Pravachan Ratnakar-Gujarati (simplified iso15919 transliteration). Gatha: 247-250.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 127 of 210

 

PDF/HTML Page 2521 of 4199
single page version

have kahe chhe-‘māṭe kathanane nayavibhāgathī yathārtha samajī shraddhān karavun. sarvathā ekānt mānavun te to mithyātva chhe’

parane māravāno abhiprāy hoy chhatān, shāstramān paraghātathī gnānīne bandh nathī em kahyun chhe māṭe hun parane mārun to mane bandh nathī em na mānī levun. em mānavun e mithyātva chhe, bandhapaddhati chhe. gnānīne to parajīvane māravāno ke jivāḍavāno abhiprāy ja nathī; ene to hun chaitanyaghan prabhu pūraṇ gnātā-draṣhṭā chhun em abhiprāy chhe. te kadīy gnānamān paranun-rāganun ekatva karato nathī.

ahāhā...! eṇe shānān abhimān karavān prabhu? ā sundar rūpāḷun sharīr mārun ne ā chhokarān mārān ne sampatti mārī em abhimān kare chhe paṇ bāpu! e ke di’ tārān chhe? bāp kono ne chhokaro kono? ne konī ā chīj badhī? ā sharīr, bāyaḍī, chhokarān, dhanasampatti vagere pragaṭ paravastu chhe. vaḷī e badhān chhoḍī jaṅgalamān jāy to māne ke māre badhān hatān te men chhoḍī dīdhān. bhāī! āvo paramān ekapaṇāno bhāv-abhiprāy mithyātva chhe; tathā rāganā ekatvano bhāv paṇ mithyātva chhe.

ahā! jene shuddha chaitanyanun avalamban thayun chhe ne rāganun avalamban maṭī gayun chhe te jyān ho tyān ātmāmān chhe. kadāch te chakravartīnā rājavaibhavamān beṭhelo bahārathī dekhāto hoy topaṇ te ātmāmān chhe, bahāramān chhe ja nahi. āvī vāt chhe.

jyāre māravāno abhiprāy kare, rāganī ruchimān rahe ne māne ke mane paraghātathī bandh nathī kemake hun parane mārī shakato nathī to te enī sarvathā ekānt mānyatā chhe. ane te mithyātva ja chhe. vāstavamān te nayavibhāgane samajato nathī. eṇe to potānā gnātā- draṣhṭā svabhāvane haṇyo chhe māṭe ene bandh thashe ja. samajāṇun kāī...?

* * *

have uparanā bhāvārthamān kahelo āshay pragaṭ karavāne kāvya kahe chheḥ-

* kaḷash 166ḥ shlokārtha uparanun pravachan *

‘तथापि’ tathāpi (arthāt lok ādi kāraṇothī bandh kahyo nathī ane rāgādikathī ja bandh kahyo chhe topaṇ) ‘ज्ञानिनां निरर्गलं चरितुम् न ईष्यते’ gnānīone nirargal (- maryādārahit, svachchhandapaṇe) pravartavun yogya nathī kahyun.

ahāhā...! shun kahe chhe? ke ā lok, man-vachan-kāyāno yog, par jīvano ghāt vagere kāraṇothī bandh kahyo nathī paṇ rāgādikathī ja bandh kahyo chhe. rāgādikathī eṭale rāg chhe te hun chhun evī ekatvabuddhithī bandh kahyo chhe. rāganun astitva rāgamān


PDF/HTML Page 2522 of 4199
single page version

chhe, shuddha chaitanyamān nathī. paṇ em na mānatān rāganun astitva potānun mānyun evā mithyātvasahit rāgādikathī ja bandh chhe.

tyāre koī vaḷī kahe chhe-bas karavun dharavun (vrat, tap ādi karavān-dharavān) kāī nahi eṭale majhā.

tene kahīe chhīe-shun karavun chhe bhāī? shun rāgane karavo chhe? ahā! rāgane koṇ kare? rāgane karavo e to mithyātva chhe. are prabhu! rāg vināno andar chaitanyaghanasvarūp bhagavān ātmā chhe temān javun e shun karavun nathī? e ja kartavya chhe bhāī! paṇ are! ene bichārāne enī sūjh paḍatī nathī ane bahāranun (rāganun kartāpaṇun) chhoḍātun nathī. shun thāy? prabhu! tun avaḷe (mārge) chho bhāī!

ā to gaṇadharo munivaro ne ekāvatārī īndronī samakṣha dharmasabhāmān devādhidev arahant parameshvar bhagavān jineshvaradevanī je vāṇī kharī te ā chhe bhāī! shun kahyun? ke bhagavānanī vāṇīmān ā āvyun chhe ke je koī prāṇī bhagavān ātmāmān svabhāv- vibhāvane ekapaṇe kare chhe te mithyādraṣhṭi chhe. hun parane mārun em abhiprāyathī sva-parane ek kare chhe te mithyādraṣhṭi chhe.

ahā! chidānandaghan akr̥utrim prabhu ātmāmān kr̥utrim rāgane bheḷavavo te mithyātva chhe, sansār chhe. emān to vītarāgatā ne rāg bey mānyatāmān ek thayā; paṇ em kadīy banavā yogya nathī. pachhī vyavahār karatān karatān nishchay thāy em kayān rahyun?

ahā! jene gnān ne rāganī bhinnatā bhāsī chhe te samakitī kadīy rāgane potānī chīj māne nahi eṇe to rāgathī judo traṇalokano nāth gnānānandano dariyo potāno ātmā draṣhṭimān līdho chhe. tethī tene man-vachan-kāyano yog, indriyono vepār ke chetan-achetanano ghāt ityādi bandhanān kāraṇ thatān nathī.

agnānī jīv potānā trikāḷī svabhāvamān rāganun ekatva kare chhe. tethī koī paṇ prāṇīne te bahāramān haṇato nathī toy te chhakāyanā jīvano hinsak chhe. potāno, svarūpano ghāt kare chhe ne? tethī te hinsak chhe. (juo pravachanasār gāthā 236 ṭīkā). bhajanamān āve chhe ne ke-

‘dav lāgyo ḍuṅgarīe, benī kayān jaine kahīe?

ahā! ātmāne (agnānīne) rāganī ekatārūp mithyātvano dav lāgyo chhe. tyān shun thāy? tene svabhāvanī hinsā thāy ja chhe, tene bandh thāy ja chhe.

ahīn kahe chhe-lok, man-vachan-kāyano yog, indriyono vepār ne chetan- achetanano ghāt ityādi kāraṇothī bandh nathī kahyo, ek rāgādikathī ja bandh kahyo chhe


PDF/HTML Page 2523 of 4199
single page version

topaṇ gnānīone nirargal pramādasahit pravartavun yogya nathī kahyun. jīvono ghāt thayo to thayo-em pramādasahit viṣhay-kaṣhāyamān svachchhandapaṇe pravartavun yogya nathī kahyun. kem? to kahe chhe-

‘सा निरर्गला व्यापृतिः किल तद्–आयतनम् एव’ kāraṇ ke te nirargal pravartan kharekhar bandhanun ja ṭhekāṇun chhe. rāganī ruchipūrvak kām-bhog levo te bandhanun ja ṭhekāṇun chhe. ahā! buddhipūrvak viṣhay-kaṣhāyomān niraṅkush ācharaṇ e bandhanun ja sthān chhe. paraghāt vagerethī mane bandh nathī evī yukti batāvīne svachchhande ācharaṇ to mithyādraṣhṭine ja hoy chhe ane tene avashya bandh thāy chhe.

‘ज्ञानिनां अकाम–कृत–कर्म तत् अकारणम् मतम्’ gnānīone vāñchhā vinā karma (kārya) hoy chhe te bandhanun kāraṇ kahyun nathī.

shun kahyun? ke jene ichchhā nathī, rāganī ruchi nathī evā dharmī jīvane nirabhilāṣh karma hoy chhe te bandhanun kāraṇ nathī. juo noākhalīmān (noākhalī pūrvabaṅgāḷanun gām chhe) lokoe kāḷo ker vartāvyo hato. mā-dīkarāne ne bhāī-bahenane nāgā karī bhegā kare evo julma! e vakhate beyane thāy ke ararar! dharatī mārga āpe to andar samāī jaīe. emān prem chhe jarāy! jarāy nathī. tem gnānīne rāgamān āvavun jher jevun lāge chhe; rāgano bheṭo karavo ene jher samān bhāse chhe. te andaramān rāgano bheṭo (ekapaṇun) karato ja nathī. tethī tene rāganī ruchi vagar je yog ādi kriyā thāy chhe te bandhanun kāraṇ kahyun nathī. e ja draḍh kare chhe-

kemake ‘जानाति च करोति’–jāṇe paṇ chhe ane (karmane) kare paṇ chhe ‘द्वयं किमु न विरुध्यते’ e banne kriyā shun virodharūp nathī? (karavun ane jāṇavun nishchayathī virodharūp ja chhe.)

jāṇe paṇ chhe arthāt ānandane anubhave chhe ane vaḷī sāthe rāgādine kare chhe-em be kriyā ekamān ek sāthe kem hoy? ātmā ek sāthe be kriyā kem kare? na ja kare. je jāṇe chhe te jāṇe ja chhe, karato nathī. samajāṇun kāī...? bāpā! ā to vītarāgano mārag! antaranī chīj prabhu! emān khālī vidvatā na chāle.

bahāranī kriyā-e man-vachan-kāyanā yoganī kriyā, rāganī kriyā, haṇavānī kriyā vagere potānī chaitanyasattāmān kayān chhe? potānī sattāmān rāg ja nathī tyān bījī yog ke haṇavā ādinī kriyā temān kayānthī āvī? ahā! jain parameshvar sarvagnadeve kahelo āvo mārag mahā alaukik bhāī!

jenī ek samayanī paryāyamān ekī sāthe lokālok sahit anantā kevaḷīo jaṇāy te sarvagna shun chhe bhāī? bāpu! jagatamān āvā sarvagnanī sattā chhe ane evo


PDF/HTML Page 2524 of 4199
single page version

ja sarvagnasvabhāv darek jīvano chhe. ahāhā...! bhagavān ātmā sarvagna thāy evo ja eno svabhāv chhe, alpagna rahe ne viparītapaṇe rahe evo eno svabhāv ja nathī .

ahīn kahe chhe-karavun ane jāṇavun nishchayathī virodharūp ja chhe. āne mārun, āne sukhī karun, āne duḥkhī karun, āne jivāḍun vagere bhāv ane vaḷī hun gnātā-draṣhṭā chhun-em bey bhāv ek sāthe kem rahī shake? e to viruddha chhe. jāṇe te kare nahi ane kare te jāṇe nahi. lyo, āvī vāt chhe.

* kaḷash 166ḥ bhāvārtha uparanun pravachan *

‘pahelā kāvyamān lok ādine bandhanān kāraṇ na kahyān tyān em na samajavun ke bāhyavyavahārapravr̥uttine bandhanā kāraṇomān sarvathā ja niṣhadhī chhe; bāhyavyavahār pravr̥utti rāgādi pariṇāmane-bandhanā kāraṇane-nimittabhūt chhe; te nimittapaṇāno ahīn niṣhedh na samajavo.’

shun kahyun ? ke bāhyavyavahārapravr̥utti vakhate bandh thato ja nathī em sarvathā na mānavun; kemake bāhyapravr̥utti, rāgādi pariṇām je nishchay bandhanun kāraṇ chhe tene nimittabhūt chhe. eṭale agnānīne te vyavahārathī bandhanun kāraṇ chhe; kemake tene rāgādi hayāt chhe.

‘gnānīone abuddhipūrvak-vāñchhā vinā-pravr̥utti thāy chhe tethī bandh kahyo nathī, temane kāī svachchhande pravartavānun kahyun nathī; kāraṇ ke maryādārahit (aṅkush vinā) pravartavun te to bandhanun ja ṭhekāṇun chhe.’

juo, dharmī puruṣho avāñchhak hoy chhe. temane rāganī ruchi vinā je bāhya- vyavahārapravr̥utti thāy chhe te bandhanun kāraṇ thatī nathī. tethī kāī temane svachchhande pravartavānun kahyun nathī shun kahyun? game tem khāo, pīo ne kām-bhogamān pravarto-em niraṅkush pravartan karavānun kahyun nathī. dharmīne to je kriyā thāy chhe teno te jāṇanār rahe chhe ane tethī tene e kriyāthī bandh nathī. paṇ samakitīnā nāme koī game tem svachchhandapaṇe viṣhay-kaṣhāyamān pravarte tene to te pravartan-ācharaṇ bandhanun ja ṭhekāṇun chhe, kemake bandhanun kāraṇ je rāgādi tenā sadbhāv vinā niraṅkush pravartan hotun nathī.

‘jāṇavāmān ne karavāmān to paraspar virodh chhe; gnātā raheshe to bandh nahi thāy, kartā thashe to avashya bandh thashe.’

paranī kriyā thāy eno jāṇanār rahevun ane e kriyā hun karun chhun em teno kartā thavun e banne taddan viruddha chhe; tethī ek sāthe gnātāpaṇun ne kartāpaṇun sambhavī shakatun nathī. gnātā rahe te kartā nathī ane kartā thāy te gnātā nathī. tyān gnātā rahe


PDF/HTML Page 2525 of 4199
single page version

tene bandh nathī kemake tene bandhanun kāraṇ je rāgādino sadbhāv teno abhāv chhe; jyāre kartā thāy tene avashya bandh thashe kemake tene rāgādino sadbhāv chhe. ahā! rāgādine paranī kriyāno hun karanāro chhun em mānashe tene mithyātva thashe ane tethī tene bandh thashe ja. āvī vāt chhe.

“je jāṇe chhe te karato nathī ane je kare chhe te jāṇato nathī; karavun te to karmano rāg chhe, rāg chhe te agnān chhe ane agnān chhe te bandhanun kāraṇ chhe.” āvā arthanun kāvya have kahe chheḥ-

* kaḷash 167ḥ shlokārtha uparanun pravachan *

‘य जानाति सः न करोति’ je jāṇe chhe te karato nathī ‘तु’ ane ‘यः करोति अयं खलु जानाति न’ je kare chhe te jāṇato nathī.

shun kahyun? ke je koī ātmā potānā shuddha ek gnānānandasvarūp prabhu ātmāne jāṇe chhe, anubhave chhe te karato nathī. karato nathī eṭale ke potāmān rāgane karato nathī. lyo, rāgane karato nathī to pachhī paranī kriyā karavānī to vāt ja kayān rahī?

tyāre koī paṇḍito vaḷī kahe chhe ke-ātmā paranun kare; parano kartā na māne te digambar nahi.

are bhāī! ā shun thayun chhe tane? ā to mahā viparītatā chhe, narī mūḍhatā chhe. ahīn to mahān digambarāchārya em kahe chhe ke-jeṇe ekalā gnān ane ānandano samudra vignānaghan prabhu ātmāne paryāyamān bhāḷ‌yo-anubhavyo te rāgane-vikalpane karato nathī. ahā! jene tattvadraṣhṭi samyak pragaṭ thai te draṣhṭinī paryāyano kartā chhe paṇ rāgano kartā nathī.

bhagavān ātmā ekalā jāṇag-jāṇag svabhāvanun daḷ prabhu nitya gnātā-draṣhṭā svabhāvī chhe. āvā potānā svarūpanun bhān thaine jene paryāyamān nirmaḷ ratnatrayarūp dharma pragaṭayo e dharmī jīvane, haju pūraṇ vītarāg thayo nathī tyān sudhī vyavahāraratnatrayano shubh vikalpa hoy chhe, paṇ te e shubh vikalpane potānāmān karato nathī, tene mātra jāṇe chhe em kahe chhe. ahā! je jāṇe chhe te karato nathī. gajab vāt prabhu!

vaḷī ‘je kare chhe te jāṇato nathī.’ shun kahyun? ke hun dayā, dān, vrat, tap, bhakti ādino karanāro em je vyavahāradharmanā-vyavahāraratnatrayanā shubharāgane kare chhe te jāṇato nathī. jāṇato nathī eṭale shun? ke je rāgane potāmān kare chhe te agnānī jīv potāno ek gnātā-draṣhṭāsvabhāvī ātmā chhe tene jāṇato nathī. ahā! kare chhe te jāṇato nathī. rāgane kare chhe te rāgarahit shuddha ātmāne jāṇato nathī. ahā! ā to jainadarshananun param adbhut rahasya chhe.


PDF/HTML Page 2526 of 4199
single page version

have visheṣh kahe chhe-‘तत् किल कर्मरागः’ je karavun te to kharekhar karmarāg chhe, ‘तु’ ane ‘रागं अबोधमयम् अध्यवसायम् आहुः’ rāgane (munioe) agnānamay adhyavasāy kahyo chhe.

koī loko rāḍ pāḍe chhe ke-ā to kāī karavun nahi em kahe chhe. paṇ ātmā to karmane kare chhe ne karmane bhogave chhe.

bhagavān! tun shun kahe chhe ā? prabhu! tun shuddha chaitanyamay gnānānandasvabhāvano dariyo chhe tenī tane khabar nathī. ahā! jene potānā gnānānandasvabhāvanun antaramān antadraṣhṭi thaine bhān thayun chhe te shun kare? te gnān kare ke rāg kare? tene rāganun karavun to chhe nahi, paṇ te gnān kare e paṇ vyavahār chhe. dravya paryāyane kare evo dravya-paryāyano bhed pāḍavo te vyavahār chhe.

gnānīne rāg thāy kharo paṇ te rāgano jāṇanāramātra rahe chhe. ā antaranī (shuddha samakitanī) balihārī chhe prabhu! jyāre agnānīnī draṣhṭi rāg upar chhe. tene karavun, karavun- evo karmarāg chhe ne? te rāgane potānun kartavya māne chhe tethī rāgathī bhinna paḍato nathī ne andar gnātā-draṣhṭāsvabhāvathī bharelā potānā bhagavānane jāṇato nathī, oḷakhato nathī.

ahā! gaṇadharo ne indronī sabhāmān bhagavān sarvagnadeve je dharma kahyo te dharmanī ā vāt chhe. temān āje koī lokone-paṇḍitone moṭo pheraphār karī nākhavo chhe. paṇ bāpu! emān pheraphār na thāy. (tāre pharavun paḍashe). dharma to trikāḷ dharmarūp ja raheshe. ahā! dharma eṭale trikāḷ gnānānandasvabhāvī chidānandaghan prabhu ātmānā āshraye nirmaḷ vītarāgī dashā-nirmaḷ ratnatrayanī dashā-pragaṭ karavī e enun kartavya chhe; paṇ rāg karavo-dayā, dān, vrat, bhakti ādino rāg karavo e kāī kartavya nathī. e hoy chhe e judī vāt chhe paṇ e kāī kartavya nathī. (balake hey ja chhe).

tyāre vaḷī loko kahe chhe-te vyavahārane hey kahe chhe ne vaḷī te vyavahārane kare to chhe.

bhāī! ‘kare chhe’-kone kahevun? jene karmarāg chhe te kare chhe; bākī kṣhaṇik kr̥utrim rāg ne trikāḷī sahaj akr̥utrim chaitanyanā upayogamay prabhu ātmā-e bannenun jene bhedagnān varte chhe, svabhāv-vibhāvathī jene svane parapaṇe vaheñchaṇī thai gai chhe te rāgane-vyavahārane karato ja nathī. lyo, āvun jhīṇun bahu; paṇ ā ek ja satya ane lābhadāyak chhe.

jem sakarakand mīṭhāshano kand chhe, tem bhagavān ātmā sachchidānandasvarūp prabhu atīndriy gnān ne ānandano kand chhe, enāmān vikārane kare, dayā, dān ādi vikalpane utpanna kare evo koī guṇ nathī. ahā! āvo ātmā ke je bhagavān


PDF/HTML Page 2527 of 4199
single page version

sarvagnadeve jāṇyo, anubhavyo ne kahyo tenī jene antadraṣhṭi thai te dharmī jīv dharmapariṇatine-vītarāgapariṇatine kare paṇ rāgādipariṇatine na kare; te paradravyanī pariṇatine kare e to prashna ja nathī.

āmānthī koī em artha kāḍhe ke karma ātmāmān chhe ne karmane laine jīvane vikār thāy chhe to em nathī. bhāī! je vikār thāy chhe te potānī paryāyamān potānā ja aparādhathī thāy chhe. karma nimitta ho, paṇ vikār potāno ja aparādh chhe, dharmīnī draṣhṭi vikār upar nathī paṇ shuddha chaitanyasvabhāv upar chhe. tethī te vikārano kartā nathī em vāt chhe. vītarāgano mārag bahu jhīṇo bāpā! duniyā sāthe meḷ khāy nahi ne virodh ūbho thāy. paṇ shun thāy?

bhāī! tun ātmā chho ne! shuddha chaitanyaghan prabhu tun ānandanun dhām chho ne! bhāī! tun emān jā ne, emān ja sthiti karīne rahe ne. tethī tane nirākul ānand thashe ane karavāno bojo raheshe nahi.

karavun te to karmarāg chhe. karmarāg eṭale rāgādi kriyā karavānī ruchi. shun kahyun? ke rāgādi kriyānī ruchi-prem te karmarāg chhe. te karmarāgane bhagavān gaṇadharadevoe, munivaroe agnānamay adhyavasāy kahyo chhe. rāganī ruchi vā upayogamān rāganun ekatva karavun te agnānamay adhyavasāy chhe.

ahāhā...! bhagavān ātmā chidānandaghanaprabhu ek jāṇag-jāṇag-jāṇag svabhāvamay chhe; ane rāg chhe te agnānamay chhe kemake temān gnānano ansh nathī. māṭe karmarāgane agnānamay adhyavasāy kahyo chhe. rāganā kartāpaṇāno adhyavasāy agnānamay adhyavasāy chhe ane te ja mithyādarshanarūp mahāpāp ne mahā ahit chhe.

are! anantakāḷamān eṇe satya shun chhe e jāṇavānī darakār na karī ane bahāranā badhā bhapakāmān-chamakadamakamān muñjhāy gayo! e bhapakā to ekakor rahyā; ahīn kahe chhe- bhagavān! andaramān je rāg thāy teno tun kartā thāy e tārun mahā ahit chhe; mahā ahit chhe eṭale ke enā garbhamān anantā janma-maraṇanān duḥkh paḍelān chhe. samajāṇun kān...?

ahāhā...! pote ek gnān ne ānandasvarūp chhe. āṭh varṣhanī bālikā hoy paṇ potānā sahaj paramātmasvarūpanī draṣhṭi thaine samyagdarshan pāme tyāre, rāg to haju chhe ne tethī lagna kare toy, tene karmarāg nathī; e rāgamān ekatvabuddhi nathī. juo, traṇ gnānanā svāmī shrī shāntināth, shrī kunthunāth ane shrī aranāth traṇey tīrthaṅkar hatā, chakravartī hatā ane kāmadev puruṣh hatā. shun temanā sharīranun saundarya! aho! chha khaṇḍamān kayāny joevā na maḷe tevun temanun adbhut rūp hatun. emane chhannu


PDF/HTML Page 2528 of 4199
single page version

hajāro strīo ane chhannu karoḍanun pāyadaḷ ādi mahāvaibhav hato. ahā! paṇ e saghaḷī chījomān muñjhāyelā na hatā. enā prati je rāg thato hato tenā paṇ te kartā nahotā, mātra enā gnātā-draṣhṭā rahīne jāṇatā-dekhatā hatā. aho! jemane karmarāg nahoto evā te dharmātmā hatā.

atyāre to prarūpaṇā ja āvī chhe ke-paranī dayā pāḷo to dharma thashe.

are bhagavān! paranī dayā tun pāḷī shakato nathī, tathāpi paranī dayā pāḷavāno jo tane karmarāg chhe, paranī dayānā bhāvamān jo tane lābhabuddhi vā ekatva chhe to tun mithyādraṣhṭi chho. ahā! dharmī puruṣh to potāne je shuddha nirmaḷ pariṇati thāy ene jāṇe chhe ane sāthe je ashuddha rāgānsh hoy tene paṇ mātra jāṇe ja chhe; je rāgānsh thayo ene kare nahi, ene aḍey nahi, aḍayā vinā gnātāpaṇe mātra tene jāṇee ja chhe. āvī adbhut vāt chhe! aho! ā kaḷash mahā alaukik chhe.

vītarāg sarvagna parameshvar jene ek samayamān traṇakāḷ-traṇalok jaṇāyā chhe te bhagavān kevaḷīnī vāṇīmān ā āvyun chhe. ‘bhagavānanī vāṇī’-em kahevun e vyavahār chhe; nimittanī mukhyatāthī kahevāy ke ‘bhagavānanī vāṇī’; bākī vāṇī vāṇīnī chhe; vāṇī to jaḍ chhe; vāṇīno kartā jīv nathī. svaparane jāṇavāno svabhāv jīvano chhe, paṇ paranun-vāṇīnun kartāpaṇun jīvane nathī. chhatān koī vāṇīno kartā potāne māne to te mithyādraṣhṭi chhe. ahīn bījī visheṣh vāt chhe. shun? ke vāṇī ityādi paranī kriyā thavāmān je ichchhā-rāg uṭhe chhe te rāgamān ekatvabuddhi hovī te mithyātva chhe. shun kahyun? hun rāg karun evo karmarāg mithyā adhyavasāy chhe ane te avashya mithyādraṣhṭine ja hoy chhe. ahā! āvo mārag! atyāre to badhun lop thai gayun chhe. ahīn kahe chhe-bhagavān! ek vār sāmbhaḷ. tārā chaitanyanī prabhutānun jo tane bhān thāy to pāmar evā rāganun tane kartr̥utva na rahe, ane jo tane karmarāg chhe, rāganun kartr̥utva chhe to bhagavān ātmānun bhān nahi thāy, ānandanī prāpti nahi thāy. ā bhagavān sarvagnanun kahelun siddhāntatattva chhe.

ahāhā...! kahe chhe-rāgane agnānamay adhyavasāy kahyo chhe. juo, ‘agnānamay adhyavasāy’-em pāṭh chhe ke nahi? chhe ne. ahīn rāg eeeṭale rāganī ekatvabuddhi levī chhe. rāg te hun chhun, rāgathī mane lābh chhe-evo je adhyavasāy te rāganī ekatvabuddhi chhe. te niyamathī mithyādraṣhṭine hoy chhe. arthāt agnānamay adhyavasāy jene chhe te niyamathī mithyādraṣhṭi chhe, kemake enī evī mithyā mānyatā chhe ke-bījānī dayā pāḷī shakāy, bījāne mārī shakāy, paisā ādi dhūḷ kamāine meḷavī shakāy ne bījāne dai shakāy ityādi.


PDF/HTML Page 2529 of 4199
single page version

are! anādikāḷathī mithyātvane paḍakhe chaḍhelo te duḥkhī chhe. e moṭo tavaṅgar sheṭh thayo, moṭo rājā thayo, moṭo dev thayo paṇ emān badhey e mithyātvane laīne duḥkhī ja duḥkhī rahyo chhe. bhāī! ā badhā karoḍapati sheṭhiyā mithyātvane laīne duḥkhī ja chhe. paṇ hun gnānānandasvarūpī chaitanya mahāprabhu chhun em jyāre bhān thāy tyāre te nirākuḷ ānand anubhave chhe. kemake tyāre ene rāg je duḥkh chhe tenī sāthe ekatvabuddhi nathī. bhāī! ā to nyāyathī-lojīkathī samaje to samajāy evun chhe. ahā! pote hun gnānānandasvabhāvī chhun em jyān samyagdarshanamān bhān thayun tyān pachhī svabhāvathī viparīt vibhāvamān tene ekatva kem rahe? vibhāv mārun kartavya chhe evī draṣhṭi tene kem hoy? ahā! rāg thāy kharo, hoy kharo, topaṇ gnānī rāgamān nathī, gnānamān chhe, svabhāvanā bhānamān chhe.

āmāny lokonī moṭī takarār! shun? ke vyavahāraratnatrayathī nishchay pragaṭ thāy. are prabhu! tun shun kahe chhe bhāī? vyavahāraratnatrayano je vikalpa chhe e shuddha chaitanyasvabhāvathī-vītarāgasvabhāvathī viruddha bhāv chhe. to viruddha evā rāgano kartā thāy ene akartāpaṇun (-vītarāgatā) kaī rīte pragaṭ thāy? koī rīte na thāy. ahīn to rāganā kartr̥utvane mithyā adhyavasāy kahī te niyamathī mithyādraṣhṭione hoy chhe em kahyun chhe. samajāṇun kāī....?

ahā! gnānīne karmarāg nathī, agnānamay adhyavasāy nathī. tethī gnānī kadāchit laḍāīmān ūbho hoy topaṇ tene rāg (-rāganī ruchi) vidyamān nathī tethī tene bandh nathī; jyāre agnānī muni thayo hoy, chhakāyanī hinsā bahāramān karato-karāvato na hoy topaṇ andaramān vyavahāranā rāg sāthe ekatva hovāthī tene rāg (-rāganī ruchi) vidyamān chhe tethī tene avashya bandh thāy chhe. lyo, e ja kahyun chhe ke-

’ ane ‘सः बन्धहेतुः’ te bandhanun kāraṇ chhe. ahā? karmarāg ke je agnānamay adhyavasāy chhe te bandhanun kāraṇ chhe. have āvun sāmbhaḷavuny kaṭhaṇ paḍe tene te samajavun to kyāy dūr rahī gayun. shun thāy? bichāro agnānaandhakāramān aṭavāī jāy!

[pravachan nan. 311 thī 313*dināṅk pa-2-77 thī 7-2-77]

PDF/HTML Page 2530 of 4199
single page version

gāthā – 247

जो मण्णदि हिंसामि य हिंसिज्जामि य परेहिं सत्तेहिं। सो मूढो अण्णाणी णाणी एत्तो दु विवरीदो।। २४७।।

यो मन्यते हिनस्मि च हिंस्ये च परैः सत्त्वैः।
स मूढोऽज्ञानी ज्ञान्यतस्तु विपरीतः।।
२४७।।

have mithyādraṣhṭinā āshayane gāthāmān spaṣhṭa rīte kahe chheḥ-

je mānato–hun mārun ne par jīv māre mujane,
te mūḍh chhe, agnānī chhe, viparīt ethī gnānī chhe. 247.

gāthārthaḥ– [यः] je [मन्यते] em māne chhe ke [हिनस्मि च] ‘hun par jīvone mārun chhun (-haṇun chhun) [परैः सत्त्वैः हिंस्ये च] ane par jīvo mane māre chhe’, [सः] te [मूढः] mūḍh (-mohī) chhe, [अज्ञानी] agnānī chhe, [तु] ane [अतः विपरीतः] ānāthī viparīt (arthāt āvun nathī mānato) te [ज्ञानी] gnānī chhe.

ṭīkāḥ– ‘par jīvo ne hun haṇun chhun ane par jīvo mane haṇe chhe’-evo adhyavasāy dhruvapaṇe (-nishchitapaṇe, niyamathī) agnān chhe. te adhyavasāy jene chhe te agnānīpaṇāne līdhe mithyādraṣhṭi chhe; ane jene te adhyavasāy nathī te gnānīpaṇāne līdhe samyagdraṣhṭi chhe.

bhāvārthaḥ– ‘par jīvone hun mārun chhun ane par mane māre chhe’ evo āshay agnān chhe tethī jene evo āshay chhe te agnānī chhe-mithyādraṣhṭi chhe ane jene evo āshay nathī te gnānī chhe-samyagdraṣhṭi chhe.

nishchayanaye kartānun svarūp e chhe ke-pote svādhīnapaṇe je bhāvarūpe pariṇame te bhāvano pote kartā kahevāy chhe. māṭe paramārthe koī koīnun maraṇ karatun nathī. je parathī paranun maraṇ māne chhe, te agnānī chhe. nimittanaimittikabhāvathī kartā kahevo te vyavahāranayanun vachan chhe; tene yathārtha rīte (apekṣhā samajīne) mānavun te samyaggnān chhe.

*
samayasār gāthā 247 mathāḷu

have mithyādraṣhṭinā āshayane gāthāmān spaṣhṭa rīte kahe chheḥ-

gāthā 247ḥ ṭīkā uparanun pravachan

“par jīvone hun haṇun chhun ane par jīvo mane haṇe chhe”-evo adhyavasāy


PDF/HTML Page 2531 of 4199
single page version

dhruvapaṇe (-nishchitapaṇe, niyamathī) agnān chhe. te adhyavasāy jene chhe te agnānīpaṇāne līdhe mithyādraṣhṭi chhe.

shun kīdhun? ke par jīvone eṭale ke ekendriyathī pañchendriy sudhīnā badhā jīvo je sharīr sahit chhe temane hun haṇun chhun-haṇī shakun chhun em je māne chhe te niyamathī mūḍh agnānī chhe. bījā jīvone haṇavun eṭale shun? enī vyākhyā em chhe ke ene dash prāṇ chhe enāthī hun eno judo karī shakun chhun. pāñch īndriy, man-vachan-kāy, āyu ne shvās vagerethī enā ātmāne judo karī shakun chhun. bhāī! hun īndriyo kāpī shakun, āṅkhane phoḍī shakun ītyādi je mānyatā chhe te niyamathī agnān chhe, mūḍhatā chhe.

prāṇo jaḍ chhe ne ātmā chetan chhe. banne judī judī chīj chhe. koī koīne aḍey nahi to pachhī ātmā jaḍ prāṇone judo kem karī shake? traṇakāḷamān na karī shake. bāpu! ā vītarāgano mārga duniyāthī sāv judo chhe. eṭale to keṭalāk kahe chhe ke ā sonagaḍhathī navo kāḍhayo chhe. paṇ bhāī! ā to sanātan mārga chhe, tene ahīn āchārya kundakunde pragaṭ karyo chhe ane te ahīn kahevāy chhe. samajāṇun kāī...?

‘hun parane haṇun ne parajīvo mane haṇe’-emān to hun ne par-banne bhinna bhinna dravya chhe. bhāī! ek dravyane anya dravyanī kriyā karatun māne chhe e to mūḍh agnānī chhe. kem? kemake e paranī kriyā kyān karī shake chhe? paranun je astitva hayātī chhe te to ene- potāne laīne chhe, kāī āne laīne nathī. aho! ā traṇalokanā nāthano svatantratāno ḍhaṇḍhero chhe ke-sarva dravyo svatantra chhe, koī koīne laīne chhe, vā koī dravya anyadravyanī kriyā kare chhe em chhe ja nahi.

paṇ nimitta to chhe ne?

uttaraḥ– nimitta chhe eno artha shun? eṭalo ja ke kāryakāḷe bījī chījanī hayātī- mojudagī chhe, paṇ āmān-upādānamān te kāī kare chhe em chhe nahi.

āgaḷanī gāthāomān paṇ āvī gayun ke-rāganī ekatābuddhi bandhanun kāraṇ chhe paṇ man-vachan-kāyanī kriyā ke chetan-achetanano ghāt ādi bahāranī kriyā bandhanun kāraṇ nathī. matalab ke te paranī kriyā karī shakato ja nathī. ahīn paṇ kahe chhe ke-hun parane haṇun chhun ke par mane haṇe chhe evo je adhyavasāy nām mithyā mānyatā chhe te dhruvapaṇe eṭale niyamathī chokkasapaṇe agnān chhe. have jainamān janmelāne paṇ khabar nathī ke jain- parameshvar shun kahe chhe? ā to haṇavānun kīdhun chhe, āgaḷ jivāḍavānun paṇ kaheshe.


PDF/HTML Page 2532 of 4199
single page version

ekendriy je shākabhājī-bhīṇḍā, turiyān, dūdhī ītyādine hun chharī vaḍe kāpī shakun chhun ne āṅgaḷīthī chūṇṭī shakun chhun-em paranī kriyā karī shakun chhun em mānanāro mithyādraṣhṭi chhe; kemake ātmā sharīrādi parathī judo hovāthī te āṅgaḷī halāvī shake nahi ne āṅgaḷīthī chharī vaḍe kāpī shake nahi. bāpu! ā to jagat samakṣha vītarāg parameshvarano pokār chhe. bhāī! shun tun paranī kriyā karī shake chhe? paranī sattāmān shun tāro pravesh chhe ke tun ene haṇī shake? par jīvanī sattāmān ke jaḍ paramāṇumān tāro pravesh ja nathī, pachhī tun parane kem haṇī shake? vaḷī tārī sattāmān par jīvano ke paramāṇuno praveesh ja nathī; pachhī par jīvo tane kem haṇī shake?

tyāre keṭalākane em thāy ke-jo ām chhe to badhā ek bījāne niraṅkush thaī mārashe.

are bhāī! koī koī anyane mārī shakato ja nathī tyān pachhī prashna shun chhe? bhāī! ā to ‘जिणपण्णत्तो धम्माe’-bhagavān jineshvaradeve kahelo dharma mahā alaukik! je samajashe te svarūpamān raheshe, bākī agnānīnī shun kathā? (te to rakhaḍashe).

bhāī! koī koī parane mārī shakato nathī e siddhānt chhe. māravānā bhāv hoy, paṇ ethī te sāmā jīvane mārī shake chhe kāī? bīlakul nahi hon.

to juo, rājānā hukamathī paṇḍit shrī ṭoḍaramalajīne hāthīne page masaḷī nākhyā ke nahi?

bāpu! e to kriyā je kāḷe thavānī hatī te thaī chhe, eno bījo koī (hāthī ke rājā) karanāro nathī. (nimittathī kahevāy e vāt bījī chhe). ahā! kevo e dharmanī draḍhatāno prasaṅg! mane koī haṇatun nathī evī shraddhānī samatāno e mahā alaukik prasaṅg hato. ahā! pote viṣhamatā rahit bhagavān gnānasvabhāvamān rahī gayā ane deh chhūṭī gayo.

bīje, ātmā ajar-amar chhe; māṭe tun mār, tane vāndho nathī-em je upadesh chhe e to tattvathī taddan viparīt vāt chhe. ahīn to māravāno je abhiprāy chhe ke hun parane haṇun ne par mane haṇe te mithyātva chhe em kahe chhe, kemake koī koīne mārī shakatun ja nathī. mithyātva eṭale shun? mithyātva eṭale je anant sansāranun kāraṇ chhe evun mahāpāp. je thaī shake nahi te thaī shake chhe em anant-anant padārtha sambandhī mānavun-evī mithyāshraddhāmān anant-anant ras-anubhāg chhe ane enā phaḷamān anant sansār chhe.

have kahe chhe-‘ane jene te adhyavasāy nathī te gnānīpaṇāne līdhe samyagdraṣhṭi chhe.’ ahā! gnānīne, bījo māravā āve te kāḷe, mane e mārī shakato nathī evā


PDF/HTML Page 2533 of 4199
single page version

abhiprāyanī draḍhatā hoy chhe tethī samatābhāv pragaṭ thāy chhe shrīmadnā ‘apūrva avasar’mān āve chhe ne keḥ-

‘ekākī vicharato vaḷī smashānamān, vaḷī parvatamān vāgh-sinh sanyog jo; aḍol āsan ne manamān nahi kṣhobhatā, param mitrano jāṇe pāmyā yog jo.’ - apūrva

0

ahā! vāgh-sinh khāvā āve to jāṇe mitrano yog thayo em samaje; matalab ke gnānīne te kāḷe chittamān dveṣh ke kṣhobh na upaje. kem? kemake sharīr mārun nathī, mārun rākhyun rahyun nathī ane e levā āvyo chhe te bhale laī jāy, emān mane shun chhe? āvī samyagdarshanamān samatā hoy chhe. hun parane haṇun ne par mane haṇe evo adhyavasāy jene nathī tene asādhāraṇ samatā hoy chhe. tethī to kahyun ke te gnānīpaṇāne līdhe samyagdraṣhṭi chhe. āvī vāt chhe!

* gāthā 247ḥ bhāvārtha uparanun pravachan *

‘par jīvone hun mārun chhun ane par mane māre chhe’- evo āshay agnān chhe tethī jene evo āshay chhe te agnānī chhe-mithyādraṣhṭi chhe ane jene evo āshay nathī te gnānī chhe-samyagdraṣhṭi chhe.

ahā! pratyek sattā abhedya chhe. koīnī sattāmān koī anyano pravesh ja nathī to pachhī koī koīne māre e vāt ja kyān rahe chhe? māṭe par jīvone hun haṇun chhun ane par mane haṇe chhe evo āshay nām abhiprāy-ruchi agnān chhe. tethī jene evo abhiprāy chhe te mithyādraṣhṭi chhe ane jene evo āshay nathī te gnānī-samyagdraṣhṭi chhe.

‘nishchayanaye kartānun svarūp e chhe ke-pote svādhīnapaṇe je bhāvarūpe pariṇame te bhāvano pote kartā kahevāy chhe. māṭe paramārthe koī koīnun maraṇ karatun nathī. je parathī paranun maraṇ māne chhe, te agnānī chhe.’

dash prāṇono viyog thavo enun nām maraṇ chhe. have jyān prāṇ ja enān nathī tyān hun enā prāṇane haṇun e kyān rahyun? jyān prāṇ ja mārā nathī tyān mārā prāṇane bījā haṇe e vāt ja kyān rahī? bhāī! koī koīnun maraṇ kare e vastusthiti ja nathī.

‘nimittanaimittikabhāvathī kartā kahevo te vyavahāranayanun vachan chhe; tene yathārtha rīte mānavun te samyaggnān chhe.’ vyavahārathī kahevāy ke āṇe āne māryo, āṇe āne bachāvyo. e to maraṇ-jīvananā kāḷe bahāramān bījā kono bhāv nimitta hato tenun gnān karāvavā māṭe kathan chhe; bākī koī koīne māre ke bachāve chhe e vastusvarūp nathī. ām vyavahāranā vachanane apekṣhā samajī yathārtha mānavun te samyaggnān chhe. samajāṇun kāī....?

[pravachan nan. 313 (chālu) * dināṅk 7-2-77]

PDF/HTML Page 2534 of 4199
single page version

gāthā 248–249

कथमयमध्यवसायोऽज्ञानमिति चेत्–

आउक्खयेण मरणं जीवाणं जिणवरेहिं पण्णत्तं।
आउं ण हरेसि तुमं कह ते मरणं कदं तेसिं।। २४८।।
आउक्खयेण मरणं जीवाणं जिणवरेहिं पण्णत्तं।
आउं ण हरंति तुहं कह ते मरणं कदं तेहिं।। २४९।।
आयुःक्षयेण मरणं जीवानां जिनवरैः प्रज्ञप्तम्।
आयुर्न हरसि त्वं कथं त्वया मरणं कृतं तेषाम्।। २४८।।
आयुःक्षयेण मरणं जीवानां जिनवरैः प्रज्ञप्तम्।
आयुर्न हरन्ति तव कथं ते मरणं कृतं तैः।। २४९।।

have pūchhe chhe ke ā adhyavasāy agnān kaī rīte chhe? tenā uttararūpe gāthā kahe chheḥ-

chhe āyukṣhayathī maraṇ jīvanun em jinadeve kahyun,
tun āyu to harato nathī, ten maraṇ kayam tenun karyun? 248.
chhe āyukṣhayathī maraṇ jīvanun em jinadeve kahyun,
te āyu tuj haratā nathī, to maraṇ kayam tārun karyun? 249.

gāthārthaḥ– (he bhāī! ‘hun par jīvone mārun chhun’ em je tun māne chhe, te tārun agnān chhe.) [जीवानां] jīvonun [मरणं] maraṇ [आयुःक्षयेण] āyukarmanā kṣhayathī thāy chhe em [जिनवरैः] jinavaroe [प्रज्ञप्तम्] kahyun chhe; [त्वं] tun [आयुः] par jīvonun āyukarma to [न हरसि] harato nathī, [त्वया] to te [तेषाम् मरणं] temanun maraṇ [कथं] kaī rīte [कृतं] karyun?

(he bhāī! ‘par jīvo mane māre chhe’ em je tun māne chhe, te tārun agnān chhe.) [जीवानां] jīvonun [मरणं] maraṇ [आयुःक्षयेण] āyukarmanā kṣhayathī thāy chhe em [जिनवरैः] jinavaroe [प्रज्ञप्तम्] kahyun chhe; par jīvo [तव आयुः] tārun āyukarma to [न हरन्ति] haratā nathī, [तैः] to temaṇe [ते मरणं] tārun maraṇ [कथं] kaī rīte [कृतं] karyun?

ṭīkāḥ– pratham to, jīvone maraṇ kharekhar sva-āyukarmanā (potānā āyukarmanā) kṣhayathī ja thāy chhe, kāraṇ ke sva-āyukarmanā kṣhayanā abhāvamān (arthāt potānā


PDF/HTML Page 2535 of 4199
single page version

āyukarmano kṣhay na hoy to) maraṇ karāvun (-thavun) ashakya chhe; vaḷī sva-āyukarma bījāthī bījānun harī shakātun nathī, kāraṇ ke te (potānun āyukarma) potānā upabhogathī ja kṣhay pāme chhe; māṭe koī paṇ rīte bījo bījānun maraṇ karī shake nahi. tethī ‘hun par jīvone mārun chhun ane par jīvo mane māre chhe’ evo adhyavasāy dhruvapaṇe (-nishchitapaṇe) agnān chhe.

bhāvārthaḥ– jīvanī je mānyatā hoy te mānyatā pramāṇe jagatamān banatun na hoy, to te mānyatā agnān chhe. potāthī paranun maraṇ karī shakātun nathī ane parathī potānun maraṇ karī shakātun nathī, chhatān ā prāṇī vr̥uthā evun māne chhe te agnān chhe. ā kathan nishchayanayanī pradhānatāthī chhe.

vyavahār ā pramāṇe chheḥ- paraspar nimittanaimittikabhāvathī paryāyanā utpād-vyay thāy tene janma-maraṇ kahevāmān āve chhe; tyān jenā nimittathī maraṇ (-paryāyano vyay) thāy tenā viṣhe em kahevāmān āve chhe ke ‘āṇe āne māryo’, te vyavahār chhe.

ahīn em na samajavun ke vyavahārano sarvathā niṣhedh chhe. jeo nishchayane nathī jāṇatā, temanun agnān maṭāḍavā ahīn kathan karyun chhe. te jāṇyā pachhī banne nayone avirodhapaṇe jāṇī yathāyogya nayo mānavā.

pharī pūchhe chhe ke “ (maraṇano adhyavasāy agnān chhe em kahyun te jāṇyun; have) maraṇanā adhyavasāyano pratipakṣhī je jīvanano adhyavasāy tenī shī hakīkat chhe?” teno uttar kahe chheḥ-

* * *
samayasār gāthā 248–249ḥ mathāḷun

have pūchhe chhe ke ā adhyavasān agnān kaī rīte chhe? tenā uttararūpe gāthā kahe chheḥ-

* gāthā 248–249ḥ ṭīkā uparanun pravachan *

‘pratham to, jīvone maraṇ kharekhar svaāyukarmanā (potānā āyukarmanā) kṣhayathī ja thāy chhe...’

koī bījo māre chhe-mārī shake chhe em nahi, enun āyuṣhya pūrun thayun eṭale maraṇ thāy chhe-deh chhūṭe chhe. je samaye ne kṣhetre āyuṣhya pūrun thāy eṭale te samaye tyān deh chhūṭī jāy chhe. samajāṇun kāī...? bāpā! ā to bhagavān jineshvaranī vāṇī! gāthāmān chhe ne ke-‘जिणवरेहिं पण्णत्तं’–bhagavān jineshvar ām kahe chhe.


PDF/HTML Page 2536 of 4199
single page version

tyāre koī vaḷī kahe chhe-lyo, jinavar bhāṣhā karī shake chhe ke nahi? juo, gāthāmān-‘जिणवरेहिं पण्णत्तं’ em chhe ke nahi?

are bhāī! e to vāṇīnā kāḷe vāṇīnun bāhya nimitta koṇ hatun enun tyān gnān karāvyun chhe; bākī vāṇīrūpe to bhāṣhāvargaṇānā pudgalonā skandh pariṇamyā chhe, bhagavān jineshvar nahi.

jayapuramān khāṇiyā-charchāmān ā prashna thayo hato ke kundakundāchārya pahelī gāthāmān वोच्छामि’-‘hun kahun chhun’ em lakhyun chhe ne tame kaho chho ātmā kahī shake nahi-ā kevī vāt?

bāpu! āvī āḍoḍāī na shobhe bhāī! ‘वोच्छामि’ kahyun e to vyavahāranayanun vachan chhe. bhāṣhāvargaṇānā paramāṇuonī shabdarūpe pariṇamavānī je kāḷe jem yogyatā hoy te kāḷe teo bhāṣhārūpe tem pariṇamī jāy chhe, bījo jīv to temān nimittamātra chhe. bākī bījo shun kare? bhāī! tun nayavibhāg jāṇato nathī tethī badhā goṭā uṭhe chhe.

ahīn kahe chhe-jīvone maraṇ sva-āyukarmanā kṣhayathī ja thāy chhe; koī bījo maraṇ kare chhe em nahi.

have āmāny loko tarka kare chhe ke-karmano kṣhay thāy chhe tyāre deh chhūṭe chhe ne? jīv āyukarma hoy tyānsudhī ja dehamān rahe chhe ne?

e to bhāī! jyāre deh chhūṭavāno kāḷ hoy tyāre chhūṭī jāy chhe ane jyān sudhī dehamān rahevāno kāḷ hoy tyānsudhī dehamān rahe chhe. jīvanī koī evī ja yogyatā chhe ne āyukarmano kṣhay ne uday te te kāḷe nimitta hoy chhe. bhāī! āyukarma to jaḍ bhinna chhe, ne jīv bhinna chhe. to jaḍakarma jīvane shun kare? kāī nahi. ahīn to jīvanā maraṇ kāḷe āyukarmano kṣhay niyamathī nimitta chhe em batāvavun chhe. ‘kharekhar’- em shabda chhe ne? ‘kharekhar’ shabdathī āyukarmano kṣhay niyamarūp nimitta chhe em batāvavun chhe paṇ e nimittathī maraṇ thāy chhe em batāvavun nathī. ahā! koī par, paranun maraṇ karī shake chhe evī mithyā mānyatāno niṣhedh karavā maraṇakāḷamān niyamarūp nimitta je āyukarmano kṣhay te nimittanī mukhyatāthī gāthāmān vāt karī chhe. samajāṇun kāī....?

shun kahe chhe? ‘pratham to, jīvone maraṇ kharekhar svaāyukarmanā kṣhayathī ja thāy chhe, kāraṇake sva-āyukarmanā kṣhayanā abhāvamān maraṇ karāvun (-thavun) ashakya chhe.’ potānā āyukarmano kṣhay na hoy to maraṇ karāvun ashakya chhe. arthāt koī bījā koīne mārī shake ja nahi ā siddhānt chhe. ā chhokarāo koī veḷā ramatā


PDF/HTML Page 2537 of 4199
single page version

nathī? tyāre chakalīnun bachchun māḷāmānthī paḍī gayun hoy tyān upar suṇḍalo (ṭopalo) ḍhāṅkī rākhe. pote māḷāmān ūñche pahoñchī shake nahi eṭale koī āvashe to ūñche māḷāmān mūkī deshe em bachāvavāno chhokarāono bhāv hoy. paṇ e bhāv shun kare? enun āyuṣhya pūrun thavāno kāḷ hoy to tyān mīndaḍī āvīne suṇḍalo ūñcho karīne mārī nākhe; ane enun āyuṣhya hoy to tenā jīvanane anukūḷ bāhya nimitta tyān maḷī āve. bākī koī koīne māre ke jivāḍe e vāt ja satya nathī. koṇ māre? ne koṇ jivāḍe? have kahe chhe-

‘vaḷī sva-āyukarma bījāthī bījānun harī shakātun nathī, kāraṇ ke te potānā upabhogathī ja kṣhay pāme chhe; māṭe koī paṇ rīte bījo bījānun maraṇ karī shake nahi.’

shun kīdhun? potānun āyukarma koī bījo harī shakato nathī kāraṇ ke te potānā upabhogathī ja kṣhay pāme chhe. pote potāne kāraṇe tyān rahevāno jeṭalo kāḷ hato teṭalo ja kāḷ āyuṣhyane bhogave chhe. ahīn jaḍ āyukarmane bhogave chhe em vāt nathī; paṇ potānī tyān rahevānī-bhogavavānī yogyatā ja eṭalā kāḷanī hatī, āyukarma to emān nimitta chhe. shun thāy? nayakathan na samaje eṭale lokone vāte vāte vāndhā uṭhe chhe!

bhāī! ā to traṇalokanā nāthanī vāṇī, bāpā! jene so indro-asaṅkhya devatānā svāmī indro-dharmasabhāmān galuḍiyānnī jem namra thaīne sāmbhaḷe chhe. bāpu! e vāṇī kevī hoy! ahāhā....! jyān moṭā seṅkaḍo vāgh ne sinh jaṅgalamānthī āvī ne samosaraṇamān ati shāntithī besīne sāmbhaḷe te vāṇīnun shun kahevun? shun nyāy ane shun mārag!! bhāī! e kāī vādavivāde samajāy evun nathī hon.

have kahe chhe-‘tethī hun par jīvone mārun chhun ane par jīvo mane māre chhe-evo adhyavasāy dhruvapaṇe (-nishchitapaṇe) agnān chhe.’ lyo, e (-jīv) paranun maraṇ karī shakato nathī ne māne chhe ke karī shakun chhun tethī e tenun niyamathī agnān chhe. e agnān dīrgha sansāranun kāraṇ chhe.

* gāthā 248–249ḥ bhāvārtha uparanun pravachan *

‘jīvanī je mānyatā hoy te mānyatā pramāṇe jagatamān banatun na hoy, to te mānyatā agnān chhe. potāthī paranun maraṇ karī shakātun nathī ane parathī potānun maraṇ karī shakātun nathī, chhatān ā prāṇī vr̥uthā evun māne chhe te agnān chhe. ā kathan nishchayanayanī pradhānatāthī chhe.’

‘vyavahār ā pramāṇe chheḥ- paraspar nimittanaimittikabhāvathī paryāyanā utpād-vyay thāy tene janma-maraṇ kahevāmān āve chhe; tyān jenā nimittathī maraṇ (-paryāyano


PDF/HTML Page 2538 of 4199
single page version

vyay) thāy tenā viṣhe em kahevāmān āve chhe ke-āṇe āne māryo, te vyavahār chhe.’ bhāī! tyān nimitta koṇ hatun tenun gnān karāvavā e vyavahārathī kathan chhe.

‘ahīn em na samajavun ke vyavahārano sarvathā niṣhedh chhe. jeo nishchayane nathī jāṇatā, temanun agnān maṭāḍavā ahīn kathan karyun chhe.’

shun kīdhun? paraspar nimittathī kriyā thāy chhe tyān kahevāy chhe ke āṇe āne māryo. āvo nimittanaimittik sambandh chhe. vyavahār vyavahāranī rīte barābar chhe, paṇ nishchaye em nathī. jeo nishchayane-satyārthane nathī jāṇatā te temanun agnān chhe. ā agnānane maṭāḍavā ahīn nishchayapradhān kathan karyun chhe. potāthī paranun maraṇ karī shakātun nathī ane parathī potānun maraṇ karī shakātun nathī e nishchay chhe, satyārtha chhe. have kahe chhe-

‘te jāṇyā pachhī banne nayone avirodhapaṇe jāṇī yathāyogya mānavā.’

kharekhar to paradravyanī kriyā-parane māravānī kriyā-ātmānā adhikāranī vāt nathī, tevī rīte par mane māre-mārī shake evo adhikār parane paṇ nathī. ā vastusthiti chhe. tathāpi dravyomān paraspar nimittanaimittikabhāvathī kriyā bane chhe tyān nimittanun yathārtha gnān karāvavun hoy tyāre ā nimittathī thayun em vyavahārathī kahevāmān āve chhe. ā pramāṇe banne nayone avirodhapaṇe jāṇī yathārtha mānavun em kahe chhe. jīvanun maraṇ nām prāṇono viyog to enā kāḷe thavāyogya sahaj thayo chhe tyān par padārtha nimittamātra chhe em yathārtha mānavun. (par padārthe maraṇ nīpajāvyun chhe em na mānavun)

gnānī-samyagdraṣhṭi paṇ jyāre svarūpamān līn trigupti-gupta samādhisthit hoy tyāre ene ‘parane mārun’ evo abhiprāy to dūr raho, evo vikalpey nathī. paṇ jyāre ānandanī samādhimānthī bahār pramād dashāmān āve tyāre kadāch vikalpa āve ke-‘āne mārun,’ topaṇ te kāḷe mānyatā to em ja chhe ke hun āne mārī shakato nathī; jo te mare chhe to enun āyu pūrun thavāthī mare chhe, hun to temān nimittamātra chhun. juo, nimittamātra judun ne nimittakartā judun hon. gnānīne kartāpaṇāno abhiprāy nahi hovāthī paranī kriyāmān te nimittamātra chhe ane agnānīne, hun karun chhun em kartāpaṇāno abhiprāy hovāthī te nimittakartā kahevāy chhe. hun kartā chhun em agnānī māne chhe ne! tethī te nimittakartā chhe.

gnānī to yathārtha em māne chhe ke- ā mārun kārya nathī, ā men karyun nathī. svarūpasthiratā nathī tethī pramādavash paraghātano vikalpa āvyo chhe, paṇ hun ene mārī shakun chhun, vā mārā vikalpanā kāraṇe e marashe em te mānato nathī. e marashe to


PDF/HTML Page 2539 of 4199
single page version

enun āyuṣhya pūrun thatān marashe, hun to nimittamātra chhun. tene je māravāno vikalpa āvyo chhe te asthiratāno-chāritrano doṣh chhe, paṇ mithyātvano doṣh nathī. jyāre agnānī to ethī viparīt em māne chhe ke-ā mārun kārya chhe, ā men karyun chhe, hun te karī shakun chhun ne karyun chhe. āvo viparīt abhiprāy chhe tethī te nimittakartā kahevāy chhe.

[pravachan nan. 313 (sheṣh) 314 * dināṅk 7-2-77 ane 8-2-77]

PDF/HTML Page 2540 of 4199
single page version

gāthā – 2pa0
जो मण्णदि जीवेमि य जीविज्जामि य परेहिं सत्तेहिं।
सो मूढो अण्णाणी णाणी एत्तो दु विवरीदो।। २५०।।
यो मन्यते जीवयामि च जीव्ये च परैः सत्त्वैः।
स मूढोऽज्ञानी ज्ञान्यतस्तु विपरीतः।।
२५०।।
je mānato–hun jivāḍun ne par jīv jivāḍe mujane,
te mūḍh chhe, agnānī chhe, viparīt ethī gnānī chhe. 2pa0.

gāthārthaḥ– [यः] je jīv [मन्यते] em māne chhe ke [जीवयामि] hun par jīvone jivāḍun chhun [च] ane [परैः सत्त्वैः] par jīvo [जीव्ये च] mane jivāḍe chhe, [सः] te [मूढः] mūḍh (-mohī) chhe, [अज्ञानी] agnānī chhe, [तु] ane [अतः विपरीतः] ānāthī viparīt (arthāt je āvun nathī mānato, ānāthī ūlaṭun māne chhe) te [ज्ञानी] gnānī chhe.

ṭīkāḥ– ‘par jīvo ne hun jivāḍun chhun ane par jīvo mane jivāḍe chhe’ evo adhyavasāy dhruvapaṇe (-atyant chokkas) agnān chhe. te adhyavasāy jene chhe te jīv agnānīpaṇāne līdhe mithyādraṣhṭi chhe; ane jene te adhyavasāy nathī te jīv gnānīpaṇāne līdhe samyagdraṣhṭi chhe.

bhāvārthaḥ– ‘par mane jīvāḍe chhe ane hun parane jīvāḍun chhun’ em mānavun te agnān chhe. jene e agnān chhe te mithyādraṣhṭi chhe; jene e agnān nathī te samyagdraṣhṭi chhe.

* * *
samayasār gāthā 2pa0ḥ mathāḷun

pharī pūchhe chhe ke-‘(maraṇano adhyavasāy agnān chhe em kahyun te jāṇyun; have) maraṇanā adhyavasāyano pratipakṣhī je jīvanano adhyavasāy tenī shī hakīkat chhe?’-teno uttar kahe chheḥ-

*gāthā 2pa0ḥ ṭīkā uparanun pravachan*

‘par jīvone hun jivāḍun chhun ane par jīvo mane jivāḍe chhe-evo adhyavasāy dhruvapaṇe (atyant chokkas) agnān chhe.’