Pravachan Ratnakar-Gujarati (simplified iso15919 transliteration). Gatha: 242-246 ; Kalash: 165,167.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 126 of 210

 

PDF/HTML Page 2501 of 4199
single page version

‘जो पस्सदि अप्पाणं अबद्धपुट्ठं......

ahāhā...! āvā abaddhaspr̥uṣhṭa prabhu ātmāne jeṇe draṣhṭimān līdho chhe tene bandhan chhe nahi. bhagavān ātmā andar abandhasvarūp chhe ane tene draṣhṭimān lenārā pariṇām paṇ rāgane paranā sambandh rahit abandh ja chhe.

ahāhā...! jeṇe rāgathī bhinna paḍīne andar abandhasvarūp bhagavān ātmāne bhāḷ‌yo chhe tene bandhanarahit ja ame kahīe chhīe em kahe chhe. gnānanī paryāyamān pūrṇasvarūp potānā bhagavānanā bheṭā thayā ne! bhale paryāyamān bhagavān āvyā nathī paṇ paryāyamān bhagavānanān gnān-shraddhān āvī gayā chhe. pahelān paryāyamān rāganī ekatā āvatī hatī ane have paryāyamān rāg vināno ākho chaitanyano puñj prabhu āvyo chhe. ahāhā...! rāgano abhāv thaīne paryāyamān pūraṇ dravyasvabhāv jaṇāyo chhe. evā svabhāvadraṣhṭivantane, ahīn kahe chhe, bandh nathī, nirbandhatā chhe. āvī vāt chhe bāpu! duniyā sāthe meḷavavā jaīsh to meḷ nahi khāy. paṇ kāī vādavivāde pār paḍe em chhe nahi.

vaḷī koī kahe chhe-amārī sāthe vād karo. paṇ bhāī! vādathī vastu maḷe em nathī. konī vād karīe? niyamasāramān bhagavān shrī kundakundāchāryadeve vād parihartavya chhe em kahyun chhe; svasamay ne parasamay sāthe vād na karīsh em kahyun chhe. banārasīdāse paṇ kahyun chhe ke-

“sadguru kahai sahajakā dhandhā, vādavivād karai sau andhā!”

bhāī! tane em lāge ke vād karatā nathī māṭe āvaḍatun nathī to bhale; tun em māne emān mane shun vāndho chhe? emān mane kāī nukashān nathī,

ahā! khūbī to juo! kahe chhe-chothe pāñchame guṇasthāne antaraṅgamān nirbandh ja jāṇavā. em kem kahyun? kāraṇ ke rāganī ekatāvāḷo bandhamān chhe ane rāgathī bhinna paḍayo ene bandh chhe nahi-em ahīn siddha karavun chhe, olo munino dākhalo āpyo emān munirāj pramādarahit samitipūrvak yatnathī chāle chhe tyān munirājane ahinsā chhe, (sarvathā) bandh nathī. māṭe tyān evā jīvane mukhyapaṇe (draṣhṭāntamān) līdho chhe. paṇ ahīn to rāganī ekatā jene tūṭī chhe evo dharmī puruṣh paṇ chothe guṇasthāne (paryāyamān) nirbandh chhe em kahe chhe. samajāṇun kāī...?

*
have ā arthanun kaḷasharūp kāvya kahe chheḥ-
kaḷash 164ḥ shlokārtha uparanun pravachan

‘बन्धकृत’ karmabandh karanārun kāraṇ, ‘न कर्मबहुलं जगत्’ nathī bahu karmayogya


PDF/HTML Page 2502 of 4199
single page version

pudgalothī bharelo lok, ‘न चलनात्मकं कर्म वा’ nathī chalanasvarūp karma (arthāt kāy- vachan-mananī kriyārūp yog), ‘न नैककरणानि’ nathī anek prakāranān karaṇo, ‘वा न चिद्–अचिद्–वधः’ ke nathī chetan-achetanano ghāt.

to karmabandhanun kāraṇ shun chhe? to kahe chheḥ-

‘उपयोगभूः रागादिभिः यद् एकयम् समुपयाति’ ‘upayogabhū’ arthāt ātmā rāgādik sāthe je aikay pāme chhe ‘स एव केवलं’ te ja ek (-mātra rāgādik sāthe ekapaṇun pāmavun te ja) ‘किल’ kharekhar ‘नृणाम बन्धहेतुः भवति’ puruṣhone bandhanun kāraṇ chhe.

shun kahyun? ‘upayogabhū’ -eṭale bhagavān ātmānī bhūmikā to chaitanyanā upayogarūp chhe. arthāt ātmā jāṇavā-dekhavānā upayogasvabhāvathī trikāḷ bharelo chhe; ane tenun vartamān paṇ chaitanyamay upayog chhe.

ahāhā...! āvā chaitanyamay upayoganī bhūmikāmān je rāgane karato nathī, bheḷavato nathī te gnānī nirbandh chhe, ane enī sāthe je rāgādikane ek kare chhe te ja kharekhar puruṣhone (-ātmāne) bandhanun kāraṇ chhe. lyo, ā chokakhun līdhun ke ‘upayogabhū’ - trikāḷ gnānadarshananā upayogasvarūp je ātmā, emān rāganī ekatā karavī te ja ene bandhanun kāraṇ chhe. āmān samakitīnā asthiratānā bandhane kāḍhī nākhyo chhe, arthāt gaṇatarīmān līdho nathī. mukhya bandh mithyātva chhe, mukhya sansār mithyātva chhe, mukhya āsrav mithyātva chhe.

jem 11 mī gāthāmān trikāḷīne mukhya karī satyārtha nishchay kahyo tem ahīn trikāḷī abandhasvarūpamān gnān sāthe rāganī ekatā karavī ene mukhya karīne sansār kahyo, ene ja bandhanun kāraṇ kahyun.

bhāvārthaḥ– ‘ahīn nishchayanayathī ek rāgādikane ja bandhanun kāraṇ kahyun chhe.’ ahīn rāgādik eṭale upayogamān rāgādikanun ekatva karavun-em levun. have (havenī gāthāomān) savaḷethī vāt leshe. ā bhāvārtha pūro thayo.

[pravachan nan. 309 (sheṣh) ane 310 * dināṅk 2-2-77 ane 3-2-77]
ॐॐॐ

PDF/HTML Page 2503 of 4199
single page version

gāthā 242 thī 246

जह पुण सो चेव णरो णेहे सव्वम्हि अवणिदे संते। रेणुबहुलम्मि ठाणे करेदि सत्थेहिं वायामं।। २४२।। छिंददि भिंददि य तहा तालीतलकयलिवंसपिंडीओ। सच्चित्ताचित्ताणं करेदि दव्वाणमुवघादं।। २४३।। उवघादं कुव्वंतस्स तस्स णाणाविहेहिं करणेहिं। णिच्छयदो चिंतेज्ज हु किंपच्चयगो ण रयबंधो।। २४४।। जो सो दु णेहभावो तम्हि णरे तेण तस्स रयबंधो। णिच्छयदो विण्णेयं ण कायचेट्ठाहिं सेसाहिं।। २४५।। एवं सम्मादिट्ठी वट्टंतो बहुविहेसु जोगेसु। अकरंतो उवओगे रागादी ण लिप्पदि रएण।। २४६।।

samyagdraṣhṭi upayogamān rāgādik karato nathī, upayogano ane rāgādikano bhed jāṇī rāgādikano svāmī thato nathī, tethī tene pūrvokat cheṣhṭāthī bandh thato nathī-em have kahe chheḥ-

jevī rīte vaḷī te ja nar te tel sarva dūr karī,
vyāyām karato shastrathī bahu rajabharyā sthāne rahī; 242.
vaḷī tāḍ, kadaḷī, vāns ādi chhinnabhinna kare ane
upaghāt teh sachitta tem achitta dravya taṇo kare. 243.
bahu jātanān karaṇo vaḍe upaghāt karatā tehane,
nishchay thakī chintan karo, rajabandh nahi shun kāraṇe? 244.
em jāṇavun nishchay thakī–chīkaṇāī je te nar viṣhe
rajabandhakāraṇ te ja chhe, nahi kāyacheṣhṭā sheṣh je. 24p.
yogo vividhamān vartato e rīt samyagdraṣhṭi je,
rāgādi upayoge na karato rajathī nav lepāy te. 246.

PDF/HTML Page 2504 of 4199
single page version

यथा पुनः स चैव नरः स्नेहे सर्वस्मिन्नपनीते सति।
रेणुबहुले स्थाने करोति शस्त्रैर्व्यायामम्।। २४२।।
छिनत्ति भिनत्ति च तथा तालीतलकदलीवंशपिण्डीः।
सचित्ताचित्तानां करोति द्रव्याणामुपघातम्।। २४३।।
उपघातं
कुर्वतस्तस्य नानाविधैः करणैः।
निश्चयतश्चिन्त्यतां खलु किम्प्रत्ययिको न रजोबन्धः।। २४४।।
यः स तु स्नेहभावस्तस्मिन्नरे तेन तस्य रजोबन्धः।
निश्चयतो विज्ञेयं न कायचेष्टाभिः शेषाभिः।। २४५।।
एवं सम्यग्द्रष्टिर्वर्तमानो बहुविधेषु योगेषु।
अकुर्वन्नुपयोगे रागादीन् न लिप्यते रजसा।।
२४६।।

gāthārthaḥ– [यथा पुनः] vaḷī jevī rīte- [सः च एव नरः] te ja puruṣh, [सर्वस्मिन् स्नेहे] samasta tel ādi snigdha padārthane [अपनीते सति] dūr karavāmān āvatān, [रेणबहुले] bahu rajavāḷī [स्थाने] jagyāmān [शस्त्रैः] shastro vaḍe [व्यायामम् करोति] vyāyām kare chhe, [तथा] ane [तालीतलकदलीवंशपिण्डीः] tāḍ, tamāl, keḷ, vāns, ashok vagere vr̥ukṣhone [छिनत्ति] chhede chhe, [भिनत्ति च] bhede chhe, [सचित्ताचित्तानां] sachitta tathā achitta [द्रव्याणाम्] dravyono [उपघातम्] upaghāt [करोति] kare chhe; [नानाविधैः करणैः] e rīte nānā prakāranān karaṇo vaḍe [उपघातं कुर्वतः] upaghāt karatā [तस्य] te puruṣhane [रजोबन्धः] rajano bandh [खलु] kherakhar [किम्प्रत्ययिकः] kayā kāraṇe [न] nathī thato [निश्चयतः] te nishchayathī [चिन्त्यताम्] vichāro. [तस्मिन् नरे] te puruṣhamān [यः सः स्नेहभावः तु] je tel ādino chīkāshabhāv hoy [तेन] tenāthī [तस्य] tene [रजोबन्धः] rajano bandh thāy chhe [निश्चयतः विज्ञेयं] em nishchayathī jāṇavun, [शेषाभिः कायचेष्टाभिः] sheṣh kāyānī cheṣhṭāothī [न] nathī thato. (māṭe te puruṣhamān chīkāshanā abhāvanā kāraṇe ja tene raj choṇṭatī nathī.) [एवं] evī rīte- [बहुविधेषु योगेषु] bahu prakāranā yogomān [वर्तमानः] vartato [सम्यग्द्रष्टिः] samyagdraṣhṭi [उपयोगे] upayogamān [रागादीन् अकुर्वन्] rāgādikane nahi karato thako [रजसा] karmarajathī [न लिप्यते] lepāto nathī.

ṭīkāḥ– jevī rīte te ja puruṣh, samasta snehane (arthāt sarva chīkāshane-tel ādine) dūr karavāmān āvatān, te ja svabhāvathī ja bahu rajathī bharelī bhūmimān (arthāt svabhāvathī ja bahu rajathī bharelī te ja bhūmimān) te ja shastravyāyāmarūpī karma (kriyā) karato, te ja anek prakāranān karaṇo vaḍe te ja sachitta-achitta vastuono


PDF/HTML Page 2505 of 4199
single page version

(शार्दूलविक्रीडित)
लोकः कर्मततोऽस्तु सोऽस्तु च परिस्पन्दात्मकं कर्म तत्
तान्यस्मिन्करणानि सन्तु चिदचिद्व्यापादनं चास्तु तत्।
रागादीनुपयोगभूमिमनयन् ज्ञानं भवन्केवलं
बन्धं नैव कुतोऽप्युपैत्ययमहो सम्यग्द्रगात्मा ध्रुवम्।। १६५।।

ghāt karato, rajathī bandhāto-lepāto nathī, kāraṇ ke tene rajabandhanun kāraṇ je tel ādinun mardan teno abhāv chhe; tevī rīte samyagdraṣhṭi, potāmān rāgādikane nahi karato thako, te ja svabhāvathī ja bahu karmayogya pudgalothī bharelā lokamān te ja kāy-vachan-mananun karma (arthāt kāy-vachan-mananī kriyā) karato, te ja anek prakāranān karaṇo vaḍe te ja sachitta-achitta vastuono ghāt karato, karmarūpī rajathī bandhāto nathī, kāraṇ ke tene bandhanun kāraṇ je rāgano yog (-rāgamān joḍāṇ) teno abhāv chhe.

bhāvārthaḥ– samyagdraṣhṭine pūrvokat sarva sambandho hovā chhatān paṇ rāganā sambandhano abhāv hovāthī karmabandh thato nathī. ānā samarthanamān pūrve kahevāī gayun chhe.

have ā arthanun kaḷasharūp kāvya kahe chheḥ-

shlokārthaḥ– [कर्मततः लोकः सः अस्तु] māṭe te (pūrvokta) bahu karmathī (karmayogya pudgalothī) bharelo lok chhe te bhale ho, [परिस्पन्दात्मकं कर्म तत् च अस्तु] te man- vachan-kāyānā chalanasvarūp karma (arthāt yog) chhe te paṇ bhale ho, [तानि करणानि अस्मिन् सन्तु] te (pūrvokta) karaṇo paṇ tene bhale ho [च] ane [तत् चिद्–अचिद्– व्यापादनं अस्तु] te chetan-achetanano ghāt paṇ bhale ho, parantu [अहो] aho! [अयम् सम्यग्द्रग्–आत्मा] ā samyagdraṣhṭi ātmā, [रागादीन् उपयोगभूमिम् अनयन्] rāgādikane upayogabhūmimān nahi lāvato thako, [केवलं ज्ञानं भवन्] kevaḷ (ek) gnānarūpe thato- pariṇamato thako, [कुतः अपि बन्धम् ध्रुवम् न एव उपैति] koī paṇ kāraṇathī bandhane chokkas nathī ja pāmato. (aho! dekho! ā samyagdarshanano adbhut mahimā chhe.)

bhāvārthaḥ– ahīn samyagdraṣhṭinun adbhut māhātmya kahyun chhe ane lok, yog, karaṇ, chaitanya-achaitanyano ghāt-e bandhanā kāraṇ nathī em kahyun chhe. āthī em na samajavun ke parajīvanī hinsāthī bandh kahyo nathī māṭe svachchhandī thaī hinsā karavī. ahīn to em āshay chhe ke abuddhipūrvak kadāchit parajīvano ghāt paṇ thaī jāy


PDF/HTML Page 2506 of 4199
single page version

(पृथ्वी)
तथापि न निरर्गलं चरितुमिष्यते ज्ञानिनां
तदायतनमेव सा किल निरर्गला व्यापृतिः।
अकामकृतकर्म तन्मतमकारणं ज्ञानिनां
द्वयं न हि विरुध्यते किमु करोति जानाति च।।
१६६।।

to tenāthī bandh thato nathī. parantu jyān buddhipūrvak jīv māravānā bhāv thashe tyān to potānā upayogamān rāgādikano sadbhāv āvashe ane tethī tyān hinsāthī bandh thashe ja. jyān jīvane jivāḍavāno abhiprāy hoy tyān paṇ arthāt te abhiprāyane paṇ nishchayanayamān mithyātva kahyun chhe to māravāno abhiprāy mithyātva kem na hoy? hoy ja. māṭe kathanane nayavibhāgathī yathārtha samajī shraddhān karavun. sarvathā ekānt mānavun te to mithyātva chhe. 16p.

have uparanā bhāvārthamān kahelo āshay pragaṭ karavāne, kāvya kahe chheḥ-

shlokārthaḥ– [तथापि] tathāpi (arthāt lok ādi kāraṇothī bandh kahyo nathī ane rāgādikathī ja bandh kahyo chhe topaṇ) [ज्ञानिनां निरर्गलं चरितुम् न इष्यते] gnānīone nirargal (-maryādārahit, svachhandapaṇe) pravartavun yogya nathī kahyun, [सा निरर्गला व्यापृतिः किल तद्–आयतनम् एव] kāraṇ ke te nirargal pravartan kharekhar bandhanun ja ṭhekāṇun chhe. [ज्ञानिनां अकाम–कृत–कर्म तत् अकारणम् मतम्] gnānīone vāñchhā vinā karma (kārya) hoy chhe te bandhanun kāraṇ kahyun nathī, kem ke [जानाति च करोति] jāṇe paṇ chhe ane (karmane) kare paṇ chhe- [द्वयं किमु न हि विरुध्यते] e banne kriyā shun virodharūp nathī? (karavun ane jāṇavun nishchayathī virodharūp ja chhe.)

bhāvārthaḥ– pahelā kāvyamān lok ādine bandhanān kāraṇ na kahyān tyān em na samajavun ke bāhyavyavahārapravr̥uttine bandhanā kāraṇomān sarvathā ja niṣhedhī chhe; bāhyavyavahārapravr̥utti rāgādi pariṇāmane-bandhanā kāraṇane-nimittabhūt chhe, te nimittapaṇāno ahīn niṣhedh na samajavo. gnānīone abuddhipūrvak-vāñchhā vinā-pravr̥utti thāy chhe tethī bandh kahyo nathī, temane kāī svachhande pravartavānun kahyun nathī; kāraṇ ke maryādā rahit (aṅkush vinā) pravartavun te to bandhanun ja ṭhekāṇun chhe. jāṇavāmān ane karavāmān to paraspar virodh chhe; gnātā raheshe to bandh nahi thāy, kartā thashe to avashya bandh thashe. 166.

“je jāṇe chhe te karato nathī ane je kare chhe te jāṇato nathī; karavun te to


PDF/HTML Page 2507 of 4199
single page version

(वसन्ततिलका)
जानाति यः स न करोति करोति यस्तु
जानात्ययं न खलु तत्किल कर्मरागः।
रागं त्वबोधमयमध्यवसायमाहु–
र्मिथ्याद्रशः स नियतं स च बन्धहेतुः।। १६७।।

karmano rāg chhe, rāg chhe te agnān chhe ane agnān chhe te bandhanun kāraṇ chhe”. āvā arthanun kāvya have kahe chheḥ-

shlokārthaḥ– [यः जानाति सः न करोति] je jāṇe chhe te karato nathī [तु] ane [यः करोति अयं खलु जानाति न] je kare chhe te jāṇato nathī. [तत् किल कर्मरागः] je karavun te to kharekhar karmarāg chhe [तु] ane [रागं अबोधमयम् अध्यवसायम् आहुः] rāgane (munioe) agnānamay adhyavasāy kahyo chhe; [सः नियतं मिथ्याद्रशः] te (agnānamay adhyavasāy) niyamathī mithyādraṣhṭine hoy chhe [च] ane [स बन्धहेतुः] te bandhanun kāraṇ chhe. 167.

*
samayasār gāthā 242 thī 246ḥ mathāḷun

‘samyagdraṣhṭi upayogamān rāgādik karato nathī, upayogano ane rāgādikano bhed jāṇī rāgādikano svāmī thato nathī.’

shun kahe chhe? ahāhā...! trikāḷī shuddha ek gnāyakabhāv paripūrṇa chaitanyamūrti prabhu ātmānān jene gnān-pratīti ane anubhav thayān te samyagdraṣhṭi chhe. evā samyagdraṣhṭine shuddha chaitanyanī draṣhṭi nirantar hovāthī te potānā nirmaḷ gnānasvabhāvamān rāgane ekapaṇe karato nathī. aho! samyagdarshanano koī achintya mahimā chhe ke draṣhṭivant puruṣh potānā upayogamān rāgano sambandh-joḍāṇ ja karato nathī. eṭale shun? ke te upayogane rāgathī adhik jāṇī rāgano svāmī thato nathī. ahāhā...! shuddha upayoganī dashāmān jene atīndriy ānandasvabhāvanun bhān thayun te have rāgādik je duḥkhamay chhe teno svāmī kem thāy? (na ja thāy).

‘tethī tene pūrvokta cheṣhṭāthī bandh thato nathī-e have kahe chheḥ-’

* gāthā 242 thī 246ḥ gāthārtha uparanun pravachan *

pāṭhamān (gāthāmān) ‘करेदि’ shabda paḍayo chhe. eṭale koī em kahe ke paranī kriyā ātmā kare chhe to em nathī. e to loko em (sanyogathī) jue chhe ne ke-ā kare chhe eṭale ‘करेदि’ shabda vāparyo chhe bākī paranun koī kare chhe em chhe


PDF/HTML Page 2508 of 4199
single page version

nahi. bhāre vāt bhāī! kharekhar to e rīte je te samaye thāy chhe ene lokonī (- vyavahāranī) bhāṣhāmān ‘करेदि’ -kare chhe em kahevāy chhe.

vaḷī gnānī rāgamān vartato nathī. tyāre koī kahe–‘वट्टंतो’ em pāṭhamān chhe ne? bhāī! e to bahārathī jonār duniyā em jāṇe ke ā yogādimān varte chhe eṭale ‘वट्टंतो’ shabda vāparyo chhe. ā to lokavyavahāranī bhāṣhā chhe bāpu! bākī jene potānā aparimit chaitanyasvabhāvamān sukh bhāsyun chhe te, jyān sukh nathī tyān (-rāgamān) kem rahe? ahāhā...! jeṇe pūrṇa ek gnāyakasvabhāvī sukhadhām nityānand prabhu ātmāno āshray līdho te have rāganā āshrayamān kem rahe? aho! dharmātmā puruṣh potānā upayogamān rāg sāthe sambandh ja karato nathī. ahāhā...! samyagdarshanano āvo koī adbhūt mahimā chhe! samajāṇun kāī...?

* gāthā 242 thī 246ḥ ṭīkā uparanun pravachan *

‘jevī rīte te ja puruṣh...’ shun kahyun? puruṣh to enā e ja chhe; pahelān je telanā mardanayukta hato te ja puruṣhanī vāt chhe to kahe chhe-

‘jevī rīte te ja puruṣh, samasta snehane (arthāt sarva chīkāshane-tel ādine) dūr karavāmān āvatān, te ja svabhāvathī ja bahu rajathī bharelī bhūmimān (arthāt svabhāvathī ja bahu rajathī bharelī te ja bhūmimān) te ja shastra vyāyāmarūpī karma (kriyā) karato, te ja anek prakāranān karaṇo vaḍe te ja sachitta-achitta vastuono ghāt karato, rajathī bandhāto-lepāto nathī, kāraṇ ke tene rajabandhanun kāraṇ je tel ādinun mardan teno abhāv chhe.’

juo, ā draṣhṭānt chhe. emān ā karato ne te karato-em karato, karato āve chhe. to koī kahe-juo āmān lakhyun chhe; to kare chhe ke nahi?

em na hoy bhāī! ātmā paranun kare e to mithyātvabhāv chhe. ā to ahīn draṣhṭāntamān teno ek ansh laīne siddhānt samajāvavo chhe.

have draṣhṭāntane siddhāntamān utāre chheḥ ‘tevī rīte samyagdraṣhṭi, potāmān rāgādikane nahi karato thako, te ja svabhāvathī ja bahu karmayogya pudgalothī bharelā lokamān te ja kāy- vachan-mananun karma (arthāt kāy-vachan-mananī kriyā) karato, te ja anek prakāranān karaṇo vaḍe te ja sachitta-achitta vastuono ghāt karato, karmarūpī rajathī bandhāto nathī, kāraṇ ke tene bandhanun kāraṇ je rāgano yog (-rāgamān joḍāṇ) teno abhāv chhe.’

juo, ā samakitano mahimā! je svabhāvanī draṣhṭimān pūrṇānandano nāth prabhu ātmā bhāḷ‌yo te draṣhṭi nām darshan-samyagdarshan shun chīj chhe te batāve chhe.


PDF/HTML Page 2509 of 4199
single page version

ahāhā...! kahe chhe-samyagdraṣhṭi potāmān rāgādikane karato nathī. shun kīdhun? ke agnānī potānā gnānasvabhāvamān rāgādikane ekamek kare chhe, paṇ gnānī samyagdraṣhṭi potānā gnānasvabhāvamān rāgādikane ekamek karato nathī. bannemān āvo (-āvaḍo moṭo) pher chhe! samajāṇun kāī...? ahā! lokone samakitanā mahimānī khabar nathī. ā to bahāramān tyāg kare eṭale badhun thaī gayun em māne! e vrat ne niyam līdhān eṭale samakit to hoy ja em lokoe mānī līdhun chhe. paṇ bāpu! samyagdarshan koī alaukik chīj chhe bhāī! samakitī to evo chhe ke je vrat, niyam ādine potānāmān (upayogamān) karato nathī, bheḷavato nathī. lyo, āvī vāt chhe!

juo, ahīn shun kahe chhe? ke samyagdraṣhṭine bahāranā sanyogo, pahelān mithyādraṣhṭi hato tyāre je hatā tevā ja hovā chhatān te bandhāto nathī. svabhāvathī ja bahu karmayogya pudgalothī bharelā lokamān samyagdraṣhṭi chhe, kāy-vachan-mananī kriyā paṇ te ja pramāṇe karato hoy chhe, te ja anek prakāranā karaṇo nām indriyo vaḍe sachitta-achitta vastuono ghāt karato hoy chhe topaṇ te karmarajathī bandhāto nathī. gajab vāt! kem bandhāto nathī? kāraṇ ke bandhanun kāraṇ je mithyātva vā gnānamān rāganun ek karavun-teno tene abhāv chhe. bhāī! mithyātva e ja sansār, e ja āsrav ane e ja bandhanun mūḷ kāraṇ chhe. bījī vātane (-asthiratāne) gauṇ karīne samyagdraṣhṭine rāganā yogano je abhāv chhe tenī mukhyatāthī te nirbandh ja chhe, bandhāto nathī em kahyun chhe.

gauṇapaṇe bījo bandh nathī em nahi, paṇ enī ahīn mukhyatā karavī nathī. samyagdraṣhṭi puruṣh bandhanun mūḷ kāraṇ je rāgano yog (rāgamān joḍāṇ) te karato nathī e mukhya chhe. ahāhā...! gnānīne rāgano sambandh ja nathī kemake tene gnānamān-gnānasvabhāvamān joḍāṇ chhe eṭale rāgamān joḍāṇ nathī. juo, samakitī chakravartī hoy te 96 hajār rāṇīonā vr̥undamān hoy, laḍāīmān ūbhelo paṇ dekhāto hoy topaṇ tene bandh nathī. rāgādino tene sambandh nathī ne! je rāg chhe te asthiratāno chhe ane tenī ahīn gaṇatarī nathī. paṇ e (chakravartī) rāgādithī ekapaṇāno sambandh kare, rāganun svāmitva kare to te mithyādraṣhṭi thaīne bandh kare chhe. ahā! āvī jhīṇī vāt chhe prabhu!

samyagdraṣhṭi āṭaāṭalā sanyogomān hoy eṭale ‘kare chhe’-em kahevāy; loko paṇ sanyogathī jue chhe ne? eṭale ‘kare chhe’ -em kahevāy; bākī e to ekalo paḍī gayo chhe tyān (-rāgathī chhūṭo-bhinna paḍī gayo chhe tyān) parane-rāgādine kare kyāthī? na ja kare. nirjarā adhikāramān (gāthā 193 mān) āvī gayun ne? ke-

“chetan achetan dravyano upabhog īndriyo vaḍe
je je kare sudraṣhṭi te sau nirjarākāraṇ bane.”

PDF/HTML Page 2510 of 4199
single page version

ekakor em kahe ke ātmā parano upabhog karī shakato nathī ane vaḷī ahīn (uparanī gāthāmān) kahe chhe ke chetan-achetanano upabhog samyagdraṣhṭi kare chhe to ā kevī rīte chhe?

bhāī! e to bahārathī duniyā dekhe chhe e apekṣhāe vāt karī chhe. bākī samakitīne to rāganā yogano abhāv chhe. ahāhā...! dharmīne to potānā shuddha chaitanyasvabhāvamān sambandh thayo chhe ane rāgano sambandh chhūṭī gayo chhe; vyavahāraratnatrayanā rāgano paṇ sambandh chhūṭī gayo chhe. eṭale shun? eṭale ke vyavahāraratnatrayanun paṇ ene svāmitva nathī.

prashnaḥ– to pachhī eno konā khātāmān nākhavun? uttaraḥ– ene jaḍanā khātāmān nākhavun. chaitanyamūrti prabhu ātmānā upayogamān te samāī shake ja nahi, samajāṇun kāī...? bāpu! samyagdarshan mūḷ mahimāvant chīj chhe, e vinā vrat, tap ādino kāī mahimā nathī; e badho rāg to thothān chhe.

agnānī bhale muni hoy, pañchamahāvrat pāḷato hoy, aṭhṭhāvīs mūḷaguṇ pāḷato hoy paṇ ene rāganī sāthe sambandh-joḍāṇ chhe tethī te mithyādraṣhṭi chhe, vyabhichārī chhe. ākarī vāt prabhu! rāganī sāthe jene sambandh chhe te vyabhichārī chhe ane jene rāg sāthe sambandh nathī te avyabhichārī-nirdoṣh pavitra chhe. (kharekhar to rāgane ane ātmāne vyavahāre gney-gnāyakasambandh chhe, paṇ rāganī sāthe bījo āḍo sambandh (-ekapaṇāno sambandh) karavo te vyabhichār chhe.)

ahā! samyagdarshan shun chhe? enī prāpti kem thāy? ne e prāpta thatān jīvanī shun sthiti hoy?-have e vāt lokone sāmbhaḷavāy maḷe nahi e bichārā ke di’ andar jāy? e to bahāramān vrat, tap, bhakti, pūjā ityādinā rāgamān-duḥkhamān rokāī rahe, jyān (-sukhanidhi ātmadravyamān) sukh chhe tyān na āve, bhāī! ām ne ām anantakāḷ vītī gayo chhe bāpu!

ahīn kahe chhe-dharmīne vyavahāraratnatrayano vikalpa hoy chhe paṇ emān te rokāṇo nathī, arthāt enī sāthe te sambandh-joḍāṇ karato nathī. dharmīe to jemān anantagnān, anantasukh, anant ānand ādi anant anantaguṇ samr̥uddhi bharelī chhe evā nij ātmā sāthe sambandh karyo chhe te have rāgathī sambandh kem kare? kadīy nā kare-em kahe chhe.

bhāī! samyagdarshan eṭale shun? ke jeṇe sansārarūpī vr̥ukṣhanī jaḍ toḍī nākhī chhe enun nām samyagdarshan chhe. samyagdarshan thayā pachhī asthiratānā rāg-dveṣharūpī ḍāḷān-pāndaḍān rahyān enī shun visāt? e to alpakāḷamān sūkāī ja javānān. matalab


PDF/HTML Page 2511 of 4199
single page version

ke be-pāñch bhavamān e asthiratānā rāg-dveṣh sampūrṇa ṭaḷī jaine vītarāg thai eno mokṣha thashe. māṭe asthiratānā rāgādinā kāraṇe thatā alpabandhane ahīn bandhamān gaṇyo ja nathī.

pahelān(kaḷash 164mān) ‘upayogabhū’ shabda kīdho ne? eṭale ke jemān jāṇavā- deekhavāno svabhāv chhe, gnānadarshanano svabhāv chhe evī upayoganī bhūmikāmān dharmī jīv dayā, dān, vrat ādinā rāgane bheḷavato nathī. ahā! shuddha upayogasvarūpanun svāmitva chhoḍī te vratādimān svāmitva karato nathī. shun kahyun? ā strī-putra-parivār, tan-man- vachan ityādi to kayāny bājue rahyān, ahīn to kahe chhe-samakitī puruṣh, tene je vyavahāraratnatray hoy chhe teno sambandh-svāmīpaṇun karato nathī are! āvo bhagavānano mārag to kayāny ek kor rahī gayo ane lokoe bījun mānyun! bhāī! paṇ ānā vinā siddhi nathī hon.

ā vastusvarūp chhe ane svarūpano jāṇanār samakitī svachchhande pariṇamato nathī. em ke māre rāg sāthe joḍāṇ nathī tethī mane bīlakul bandh ja thato nathī em mānīne shubhāshubh bhāvamān dharmī svachchhandapaṇe (kartābuddhie) niraṅkush pravartato nathī. svachchhande (kartā thaine) pravarte e to samyagdraṣhṭi ja nathī. samyagdraṣhṭine enī paryāyamān nabaḷāine laine asthiratānā rāgādi thāy chhe e bījī vāt chhe ane koī (-agnānī) kartā thaine svachchhande pravarte e bījī vāt chhe. ahā! dharmīne to dravyasvabhāvanī sāthe sambandh thayo hovāthī te rāgādino sambandh ja karato nathī. āvī vāt! have āvī vāt atyāre kayāny chālatī nathī ne lokone bichārāne ā nishchay chhe, ekānta chhe em bhaḍakāvīne mūḷ vātane ṭāḷī de chhe. paṇ bhāī! e hitano mārga nathī hon. ahīn kahe chhe-ātmā traṇ lokano nāth ānandakand prabhu chhe. tenī prabhutā bhāvyā pachhī rāgane duḥkh sāthe sambandh koṇ kare?

joke vyavahārano adhikār hoy emān evun āve ke gnānī vrat pāḷe, tap āchare, atichār ṭāḷe ityādi. paṇ paramārthe joie to te eno svāmī thato nathī. ahā! jeno e svāmī nathī tene e pāḷe ne āchare kayān rahyun? samayasār parishiṣhṭamān 47 shaktionā adhikāramān chhellī ‘svasvāmīsambandh shakti’ kahī chhe. ātmāmān ‘svasvāmīsambandh’ nāmano guṇ chhe. eṭale shun? ke potāno bhāv potānun sva ane pote teno svāmī-evā sambandhamayī ‘svasvāmīsambandh shakti’ chhe. ahā! pote shuddha chaitanyaghan dravya, potānā anant guṇ ne enī nirmaḷ paryāyae potānun sva ane pote eno svāmī āvo potāmān ‘svasvāmīsambandh’ guṇ chhe. paṇ vyavahāraratnatrayano rāg e enun sva kayān chhe? tethī ātmā eno


PDF/HTML Page 2512 of 4199
single page version

svāmī nathī. ahāhā....! āvo svasvāmī sambandh jene nirmaḷ pariṇamyo chhe te samakitī puruṣh vyavahāraratnatrayanā rāgano svāmī nathī.

shāstramān bhinna sādhan-sādhyanun kathan āve chhe. tyān kahyun chhe ke vyavahāraratnatrayathī nishchayaratnatray thāy, arthāt vyavahāraratnatray sādhan ne nishchayaratnatray sādhya chhe. bhāī! e to tyān vyavahāraratnatrayathī bhinna sādhan-sādhya hoy chhe eṭalun ja batāvavun chhe. eṭale ke shuddha samyagdarshan nishchay chhe te to svanā āshraye pragaṭ thayelī draṣhṭi chhe, ane tyāre bahāramān sāchā dev-guru-shāstra prati shraddhāno rāg hoy chhe. have tyān nishchay samakit to svarūpanā āshraye ja pragaṭayun chhe, rāganā kāraṇe nahi. to paṇ tene sahachar jāṇī vyavahārathī ārop karīne sādhan kahevāmān āve chhe. dev-guru- shāstranī shraddhāno rāg chhe to chāritrano doṣh, chhatān temān shraddhā guṇanī paryāyano ārop karīne tene vyavahārathī samyagdarshan kahevāmān āve chhe.

paṇḍit shrī ṭoḍaramalajīe mokṣhamārgaprakāshakamān ghaṇī badhī spaṣhṭatā karī chhe. jyān nishchayaratnatray pragaṭe chhe tyān dev-shāstra-gurunī shraddhānā rāgane darshan, shāstrādinā shravaṇ-mananane gnān ane pañchamahāvratādinā rāgane chāritra-em rāgane shuddha darshan-gnān- chāritrano ārop āpīne vyavahāraratnatray kahyān chhe. paṇ tethī e rāg (- vyavahāraratnatray) shuddha ratnatray banī jatān nathī, matalab ke paramārthe temān sādhan- sādhyabhāv nathī. vaḷī tyān kahyun chhe ke nishchay-vyavahāranun sarvatra āvun ja svarūp jāṇavun. matalab ke jyān vyavahāranun kathan hoy tyān te upachāramātra āropit kathan chhe em yathārtha jāṇavun.

ahīn kahe chhe-samyagdraṣhṭine bandhanun kāraṇ je rāgano yog teno abhāv chhe. eṭale ke tene potānā sachchidānandasvarūpamān joḍāṇ thayun hovāthī tenā mahimā āgaḷ rāgano mahimā tene bhāsato nathī ane te rāgamān joḍāṇ-sambandh karato nathī. jem bījān paradravya chhe tem rāgane paṇ par tarīke jāṇe chhe. tethī tene bandh thato nathī.

* gāthā 242 thī 246ḥ bhāvārtha uparanun pravachan *

‘samyagdraṣhṭine pūrvokta sarva sambandho hovā chhatān paṇ rāganā sambandhano abhāv hovāthī karmabandh thato nathī. ānā samarthanamān pūrve kahevāy gayun chhe.’

samyagdraṣhṭine pūrvokta sarva sambandho eṭale karmayogya pudgalothī bharelo lok, man- vachan-kāyanī kriyā, pāñche indriyonī pravr̥utti ane sachitta-achittano ghāt-em sarva sambandho hovā chhatān rāgano sambandh-rāganun ekatva karavun-nathī māṭe tene karmabandh nathī.


PDF/HTML Page 2513 of 4199
single page version

samyagdraṣhṭine andaramān rāganī ekatābuddhi tūṭī gai chhe. shuddha chaitanyasvabhāv ne rāg banne bhinnapaṇe bhāsatā hovāthī ene rāgano sambandh nathī. tethī bahārathī dekhāy chhe evā bījā sarva sambandho hovā chhatān tene rāgano sambandh nahi hovāthī karmabandh thato nathī. pūrṇa muktasvarūp bhagavān ātmāno sambandh thatān tene rāgano sambandh tūṭī gayo chhe; ane rāganā sambandhanā abhāvamān tene karmabandh thato nathī. āvī vāt chhe.

* * *

have ā arthanun kaḷasharūp kāvya kahe chheḥ-

* kaḷash 16paḥ shlokārtha uparanun pravachan *

‘कर्मततः लोकः सः अस्तु’ māṭe te (pūrvokta) bahu karmathī (karmayogya pudgalothī) bharelo lok chhe te bhale ho, ‘परिस्पन्दात्मक कर्म तत् च अस्तु’ te man- vachan-kāyānā chalanasvarūp karma (arthāt yog) chhe te paṇ bhale ho, ‘तानि करणानि अस्मिन् सन्तु’ te (pūrvokta) karaṇo paṇ tene bhale ho, ‘च’ ane ‘तत् चिद–अचिद्– व्यापादनं अस्तु’ te chetan-achetanano ghāt paṇ bhale ho,...

ahāhā...! munirāj kahe chhe-chetan-achetananā ghāt ādi sarva sambandho bhale ho. bhāī! āthī em na samajavun ke samakitīne jīvano ghāt iṣhṭa chhe. ā to sarva bahāranā sambandho prati samakitīne upekṣhā chhe em vāt chhe. ahā! ame emān joḍātā nathī em munirāj kahe chhe. amane amārā svadravyanī apekṣhā thai chhe emān sarva paranī upekṣhā chhe em vāt chhe. jem svavastunī apekṣhā e bījī chīj avastu chhe tem bhagavān gnāyakanī draṣhṭimān rāg avastu chhe. rāg rāgamān bhale ho, paṇ shuddha chaitanyasvarūpamān e nathī, e mārāmān nathī em kahe chhe. bhāī! vītarāgano mārag khūb gambhīr chhe!

bahu karmathī bharelo lok chhe to bhale ho. matalab ke anant bījā ātmāne anantā paramāṇu bhale ho. teo potapotānī astimān chhe, teo mārāmān kayān chhe? mane enāthī kāni (sambandh) nathī. man-vachan-kāyānī kriyā chhe to bhale ho; te enāmān chhe; e paranun astipaṇun chhe te kāni thoḍun chālyun jāy chhe? paṇ te mārāmān-shuddha chaitanyamān nathī. enun astitva enāmān bhale ho, mane kāni nathī.

ahāhā...! kahe chhe-te pañchendriyono vepār bhale ho, ne te chetan-achetanano ghāt bhale ho. gajab vāt! koī ne em thāy ke pañchendriyono vijay karanārā ane chhakāyanī rakṣhā karanārā munirāj shun āvun kare? chetanamān to pañchendriyano ghāt


PDF/HTML Page 2514 of 4199
single page version

paṇ āvī gayo. samakitī laḍāimān ūbho hoy tyāre hāthī, ghoḍā ādi pañchendriyano paṇ ghāt thāy chhe ām chhatān paṇ pāp nahi?

bhāī! ahīn kai apekṣhāthī kahe chhe te jarā dhīro thaine sāmbhaḷ. tyān je ghāt vagere hoy chhe te to enā kāraṇe enāmān hoy chhe; emān mane shun chhe? hun kayān enā joḍāṇamān-sambandhamān ūbho chhun? hun emān houn to ne ? (to bandh thāy ne?) mane enāthī kāni nathī em kahe chhe. ānandaghanajī ek padyamān kahe chhe-

“āgam piyālā pīo matavālā, chīnī adhyātamavāsā
ānandaghan chetan vhai khelai, deekhai lok tamāsā”

ahāhā...! loko to bahārathī dekhe chhe, paṇ samayasār-sarva siddhāntano sār-evā bhagavān ātmāno jene sambandh thayo chhe ene rāgano sambandh tūṭī gayo chhe; ene bahāranā sarva sambandho prati upekṣhā ja chhe em ahīn vāt chhe. samajāṇun kāī...?

have kahe chhe-ā badhā sambandho bhale ho, parantu ‘अहो’ aho! ‘अयम् सम्यग्द्रग्आत्मा’ ā samyagdraṣhṭi ātmā, ‘रागादीन् उपयोगभू मम् अनयन’ rāgādine upayogamān nahi lāvato thako, ‘केवलं ज्ञानं भवन्’ kevaḷ (ek) gnānarūpe thato- pariṇamato thako, ‘कुतः अपि बन्धम् ध्रुवम् न एव उपैति’ koī paṇ kāraṇathī bandhane chokkas nathī ja pāmato.

shun kahyun? ke samyagdraṣhṭi puruṣh rāgādine eṭale ke puṇya-pāpanā bhāvane upayogabhūmimān lāvato nathī. upayogabhūmi eṭale shun? ke jāṇavā-dekhavānā svabhāvamay je chaitanyano upayog tenī bhūmi nām ādhār je ātmā temān dharmātmā rāgano sambandh karato nathī. gajab vāt chhe bhāī! dharmī puruṣhanī antaradashā adbhut alaukik chhe. aho! shuddha ratnatrayano dharanār dharmātmā vyavahāraratnatrayanā rāgane ātmāmān lāvato nathī. āvī vāt chhe!

tyāre koī bījā kahe chhe ke vyavahār karatān karatān nishchay thāy.

are prabhu tun shun kahe chhe ā! jainadarshanathī e bahu viparīt vāt chhe bhāī! ā tārā tiraskār māṭenī vāt nathī paṇ tārā satnā hitanī vāt chhe. bhagavān! tun pūrṇānandano nāth chaitanyamūrti prabhu andar paramātmasvarūp bhagavān chho ne? ahā! tārā chaitanya bhagavānanī andaramān rāgathī lābh thāy em rāgane lāvavo e moṭun nukashān chhe. prabhu! bhāī! ten rāganā ras vaḍe sachchidānand bhagavānane bahu rāṅko karī nākhyo! mahā mahimāvant chaitanyamahāprabhu evo tun, ane tene shun rāg jevā viparīt, pāmar ne duḥkharūp bhāvathī lābh thāy? na thāy hon. tethī to kahe chhe ke


PDF/HTML Page 2515 of 4199
single page version

gnānī, nishchay-vyavahār banne sāthe hovā chhatān, koī paṇ rāgane chaitanyanī bhūmimān- ātmāmān lāvato nathī.

dravyasaṅgrahamān (gāthā 47 mān) āve chhe ke-

‘दुविहं पि मोक्खहेउं झाणे पाउणदि जं मुणी णियमा’

ahā! dharmātmā svarūpanā āshrayamān gayo tyāre tene dhyānamān nishchay (ratnatray) pragaṭ thāy chhe. ane te kāḷe je rāg bākī chhe tene vyavahār (ratnatray) kahe chhe. ā pramāṇe munine nishchay-vyavahār-banne ratnatrayarūp mokṣhamārga dhyānamān prāpta thāy chhe. ahīn kahe chhe-gnānī e vyavahārane nishchayamān lāvato nathī. enāmān (-nishchayamān) e (- vyavahār) chhe ja nahi pachhī vyavahārathī nishchay thāy e prashna ja kayān chhe? ene ne vyavahārane sambandh ja nathī ane jo vyavahārano sambandh kare to mithyādraṣhṭi thai jāy. samajāṇun kāī...?

aho! traṇ lokanā nāthanī amr̥ut jharatī vāṇīmān em āvyun ke-bhagavān! tun nirmaḷānandano nāth prabhu amr̥utano sāgar chho. ahā! āvo amr̥utano sāgar jene paryāyamān uchhaḷ‌yo-pragaṭ thayo te have temān rāganā jherane kem bheḷave? andaramān prabhutvashakti jene pragaṭ thai chhe te akhaṇḍit pratāp vaḍe svatantra shobhāyamān potānā prabhumān pāmar rāgane kem bheḷave? aho! digambar santoe amr̥ut reḍayān chhe.

ahā! kahe chhe-sachetano ghāt ho to ho; have sachittamān ekalā ekendriy chhe kāī? emān to ekendriyathī pañchendriy badhāy āvī gayā. badhā ho to ho; emān tane shun chhe? have āno artha na bese eṭale loko ṭīkā kare chhe ke-lyo, samakitīne pañchendriyanī hinsā hoy chhe; āvo kani samyagdraṣhṭi hoy? are bhāī! ā to samyagdraṣhṭine upayogamān rāganā sambandhano abhāv chhee tethī kadāchit tenā nimitte bahāramān sachittano ghāt thāy topaṇ te vaḍe tene hinsā nathī, bandh nathī em kahe chhe. bhāī! ā to ajar-amar pyālā chhe prabhu! e jīravāy to sansār chhūṭī jāy evī vāt chhe. ene pachāvatān āvaḍavun joie.

‘rāgādikane upayogamān nahi lāvato thako’-em ‘rāgādik’ shabda līdho chhe ne? emān shubhāshubh badhāy vibhāv āvī gayā. te hinsā jūṭh, chorī, viṣhayavāsanā ādinā rāgane upayogamān lāvato nathī e to ṭhīk, paṇ te ahinsādinā tathā dayā, dān, bhakti, pūjā ityādinā rāganey upayogamān lāvato nathī. ahāhā...! potānī pavitra upayogabhūmimān te koī paṇ apavitratāne lāvato nathī. strī-putra-parivār tathā vepār- dhandho ādinā ashubh rāgane upayogabhūmimān lāvato nathī eṭalun ja nahi te dev-guru- shāstra pratyenī shraddhānā shubharāgane paṇ upayogabhūmimān lāvato nathī.


PDF/HTML Page 2516 of 4199
single page version

ahāhā...! potānā amr̥utasvarūp satmān te asat evā rāgādinā jherane te kem bheḷave? aho! āchāryadevee koī gajabanī adbhut ṭīkā karī chhe!

ahā! ṭīkākār āchārya chhelle kaḷashamān em kahe chhe ke- juo! ā ṭīkā shabdonī banī chhe, amārāthī nahi; ame to gnānamān chhīe. ṭīkā karavānā vikalpamāny nathī to pachhī bhāṣhāmān to kayānthī āvīe? ahā! santone ṭīkākār hovāno vyavahāre ārop āve tey goṭhatun nathī. tyān kaḷashaṭīkāmān shrī rājamalajīe khulāso karyo chhe ke- ‘granthanī ṭīkānā kartā amr̥utachandra nāmanā āchārya pragaṭ chhe. (nimittapaṇe) topaṇ mahān chhe, moṭā chhe, sansārathī virakta chhe, tethī granth karavānun abhimān karatā nathī.’ eno artha ja e thayo ke temane granthanun karavāpaṇun nathī em ja te yathārtha jāṇe chhe.

koīne thāy ke-adhyātmagranthanī āvī saras mahān ṭīkā prabhu! āpe karī ne āp-hun kartā nathī-em kaho chho e kevī vāt!

sāmbhaḷ bhāī! munirāj em kahe chhe-e bhāṣhāne to bhāṣhā kare; e bhāṣhāmān hun gayo nathī, e bhāṣhā mārāmān āvī nathī; to hun ene kem karun? are te bhāṣhānā kāḷe je vikalpa uṭhayo chhe te vikalpaney mārā upayogamān lāvato nathī; e vikalpa mārun kartavya nathī. lyo, āvī vāt chhe!

tyān (trījā) kaḷashamān āchāryadeve nā kahyun ke ṭīkā karatān mārī param shuddhi thajo? tyān emān paṇ ā ja nyāy chhe ke ṭīkānā kāḷamān mārun je antardraṣhṭinun jor chhe te vr̥uddhi pāmo, kemake ṭīkānā vikalpane hun mārā upayogasvabhāvamān bheḷavato nathī. lyo, āvun chhe tyān vikalpathī-rāgathī lābh thāy e vāt kayān rahī?

jo rāgādine upayogabhūmimān bheḷavato nathī to shemān chho prabhu? to kahe chhe- ‘ज्ञानीभवन् केवलं’–kevaḷ gnānarūpe pariṇamato thako gnānanī ekatāmān chhun. aho! digambar santoe jagatane nyāl karī dīdhun chhe. ekalun amr̥ut pīrasīene enī bhūkh bhāṅgī nākhī chhe. kahe chhe-hun to gnān sāthe ekamek pariṇamun chhun, bījānī sāthe mane kāni sambandh nathī. tethī koī paṇ kāraṇathī bandhane chokkas nathī ja pāmato. lyo, ‘nathī ja pāmato’-em ‘ja’ kahyun chhe.

kathañchit abandh ne kathañchit bandh-em kaho ne.

have sāmbhaḷane bāpu! em nathī. aho! dekho! ā samyagdarshanano adbhut mahimā chhe.


PDF/HTML Page 2517 of 4199
single page version

* kaḷash 16paḥ bhāvārtha uparanun pravachan *

‘ahīn samyagdraṣhṭinun adbhut māhātmya kahyun chhe ane lok, yog, karaṇ, chaitanya- achaitanyano ghāt-e bandhanā kāraṇ nathī em kahyun chhe.’

ahā! jene par nimitta, rāg ne ek samayanī paryāyanī ruchi chhūṭī gai chhe, karmanā udayathī maḷelī sāmagrī prati je nirabhilāṣh chhe, udāsīn chhe ane jene gnānānandasvabhāvī nij ātmānī ruchi thai chhe te samyagdraṣhṭi chhe. samakitīne gnānānandasvarūpanī ja nirantar ruchi hovāthī enā gnān upayogamān rāg ekapaṇun pāmato nathī ane tethī tene bandh thato nathī. potānā abaddhaspr̥uṣhṭa bhagavānanun bhān thatān samakitīne koī kāraṇathī bandh thato nathī. aho! āvun āshcharyakārī samyagdraṣhṭinun māhātmya chhe! samyagdarshananā mahimānī shī vāt!

samyagdraṣhṭine, karma thavāne lāyak rajakaṇothī bharelo lok hoy enāthī bandhan nathī. bhagavān ānandano nāth prabhu pote chhe tene te āloke chhe, potāno lok chhe tene te āloke chhe tethī tene bandhan nathī. vaḷī man-vachan-kāyanī kriyā je chhe e paṇ ene bandhananun kāraṇ nathī, kemake e sarva enā gnānamān paragney tarīke chhe; man-vachan-kāyanī kriyāmān ene ruchi nathī. aho! samyagdarshan eṭale shun enī lokone khabar nathī. ā bāhya tyāg kanik kare eṭale māne ke tyāgī thai gayo. paṇ bāpu! sarva sansārano (- rāgano) tyāg jyān sudhī draṣhṭimān na āve ane pūrṇānandanā nāth prabhu ātmānān draṣhṭi ne anubhav na thāy tyān sudhī te mithyādraṣhṭi ja chhe; bahārathī bhale tyāgī hoy paṇ kharekhar te tyāgī chhe ja nahi.

samyagdraṣhṭine yoganī kriyā hoy topaṇ te bandhanun kāraṇ nathī, kemake temān enī ruchi nathī, temānthī enī ruchi uḍī gai chhe. chetan-achetanano ghāt paṇ ene bandhanun kāraṇ nathī. bhāre gajab vāt chhe! pañchendriy jīvono ghāt thāy, hāthī-ghoḍā-manuṣhya mare topaṇ tyān ene ruchi nathī ne! antaramān te prati atyant udāsīn pariṇām chhe tethī e ghāt tene bandhanun kāraṇ nathī. vāstavamān e badhī kriyāo tene gnānamān paragney tarīke bhāse chhe, te eno karanāro thato nathī.

agnānī kāyā ne kaṣhāyane potānān māne chhe. te bhale chhakāyanī hinsāmān vartamān pravr̥utta na dekhāto hoy topaṇ bhagavān kahe chhe ke te chhakāyanī hinsā karanāro chhe. ahā! jeṇe potānā asharīrī bhagavānane sharīrī mānyo chhe ane akaṣhāyīne kaṣhāyayukta mānyo chhe, te bhale bahārathī muni thai gayo hoy, hajāro rāṇīo chhoḍī hoy ane jaṅgalamān raheto hoy topaṇ te hinsāno karanāro ja chhe kemake tene nirantar potānā chaitanyano ghāt-hinsā thayā ja kare chhe. ahā! jeṇe kaṣhāyanī mandatānā dayānā bhāv paṇ potānā mānyā teṇe akaṣhāyī chaitanyasvarūpane rāgayukta mānyun;


PDF/HTML Page 2518 of 4199
single page version

teṇe svarūpanī sthitino inkār karīne svarūpanī ja hinsā karī chhe. māṭe te bahāramān hinsā na karato hoy topaṇ te hinsāno karanāro hinsak ja chhe. ane jenī draṣhṭi shuddha gnānānandasvarūpī bhagavān ātmā upar paḍī chhe tene bhale bahāramān sarva sambandho hoy topaṇ te nirbandh chhe, koī kāraṇo tene bandhan karatān nathī.

have kahe chhe-‘āthī em na samajavun ke parajīvanī hinsāthī bandh kahyo nathī māṭe svachchhandī thai hinsā karavī. ahīn to em āshay chhe ke abuddhipūrvak kadāchit parajīvano ghāt paṇ thai jāy to tenāthī bandh thato nathī.’

juo ā svachchhandī thavāno niṣhedh karyo. pote ruchipūrvak-buddhipūrvak hinsā kare ne em kahe ke ame hinsā karī nathī to kahe chhe ke em na chāle. upayogamān rāgādikanun ekatva kare ane parajīvanā ghāt prati pravr̥utta thāy ane kahe ke amane tenāthī bandh nathī to kahe chhe-em nahi chāle; ene to bandh avashya thashe ja. ā to jene rāgarahit nirvikār nityānandasvarūp prabhu ātmā draṣhṭimān āvyo chhe tene, buddhipūrvak-ruchipūrvak paraghātanā pariṇām nathī tethī kadāchit avashapaṇe parajīvano ghāt thai jāy to te bandhanun kāraṇ nathī em vāt chhe. parantu rāganī ruchipūrvak je paraghātanī pravr̥utti chhe te to hinsā ja chhe, ane e bandhanun kāraṇ chhe. māṭe svachchhandī thai hinsā na karavī em kahe chhe.

pañchendriyano ghāt thāy topaṇ gnānīne hinsā kahī nathī-em mānīne, e kathanane chhaḷapaṇe grahīne koī agnānī paraghātamān rokāy to tene to avashya hinsā thashe kemake tene rāganī ruchi chhe ja. e ja visheṣh kahe chhe-

‘parantu jyān buddhipūrvak jīv māravānā bhāv thashe tyān to potānā upayogamān rāgādikano sadbhāv āvashe ane tethī tyān hinsāno bandh thashe ja.’

shun kīdhun? buddhipūrvak eṭale upayogamān rāganun ekatva karīne, hun āne mārun em ruchipūrvak jīv māravānā bhāv thashe tyān to rāgādikano sadbhāv thashe ane tethī tyān hinsā thashe ja. bandh thashe ja. ahā vītarāgamārga koī alaukik chhe bhāī! gnānīne to rāganī ekatvabuddhi nathī tethī rāgano sadbhāv nathī. kiñchit (asthiratāno) rāg chhe te paramān jāy chhe. tene badhī kriyāo paramān jāy chhe. e parane parapaṇe jāṇatā gnānīne rāgano sadbhāv nahi hovāthī bandh thato nathī. āvī vāt chhe bhāī! ā kāī vād- vivāde pār paḍe evun nathī.

kahe chhe-‘potānā upayogamān rāgādikano sadbhāv āvashe’-bhāṣhā joi? āne hun mārun ne āne jīvāḍun ne ānī sāthe bhog laun-em svachchhande pravarte ane māne ke men kayān hinsā karī chhe to kahe chhe-em nahi hāle bhāī! jene parapravr̥uttino-


PDF/HTML Page 2519 of 4199
single page version

māravā-jīvāḍavāno ke bhogano-bhāv thayo ene gnānamān rāganī-kaṣhāyanī hayātī thai gaī. ahāhā...! bhagavān ātmā akaṣhāyasvabhāvī prabhu trikāḷ pavitra shuddha chhe. enī ruchi chhoḍī parapravr̥uttinī ruchi kare ene to upayogamān rāgādinī hayātī thaī jashe ane tethī tyān hinsāthī bandh ja thashe em kahe chhe.

gnānīne rāganī ruchi chhūṭī gai chhe. tene je chāritramohasambandhī rāg hoy chhe te pr̥uthak ja rahe chhe; temān te ekatvapaṇe vartato nathī paṇ enāthī pr̥uthakpaṇe varte chhe. kharekhar to gnānīnā gnānamān rāg jaṇāy chhe te paragneyapaṇe ja jaṇāy chhe. jyāre agnānīnā gnānamān rāgādi jaṇāy chhe te ekamekapaṇe jaṇāy chhe, jāṇe rāgādi svarūpabhūt hoy tem te rāgādine ātmāmān sthāpe chhe. tethī rāganī ruchivāḷo agnānī parane haṇashe tyān tene hinsā thashe ja. bandh thashe ja. ahā! āvī vāt bīje kayāny chhe nahi.

have ahīn siddhānt kahe chhe-‘jyān jīvane jivāḍavāno abhiprāy hoy tyān paṇ arthāt te abhiprāyane paṇ nishchayanayamān mithyātva kahyun chhe to māravāno abhiprāy mithyātva kem na hoy? hoy ja.’

shun kahyun? hun paradravyanī paryāyane karun, parane jīvāḍun, samājanun bhalun karun, kuṭumbano nirvāh karun, lokone kārakhānān chalāvīne rojī-roṭī daun vagere badhā je abhiprāy chhe te mithyātva chhe em kahe chhe. keṭalāy loko pāse karoḍo-abajonī sampatti hoy ane kārakhānān vagere udyog-vepār chalāve ane nivr̥utti na le. vaḷī kahe ke-ame kāī paisā kamāvā udyog-vepār karatā nathī paṇ bichārā hajāro māṇaso poṣhāy chhe tethī karīe chhīe tene kahīe chhīe ke bhāī! tāro e abhiprāy mithyātva chhe. bījā loko nabhe chhe te shun potānā puṇyathī nabhe chhe ke tārā kāraṇe nabhe chhe?

āgaḷ āvashe ke parane hun sukhī karun, āhār, auṣhadh, vastra ādi sagavaḍatā bījāne daun-daī shakun ityādi abhiprāy mithyādraṣhṭino chhe ane te ja bandhanun kāraṇ chhe, koṇ de bāpu? ek rajakaṇ paṇ tārāthī bīje devāy evun tārun sāmarthya nathī. e to jagatanun tattva chhe ane te potānī kriyāvatī shaktinā kāraṇe potānī yogyatāthī āve chhe ne jāy chhe. have ene ṭhekāṇe em māne ke men āhār-auṣhadh ādi āpyān, paisā ādi āpyā to e to mithyātva chhe. e paisā ādi ke di’ enāmān (-ātmāmān) chhe? e to jaḍanā chhe bāpu! ne jaḍano svāmī jaḍ hoy. jaḍano svāmī pote (-ātmā) thāy e to mūḍh mithyādraṣhṭi chhe samajāṇun kāī...?

ahīn to rāgano svāmī thāy e mithyādraṣhṭi chhe to pachhī men ā dīdhun ne te dīdhun em abhiprāy rākhī parano ke jaḍano svāmī thāy enī to shī vāt?


PDF/HTML Page 2520 of 4199
single page version

e to mahāmūḍh pragaṭ mithyādraṣhṭi chhe. ahā! traṇ lokanā nāthanī vāṇīmān to ā āvyun chhe bhāī!

jo parane jivāḍavāno abhiprāy mithyātva chhe to parane jivāḍavun te dayā chhe ne dayā chhe te dharma chhe em shāstramān āve chhe ne?

samādhānaḥ– dayā chhe te dharma chhe e to satya chhe; paṇ konī dayā? svadayā arthāt antaraṅgamān rāgarahit vītarāg nirvikār pariṇāmanī utpatti te dharma chhe. puruṣhārthasiddhayupāyamān (shlok 44 mān) e ja kahyun chhe ke-nishchayathī rāgādinī utpatti na thavī te ahinsā nām svadayā chhe. dhavalamān paṇ āve chhe ke dayā e jīvano svabhāv chhe; paṇ e kai dayā? e svadayānī vāt chhe, paradayānī nahi. nishchay svadayārūp dharma jene pragaṭayo chhe te dharmātmāne bahāramān par jīvonī rakṣhānā bhāv āve chhe, tene nishchayanā sahachar jāṇī vyavahārathī dharma kahevāmān āve chhe; parantu te paradayānā bhāv vāstavamān to puṇyabhāv chhe, puṇyabandhanun kāraṇ chhe, dharma nathī. tathāpi tene dharma jāṇī koī parane jivāḍavāno abhiprāy rākhe chhe to te mithyādraṣhṭi ja chhe. samajāṇun kāī...!

bhagavān ātmā pūrṇānandano nāth vignānaghanasvarūp prabhu sadā vītarāgasvarūp ja chhe. tene jevo ne jevaḍo chhe tevo ne tevaḍo ṭakato mānavo-svīkāravo tenun nām ahinsā chhe. parantu enāthī viparīt tene alpagna, adhuro ne rāgavāḷo mānavo te mithyātva chhe, svarūpanī hinsā chhe. shun kahyun? pote jīvatattva pūraṇ gnātā-draṣhṭā chhe. tene tevo na svīkāratān hun parane māravāvāḷo ne jivāḍavāvāḷo em mānavun te svarūpane nakāravārūp nishchay hinsā chhe; ane te kāḷe paraghāt thavo te vyavahāre hinsā chhe.

arere! anantakāḷathī 84nā avatāramān rakhaḍato e jīv mithyātvane laine rakhaḍe chhe hon. ahā! mithyātvane laine prabhu! ten eṭalān anant-anant janma-maraṇ karyān ke tārā maraṇ pachhī je anantī mātāoe ānsu sāryān enāthī samudronā samudro bharāī jāy. bhagavān! tun e badhun bhūlī gayo chhe kemake tane anādi-anant tattvano vichār nathī. paṇ e badhā anant bhav mithyātvane laine chhe bhāī! mithyātva e ja sansār, mithyātva e ja pāp, mithyātva e ja āsrav ne mithyātva e ja bhāvabandh chhe. mithyātva gayā pachhī je chāritramohasambandhī rāg chhe tene ahīn gaṇatarīmān nathī levo kemake e to nirjarī javā khāte chhe ane paragneyapaṇe chhe. jene rāgamān ekatvabuddhi chhe tene ja rāgano sadbhāv chhe em kīdhun chhe. māṭe mithyā abhiprāyane chhoḍī bhagavān pūrṇānandano nāth prabhu pote gnātā-draṣhṭā chhe tenī ruchi karavī.