PDF/HTML Page 2441 of 4199
single page version
सो जिणणाणपहावी सम्मादिट्ठी मुणेदव्वो।। २३६।।
स जिनज्ञानप्रभावी सम्यग्द्रष्टिर्ज्ञातव्यः।। २३६।।
te jinagnānaprabhāvakar samakitadraṣhṭi jāṇavo. 236.
ārūḍh thayo thako (-chaḍayo thako) [मनोरथपथेषु] manarūpī rath-panthamān (arthāt gnānarūpī je rathane chālavāno mārga temān) [भ्रमति] bhramaṇ kare chhe, [सः] te [जिनज्ञानप्रभावी] jineshvaranā gnānanī prabhāvanā karanāro [सम्यग्द्रष्टिः] samyagdraṣhṭi [ज्ञातव्यः] jāṇavo.
ṭīkāḥ– kāraṇ ke samyagdraṣhṭi, ṭaṅkotkīrṇa ek gnāyakabhāvamayapaṇāne līdhe gnānanī samasta shaktine pragaṭ karavā-vikasāvavā-phelāvavā vaḍe prabhāv utpanna karato hovāthī, prabhāvanā karanār chhe, tethī tene gnānanī prabhāvanānā aprakarṣhathī (arthāt gnānanī prabhāvanā nahi vadhāravāthī) thato bandh nathī parantu nirjarā ja chhe.
bhāvārthaḥ– prabhāvanā eṭale pragaṭ karavun, udyot karavo vagere; māṭe je potānā gnānane nirantar abhyāsathī pragaṭ kare chhe-vadhāre chhe, tene prabhāvanā aṅg hoy chhe. tene aprabhāvanākr̥ut karmabandh nathī, karma ras daīne kharī jāy chhe tethī nirjarā ja chhe.
ā gāthāmān nishchayaprabhāvanānun svarūp kahyun chhe. jem jinabimbane rathamān sthāpīne nagar, van vageremān pheravī vyavahāraprabhāvanā karavāmān āve chhe, tem je vidyārūpī (gnānarūpī) rathamān ātmāne sthāpī manarūpī (gnānarūpī) mārgamān bhramaṇ kare te gnānanī prabhāvanāyukta samyagdraṣhṭi chhe, te nishchayaprabhāvanā karanār chhe.
ā pramāṇe uparanī gāthāomān samyagdraṣhṭi gnānīne niḥshaṅkit ādi āṭh
PDF/HTML Page 2442 of 4199
single page version
प्राग्बद्धं तु क्षयमुपनयन् निर्जरोज्जृम्भणेन।
guṇo nirjarānān kāraṇ kahyā. evī ja rīte anya paṇ samyaktvanā guṇo nirjarānān kāraṇ jāṇavā.
ā granthamān nishchayanayapradhān kathan hovāthī niḥshaṅkit ādi guṇonun nishchay svarūp (sva-āshrit svarūp) ahīn batāvavāmān āvyun chhe. teno saṅkṣhep (sārānsh) ā pramāṇe chhe-je samyagdraṣhṭi ātmā potānān gnān-shraddhānamān niḥshaṅk hoy, bhayanā nimitte svarūpathī ḍage nahi athavā sandehayukta na thāy, tene niḥshaṅkit guṇ hoy chhe. 1. je karmanā phaḷanī vāñchhā na kare tathā anya vastunā dharmonī vāñchhā na kare, tene niḥkāṅkṣhit guṇ hoy chhe. 2. je vastunā dharmo pratye glāni na kare, tene nirvichikitsā guṇ hoy chhe. 3. je svarūpamān mūḍh na hoy, svarūpane yathārtha jāṇe, tene amūḍhadraṣhṭi guṇ hoy chhe. 4. je ātmāne shuddha svarūpamān joḍe, ātmānī shakti vadhāre, anya dharmone gauṇ kare, tene upagūhan guṇ hoy chhe. pa. je svarūpathī chyut thatā ātmāne svarūpamān sthāpe, tene sthitikaraṇ guṇ hoy chhe. 6. je potānā svarūp pratye visheṣh anurāg rākhe, tene vātsalya guṇ hoy chhe. 7. je ātmānā gnānaguṇane prakāshit kare-pragaṭ kare, tene prabhāvanā guṇ hoy chhe. 8. ā badhāy guṇo temanā pratipakṣhī doṣho vaḍe je karmabandh thato hato tene thavā detā nathī. vaḷī ā guṇonā sadbhāvamān, chāritramohanā udayarūp shaṅkādi pravarte topaṇ temanī (-shaṅkādinī) nirjarā ja thaī jāy chhe, navo bandh thato nathī; kāraṇ ke bandh to pradhānatāthī mithyātvanī hayātīmān ja kahyo chhe.
siddhāntamān guṇasthānonī paripāṭīmān chāritramohanā udayanimitte samyagdraṣhṭine je bandh kahyo chhe te paṇ nirjarārūp ja (-nirjarā samān ja) jāṇavo kāraṇ ke samyagdraṣhṭine jem pūrve mithyātvanā uday vakhate bandhāyelun karma kharī jāy chhe tem navīn bandhāyelun karma paṇ kharī jāy chhe; tene te karmanā svāmīpaṇāno abhāv hovāthī te āgāmī bandharūp nathī, nirjarārūp ja chhe. jevī rīte-koī puruṣh parāyun dravya udhār lāve temān tene mamatvabuddhi nathī, vartamānamān te dravyathī kāī kārya karī levun hoy te karīne karār pramāṇe niyat samaye dhaṇīne āpī de chhe; niyat samay āvatān sudhī te dravya potānā gharamān paḍayun rahe topaṇ te pratye mamatva nahi hovāthī te puruṣhane te dravyanun bandhan nathī, dhaṇīne daī dīdhā barābar ja chhe; tevī ja rīte
PDF/HTML Page 2443 of 4199
single page version
ज्ञानं भूत्वा नटति गगनाभोगरङ्गं विगाह्य।। १६२।।
-gnānī karmadravyane parāyun jāṇato hovāthī tene te pratye mamatva nathī māṭe te mojūd hovā chhatān nirjarī gayā samān ja chhe em jāṇavun.
ā niḥshaṅkit ādi āṭh guṇo vyavahāranaye vyavahāramokṣhamārga par nīche pramāṇe lagāvavāḥ- jinavachanamān sandeh na karavo, bhay āvye vyavahār darshan-gnān-chāritrathī ḍagavun nahi, te niḥshaṅkitapaṇun chhe. 1. sansār -deh-bhoganī vāñchhāthī tathā paramatanī vāñchhāthī vyavahāramokṣhamārgathī ḍagavun nahi te niṣhkāṅkṣhitapaṇun chhe. 2. apavitra, durgandhavāḷī- evī evī vastuonā nimitte vyavahāramokṣhamārganī pravr̥utti pratye glāni na karavī te nirvichikitsā chhe. 3. dev, guru, shāstra, lokanī pravr̥utti, anyamatādikanā tattvārthanun svarūp-ityādimān mūḍhatā na rākhavī, yathārtha jāṇī pravartavun te amūḍhadraṣhṭi chhe. 4. dharmātmāmān karmanā udayathī doṣh āvī jāy to tene gauṇ karavo ane vyavahāramokṣhamārganī pravr̥uttine vadhāravī te upagūhan athavā upabr̥unhaṇ chhe. pa. vyavahāramokṣhamārgathī chyut thatā ātmāne sthit karavo te sthitikaraṇ chhe. 6. vyavahāramokṣhamārgamān pravartanār par visheṣh anurāg hovo te vātsalya chhe. 7. vyavahāramokṣhamārgano anek upāyo vaḍe udyot karavo te prabhāvanā chhe. 8. ā pramāṇe āṭhe guṇonun svarūp vyavahāranayane pradhān karīne kahyun. ahīn nishchayapradhān kathanamān te vyavahārasvarūpanī gauṇatā chhe. samyaggnānarūp pramāṇadraṣhṭimān banne pradhān chhe. syādvādamatamān kāī virodh nathī.
have, nirjarānun yathārtha svarūp jāṇanār ane karmanā navīn bandhane rokī nirjarā karanār je samyagdraṣhṭi teno mahimā karī nirjarā adhikār pūrṇa kare chheḥ-
shlokārthaḥ– [इति नवम् बन्धं रुन्धन्] e pramāṇe navīn bandhane rokato ane [निजैः अष्टाभिः अङ्गैः सङ्गतः निर्जरा–उज्जृम्भणेन प्राग्बद्धं तु क्षयम् उपनयन्] (pote) potānān āṭh aṅgo sahit hovānā kāraṇe nirjarā pragaṭavāthī pūrvabaddha karmone nāsh karī nākhato [सम्यग्द्रष्टिः] samyagdraṣhṭi jīv [स्वयम्] pote [अतिरसात्] ati rasathī (arthāt nijarasamān masta thayo thako) [आदि–मध्य–अन्तमुक्तं ज्ञानं भूत्वा] ādi-madhya- ant rahit (sarvavyāpak, ekapravāharūp dhārāvāhī) gnānarūp thaīne [गगन–आभोग–रङ्गं विगाह्य] ākāshanā vistārarūpī raṅgabhūmimān avagāhan karīne (arthāt gnān vaḍe samasta gaganamaṇḍaḷamān vyāpīne) [नटति] nr̥itya kare chhe.
bhāvārthaḥ– samyagdraṣhṭine shaṅkādikr̥ut navīn bandh to thato nathī ane pote āṭh aṅgo sahit hovāne līdhe nirjarāno uday hovāthī tene pūrva bandhano nāsh thāy chhe.
PDF/HTML Page 2444 of 4199
single page version
इति निर्जरा निष्क्रान्ता। tethī te dhārāvāhī gnānarūpī rasanun pān karīne, jem koī puruṣh madya pīne magna thayo thako nr̥ityanā akhāḍāmān nr̥itya kare tem, nirmaḷ ākāsharūpī raṅgabhūmimān nr̥itya kare chhe.
prashnaḥ– samyagdraṣhṭine nirjarā thāy chhe, bandh thato nathī em tame kahetā āvyā chho. parantu siddhāntamān guṇasthānonī paripāṭīmān avirat samyagdraṣhṭi vagerene bandh kahevāmān āvyo chhe. vaḷī ghātīkarmonun kārya ātmānā guṇono ghāt karavānun chhe tethī darshan, gnān, sukh, vīrya-e guṇono ghāt paṇ vighamān chhe. chāritramohano uday navīn bandh paṇ kare chhe. jo mohanā udayamān paṇ bandh na mānavāmān āve to to mithyādraṣhṭine mithyātva-anantānubandhīno uday hovā chhatān bandh nathī em paṇ kem na manāy?
samādhānaḥ– bandh thavāmān mukhya kāraṇ mithyātva-anantānubandhīno uday ja chhe; ane samyagdraṣhṭine to temanā udayano abhāv chhe. chāritramohanā udayathī joke sukhaguṇano ghāt chhe tathā mithyātva-anantānubandhī sivāy ane temanī sāthe rahenārī anya prakr̥itio sivāy bākīnī ghātikarmonī prakr̥itiono alpa sthiti- anubhāgavāḷo bandh tem ja bākīnī aghātikarmonī prakr̥itiono bandh thāy chhe, topaṇ jevo mithyātva-anantānubandhī sahit thāy chhe tevo nathī thato. anant sansāranun kāraṇ to mithyātva-anantānubandhī ja chhe; temano abhāv thayā pachhī temano bandh thato nathī; ane jyān ātmā gnānī thayo tyān anya bandhanī koṇ gaṇatarī kare? vr̥ukṣhanī jaḍ kapāyā pachhī līlān pāndaḍā rahevānī avadhi keṭalī? māṭe ā adhyātmashāstramān sāmānyapaṇe gnānī-agnānī hovā viṣhe ja pradhān kathan chhe. gnānī thayā pachhī je kāī karma rahyān hoy te sahaj ja maṭatān javānān. nīchenā draṣhṭānt pramāṇe gnānīnun samajavun. koī puruṣh daridra hovāthī jhūmpaḍīmān raheto hato. tene bhāgyanā udayathī dhan sahit moṭā mahelanī prāpti thaī tethī te mahelamān rahevā gayo. joke te mahelamān ghaṇā divasano kacharo bharyo hato topaṇ je divase teṇe āvīne mahelamān pravesh karyo te divasathī ja te mahelano dhaṇī banī gayo, sampadāvān thaī gayo. have kacharo jhāḍavāno chhe te anukrame potānā baḷ anusār jhāḍe chhe. jyāre badho kacharo jhaḍāī jashe ane mahel ujjvaḷ banī jashe tyāre te paramānand bhogavashe. āvī ja rīte gnānīnun jāṇavun. 162.
ṭīkāḥ– ā pramāṇe nirjarā (raṅgabhūmimānthī) bahār nīkaḷī gaī. bhāvārthaḥ– e rīte, nirjarā ke jeṇe raṅgabhūmimān pravesh karyo hato te potānun svarūp pragaṭ batāvīne bahār nīkaḷī gaī.
PDF/HTML Page 2445 of 4199
single page version
इति श्रीमदमृतचन्द्रसूरिविरचितायां समयसारव्याख्यायामात्मख्यातौ निर्जराप्ररूपकः षष्ठोऽङ्कः।।
karma navīn bandhai na tavai ar pūrav bandh jhaḍai vin bhāye;
pūraṇ aṅg sudarshanarūp dharai nit gnān baḍhai nij pāye,
yon shivamārag sādhi nirantar ānandarūp nijātam thāye.
ām shrī samayasāranī (shrīmadbhagavatkundakundāchāryadevapraṇīt shrī samayasār paramāgamanī) shrīmad amr̥utachandrāchāryadevavirachit ātmakhyāti nāmanī ṭīkāmān nirjarāno prarūpak chhaṭhṭho aṅk samāpta thayo.
have prabhāvanā guṇanī gāthā kahe chheḥ-
juo, āmān ‘चेदा’ nām chetayitā shabda chhe.
‘je chetayitā’-ahā! samyagdraṣhṭi chetayitā chhe. jāṇag-jāṇagasvabhāvī bhagavān ātmāne jāṇe-dekhe te samyagdraṣhṭi chetayitā chhe.
ahā! kahe chhe-‘je chetayitā vidyārūpī rathamān ārūḍh thayo thako ‘मनोरथपथेषु’ manarūpī rath-panthamān bhramaṇ kare chhe te ‘जिनज्ञानप्रभावी’ jineshvaranā gnānanī prabhāvanā karanāro samyagdraṣhṭi jāṇavo.’
ahā! samyagdraṣhṭi vidyārūpī rathamān kahetān samyaggnānarūpī rathamān ārūḍh thayo chhe, ane te gnānarūpī rathane chālavāno je mārga temān bhramaṇ kare chhe. ahā! bhagavān ātmānun-trikāḷī shāshvat vidyamān padārthanun-gnān thavun te yathārtha gnān arthāt jinagnān chhe. ātmā pote jinasvarūp chhe ne? to nijasvarūp nij ātmānun gnān thavun te gnān chhe, vidyā chhe. ahā! ā vakīlāt ne ḍokṭarīnun je laukik gnān te gnān nathī; e to agnān chhe, mithyāgnān chhe.
paṇ te gnānathī paisā to kamāy chhe ne? dhūḷey kamāto nathī sāmbhaḷane. shun gnānathī paisā kamāy? are bhāī! paisā to jaḍ dhūḷ-māṭī chhe. ene gnān shun kamāy? gnān nām ātmā to ene (paisāne) aḍey nahi. paisāno sanyog to paisānā kāraṇe chhe, te kāī gnānane kāraṇe āve chhe
PDF/HTML Page 2446 of 4199
single page version
em chhe ja nahi. jotā nathī? sāv mūrkha jevāone paṇ aḍhaḷak dhanano sanyog hoy chhe.
ahīn kahe chhe-samyaggnānarūpī rathapanthamān viharato gnānī jinagnānaprabhāvī arthāt vītarāgavignānano prabhāv karanāro chhe. vītarāgavignān eṭale potānun vītarāgī gnān hon. ahā! dharmī jīv jineshvaranā gnānanī prabhāvanā karanāro chhe arthāt sva-āshraye pragaṭ thatun je vītarāgavignān tenī te prabhāvanā karanāro chhe. āvo mārag chhe.
to te bahāranī prabhāvanā kare chhe ke nahi? nā; bahāranun koṇ kare? dharmīne evo vikalpa āve paṇ e to rāg chhe. ahā! moṭā gajarath chalāvavāno bhāv āve te shubharāg chhe. (tene prabhāvanā kahevī e to upachāramātra chhe.) vaḷī temān (shubharāgamān) jo koī abhimān kare ke ame ā prabhāvanā karī to te mithyātva chhe. bhāī! gnānī to rāgano kartā ja thato nathī ne; tyān e bāhya prabhāvanā kare chhe em kayān rahyun?
to loko kahe chhe ne? lok to kahe; ā kahetā nathī? ke ‘lok mūke pok.’ lokane shun bhān chhe? moṭā vakīl-berisṭar hoy ke dāktar hoy ke iñjaner hoy, ātmānā bhān vinānā te badhā ja agnānī chhe.
juo, to kharā! ahīn bhāṣhā kevī līdhī chhe? ke dharmī ‘jinagnānaprabhāvī’ chhe. eṭale shun? ke jin nām sachchidānandasvarūp bhagavān ātmā pote chhe tenun gnān nām vītarāgavignānarūp nirmaḷ dashānī dharmī prabhāvanā karanāro chhe. jinagnān arthāt jineshvaranun gnān em kīdhun chhe ne? matalab ke bhagavān ātmā pote jineshvar chhe ane tenun gnān te jineshvaranun gnān chhe, ane dharmī te jineshvaranā gnānanī prabhāvanā karanāro chhe. ā bahāranun shāstragnān ke bījun laukik gnān chhe te kāī jinagnān nathī. ātmagnān te jinagnān chhe, ne dharmī puruṣh tenī prabhāvanā kare chhe.
paṇ dharmī bījāne gnān thāy em bahāramān prabhāvanā to kare ne? are bhāī! par sāthe shun sambandh chhe? parane gnān thāy e koṇ kare? e to dharmīne upadeshādino bāhya prabhāvanāno vikalpa āve, paṇ e to shubharāg chhe, bandhanun kāraṇ chhe; e kāī jineshvaranun gnān nathī. ahīn kahe chhe-bhagavān ātmā pote jineshvar parameshvar ekalā gnānānandarasano samudra chhe; tenun antarmukhākār gnān te jineshvaranun gnān chhe ane tenī prabhāvanā nām prakr̥uṣhṭapaṇe bhāvanā karanāro samyagdraṣhṭi-dharmī chhe. āvo mārag bahu jhīṇo chhe bhāī! agnānīne āmān ekānt lāge chhe paṇ bhāī! sva-āshray vinā bījī rīte vyavahārathī-rāgathī jinamārgaprabhāvanā thāy chhe em chhe nahi.
PDF/HTML Page 2447 of 4199
single page version
‘kāraṇ ke samyagdraṣhṭi,...’ juo, hun nityānandasvarūp trikāḷī dhruv ek gnāyakabhāvamay ātmā chhun-em potānā trikāḷī satnī jene draṣhṭi thaī chhe te sat-draṣhṭi nām samyagdraṣhṭi chhe. ahā! jenī draṣhṭimān potāno pūraṇ chaitanyamahāprabhu ātmā āvyo te samyagdraṣhṭi chhe. to kahe chhe-
‘samyagdraṣhṭi, ṭaṅkotkīrṇa ek gnāyakabhāvamayapaṇāne līdhe........’ ahā! dharmīne akhaṇḍ ek gnāyakabhāv par ja draṣhṭi chhe. duniyāmān je bahāramān (dayā, dān, vrat, bhakti ādi) karāy chhe te āmān maḷe nahi tathā dharmīnā antaramān je gnānanī antaḥkriyā thāy chhe tene agnānī antaramān jāṇe nahi; shun thāy? paramārtha vachanikāmān āve chhe ke-agnānīne bāhyakriyārūp āgam-aṅg sādhavun sahelun chhe tethī te dayā, dān, vrat, bhakti ādi bāhya kriyāo kare chhe parantu te adhyātmaaṅganā vyavahārane jāṇato suddhān nathī. ahā! antaramān shuddha svarūpanā āshraye je ātmānān shraddhān, gnān ne ramaṇatā pragaṭ thāy te adhyātmano vyavahār chhe. agnānī āvā adhyātmavyavahārane jāṇato paṇ nathī.
paṇ andar dharma pragaṭayo tenun māp to bāhya vyavahārathī nīkaḷe ne? are bhāī! andar adhyātmakriyānun māp bāhya vyavahārathī-rāgathī kem nīkaḷe? bāhya vyavahār-vyavahāraratnatray paṇ-rāg chhe, jaḍ chhe, ajīv chhe. enāthī chaitanyanī dharmakriyānun māp kem nīkaḷe ? bīlakul na nīkaḷe. dharma pragaṭayo tenun māp to gnāyakapaṇānī pariṇati ja chhe. bījun kāī enun māp chhe ja nahi. lokone thāy ke ā sonagaḍhathī navun kāḍhayun chhe, paṇ bhāī! ā to anādinun chhe. ā shāstramān to badhun chhe, jo ne? are bhāī! shāstramān vyavahār (guṇasthān pramāṇe) jem chhe tem batāvyo chhe paṇ vyavahārathī nishchay thāy em emān kayān chhe? bāpu? vyavahārane jāṇanāro (ātmā) to enāthī bhinna ja chhe, anyathā vyavahārane jāṇe koṇ? (māṭe gnān vyavahārane-rāgane jāṇe chhe, paṇ vyavahār-rāg gnānane māpatun-jāṇatun nathī). samajāṇun kāī...
ahīn kahe chhe-‘samyagdraṣhṭi,... gnānanī samasta shaktine pragaṭ karavā-vikasāvavā - phelāvavā vaḍe prabhāv utpanna karato hovāthī prabhāvanā karanār chhe.’
ahā! bhagavān ātmā ekalā gnānano puñj prabhu chhe. tenā āshraye pragaṭ thayelī gnānanī pavitra dashā te gnānanun vikāsapaṇun-phelāvāpaṇun chhe. gnānī samasta shaktine pragaṭ
PDF/HTML Page 2448 of 4199
single page version
karavā-vikasāvavā prabhāv utpanna karato hovāthī prabhāvanā karanār chhe. vartamānamān gnānanī ansharūp pragaṭatā chhe; have te samasta shaktine pragaṭ karavā-phelāvavā gnānī prabhāv utpanna karato hovāthī prabhāvanā karanār chhe. āvī vyākhyā chhe!
ahā! lokamān to moṭā gajarath kāḍhe ne pāñch-pachās lākhanā kharchā kare to loko ‘saṅghavī’nun pad āpe. paṇ emān to dhūḷey nathī sāmbhaḷane. emān to kadāch shubharāg hoy to puṇya thāy; paṇ jo abhimān hoy ke-ame bahār paḍīe, lokamān amārī vāhavāh thāy ane amane saṅghavīpad maḷe to e to naryo pāpabhāv chhe. samajāṇun kāī...?
juo, bhagavān bāhubalī dhyānamagna hatā; paṇ andar jarī vikalpa rahyā karato hato ke ā rājya bharat chakravartīnun chhe to kevaḷagnān na thayun. ahā! e rāganā-mānanā gaje (hāthīe) chaḍhayā to andar kevaḷ na thayun. paṇ bharate āvīne jyāre vandan karyun to thayun ke-oho! āne (bharatane) to kāī nathī. em thatān vent ja ekadam (mānano) vikalpa chhūṭī gayo ne tatkāḷ jhaḷahaḷ jyotirūp kevaḷagnān pāmyā, samasta gnānashaktinī pragaṭatāne pāmyā. ahā! chaitanyanī samasta shakti pragaṭ thaī gaī. ā ahīn kahe chhe ke samyagdraṣhṭi gnānanī samasta shaktine vikasāvavā prabhāv utpanna karato hovāthī arthāt prakr̥uṣhṭa bhāv nām ekāgratā utpanna karato hovāthī prabhāvanā karanāro chhe. gajabanī vyākhyā chhe bhāī!
agnānī to pāñch-pachās lākh kharche ne tyān em māne ke ame prabhāvanā karī. paṇ emān to dhūḷey prabhāvanā nathī sāmbhaḷane. shubharāgane paṇ vyavahāre prabhāvanā tyāre kahevāy chhe ke jyāre andar nishchay gnānanī pragaṭatā ne vikās thatān hoy. agnānīnā vikalpamān to upachār paṇ sambhavit nathī. āvī vāt chhe.
ahā! gnānī prabhāvanā karanār chhe. have kahe chhe-‘tethī tene gnānanī prabhāvanānā aprakarṣhathī (arthāt gnānanī prabhāvanā nahīn vadhāravāthī) thato bandh nathī parantu nirjarā ja chhe.’
shun vāt chhe? ke samakitīne āṭh guṇ hoy chhe. ahā! samakitī kone kahīe? ke jeṇe pūraṇ ek gnāyakabhāvamayapaṇun pragaṭ chhe arthāt jenī draṣhṭi ek gnāyakabhāv upar sthir choṇṭī chhe ane jenun lakṣha nimitta, rāg ke paryāy uparathī khasī gayun chhe te samakitī chhe ne tene niḥshaṅkti ādi āṭh guṇ hoy chhe.
1. ahā! sūryabimbanī jem hun shuddha ek pūraṇ gnānaprakāshanun bimb prabhu ātmā chhun em dharmī svarūpamān niḥshaṅk chhe te niḥshaṅkitaguṇ chhe.
PDF/HTML Page 2449 of 4199
single page version
2. hun pūraṇ chhun-em pūrṇanī bhāvanā hovāthī tene paranī-rāganī kāṅkṣhā nathī te niḥkāṅkṣhit guṇ chhe.
3. pūrṇa svabhāvanī bhāvanā vartatī hovāthī tene par padārthomān iṣhṭa-aniṣhṭapaṇun nahi bhāsatun hovāthī par padārtho prati tene durgañchhā ke dveṣh nathī. par padārtho to mātra gneyapaṇe chhe em jāṇatān gnānīne dveṣh nahi hovāthī nirvichikitsā guṇ chhe.
4. dharmīne par padārtho prati ayathārthabuddhi nathī. par padārtho-dhan, strī, putra, mitra ityādi mārān chhe em mānavun te ayathārthabuddhi arthāt mūḍhatā chhe. gnānīne mūḍhatā nathī tethī tene amūḍhadraṣhṭi guṇ chhe.
pa. dharmī jīv doṣhane gopave chhe ane shaktine-ātmashaktine vadhāre chhe tethī tene upagūhan ke upabr̥unhaṇ guṇ chhe.
6. potānā svabhāvamānthī chyut thavāno prasaṅg banatān te potāne potānā svabhāvamān shuddha ratnatrayamārgamān ja sthit karī de chhe tethī tene sthitikaraṇ guṇ chhe.
7. potāno je nirmaḷ svabhāv chhe tenān gnān-shraddhān ne ācharaṇarūp je mārga chhe te mārganī ja ene prīti chhe tethī tene vātsalyaguṇ chhe. dharmīne rāgano vyavahāraratnatrayano prem hoto nathī. ene par pratyeno prem sarvānshe ūḍī gayo hoy chhe, kemake parathī potāne lābh thavānun te mānato nathī.
to shun dev-shāstra-guruthī ya lābh nathī? samādhānaḥ– parathī dhūḷey lābh nathī sāmbhaḷane. are bhāī! enāthī lābh mānatān nukashānano pār nathī. mūḍh puruṣh ja dev-guru-shāstra ādi parathī lābh māne chhe. are bhāī! lābh to jyān anant riddhi paḍī chhe tyān draṣhṭi karavāthī thāy ke paramān draṣhṭi devāthī thāy? shun paramān ā ātmā-chīj chhe? (ke parathī lābh thāy?) aho! bhagavānano ā jāher ḍhaṇḍhero chhe ke svāshraye sukh ne parāshraye duḥkh chhe. māṭe he bhāī! parāshrayathī pāchho vaḷ ane jyān atīndriy ānandakand prabhu ātmā chhe tyān jā ne tyān rati kar, tyān prem kar. ānun nām vātsalya guṇ chhe.
bahāramān koi jāṇe ke dev-guru-shāstranī bhakti karun to mukti thai jāy. paṇ bāpu! dharmanun ne muktinun evun (parāshrayarūp) svarūp ja nathī. māṭe bāpu! tun tyānthī (pahelān parathī lābh chhe evī mānyatāthī) pāchho vaḷ ane svarūpamān ekāgra thai tyān ja rati pām ke jyān traṇ lokano nāth chidānandakand prabhu sadā paramātmasvarūpe virājamān chhe.
8. have ā chhellī prabhāvanānī vāt chhe. to kahe chhe-gnānī samasta gnānashaktinī
PDF/HTML Page 2450 of 4199
single page version
pragaṭatāno prabhāv utpanna karato hovāthī jinamārganī prabhāvanā karanāro chhe ane tethī je gnānanī prabhāvanānā aprakarṣhathī bandh thāy te tene thato nathī parantu nirjarā ja thāy chhe. āvī vāt chhe.
‘prabhāvanā e ṭale pragaṭ karavun, udyot karavo vagere;....’ ahā! pote pūrṇānandano nāth shuddha chidrūpasvarūp prabhu ātmā chhe. temān ekāgra thaine samasta chitshaktine paryāyamān pragaṭ karavī enun nām prabhāvanā chhe. bhāī! ānhī to jagat sāthe vāte vāte pher chhe. duniyā to bahāramān prabhāvanā māne chhe, jyāre ahīn to je vaḍe shaktinī pūraṇ vyakti thāy tevī antar-ekāgratāne prabhāvanā kahe chhe.
ahā! kahe chhe-bhagavān! tun koṇ chho? ahāhā...! svarūpathī ja prabhu tun pūraṇ parameshvar chho. ahā! to tārī param ishvaratāne paryāyamān pragaṭ karavī, vikasit karavī tenun nām prabhāvanā chhe. ā bahāramān shrīmanto ghaṇā paisā kharchene prabhāvanā thai gai em māne to ahīn kahe chhe ke prabhāvanānun evun svarūp nathī.
bhagavān ātmā ‘shrī’ nām svarūpalakṣhmī-chaitanyalakṣhmīvāḷo chhe. ahā! anant anant shaktithī yukta evā anantaguṇano bhaṇḍār prabhu ātmā shrīmant chhe. ahā! āvā ātmānī samasta shaktione pūraṇatā sudhī pragaṭ karavī-vikasāvavī tenun nām prabhāvanā chhe. have kahe chhe-
‘māṭe je potānā gnānane nirantar abhyāsathī pragaṭ kahe chhe-vadhāre chhe, tene prabhāvanā aṅg hoy chhe.’
joyun? shun kahyun ā? ke potānun je gnānasvarūp, ānandasvarūp chhe temān ekāgratāno nirantar abhyās karavāthī shaktinī pragaṭatā thāy chhe, shaktino paryāyamān vikās thāy chhe ane tenun nām prabhāvanā chhe. ahā! shuddha chidrūpasvarūp nij svarūpamān antar-ekāgra thaine ātmalīn samasta shaktionī pragaṭatāne vikās karavān te prabhāvanā chhe. have āvī vāt lokone ākarī lāge chhe paṇ shun thāy? bahāranī kriyāmān, vratādi puṇyanī kriyāmān loko prabhāvanā thavānun māne chhe paṇ em chhe nahi.
paṇ puṇya karatān karatān nishchay thāy ne? samādhānaḥ– traṇakāḷamāny na thāy. jyān potānun chaitanyanidhān paḍayun chhe tyān
PDF/HTML Page 2451 of 4199
single page version
ekāgra thatān nishchay thāy paṇ rāgamān ekāgra thatān traṇakāḷamāny na thāy. rāgamān kyān potānun nidhān chhe? rāg to jaḍ agnānamay bhāv chhe. temān ekāgra thanār vā enāthī lābh mānanār to mithyādraṣhṭi chhe. āvī vāt chhe! are bhāī! ā manuṣhyadehamān ā kāḷe ā pramāṇe jo yathārtha samajaṇ na karī ne ātmā khyālamān na līdho to avatār eḷe jashe. pachhī kyāre karīsh bāpu? (em ke ā avasar vītī gayā pachhī anantakāḷe avasar nahi āve).
bhāī! tun bhagavān ātmā sivāy badhun bhūlī jā. dayā, dān, vrat, bhakti ityādi rāgane bhūlī jā ne rāgarahit andar chaitanya bhagavān chhe tene yād kar.
bhūlī jā eṭale shun? eṭale ke rāgādi paravastu parathī tārun lakṣha haṭhāvī le. e rāgādimān rakhaḍavāmān tane kyāy ātmā maḷe em nathī. e bahāramān dhūḷey prabhāvanā thāy em nathī; māṭe andar chaitanyanun lakṣha karī temān ja magna thai jā. āvī vātu!
ahāhā....! kahe chhe-bhagavān! tun koi chīj vastu chhe ke nahi? (chhe ne) to eno (tārī vastuno) koi svabhāv chhe ke nahi? ahā! lojīkathī-nyāyathī to samajavun paḍashe ne? ahāhā...! bhagavān tun ātma-vastu ātmatattva chhe ne gnān, ānand, shānti, svachchhatā, prabhutā ityādi anantaguṇamay enun sattva chhe. ahā! anant shaktisvabhāvonā rasano ek piṇḍ prabhu ātmā chhe. tenī shaktiono nirantar abhyās nām ekāgratā te prabhāvanā chhe. ahā! chhe andar? ke gnānane (ātmāne) nirantar abhyāsathī arthāt gnānasvarūp bhagavān ātmāne nirantar arthāt antar pāḍayā vinā dhārāvāhī ekāgratāthī pragaṭ karavo te prabhāvanā chhe. ahā! āvo mārag chhe bāp!
ahā! juone! ā bahāranī (sansāranī) vāto sāmbhaḷīe chhīe to andar vairāgya.... vairāgya thai jāy chhe. ahā! keṭakeṭalī mahenat karīne, keṭakeṭalā pāp karīne ā bahāranī laukik vidyā loko meḷave chhe? ahā! e m. a ne l. l. b. ne m. ḍa. nān pūchhaḍān (pad, upādhi) badhān pāpanān pūchhaḍān chhe bāpā! ane pachhī paṇ ekalī niraṅkush pāpanī ja ene pravr̥utti chhe. ā samakitanun pad bas ek ja evun pad chhe ke je pad grahaṇ karatān dharmī jīv samasta gnānashaktinī pragaṭatārūp, samasta ānandashaktinī pragaṭatārūp-em samasta anantashaktinī pragaṭatārūp prabhāvanāno karanāro thāy chhe. aho samakit! aho dharmātmā! are bhāī! ā laukik pūchhaḍān to tane anant janma-maraṇ karāvashe. māṭe chetī jā ane anant sukh bhaṇī lai janār samakitane grahaṇ kar.
ahā! ātmā gnānādi anantaguṇanun saṅgrahasthān nām godām chhe. ā bahāramān
PDF/HTML Page 2452 of 4199
single page version
godām hoy chhe te nahi hon. ā to ā (andar ātmā chhe ne) godām chhe em vāt chhe. are! agnānī to kyāy bahāramān garī gayo chhe. ahīn to jemān anantaguṇ ekapaṇe andar paḍayā chhe te ātmā anantaguṇanun godām chhe. prabhu! tane tārā nijasvarūpanī khabar nathī. paṇ jenun svarūp bhagavānanī vāṇīmān paṇ pūrun na āvī shake evo tun vachanātīt, indriyātīt, vikalpātīt, gnānādi anantaguṇanun godām chho. to evā potānā svarūpamān andar ḍhaḷīne ekāgratānā abhyās vaḍe shaktionī-guṇanī pragaṭatā karavī enun nām nishchayathī prabhāvanā chhe. dharma chhe. bākī dharmanā nāme ‘ā karo ne te karo’ -em bahāranī je kriyāo chhe e to badhī thothethothān chhe (arthāt kāni nathī). samajāṇun kāni....?
ahā! juone ā badhā abajopati videshīo! bichārāone kyāy sukhashānti maḷatī nathī eṭale dharmane gotavā nīkaḷyā chhe ane ahīn ‘hare kr̥iṣhṇa, hare kr̥iṣhṇa’ em jape chhe, nāche chhe. paṇ tyān kyān ‘hare kr̥iṣhṇa’ chhe? ‘hare kr̥iṣhṇa’ to ā pūrṇānandano nāth prabhu ātmā chhe. ahā! pāpane agnānane hare te bhagavān ātmā pote ja hari chhe ane karmane kaṣhe te ātmā pote ja kr̥iṣhṇa chhe. paṇ enī khabar na maḷe eṭale loko temane bahārathī nāchatā dekhīne kahe ke- ‘ohoho....! bhāre dharma kare chhe. paṇ dhūḷey emān dharma nathī sāmbhaḷane.
jem līṇḍīpīpar raṅge kāḷīne 64 pahorī tīkhāshathī bharelī chhe; tene dhūṇṭatā temānthī shaktinī vyakti-chosaṭh pahorī arthāt pūraṇ rūpiye rūpiyo tīkhāsh-bahār pragaṭ āve chhe. tem bhagavān ātmāmān anant anant gnān, ānand ādi pūraṇ shakti paḍī chhe. to temān ekāgratā karīne shaktinī pūraṇ pragaṭatā karavī enun nām ahīn bhagavān prabhāvanā kahe chhe. ahā! samyagdraṣhṭi ke jeṇe svarūpamān rahelī shaktionī niḥsandeh pratīti karī chhe te svarūpanī nirantar ekāgratā vaḍe samyak prabhāvanāno karanāro chhe. āvī vātu chhe!
prashnaḥ– ā to andaranun kahyun, paṇ bahāramān shun karavun? uttaraḥ– kāni nahi; bahāramān te kare chhe shun? bahāramān to rāganī ne jaḍanī kriyāo thāy chhe. gnānīnun temān kāni kartavya nathī. bahāramān vaḷī kāni karavāpaṇun chhe em chhe ja nahi.
prashnaḥ– hā, paṇ andar javā prayatna karīe chhīe chhatān amārun man to bahāramān ja bhāge chhe?
uttaraḥ– to emān ame shun karīe? tārun chitta nimittamān ne rāgamān-em bahāranī ruchimān ja phasāyelun rahe chhe to ame shun karīe? bhāī! nimitta ne rāgathī
PDF/HTML Page 2453 of 4199
single page version
haṭhī jā ane andar nirmaḷānandano nāth prabhu bhagavān tun pote chho tenī ruchikar, temān chitta lagāv. bas ā ek ja mārga chhe.
paṇ koi sahelo mārga chhe ke nahi? ā ja sahelo chhe. jyān pote chhe tyān javun e sahelun chhe; ane jyān chhe tyān javāne badale bīje javun te kaṭhaṇ chhe, duṣhkar chhe ne viparīt ne duḥkhakārī paṇ chhe.
ahāhā....! kahe chhe-dharmī jīv potānā gnānanī ekāgratānā nirantar abhyās vaḍe gnānane pragaṭ kare chhe-vikasāve chhe ane tethī tene prabhāvanā aṅg hoy chhe. māṭe ‘tene aprabhāvanākr̥ut karmabandh nathī, karma ras daine kharī jāy chhe tethī nirjarā ja chhe.’
joyun? dharmī jīv nirantar potānā vignānaghanasvabhāvī ātmāmān ekāgratāno abhyās karato thako vītarāgavignānanī pragaṭatā-vikās karato hoy chhe. tethī tene aprabhāvanākr̥ut bandh nathī paṇ nirjarā ja chhe. have kahe chhe-
‘ā gāthāmān nishchay prabhāvanānun svarūp kahyun chhe. jem jinabimbane rathamān sthāpīne nagar, van vageremān pheravī vyavahāraprabhāvanā karavāmān āve chhe, tem je vidyārūpī (gnānarūpī) rathamān ātmāne sthāpī manarūpī (gnānarūpī) mārgamān bhramaṇ kare te gnānanī prabhāvanāyukta samyagdraṣhṭi chhe, te nishchayaprabhāvanā karanār chhe.’
juo, bhagavān vītarāg sarvagnadevanī pratimāne-jinapratimāne rathamān besāḍīne nagar, van vageremān pherave chhe ne? hā, paṇ e to vyavahār chhe, shubhabhāv chhe. gnānīne tevo vyavahār hoy chhe, paṇ e kāni nishchay prabhāvanā nathī. nishchay prabhāvanā to param vītarāgasvabhāvī jinasvarūpī bhagavān ātmāne potānī gnānanī paryāyamān sthāpīne temān ja ramaṇatā kare te chhe. ātmāmān ramaṇatā karavī te ‘mārgamān bhramaṇ karavun’ chhe.
shun kahe chhe? ke gnānarūpī rathamān ātmāne sthāpīne-eṭale ke rāgamān sthāpīne em nahi-paṇ vartamān gnānanī nirmaḷ avasthāmān ātmāne sthāpīne gnānarūpī mārgamān- shuddharatnatrayarūp mārgamān bhramaṇ kare te gnānanī prabhāvanāyukta samyagdraṣhṭi chhe. ahāhā...! gnānanī prabhāvanā karanāro satdraṣhṭivant sācho sāhebo āvo hoy chhe. samajāṇun kāni....?
to ā badhā bahāramān gajarath vagere chalāve chhe te shun khoṭun kare chhe? samādhānaḥ– are bhāī! e to kahyun ne ke dharmī jīvane eṭale samyagdraṣhṭine bahāramān evī (vyavahār) prabhāvanāno shubhabhāv hoy chhe, paṇ e kāni nishchayathī prabhāvanā nathī, dharma nathī. vaḷī agnānī to anādithī badhun khoṭun ja kare chhe kemake
PDF/HTML Page 2454 of 4199
single page version
antaramān ātmabhān thayā vinā tathā ātmānī ekāgratānā abhyās vinā prabhāvanā guṇ pragaṭ thato ja nathī. agnānīne nishchay ke vyavahār koi prabhāvanā hotī nathī. āvī vātu chhe.
have kahe chhe- ‘ā pramāṇe uparanī gāthāomān samyagdraṣhṭi gnānīne niḥshaṅkit ādi āṭh guṇo nirjarānān kāraṇ kahyān. evī ja rīte anya paṇ samyaktvanā guṇo nirjarānān kāraṇ jāṇavān.’ em ke ā to āṭh kahyāne bījā-ānand, shānti vigere paṇ nirjarānān kāraṇ jāṇavān. have visheṣh kahe chhe-
‘ā granthamān nishchayanayapradhān kathan hovāthī nishaṅkit ādi guṇonun nishchay svarūp (sva-āshrit svarūp) ahīn batāvavāmān āvyun chhe.’
joyun? ā granthamān nishchayanayapradhān kathan chhe. eṭale shun? eṭale ke satyārtha draṣhṭine pradhān karīne āmān kathan chhe. temān niḥshaṅkit ādi guṇonun nishchay svarūp kahyun chhe, nishchayasvarūp eṭale ke sva-āshrit svarūp; pūrṇānandasvarūp prabhu ātmānun sva- āshritasvarūp te nishchayasvarūp chhe. ā niḥshaṅkit ādi guṇo ātmāshrit chhe. ahā! ajāṇyāne to em thāy ke-ā shun kahe chhe? ene to ā pāgal jevun lāge; paṇ andar chhe ke nahi? ahā! paṇ lokamān to chhey evun hon;-ke gnānīne jagat ākhun pāgal bhāse chhe ne (pāgal) jagatanī draṣhṭimān gnānī pāgal lāge chhe. (gnānīnī ne jagatanī draṣhṭimān āvaḍo moṭo pher chhe).
ahā! ā granthamān niḥshaṅkit ādi guṇonun svāshrit svarūp batāvyun chhe. ‘teno saṅkṣhep (sārānsh) ā pramāṇe chheḥ-
je āvī gayun chhe teno sārānsh kahe chhe- 1. ‘je samyagdraṣhṭi ātmā potānān gnān-shraddhānamān niḥshaṅk hoy, bhayanā nimitte svarūpathī ḍage nahi athavā sandehayukta na thāy, tene niḥshaṅkit guṇ hoy chhe.’ joyun? game tevī pratikūḷatā āvī paḍe topaṇ dharmī jīv svarūpanā shraddhān-gnānathī ḍagato nathī vā svarūp sambandhī sandehayukta thato nathī. samakitī svarūpanā shraddhān-gnānamān achal rahe chhe. āvo niḥshaṅkit guṇ-svāshrit dharmanī dashāno guṇ-tene pragaṭ thayo hoy chhe.
prashnaḥ– paṇ loko to kahe chhe- ‘janasevā te prabhusevā’; em ke bhukhyānne bhojan āpo, tarasyānne pāṇī āpo, rogīne auṣhadh āpo, nivās vagaranānne jhupaḍān bandhāvī āpo-ityādi janasevā te dharma chhe.
uttaraḥ– emān dhūḷey dharma nathī sāmbhaḷane. dhūḷey dharma nathī eṭale sarakhun puṇyey nathī. samakitīne jevun puṇya bandhāy chhe tevun ā vaḍe agnānīne puṇyey ūñchun thatun nathī.
PDF/HTML Page 2455 of 4199
single page version
2. ‘je karmanān phaḷanī vāñchhā na kare tathā anya vastunā dharmonī vāñchhā na kare, tene niḥkāṅkṣhit guṇ hoy chhe. ahā! gnānī puṇyanā phaḷanī ke puṇyabhāvanī ke hīrā, maṇi, ratna ityādi anya vastunā dharmonī vāñchhāthī rahit evo niḥkāṅkṣha hoy chhe.
3. ‘je vastunā dharmo pratye glāni na kare, tene nirvichikitsā guṇ hoy chhe.’ 4. ‘je svarūpamān mūḍh na hoy, svarūpane yathārtha jāṇe, tene amūḍhadraṣhṭi guṇ hoy chhe. ahā! samakitī svarūpamān mūḍh nathī, te svarūpane anyathā jāṇato nathī. tethī tene amūḍhadraṣhṭi guṇ hoy chhe. are! jagat bichārun svarūpane jāṇyā vinā dharmane nāme ṭhagāy chhe!
pa. je ātmāne shuddha svarūpamān joḍe, ātmānī shakti vadhāre, anya dharmone gauṇ kare, tene upagūhan guṇ hoy chhe.’ juo. ‘anyadharmone gauṇ kare’ -eṭale vyavahārane gauṇ karī teno abhāv kare tene upagūhan guṇ chhe.
6. ‘je svarūpathī chyut thatā ātmāne svarūpamān sthāpe, tene sthitikaraṇ guṇ hoy chhe.
7. ‘je potānā svarūp pratye visheṣh anurāg rākhe, tene vātsalya guṇ hoy chhe.’ 8. ‘je ātmānā gnānaguṇane prakāshit kare-pragaṭ kare, tene prabhāvanā guṇ hoy chhe.’ have kahe chhe-
‘ā badhāy guṇo temanā pratipakṣhī doṣho vaḍe je karmabandh thato hato tene thavā detā nathī.’
juo, shun kahyun? ke ā niḥshaṅkit ādi guṇo, tenāthī viruddha evā shaṅkādi doṣhothī je bandh thato hato te thavā detā nathī. āvī vātu chhe.
paṇ āmān karavun shun? vrat karo, dayā pāḷo ityādi kaho to kānik samajāy paṇ kharun?
samādhānaḥ– are bhāī! andar ātmā pote bhagavān chhe enī dayā pāḷ ne! tene te jevaḍo ane jevo chhe tevaḍo ane tevo mān to tenī dayā pāḷī kahevāy. enāthī judo-viparīt mānavo te enī hinsā chhe. tane khabar nathī bhāī! paṇ ātmāne paisāvāḷo mānavo, strīvāḷo mānavo ne rāgavāḷo mānavo te ātmānī hinsā chhe; ne tene anantaguṇamay chinmātrasvarūp mānavo te tenī dayā chhe. ahā! jīvanun jīvan anantaguṇathī ṭakī rahyun chhe; to tene e rīte mānavo tenun nām dayā chhe. ahā! ā to agnānī sāthe vāte vāte pher chhe.
have visheṣh kahe chhe- ‘vaḷī ā guṇonā sadbhāvamān, chāritramohanā udayarūp
PDF/HTML Page 2456 of 4199
single page version
shaṅkādi pravarte topaṇ temanī (-shaṅkādinī) nirjarā ja thai jāy chhe, navo bandh thato nathī; kāraṇ ke bandh to pradhānatāthī mithyātvanī hayātīmān ja kahyo chhe.’
juo dharmīne chāritramohanā uday sambandhī jarā rāgādi thāy chhe paṇ te kharī jāy chhe ane navo bandh thato nathī kāraṇ ke bandh to mukhyapaṇe mithyā shraddhā vaḍe ja thavāno kahyo chhe. samakitīne kiñchit rāgathī je bandh thāy tene gauṇ karīne te nathī em ahīn kahyun chhe.
ahā! pūrṇānandasvarūp bhagavān ātmāmān apūrṇatā mānavī, tene rāgavāḷo mānavo vā rāganī kriyāthī-puṇyanī kriyāthī tene lābh chhe em mānavun te mithyā shraddhān chhe ane e ja mahāpāp chhe. mithyā shraddhānanī hayātīmān je bandh paḍe chhe tene ja pradhān karīne bandh kahyo chhe. gnānīne-samakitīne kiñchit rāgādi thāy ane kiñchit bandh paṇ thāy te ahīn gauṇ chhe; arthāt tenī gaṇatarī nathī. ām vāte vāte pher bāpā! olun āve chhe ne ke-
em jagat (agnānī) sāthe gnānīne-dharmīne vāte vāte pher chhe. have visheṣh kahe chhe ke- ‘siddhāntamān guṇasthānonī paripāṭīmān chāritramohanā udayanimitte samyagdraṣhṭine je bandh kahyo chhe te paṇ nirjarārūp ja jāṇavo kāraṇake samyagdraṣhṭine jem pūrve mithyātvanā uday vakhate bandhāyelun karma kharī jāy chhe tem navīn bandhāyelun karma paṇ kharī jāy chhe; tene te karmanā svāmīpaṇāno abhāv hovāthī te āgāmī bandharūp nathī, nirjarārūp ja chhe.’
ahā! joyun? samakitīne pūrvakarmano uday to nirjare ja chhe, paṇ je navīn bandh thāy chhe te paṇ, kahe chhe nirjarārūp ja chhe arthāt nirjarā māṭe ja āvyo chhe em kahe chhe. ahā! bhagavān ātmānun jyān bhān thayun, shraddhān thayun tyān pūrvanā karmano uday rāg karāvato nathī, paṇ je alpa rāg thāy chhe te paṇ nirjarī jāy chhe. gnānīne te vaḍe kiñchit bandh thāy chhe te paṇ nirjarā samān ja chhe kemake te paṇ jharī javā māṭe ja chhe. aho! samyagdarshanano koi achintya mahimā chhe!
ane mithyāshraddhān? hā! mithyāshraddhān mahā kaṣhṭadāyak atyant nikr̥uṣhṭa chhe. tenī hayātīmān jīvane dayā, dān, vrat, tap, bhakti ityādi puṇyabhāvo bharapūr hovā chhatān mithyātvanun mahāpāp bandhāy chhe.
ahā! bhagavān ātmā pūrṇānandano nāth prabhu pūrṇa pavitratā svarūpe andar nitya virājamān chhe. enī pavitra draṣhṭi jene pragaṭī chhe te samyagdraṣhṭi chhe. ahīn kahe
PDF/HTML Page 2457 of 4199
single page version
chhe ke samakitīne pūrva karmano uday (anantānubandhīno) rāg karāvavā samartha nathī tathā tene udayamān joḍātān jarī alpa rāg thāy chhe te kharī jāy chhe. tathā thoḍān navān karma tene je bandhāy chhe te paṇ kharī javā māṭe chhe kemake tene karmanun svāmīpaṇun nathī. karmano te dhaṇī thato nathī māṭe te āgāmī bandharūp nathī paṇ nirjarārūp ja chhe.
ahā! dharmī karmano svāmī thato nathī ane tethī tene te (-karma) chhūṭī jāy chhe athavā chhūṭayā barābar ja chhe. eṭale shun? e ja draṣhṭānt kahīne samajāve chhe-
‘jevī rīte-koi puruṣh parāyun dravya udhār lāve temān tene mamatvabuddhi nathī, vartamānamān te dravyathī kāni kārya karī levun hoy te karīne karār pramāṇe niyat samaye dhaṇīne āpī de chhe; niyat samay āvatān sudhī te dravya potānā gharamān paḍayun rahe topaṇ te pratye mamatva nahi hovāthī te puruṣhane te dravyanun bandhan nathī, dhaṇīne dai dīdhā barābar ja chhe; tevī ja rīte-gnānī karmadravyane parāyun jāṇato hovāthī tene te pratye mamatva nathī māṭe te mojūd hovā chhatān nirjarī gayā samān ja chhe em jāṇavun.’
juo koi garīb-sādhāraṇ māṇas hoy ne ghare dīkarānun lagna āvyun hoy to te koi sheṭhiyā pāsethī prasaṅg pūrato paheravā māṭe dāgīno nathī lāvato? lāve chhe, be chār divas māṭe dāgīno paheravā uchhīno karīne lāve chhe. paṇ shun te dāgīno potāno chhe em potānī mūḍīmān khatave chhe? nā; nathī khatavato kemake temān tene mamatvabuddhi-mārāpaṇānī buddhi nathī. tem dharmīne je kāni karma-rāg āve chhe tene ‘te māro chhe’ -em potānā svarūpamān khatavato nathī; dharmī te karma-rāgano svāmī thato nathī.
vaḷī niyat samay sudhī-kām pate tyān sudhī te dāgīno gharamān rahe topaṇ te pratye mārāpaṇāno bhāv nahi hovāthī te dāgīno gharamān paḍayo paḍayo paṇ pāchho dai dīdhā barābar ja chhe. tevī rīte dharmīne karma-rāg pratye mārāpaṇāno bhāv nahi hovāthī, te tene parāyī chīj jāṇato hovāthī, tene kiñchit karma mojūd hovā chhatān nirjarī gayā samān ja chhe-em kahe chhe. ahā! dharmīne shuddha chaitanyanī prabhutāmān potāpaṇun pragaṭ bhāsyun chhe ne karma-rāgamān mārāpaṇun chhe nahi tethī alpa rāgane karma mojūd hoy topaṇ te nirjarārūp ja chhe. aho! jayachandajīe kevī saras vāt karī chhe! kahe chhe-gnānīne thoḍun karma-rāg āve topaṇ te parāi chīj chhe ne saṅgharavā yogya nathī-em pote teno svāmī nahi thato hovāthī te paḍayun paḍayun paṇ nirjarī gayā samān ja chhe. lyo, āvī vātu!
have jene niḥshaṅkit ādi nishchay āṭh guṇ pragaṭayā chhe tene bahāramān vyavahār āṭh guṇ hoy chhe tenī vāt kare chhe. parantu tyān jene samyagdarshan nathī arthāt niḥshaṅkit ādi nishchay āṭh guṇ nathī tene ā vyavahār āṭh guṇo paṇ kahevāmān āvatā nathī,
PDF/HTML Page 2458 of 4199
single page version
juo, 1pap gāthāmān āvī gayun ke-jīvādi padārthonā shraddhānasvabhāve gnānanun thavun-pariṇamavun te samyagdarshan chhe. ahāhā....! jīvādi padārthonun shraddhān eṭale shun? ke shraddhānasvabhāve gnānanun eṭale ke ātmānun thavun-pariṇamavun te jīvādinun shraddhān nām samakit chhe. gnānanun pariṇaman nām ātmānun pariṇaman. ahāhā....! shun kīdhun? ke ātmā shuddha ek gnāyakabhāvasvarūp chhe tenun nirmaḷ-shuddharūp sva-āshrit pariṇaman te samyagdarshan chhe ane te dharmanī pahelī sīḍhī chhe. ahā! āvā samyagdarshanamān niḥshaṅkit ādi āṭh nishchay guṇ pragaṭ hoy chhe ane te nirjarānun kāraṇ bane chhe. ane ā je vyavahār āṭh guṇ kaheshe e to puṇyabandhanun kāraṇ chhe chhatān te gnānīne hoy chhe; pūrṇa vītarāg na thāy tyān lagī gnānīne niḥshaṅkit ādi āṭh vyavahār guṇ paṇ hoy chhe.
to kahe chhe- ‘ā niḥshaṅkit ādi āṭh guṇo vyavahāranaye vyavahāramokṣhamārga par nīche pramāṇe lagāvavāḥ-
ahā! joyun? vyavahāranaye vyavahāramokṣhamārga eṭale ke parāshritabhāve parāshrit mokṣhamārga kahyo.
prashnaḥ– to shun parāshraye mokṣhamārga hoy chhe? samādhānaḥ– bhāī! vyavahāramokṣhamārga to vyavahārathī-upachārathī kahevāy chhe. ahā! antaranā shuddha chaitanyanā pariṇamanarūp vāstavik mokṣhamārga jene pragaṭ thayo chhe tene jyān sudhī pūrṇatā-pūrṇa shuddhatā-nathī thai tyān sudhī parāshrit evo niḥshaṅkit ādi vyavahārano bhāv hoy chhe ane tene upachārathī vyavahāramokṣhamārga kahevāmān āve chhe. eṭale shun? ke te mokṣhamārga to chhe nahi. paṇ mokṣhamārganī dashānī sāthe rahelo parāshrit bhāv chhe to tene mokṣhamārgano sahachar jāṇīne upachārathī mokṣhamārga kahevāmān āve chhe. samajāṇun kāni? tene, kahe chhe ke vyavahāramokṣhamārga par nīche pramāṇe lagāvavāḥ-
1. ‘jinavachanamān sandeh na karavo, bhay āvye vyavahār darshan-gnān-chāritrathī ḍagavun nahi, te niḥshaṅkitapaṇun chhe.’
juo, nishchayamān vastu pote pūrṇa vignānaghanasvarūp chhe temān sandeh na thavo ane bahāramān jinavachanamān sandeh na thavo tathā bahāramān game tevī pratikūḷatānā gañj āve toy vyavahār darshan-gnān-chāritrathī ḍagavun nahi te niḥshaṅkitapaṇun chhe.
2. ‘sansār-deh-bhoganī vāñchhāthī tathā paramatanī vāñchhāthī vyavahāramokṣhamārgathī ḍagavun nahi te niḥkāṅkṣhitapaṇun chhe.’
ahāhā...! juo nishchaye jene puṇya ne puṇyanā phaḷonī vā koi anya vastu-
PDF/HTML Page 2459 of 4199
single page version
dharmonī vāñchhā nathī te bahāramān sansār-deh-bhoganī vāñchhā vaḍe vā paramatanī vāñchhā vaḍe vyavahāramokṣhamārgathī ḍagato nathī ane te niḥkāṅkṣhitapaṇun chhe.
prashnaḥ– gnānīne shaṅkā, kāṅkṣhā ādi hoy chhe ne? samādhānaḥ– hā, hoy chhe. gnānīne atichārarūpe te doṣh hoy chhe paṇ anāchārarūpe nathī hotā. jarī asthiratāno evo alpa rāg tene hoy chhe paṇ tene ahīn gaṇatarīmān līdho nathī.
3. ‘apavitra, durgandhavāḷī-evī evī vastuonā nimitte vyavahāramokṣhamārganī pravr̥utti pratye glāni na karavī te nirvichikitsā chhe.’
4. ‘dev, guru, shāstra, lokanī pravr̥utti, anyamatādikanā tattvārthanun svarūp ītyādimān mūḍhatā na rākhavī, yathārtha jāṇī pravartavun te amūḍhadraṣhṭi chhe.’
ahā! paramatamān paṇ sāchā dev, sāchā guru, sāchān shāstro hashe evī mūḍhatā na karavī. ahā! anyadharmane moṭā moṭā rājāo ne dhanapatio māne chhe māṭe temān kānik māl hashe evī muñjhavaṇ na karavī. bhāī! jainadarshananā antarasvarūp sivāy bīje kyāy satya mārga chhe nahi-em yathārtha jāṇī pravartavun te amūḍhadraṣhṭi chhe.
hā, paṇ em to darek potānā matane-dharmane satya kahe chhe? samādhānaḥ– e to kahe ja ne? sau koi potānun satya chhe em to kahe paṇ je satya chhe te satya chhe ne te ek ja chhe. bhāī! asatyane koi satya māne tethī kāni te satya thai jāy? na thāy.
juo, nishchay ne vyavahār banne sāthe hoy chhe. parantu tethī vyavahārathī nishchay thāy em māne e to jainamatane chhoḍīne paramatamān bhaḷyo chhe. ahā! vītarāgano mārag bāpu! bahu judo chhe. ahā! vītarāgasvabhāvī pūraṇ shuddha chaitanyaghan prabhu ātmānā āshraye je vītarāg pariṇati pragaṭ thāy ane teno pūrṇa āshray thatān anantagnān, anantasukh ityādirūp je pūrṇa mokṣhadashā pragaṭ thāy e ja bāpu! dharma chhe ane e sivāy bījo koi mārag chhe ja nahi. ahā! vītarāgabhāvathī dharma mānavāne badale rāgathī- puṇyathī dharma thavānun māne e to anyamat chhe bhāī! e vītarāg mārga nahi bāpu! gnānīne vyavahār āve kharo paṇ emān te mūḍhapaṇun na rākhe, enāthī dharma thāy chhe em te na māne.
prashnaḥ– paṇ vighaṭan chhe tenun saṅgaṭhan karavun joie. uttaraḥ– hā, paṇ kai rīte? shun koinī sāthe meḷ karavā māṭe satyārtha dharmane chhoḍī devo em? ahā! shun agnānīo māne chhe te pramāṇe mānavun? are
PDF/HTML Page 2460 of 4199
single page version
bhāī! satyane saṅgaṭhan sāthe rahe to ṭhīk ja chhe ane te satyano svīkār karavāthī ja bane tem chhe . (bhāī! je vighaṭan chhe te satyanā asvīkārane līdhe chhe). juo, koi loko chāhe chhe ke-vyavahārathī nishchay thāy em āp kaho to meḷ thai jāy. paṇ bāpu! jo vyavahārathī nishchay thāy to vyavahārane nishchay be rahe chhe ja chhe kyān? jo vyavahārathī nishchay thāy to banne ek thai jāy. rāgane vītarāgatā banne ek thai jāy. paṇ vītarāg māraganun e svarūp ja nathī. bāpu! vītarāgano mārag to shuddha vītarāgatāmay ja chhe. emān koi taḍajoḍano ke ḍhīlun-pochun karavāno avakāsh ja nathī.
ahīn kahe chhe-gnānīne devamūḍhatā, gurumūḍhatā ke shāstramūḍhatā na hoy; tenā svarūpane yathārtha jāṇīne pravartavun te amūḍhadraṣhṭi chhe. samajāṇun kāni....?
pa. ‘dharmātmāmān karmanā udayathī doṣh āvī jāy to tene gauṇ karavo ane vyavahāramokṣhamārganī pravr̥uttine vadhāravī te upagūhan athavā upabr̥unhaṇ chhe.’
juo, dharmātmāne koi doṣh āvī jāy to tene gauṇ gaṇīne gopavavo te upagūhan chhe. parantu ā to dharmātmānī vāt chhe; jenī draṣhṭi ja mithyā chhe ane jene doṣhano koi pār ja nathī tenī ahīn vāt nathī. ahā! dharmī jīvane karmanā udayavash koi doṣh āvī jāy to tene gauṇ karavo ane vyavahāramokṣhamārganī paramparāne vadhāravī te upagūhan athavā upabr̥unhaṇ chhe āvī vāt chhe.
6. ‘vyavahāramokṣhamārgathī chyut thatā ātmāne sthir karavo te sthitikaraṇ chhe.’ nishchayamān nishchayamokṣhamārgathī chyut thatā ātmāne sthir karavo em hatun ane āmān vyavahāramokṣhamārgathī chyut thatā ātmāne sthir karavo te sthitikaraṇ em kahyun chhe.
7. ‘vyavahāramokṣhamārgamān pravartanār par visheṣh anurāg hovo te vātsalya chhe.’ nishchayamān nirmaḷ ratnatrayarūp dharmamān prem hovo em vāt hatī jyāre āmān dharmātmā pratye anurāg hovānī vāt chhe. vyavahār chhe ne? dharmīne dharmātmā pratye visheṣh anurāg hoy chhe ane tene vātsalya kahe chhe-
8. ‘vyavahār mokṣhamārgano anek upāyo vaḍe udyot karavo te prabhāvanā chhe’ ā vyavahāre prabhāvanā chhe hon; nishchay prabhāvanā to nishchayasvarūpane svāshraye pragaṭ karavāthī thāy chhe. have kahe chhe.
‘ā pramāṇe āṭhe guṇonun svarūp vyavahāranayane pradhān karīne kahyun. ahīn nishchayapradhān kathanamān te vyavahārasvarūpanī gauṇatā chhe. samyaggnānarūp pramāṇadraṣhṭimān banne pradhān chhe. syādvādamatamān kāni virodh nathī.’
juo nishchayanayanī draṣhṭimān vyavahār gauṇ chhe, parantu pramāṇagnānamān bey sāthe