṇ ke samyagdraṣhṭio sadāy sarva karmonān phaḷ pratye nirabhilāṣh hovāthī karma pratye atyant nirapekṣhapaṇe varte chhe, tethī kharekhar teo atyant niḥshaṅk dāruṇ (draḍh) nishchayavāḷā hovāthī atyant nirbhay chhe em sambhāvanā karavāmān āve chhe (arthāt em yogyapaṇe gaṇavāmān āve chhe).

have sāt bhayanān kaḷasharūp kāvyo kahevāmān āve chhe, temān pratham ā lokanā tathā paralokanā em be bhayanun ek kāvya kahe chheḥ-

shlokārthaḥ– [एषः] ā chitsvarūp lok ja [विविक्तात्मनः] bhinna ātmāno (arthāt parathī bhinnapaṇe pariṇamatā ātmāno) [शाश्वतः एकः सकल–व्यक्तः लोकः]


PDF/HTML Page 2352 of 4199
single page version

(शार्दूलविक्रीडित)
एषैकैव हि वेदना यदचलं ज्ञानं स्वयं वेद्यते
निर्भेदोदितवेद्यवेदकबलादेकं सदानाकुलैः।
नैवान्यागतवेदनैव हि भवेत्तद्भीः कुतो ज्ञानिनो
निश्शङ्कः सततं स्वयं स सहजं ज्ञानं सदा विन्दति।। १५६।।

shāshvat, ek ane sakalavyakta (-sarva kāḷe pragaṭ evo) lok chhe; [यत्] kāraṇ ke [केवलम् चित्–लोकं] mātra chitsvarūp lokane [अयं स्वयमेव एककः लोकयति] gnānī ātmā svayamev ekalo avaloke chhe-anubhave chhe. ā chitsvarūp lok ja tāro chhe, [तद्–अपरः] tenāthī bījo koī lok- [अयं लोकः अपरः] ā lok ke paralok- [तव न] tāro nathī em gnānī vichāre chhe, jāṇe chhe, [तस्य तद्–भीः कुतः अस्ति] tethī gnānīne ā lokano tathā paralokano bhay kyāthī hoy? [सः स्वयं सततं निश्शङ्कः सहजं ज्ञानं सदा विन्दति] te to pote nirantar niḥshaṅk vartato thako sahaj gnānane (potānā gnānasvabhāvane) sadā anubhave chhe.

bhāvārthaḥ– ‘ā bhavamān jīvan paryant anukūḷ sāmagrī raheshe ke nahi?’ evī chintā rahe te ā lokano bhay chhe. ‘parabhavamān mārun shun thashe?’ evī chintā rahe te paralokano bhay chhe. gnānī jāṇe chhe ke-ā chaitanya ja māro ek, nitya lok chhe ke je sarva kāḷe pragaṭ chhe. ā sivāyano bījo koī lok māro nathī. ā māro chaitanyasvarūp lok to koīthī bagāḍayo bagaḍato nathī. āvun jāṇatā gnānīne ā lokano ke paralokano bhay kyāthī hoy? kadī na hoy. te to potāne svābhāvik gnānarūp ja anubhave chhe. 1pap.

have vedanābhayanun kāvya kahe chheḥ- shlokārthaḥ– [निर्भेद–उदित–वेद्य–वेदक–बलात्] abhedasvarūp vartatā vedh- vedakanā baḷathī (arthāt vedh ane vedak abhed ja hoy chhe evī vastusthitinā baḷathī) [यद् एकं अचलं ज्ञानं स्वयं अनाकुलैः सदा वेद्यते] ek achaḷ gnān ja svayam nirākuḷ puruṣho vaḍe (-gnānīo vaḍe) sadā vedrāy chhe, [एषा एका एव हि वेदना] te ā ek ja vedranā (gnānavedanā) gnānīone chhe. (ātmā vedanār chhe ane gnān vedāvāyogya chhe. [ज्ञानिनः अन्या आगत–वेदना एव हि न एव भवेत्] gnānīne bījī koī āvelī (- pudgalathī thayelī) vedranā hotī ja nathī, [तद्–भीः कुतः] tethī tene vedranāno bhay kya ānthī hoy? [सः स्वयं सततं निश्शंकः सहजं ज्ञानं सदा विन्दति] te to pote nirantar niḥshaṅk vartato thako sahaj gnānane sadā anubhave chhe.

bhāvārthaḥ– sukhaduḥkhane bhogavavun te vedanā chhe. gnānīne potānā ek gnānamātra


PDF/HTML Page 2353 of 4199
single page version

(शार्दूलविक्रीडित)
यत्सन्नाशमुपैति तन्न नियतं व्यक्तेति वस्तुस्थिति–
र्ज्ञानं सत्स्वयमेव तत्किल ततस्त्रातं किमस्यापरैः।
अस्यात्राणमतो न किञ्चन भवेत्तद्भीः कुतो ज्ञानिनो
निश्शङ्कः सततं स्वयं स सहजं ज्ञानं सदा विन्दति।। १५७।।
(शार्दूलविक्रीडित)
स्वं रूपं किल वस्तुनोऽस्ति परमा गुप्तिः स्वरूपे न य–
च्छक्तः कोऽपि परः प्रवेष्टुमकृतं ज्ञानं स्वरूपं च नुः।
अस्यागुप्तिरतो न काचन भवेत्तद्भीः कुतो ज्ञानिनो
निश्शङ्कः सततं स्वयं स सहजं ज्ञानं सदा विन्दति।। १५८।।

svarūpano ja bhogavaṭo chhe. te pudgalathī thayelī vedanāne vedanā ja jāṇato nathī. māṭe gnānīne vedanābhay nathī. te to sadā nirbhay vartato thako gnānane anubhave chhe. 1pa6.

have arakṣhābhayanun kāvya kahe chheḥ- shlokārthaḥ– [यत् सत् तत् नाशं न उपैति इति वस्तुस्थितिः नियतं व्यक्ता] je sat chhe te nāsh pāmatun nathī evī vastusthiti niyatapaṇe pragaṭ chhe. [तत् ज्ञानं किल स्वयमेव सत्] ā gnān paṇ svayamev sat (arthāt satsvarūp vastu) chhe (māṭe nāsh pāmatun nathī), [ततः अपरैः अस्य त्रातं किं] tethī vaḷī par vaḍe tenun rakṣhaṇ shun? [अतः अस्य किञ्चन अत्राणं न भवेत्] ā rīte (gnān potāthī ja rakṣhit hovāthī) tenun jarā paṇ arakṣhaṇ thaī shakatun nathī [ज्ञानिनः तद्–भी कुतः] māṭe (āvun jāṇatā) gnānīne arakṣhāno bhay kyāthī hoy? [सः स्वयं सततं निश्शंकः सहजं ज्ञानं सदा विन्दति] te to pote nirantar niḥshaṅk vartato thako sahaj gnānane sadā anubhave chhe.

bhāvārthaḥ– sattāsvarūp vastuno kadī nāsh thato nathī. gnān paṇ pote sattāsvarūp vastu chhe; tethī te evun nathī ke jenī bījāo vaḍe rakṣhā karavāmān āve to rahe, nahi to naṣhṭa thaī jāy. gnānī ām jāṇato hovāthī tene arakṣhāno bhay nathī; te to niḥshaṅk vartato thako pote potānā svābhāvik gnānane sadā anubhave chhe. 1pa7.

have aguptibhayanun kāvya kaheḥ- shlokārthaḥ– [किल स्वं रूपं वस्तुनः परमा गुप्तिः अस्ति] kharekhar vastunun sva-rūp ja (arthāt nij rūp ja) vastunī param ‘gupti’ chhe [यत् स्वरूपे कः अपि


PDF/HTML Page 2354 of 4199
single page version

(शार्दूलविक्रीडित)
प्राणोच्छेदमुदाहरन्ति मरणं प्राणाः किलास्यात्मनो
ज्ञानं तत्स्वयमेव शाश्वततया नोच्छिद्यते जातुचित्।
तस्यातो मरणं न किञ्चन भवेत्तद्भीः कुतो ज्ञानिनो
निश्शङ्कः सततं स्वयं स सहजं ज्ञानं सदा विन्दति।। १५९।।

परः प्रवेष्टुम् न शक्तः] kāraṇ ke svarūpamān koī bījun pravesh karī shakatun nathī; [च] ane [अकृतं ज्ञानं नुः स्वरूपं] akr̥ut gnān (-je koīthī karavāmān āvyun nathī evun svābhāvik gnān-) puruṣhanun arthāt ātmānun svarūp chhe; (tethī gnān ātmānī param gupti chhe.) [अतः अस्य न काचन अगुप्तिः भवेत्] māṭe ātmānun jarā paṇ aguptapaṇun nahi hovāthī [ज्ञानिनः तद्–भीः कुतः] gnānīne aguptino bhay kyāthī hoy? [सः स्वयं सततं निश्शंकः सहजं ज्ञानं सदा विन्दति] te to pote nirantar niḥshaṅk vartato thako sahaj gnānane sadā anubhave chhe.

bhāvārthaḥ– ‘gupti’ eṭale jemān koī chor vagere pravesh na karī shake evo killo, bhonyarun vagere; temān prāṇī nirbhayapaṇe vasī shake chhe. evo gupta pradesh na hoy paṇ khullo pradesh hoy to temān rahenār prāṇīne aguptapaṇāne līdhe bhay rahe chhe. gnānī jāṇe chhe ke- vastunā nij svarūpamān koī bījun pravesh karī shakatun nathī māṭe vastunun svarūp ja vastunī param gupti arthāt abhedya killo chhe. puruṣhanun arthāt ātmānun svarūp gnān chhe; te gnānasvarūpamān rahelo ātmā gupta chhe kāraṇ ke gnānasvarūpamān bījun koī praveshī shakatun nathī. āvun jāṇatā gnānīne aguptapaṇāno bhay kyāthī hoy? te to niḥshaṅk vartato thako potānā svābhāvik gnānasvarūpane nirantar anubhave chhe. 1pa8.

have maraṇabhayanun kāvya kahe chheḥ- shlokārthaḥ–

[प्राणोच्छेदम् मरणं उदाहरन्ति] prāṇonā nāshane (loko) maraṇ kahe

chhe. [अस्य आत्मनः प्राणाः किल ज्ञानं] ā ātmānā prāṇ to nishchayathī gnān chhe. [तत् स्वयमेव शाश्वततया जातुचित् न उच्छिद्यते] te (gnān) svayamev shāshvat hovāthī teno kadrāpi nāsh thato nathī; [अतः तस्य मरणं किञ्चन न भवेत्] māṭe ātmānun maraṇ bilakul thatun nathī. [ज्ञानिनः तद्–भीः कुतः] tethī (āvun jāṇatā) gnānīne maraṇano bhay kyāthī hoy? [सः स्वयं सततं निश्शङ्कः सहजं ज्ञानं सदा विन्दति] te to pote nirantar niḥshaṅk vartato thako sahaj gnānane sadā anubhave chhe.

bhāvārthaḥ– indriyādi prāṇo nāsh pāme tene loko maraṇ kahe chhe. parantu ātmāne paramārthe indriyādi prāṇ nathī, tene to gnān prāṇ chhe. gnān avināshī chhe-


PDF/HTML Page 2355 of 4199
single page version

(शार्दूलविक्रीडित)
एकं ज्ञानमनाद्यनन्तमचलं सिद्धं किलैतत्स्वतो
यावत्तावदिदं सदैव हि भवेन्नात्र द्वितीयोदयः।
तन्नाकस्मिकमत्र किञ्चन भवेत्तद्भीः कुतो ज्ञानिनो
निश्शङ्कः सततं स्वयं स सहजं ज्ञानं सदा विन्दति।। १६०।।

-teno nāsh thato nathī; tethī ātmāne maraṇ nathī. gnānī ām jāṇato hovāthī tene maraṇano bhay nathī; te to niḥshaṅk vartato thako potānā gnānasvarūpane nirantar anubhave chhe. 1pa9.

have ākasmikabhayanun kāvya kahe chheḥ- shlokārthaḥ– [एतत् स्वतः सिद्धं ज्ञानम् किल एकं] ā svataḥsiddha gnān ek chhe, [अनादि] anādi chhe, [अनन्तम्] anant chhe, [अचलं] achaḷ chhe. [इदं यावत् तावत् सदा एव हि भवेत्] te jyān sudhī chhe tyān sudhī sadāy te ja chhe, [अत्र द्वितीयोदयः न] temān bījāno uday nathī. [तत्] māṭe [अत्र आकस्मिकम् किञ्चन न भवेत्] gnānamān ākasmik (aṇadhāryun, ekāek) kāī paṇ thatun nathī. [ज्ञानिनः तद्–भीः कुतः] āvun jāṇatā gnānīne akasmātano bhay kyāthī hoy? [सः स्वयं सततं निश्शङ्कः सहजं ज्ञानं सदा विन्दति] te to pote nirantar niḥshaṅk vartato thako sahaj gnānane sadā anubhave chhe.

bhāvārthaḥ– ‘kāī aṇadhāryun aniṣhṭa ekāek utpanna thashe to?’ evo bhay rahe te ākasmikabhay chhe. gnānī jāṇe chhe ke-ātmānun gnān potāthī ja siddha, anādi, anant, achaḷ, ek chhe. temān bījun kāī utpanna thaī shakatun nathī; māṭe temān aṇadhāryun kāī paṇ kyāthī thāy arthāt akasmāt kyāthī bane? āvun jāṇatā gnānīne akasmātano bhay hoto nathī, te to niḥshaṅk vartato thako potānā gnānabhāvane nirantar anubhave chhe.

ā rīte gnānīne sāt bhay hotā nathī. prashnaḥ– aviratasamyagdraṣhṭi ādine paṇ gnānī kahyā chhe ane temane to bhayaprakr̥itino uday hoy chhe tathā tenā nimitte temane bhay thato paṇ jovāmān āve chhe, to pachhī gnānī nirbhay kaī rīte chhe?

samādhānaḥ– bhayaprakr̥itinā udayanā nimittathī gnānīne bhay ūpaje chhe. vaḷī antarāyanā prabaḷ udayathī nirbaḷ hovāne līdhe te bhayanī pīḍā nahi sahī shakavāthī gnānī te bhayano ilāj paṇ kare chhe. parantu tene evo bhay hoto nathī ke jethī jīv


PDF/HTML Page 2356 of 4199
single page version

(मंदाक्रान्ता)
टङ्कोत्कीर्णस्वरसनिचितज्ञानसर्वस्वभाजः
सम्यग्द्रष्टेर्यदिह सकलं घ्नन्ति लक्ष्माणि कर्म।
तत्तस्यास्मिन्पुनरपि मनाक्कर्मणो नास्ति बन्धः
पूर्वोपात्तं तदनुभवतो निश्चितं निर्जरैव।। १६१।।

svarūpanān gnānashraddhānathī chyut thāy. vaḷī je bhay ūpaje chhe te mohakarmanī bhay nāmanī prakr̥itino doṣh chhe; teno pote svāmī thaīne kartā thato nathī, gnātā ja rahe chhe. māṭe gnānīne bhay nathī. 160.

have āgaḷanī (samyagdraṣhṭinā niḥshaṅkit ādi chihno viṣhenī) gāthāonī sūchanārūpe kāvya kahe chheḥ-

shlokārthaḥ– [टङ्कोत्कीर्ण–स्वरस–निचित–ज्ञान–सर्वस्व–भाजः सम्यग्द्रष्टेः] ṭaṅkotkīrṇa evun je nij rasathī bharapūr gnān tenā sarvasvane bhogavanār samyagdraṣhṭine [यद् इह लक्ष्माणि] je niḥshaṅkti ādi chihno chhe te [सकलं कर्म] samasta karmane [ध्नन्ति] haṇe chhe; [तत्] māṭe, [अस्मिन्] karmano uday vartatān chhatān, [तस्य] samyagdraṣhṭine [पुनः] pharīne [कर्मणः बन्धः] karmano bandh [मनाक् अपि] jarā paṇ [नास्ति] thato nathī, [पूर्वोपात्तं] parantu je karma pūrve bandhāyun hatun [तद्–अनुभवतः] tenā udayane bhogavatān tene [निश्चितं] niyamathī [निर्जरा एव] te karmanī nirjarā ja thāy chhe.

bhāvārthaḥ– samyagdraṣhṭi pūrve bandhāyelī bhay ādi prakr̥itionā udayane bhogave chhe topaṇ 1niḥshaṅkit ādi guṇo vartatā hovāthī tene 2shaṅkādikr̥ut (shaṅkādinā nimitte thato) bandh thato nathī parantu pūrvakarmanī nirjarā ja thāy chhe. 161.

* * *
samayasār gāthā 228ḥ mathāḷu

have ā arthane gāthā dvārā kahe chheḥ-

* gāthā 228ḥ ṭīkā uparanun pravachan *

‘kāraṇ ke samyagdraṣhṭio sadāy sarva karmonān phaḷ pratye nirabhilāṣh hovāthī...’ joyun? ‘samyagdraṣhṭio’-em bahuvachan vāparyun chhe; kem? kāraṇ ke samyagdraṣhṭi jīvo anek chhe. alpa chhatān anek chhe em sūchavavā bahuvachan kahyun chhe. ahāhā...! _________________________________________________________________

1. niḥshaṅkti = sandeh athavā bhay rahit. 2. shaṅkā = sandeh; kalpit bhay.


PDF/HTML Page 2357 of 4199
single page version

teo sarva karmonān phaḷ pratye eṭale puṇyanān phaḷ pratye ne pāpanān phaḷ pratye nirabhilāṣhī chhe. jem pāpanān phaḷ prati nirabhilāṣhī chhe. tem puṇyanā phaḷ prati paṇ nirabhilāṣhī chhe. ‘sarva karmonān’ kahyān chhe ne? eṭale pāp ne puṇya banne āvī gayā. karmaphaḷ nām kriyā ne prāpta sāmagrī ityādi pratye samyagdraṣhṭio nirabhilāṣhī chhe, nirvāñchhak chhe.

kahe chhe-‘kāraṇ ke samyagdraṣhṭio sadāy sarva karmonān phaḷ pratye nirabhilāṣhī hovāthī karma pratye atyant nirapekṣhapaṇe varte chhe, tethī kharekhar teo atyant niḥshaṅk dāruṇ (draḍh) nishchayavāḷā hovāthī atyant nirbhay chhe em sambhāvanā karavāmān āve chhe.’

joyun? niḥshaṅk hovāthī teo atyant nirbhay chhe. ahā! paramādhāmī sharīrane agnimān nākhe ane sharīranā, pārānā jem bhukkā thaī jāy chhe tem, bhukkā thaī jāy topaṇ ‘mane kāī chhe nahi, hun to chhun te chhun, mārun gnānasvarūp-gnānasvabhāvarūpī sharīr-koīthī haṇāy evun nathī’-em samyagdraṣhṭio niḥshaṅk ne draḍh nishchayavāḷā hoy chhe. ahāhā...! ā sharīr to haṇāy kemake e to haṇāvā yogya chhe paṇ hun to anādianant avināshī tattva chhun. āvo niḥshaṅk draḍh nishchay jemane thayo chhe te samyagdraṣhṭio atyant nirbhay chhe-em kahe chhe. ahāhā...! trikāḷī shuddha shāshvat chaitanyamūrti prabhu ātmānun jene bhān thayun chhe, vedan thayun chhe te atyant niḥshaṅk ane nirbhay chhe.

*

have sāt bhayanān kaḷasharūp kāvyo kahevāmān āve chhe, temān pratham ā lokanā tathā paralokanā em be bhayanun ek kāvya kahe chheḥ- samyagdraṣhṭine niḥshaṅk ne nirbhay kahyone? tethī have tene sāt bhayano abhāv chhe em kāvyo dvārā pragaṭ kare chheḥ-

* kaḷash 1papaḥ shlokārtha uparanun pravachan *

‘एषः’ ā chitsvarūp lok ja.........

joyun? ‘एषः’–‘ā’ kahetān je gnānamān pratyakṣha thayo chhe te ā chitsvarūp- gnānasvabhāvī bhagavān ātmā ja māro lok chhe em gnānī jāṇe chhe.

ahāhā...! kahe chhe-ā chitsvarūp lok ja ‘विविक्तात्मनः’ bhinna ātmāno arthāt parathī bhinnapaṇe pariṇamatā ātmāno ‘शाश्वतः एकः सकल–व्यक्तः लोकः’ shāshvat, ek ane sakal-vyakta (-sarva kāḷe pragaṭ evo) lok chhe.

ahāhā...! māro to shāshvat, ek ane sakaḷ pragaṭ-vyakta lok chhe em dharmī jāṇe chhe. vastu-ātmā vyakta chhe em kahe chhe. joke (vyakta) paryāyanī apekṣhāe tene avyakta kahevāmān āve chhe e bījī vāt chhe. 49mī gāthāmān chha bol āve


PDF/HTML Page 2358 of 4199
single page version

chhe. temān chha bolathī bhagavān ātmāne avyakta kahyo chhe. tyān apekṣhā bījī chhe. ahī to vastu tarīke bhagavān ātmā vyakta chhe-sakalavyakta chhe-em kahe chhe. ahāhā... kahe chhe- māro lok shāshvat chhe, ek arthāt ekasvarūpe chhe tathā sakaḷ-pragaṭ chhe. ‘एषः’– ākho dhruv nityānand prabhu ātmā sakaḷ-vyakta arthāt sarvakāḷe pragaṭ chhe em kahe chhe. juo! ā dharmīnī draṣhṭi!

tyān 49mī gāthāmān avyaktanā chha bol chhe ne ke- 1. chha dravyasvarūp lok gney chhe, vyakta chhe ane tenāthī bhagavān ātmā bhinna avyakta

chhe. tyān chha dravyo vyakta chhe tenī apekṣhāe (bhinna hovāthī) avyakta kahyo chhe. parantu
potānī apekṣhāe vyakta-ākho pragaṭ chhe.

2. kaṣhāyono samūh je bhāvakabhāv vyakta chhe tenāthī jīv bhinna chhe māṭe avyakta chhe. 3. chaitanyasāmānyamān chaitanyanī sarva vyaktio antargat chhe māṭe te avyakta chhe. 4. kṣhaṇik vyaktimātra-paryāyanī kṣhaṇik vyaktimātra-nathī māṭe bhagavān ātmā avyakta

chhe.

pa. vyakta ane avyakta ek sāthe pratibhāsavā chhatān bhagavān ātmā vyaktane sparshato

nathī. shun kahyun? ke vyakta nām paryāy ne avyakta nām dravya-beyanun gnān ek sāthe
thavā chhatān vyaktane dravya aḍatun nathī māṭe avyakta chhe. jhīṇī vāt bhāī!

6. pote potāthī ja bāhyābhyantar anubhavamān āvavā chhatān vyakta prati te udās chhe māṭe

avyakta chhe.

ahāhā...! pūrṇānandasvarūp prabhu ātmāne tyān 49 mī gāthāmān avyakta kahyo chhe tene ahīn vyakta kahyo chhe. koī di’ āvī vāt sāmbhaḷī na hoy tene thāy ke-ā te kevo upadesh ne kevī vāt! ghaḍīkamān avyakta ne ghaḍīkamān vyakta kaho te kevī vāt! are bhāī! jyān je apekṣhā hoy te yathārtha samajavī joīe.

prashnaḥ– to shun te ākho pragaṭ chhe? samādhānaḥ– hā; te ākho pragaṭ chhe. vastu chhe ne? bhagavān ātmā chaitanyabimb prabhu gnān ne ānandanun dhām-godām trikāḷ ek vastu chhe. emān ek ek em anant shaktio chhe, ane ek ek shaktinun-guṇanun aparimit anant anant sāmarthya chhe. āvo vajramay bhagavān ātmā ekarūp dhruv koī di’ hale nahi-pariṇame nahi evo ek, shāshvat ene sakaḷ-vyakta ahīn kahyo chhe. gnānamān pratyakṣha vyakta chhe ne? tethī ahīn sakaḷ-vyakta kahyo chhe. tyān 49 mī gāthāmān avyakta kahyo chhe te bījī apekṣhāe chhe. bhāī! jyān je apekṣhā hoy te yathārtha jāṇavī joīe.


PDF/HTML Page 2359 of 4199
single page version

have kahe chhe-‘यत्’ kāraṇ ke ‘केवलं चित्लोकं’ mātra chitsvarūp lokane ‘अयं स्वयमेव एककः लोकयति’ ā gnānī ātmā svayamev ekalo avaloke chhe-anubhave chhe.

ā chitsvarūp ātmāne ā ātmā (gnānī puruṣh) svayamev eṭale ke koī paranī apekṣhā vinā ekalo anubhave chhe em kahe chhe. ekalo anubhave chhe eṭale ke ene vyavahāraratnatrayanī paṇ apekṣhā nathī; pote potāthī ja anubhave chhe-em vāt chhe. samajāṇun kāī...?

ahāhā...! ā chitsvarūp lok ja tāro (-potāno) chhe em anubhave chhe. ‘तद्–अपरः’ tenāthī bījo koī lok-‘अयं लोकः अपरः’ ā lok ke paralok ‘तव न’ tāro nathī em gnānī vichāre chhe, jāṇe chhe. shun kahyun? ke gnānī potānā shuddha chitsvarūp lokane-trikāḷī bhagavān ātmāne chhoḍīne ā lok ke paralokasambandhī je vichār (chintā) thāy te potānun svarūp nathī em jāṇe chhe. tethī-

‘तस्य तद्–भीः कुतः अस्ति’ gnānīne ā lokano tathā paralokano bhay kayānthī hoy? na hoy. ‘सः स्वयं सततं निश्शंकः सहजं ज्ञानं सदा विन्दति’ te to pote nirantar niḥshaṅk vartato thako sahaj gnānane (potānā gnānasvabhāvane) sadā anubhave chhe; arthāt sahaj shuddha ātmasvabhāvane ja nirantar anubhave chhe.

* kaḷash 1papaḥ bhāvārtha uparanun pravachan *

ā bhavamān jīvan paryant anukūḷ sāmagrī raheshe ke nahi?-evī chintā rahe te ā lokano bhay chhe.’

‘shun kahyun? ke maraṇ thatān sudhī ā badhī sagavaḍatāo raheshe ke nahi evo bhay agnānīne rahyā kare chhe. ā sharīranī nīrogatā, sharīr ne kuṭumbane ṭakāvanārī anek prakāranī bāhya sāmagrī jīvan paryant sarakhī raheshe ke nahi evī chintā rahe te ā lokano bhay chhe. ahā! bimārī āvī jashe to? kuṭumbano viyog thaī jashe to? dhanādi sampatti chālī jashe to? āvī anek prakāre chintā thavī te ā lokano bhay chhe; ane te gnānīne hoto nathī em kahe chhe. ahāhā...! hun to gnānānandasvabhāvī nitya chidānand chaitanyadhātumay ātmā chhun ane e ja māro lok chhe, ā sivāy bījo lok māre kayān chhe?-em gnānī jāṇe chhe. tethī gnānīne ā lokano bhay nathī.

‘parabhavamān mārun shun thashe?-evī chintā rahe te paralokano bhay chhe.’ are hun marīne kayān jaīsh ane mārun shun thashe?-em agnānī sāshaṅk rahe chhe. tethī agnānī paralok sambandhī bhayabhīt ane chintāgrasta rahe chhe. jyāre gnānī to jāṇe chhe ke-‘ā chaitanya ja māro ek nitya lok chhe ke je sarva kāḷe pragaṭ chhe.’

hā, paṇ koī agnānīo to paralokane mānatā ja nathī?


PDF/HTML Page 2360 of 4199
single page version

paralokane na māne tethī shun? pote anādianant vastu ātmā chhe ke nahi? ane chhe to dehathī chhūṭīne kayāṅk jāy chhe ke nahi? are! potānā svarūpanā bhān vinā agnānī chāragatimān paralokamān anādithī rakhaḍe chhe.

ahā! gnānī jāṇe chhe ke ā sadā chitsvarūp māro ātmā ja māro ek, nitya- shāshvat lok chhe je sarvakāḷe pragaṭ chhe. āvā svarūpano samakitīne paryāyamān nirṇay anubhav hoy chhe. have kahe chhe-

‘ā sivāyano bījo koī lok māro nathī. ā māro chaitanyasvarūp lok to koīthī bagāḍayo bagaḍato nathī.’

bhagavān ātmā chaitanyasvarūpī lok chhe. ‘लोक्यन्ते इति लोकः’ jemān chaitanya jaṇāy te (ātmā) lok chhe. ‘लोक्यन्ते इति लोकः’ं jemān vastu (dravyasamūh) jaṇāy te lok chhe. ātmāne chaitanyalok kem kahyo? kemake temān chetan-achetan jaṇāy evo teno svabhāv chhe. māṭe jemān mārun chaitanyasvarūp jaṇāy te chitsvarūp ātmā māro lok chhe. ā sivāy bījo koī māro lok nathī.

potānī bahār kāī paṇ potānun nathī? nā, potānī bahār kāī paṇ potānun nathī. nāshavān potānī paryāy jyān trikāḷī shuddha ātmāmān nathī tyān anyadravyanī shun vāt! ahāhā...! ek gnāyakabhāv nityānand avināshik prabhu ātmā je ‘लोक्यन्ते’ mārāmān jaṇāy chhe te ja māro lok chhe ane te trikāḷ ekarūp chhe, koīthī bagāḍayo bagaḍato nathī. āvā trikāḷ ekarūp shuddha chitsvarūp lok sivāy jagatamān bījo koī māro lok nathī.

have kahe chhe-‘āvun jāṇatā gnānīne ā lokano ke paralokano bhay kayānthī hoy? kadī na hoy.’

ahāhā...! ā lok ne paralok sambandhī sāmagrī arthāt jagatnā padārtho badhā kālāgninān indhan chhe. lākaḍān jem agnimān baḷī jāy tem teo kālāgnimān baḷī javā yogya chhe, jyāre pote ja ek trikāḷ gnānānandasvabhāvī bhagavān chhe. āvun jāṇatā gnānīne ā lokano ke paralokano bhay kayānthī hoy? agnānīne ā lok ne paralokano bhay chhe kemake te jyān paḍāv nākhe chhe tyān e badhun mārun chhe em mānī bese chhe. ahā! trikāḷī ānandano nāth chaitanyamahāprabhu potāno chhe tyān paḍāv karato nathī ane jyān jyān (chār gatimān) paḍāv kare chhe tyān badhun mārun chhe em agnānī māne chhe. paṇ bhāī! bahāranā bhabhakā-ā sheṭhapad, rājapad ne devapadanā bhabhakā-badhā nāshavān chhe.

ahāhā...! ā lokanī sāmagrī ne paralokanī sāmagrī mārā chaitanyalokamān-