PDF/HTML Page 2561 of 4199
single page version
कम्मं च ण देसि तुमं दुक्खिदसुहिदा कह कया ते।। २५४।।
कम्मोदएण जीवा दुक्खिदसुहिदा हवंति जदि सव्वे।
कम्मं च ण दिंति तुहं कदोसि कहं दुक्खिदो तेहिं।। २५५।।
कम्मोदएण जीवा दुक्खिदसुहिदा हवंति जदि सव्वे।
कम्मं च ण दिंति तुहं कह तं सुहिदो कदो तेहिं।। २५६।।
कर्म च न ददासि त्वं दुःखितसुखिताः कथं कृतास्ते।। २५४।।
कर्म च न ददति तव कृतोऽसि कथं दुःखितस्तैः।। २५५।।
कर्म च न ददति तव कथं त्वं सुखितः कृतस्तैः।। २५६।।
tun karma to deto nathī, ten kem dukhit–sukhī karyā? 2pa4.
te karma tuj detā nathī, to dukhit kem karyo tane? 2pap.
te karma tuj detā nathī, to sukhit kem karyo tane? 2pa6.
[दुःखितसुखिताः] duḥkhī-sukhī [भवन्ति] thāy chhe, [च] ane [त्वं] tun [कर्म] temane karma to [न ददासि] deto nathī, to (he bhāī!) ten [ते] temane [दुःखितसुखिताः] duḥkhī-sukhī [कथं कृताः] kaī rīte karyā?
PDF/HTML Page 2562 of 4199
single page version
कर्मोदयान्मरणजीवित दुःखसौख्यम्।
अज्ञानमेतदिह यत्तु परः परस्य
कुर्यात्पुमान्मरणजीवितदुःखसौख्यम् ।। १६८।।
[दुःखितसुखिताः] duḥkhī-sukhī [भवन्ति] thāy chhe, [च] ane teo [तव] tane [कर्म] karma to [न ददति] detā nathī, to (he bhāī!) [तैः] temaṇe [दुःखितः] tane duḥkhī [कथं कृतः असि] kaī rīte karyo?
[दुःखितसुखिताः] duḥkhī-sukhī [भवन्ति] thāy chhe, [च] ane teo [तव] tane [कर्म] karma to [न ददति] detā nathī, to (he bhāī!) [तैः] temaṇe [त्वं] tane [सुखितः] sukhī [कथं कृतः] kaī rīte karyo?
kāraṇ ke potānā karmanā udayanā abhāvamān sukh-duḥkh thavān ashakya chhe; vaḷī potānun karma bījāthī bījāne daī shakātun nathī, kāraṇ ke te (potānun karma) potānā pariṇāmathī ja upārjit thāy chhe; māṭe koī paṇ rīte bījo bījāne sukh-duḥkh karī shake nahi. tethī ‘hun par jīvone sukhī-duḥkhī karun chhun ane par jīvo mane sukhī-duḥkhī kare chhe’ evo adhyavasāy dhruvapaṇe agnān chhe.
hoy to te āshay agnān chhe. māṭe, sarva jīvo potapotānā karmanā udayathī sukhī-duḥkhī thāy chhe tyān em mānavun ke ‘hun parane sukhī-duḥkhī karun chhun ane par mane sukhī-duḥkhī kare chhe’, te agnān chhe. nimittanaimittikabhāvanā āshraye (koīne koīnān) sukhaduḥkhano karanār kahevo te vyavahār chhe; te nishchayanī draṣhṭimān gauṇ chhe.
jīvit, duḥkh, sukh- [सर्व सदैव नियतं स्वकीय–कर्मोदयात् भवति] badhuy sadaiv niyamathī (-chokkas) potānā karmanā udayathī thāy chhe; [परः पुमान् परस्य मरण– जीवित–दुःख–सौख्यम् कुर्यात्] ‘bījo puruṣh bījānān maraṇ, jīvan, duḥkh, sukh kare chhe’ [यत् तु] ām je mānavun [एतत् अज्ञानम्] te to agnān chhe. 168.
PDF/HTML Page 2563 of 4199
single page version
पश्यन्ति ये मरणजीवितदुःखसौख्यम्।
कर्माण्यहंकृतिरसेन चिकीर्षवस्ते
मिथ्याद्रशो नियतमात्महनो भवन्ति।। १६९।।
pharī ā ja arthane draḍh karatun ane āgaḷanā kathananī sūchanārūp kāvya have kahe chheḥ-
shlokārthaḥ– [एतत् अज्ञानम् अधिगम्य] ā (pūrve kahelī mānyatārūp) agnānane pāmīne [ये परात् परस्य मरण–जीवित–दुःख–सौख्यम् पश्यन्ति] je puruṣho parathī paranān maraṇ, jīvan, duḥkh, sukh dekhe chhe arthāt māne chhe, [ते] te puruṣho- [अहंकृतिरसेन कर्माणि चिकीर्षवः] ke jeo e rīte ahaṅkār-rasathī karmo karavānā ichchhak chhe (arthāt ‘hun ā karmone karun chhun’ evā ahaṅkārarūpī rasathī jeo karma karavānī- māravā-jivāḍavānī, sukhī-duḥkhī karavānī-vāñchhā karanārā chhe) teo- [नियतम्] niyamathī [मिथ्याद्रशः आत्महनः भवन्ति] mithyādraṣhṭi chhe, potānā ātmāno ghāt karanārā chhe.
bhāvārthaḥ– jeo parane māravā-jivāḍavāno tathā sukh-duḥkh karavāno abhiprāy kare chhe teo mithyādraṣhṭi chhe. teo potānā svarūpathī chyut thayā thakā rāgī, dveṣhī, mohī thaīne potāthī ja potāno ghāt kare chhe, tethī hinsak chhe. 169.
have pūchhe chhe ke ā adhyavasāy agnān kaī rīte chhe? teno uttar kahe chheḥ-
‘pratham to, jīvone sukh-duḥkh kharekhar potānā karmanā udayathī ja thāy chhe,...’ juo, ā pāchhun āvyun. jem agāu ‘jīvone jīvit kharekhar potānā āyukarmanā udayathī ja chhe’-em kahyun hatun tem ahīn paṇ līdhun ke ‘jīvone sukh-duḥkh kharekhar potānā karmanā udayathī ja thāy chhe.’ ā vyavahāranun kathan chhe. ahīn siddha shun karavun chhe? ke jīvone bījo koī sukh-duḥkh karī shakato nathī. ā siddha karavā jīvone karmanā udayathī sukhaduḥkh thāy chhe em kahyun chhe. bākī karma to jaḍ chhe, enāthī kāī jīvane sukh-duḥkh thāy? na thāy. āne sukhanī sāmagrī-paisā,
PDF/HTML Page 2564 of 4199
single page version
āhār ādi-maḷe chhe e to enā kāraṇe enā kāḷe maḷe chhe ane tyāre tyān shātā- vedanīy ādi puṇyakarmanā udayanun nimitta chhe bas eṭalun ja. bākī karmano uday kāī paisā ādi sāmagrīno svāmī nathī ke te paisā ādi āve.
ahīn sukh-duḥkh eṭale anukūḷ-pratikūḷ sanyoganī vāt chhe. have e anukūḷ- pratikūḷ sanyog to enā upādānanā kāraṇe āve chhe, ane emān pūrvakarma nimitta chhe; anukūḷatāmān puṇyakarmanun nimitta chhe ne pratikūḷatāmān pāpakarmanun nimitta chhe. āvo nimittanaimittikabhāv jāṇī ahīn kahyun ke-jīvone sukh-duḥkh kharekhar potānā karmanā udayathī ja thāy chhe. ahīn siddha ā karavun chhe ke koī bījo jīvone sukh-duḥkh karī shakato nathī. āvī jhīṇī vāt! aho! digambar santoe gajab kām karyān chhe. tattvane pīṅkhī- pīṅkhīne spaṣhṭa karyun chhe.
ahāhā...! shun kahe chhe? ke-‘jīvone sukh-duḥkh kharekhar potānā karmanā udayathī ja thāy chhe, kāraṇ ke potānā karmanā udayanā abhāvamān sukh duḥkh thavān ashakya chhe.’
joyun? jo ene karmano uday na hoy to sukh-duḥkhanī anukūḷ-pratikūḷ sāmagrī maḷavī shakya nathī. matalab ke bījo koī ene sukh-duḥkh karavā samartha nathī.
have kahe chhe-‘vaḷī potānun karma bījāne bījāthī daī shakātun nathī, kāraṇ ke te (potānun karma) potānā pariṇāmathī ja upārjit thāy chhe.’
‘potānun karma’- em kem kahyun? kem ke ā karmano sambandh bījā sāthe nathī em batāvavun chhe. bākī karma to jaḍ chhe, karma kyān ātmānun chhe? paṇ enā potānā pariṇāmanā nimitte upajelun chhe māṭe potānun karma chhe em vyavahārathī kahyun chhe. kahe chhe- potānun karma bījāthī bījāne daī shakātun nathī. bījo koī potānun karma bījāne āpe ane ene sukhī-duḥkhī kare em banī shakatun athī. ahā! potānā karmanā udayathī ja potāne anukūḷ-pratikūḷ sanyog maḷe chhe.
ahā! bījāthī potānun karma bījāne daī shakātun nathī. kem? kemake te potānā pariṇāmathī ja upārjit thāy chhe. e sukh-duḥkhanā je paramāṇu bandhāṇā te enā pariṇāmathī ja eṭale ke enā pariṇāmanā nimitte bandhāṇā chhe. ā nimitta-naimittik sambandh darshāvyo chhe. pūrve potāne je vibhāvarūp pariṇām thayā te nimitta, ane te ja samaye kārmaṇavargaṇānā rajakaṇo svayam potānī yogyatāthī karmarūpe thayā te naimittik. e karma bandhāṇān te ja kāḷe jīvanā pariṇāmanun nimitta dekhīne, ‘potānun karma potānā pariṇāmathī ja upārjit thāy chhe’ em vyavahārathī kahyun. ahīn āṭalun
PDF/HTML Page 2565 of 4199
single page version
siddha karavun chhe ke-bījāthī potānun karma bījāne daī shakātun nathī, kemake potānā pariṇāmanā nimittathī potānun karma bandhāy chhe.
atyāre to badho goṭo uṭhayo chhe ke badhun karmathī ja thāy; gnānāvaraṇīy karma gnānane roke ityādi.
bāpu! e to shāstramān nimittanun kathan chhe. shun e jaḍ karma chetanane roke? are, e be vachche to atyantābhāv chhe. have jyān atyant abhāv chhe tyān karma jīvane shun kare? kāī nahi. e to jīv pote potānī upādānayogyatāthī atyant hīṇāpaṇe pariṇame chhe ane pote ja potāno ghāt kare chhe tyāre karmanun nimitta hoy chhe bas eṭalun ja. bhāī! ek tattvane bījā tattvanī sāthe bheḷavī nākhe to em bhaḷe nahi, paṇ tārī mānyatā ūndhī thāy, tane mithyātva thāy.
have kahe chhe-‘māṭe koī paṇ rīte bījo bījāne sukh-duḥkh karī shake nahi. tethī hun par jīvone sukhī-duḥkhī karun chhun ane par jīvo mane sukhī-duḥkhī kare chhe-evo adhyavasāy dhruvapaṇe agnān chhe.’ lyo, hun parane sukh-duḥkh karun evo adhyavasāy nishchayathī agnān chhe, mithyātva chhe. mithyādraṣhṭine āvo adhyavasāy hoy chhe ane tene te anant sansāranun kāraṇ bane chhe.
shrī jayasenāchāryanī ṭīkāmān kāyā, man, vachan ane shastra-em chār bolathī vāt līdhī chhe. ‘kāyāthī hun bījāne sukhī-duḥkhī karī shakun manathī hun bījāne sukhī-duḥkhī karī shakun, vāṇīthī hun bījāne sukhī-duḥkhī karī shakun ke shastrothī bījāne kāpī shakun’-evo adhyavasāy-abhiprāy mithyātvabhāv chhe; kemake bījo to enā karmanā udayane laīne sukhī-duḥkhī thāy chhe.
hun shastrathī ene kāpun-mārun e adhyavasāy mithyātva chhe. are bhāī! shastrane tun aḍatoy nathī tyān shastrane tun kem chalāve? ahāhā...! bhagavān to em kahe chhe ke- pratyek dravya potānā guṇ paryāyane chumbe chhe, aḍe chhe; paṇ paradravyane chumbatun nathī, aḍatun nathī. be bhinna dravyomān atyantābhāv chhe. to pachhī man, vachan, kāy, shastra ādi jaḍ padārthothī tun bījāne sukhī-duḥkhī kem karī shake? na karī shake. tathāpi hun bījāne sukhī- duḥkhī karī shakun chhun em tun māne chhe to tun mithyādraṣhṭi chhe. parathī paranun kārya thāy, karmathī jīvane vikār thāy evī mānyatā mithyādraṣhṭinī chhe. samajāṇun kāī...?
‘jīvano jevo āshay hoy te āshay pramāṇe jagatamān kāryo banatān na hoy to te āshay agnān chhe.’
PDF/HTML Page 2566 of 4199
single page version
hun bījāne sukhī-duḥkhī karun em āshay-abhiprāy rākhe paṇ em banatun nathī, koī bījāne sukhī-duḥkhī karī shakātun nathī. tethī te abhiprāy agnān chhe, mithyātva chhe.
‘māṭe, sarva jīvo potapotānā karmanā udayathī sukhī-duḥkhī thāy chhe tyān em mānavun ke-hun parane sukhī-duḥkhī karun chhun ane par mane sukhī-duḥkhī kare chhe, te agnān chhe.’ ahā! āvī spaṣhṭa vāt chhe.
‘nimittanaimittikabhāvanā āshraye (koīne koīnān) sukhaduḥkhano karanār kahevo te vyavahār chhe; te nishchayanī draṣhṭimān gauṇ chhe.
vyavahārathī parane parano kartā kahevāmān āve e bījī vāt chhe, paṇ vastusthiti em chhe nahi em yathārtha samajavun joīe.
have ā arthanun kaḷasharūp kāvya kahe chheḥ-
‘इह’ ā jagatamān ‘मरण–जीवित–दुःख–सौख्यम्’ jīvone maraṇ, jīvit, duḥkh, sukh-‘सर्व सदैव नियतं स्वकीय–कर्मोदयात भवति’ badhuy sadaiv niyamathī (-chokkas) potānā karmanā udayathī thāy chhe.
shun kīdhun? jīvone jīvan, maraṇ ane sukh-duḥkhanā sañjogo maḷe e badhuy hameshān niyamathī potānā karmanā udayathī maḷe chhe. koī bījo bījānā jīvan-maraṇane ke sukh- duḥkhane kare chhe em chhe ja nahi.
‘परः पुमान् परस्य मरण–जीवित–दुःख–सौख्यम कुर्यात्-bījo puruṣh bījānān maraṇ, jīvan, duḥkh, sukh kare chhe ‘यत् तu’ ām je mānavun ‘एतत् अज्ञानम’ te to agnān chhe.
bhāī! ek dravya bījā dravyane kare arthāt ek dravya bījā dravyanī kriyāno- jīvit maraṇ, sukh, duḥkh ityādino kartā chhe em mānavun te agnān chhe. ahā! ek dravyane bījā dravyano kartā māne ke īshvarane badhāyano kartā māne-e bey mānyatā ek sarakhun agnān chhe. jagatane īshvarano kartā māne, vā ek dravyane bījā dravyano kartā māne e banney mithyādraṣhṭi chhe, dīrghasansārī chhe.
pharī ā ja arthane draḍh karatun ane āgaḷanā kathananī sūchanārūp kāvya have kahe chheḥ-
‘एतत् अज्ञानम् अधिगम्य’ ā (-pūrve kahelī mānyatārūp) agnānane pāmīne
PDF/HTML Page 2567 of 4199
single page version
‘ये परात् परस्य मरण–जीवित–दुःख–सौख्यम पश्यन्ति’ je puruṣho parathī paranān maraṇ, jīvan, duḥkh, sukh dekhe chhe arthāt māne chhe ‘तe’ te puruṣho..........
ahāhā..! shun kahe chhe? ke je puruṣho em māne chhe ke-paranā īndriy, man-vachan- kāy, āyu ne shvāsochchhvās-em prāṇone harī shakun chhun, rākhī shakun chhun vā temane īṣhṭa- aniṣhṭa sañjogo daīne sukhī-duḥkhī karī shakun chhun teo mithyādraṣhṭi chhe.
kevā chhe te puruṣho? to kahe chhe- ‘अहंकृतिरसेन कर्माणि चिकीर्षवः’ ahaṅkārarasathī karmo karavānā īchchhak chhe, arthāt hun ā karmone karun chhun-evā ahaṅkārarūpī rasathī karmo karavānī-māravā-jivāḍavānī, sukhī-duḥkhī karavānī vāñchhā karanārā chhe.
have āmānthī bījā keṭalāk ūndho artha kāḍhe chhe; em ke bījānun kām to karavun paṇ eno ahaṅkār na karavo; ahaṅkārano niṣhedh chhe bākī paranun kām na karavun ke paranun karī shakato nathī-em nathī. parane mārī shakīe, jivāḍī shakīe, sukh-duḥkh āpī shakīe, paṇ eno ahaṅkār na karavo. bhāre (viparīt) vāt bhāī!
are bhāī! tārī samajamān bahu pher chhe bāpu! jo paranun karī shake to tyān ahaṅkār karavāmān shun doṣh chhe? kāī doṣh nathī. ahīn to kahe chhe ke- paranun karma-kriyā ātmā karī shakato ja nathī. hun paranun karun-evo adhyavasāy ja ahaṅkārarasathī bharelo chhe- ane te mithyātvano doṣh chhe. ahāhā...! ātmā bījāne āhār pāṇī, auṣhadh, vastra, ādi daī shakato ja nathī, bījānān jīvan-maraṇ te karī shakato ja nathī e mūḷ siddhānt chhe. ene āhārādi īṣhṭa sanyog āve te enā puṇyakarmanā udayane laīne chhe, tathā ene rogādi pratikūḷatā thāy te enā pāpakarmanā udayane laīne chhe. vaḷī enā prāṇonun rakṣhaṇ enā āyukarmanā udayathī chhe tathā enun maraṇ āyukarmanā kṣhayane laīne chhe paṇ koī jīv koī anyanun kārya kare e mānyatā ja agnān chhe, mithyātva chhe. māṭe paranun karavun kharun, paṇ eno ahaṅkār na karavo-e vāt narī bhrānti chhe samajāṇun kāī...?
loko to evun māne ke-āpaṇe ek bījāne madad karavī, ekabījānān kām karavān- e āpaṇī pharaj chhe. paṇ bhāī! trilokanāth jainaparameshvaranī āgnāmān to ā āvyun chhe ke ātmā, bījānā prāṇonī rakṣhā karavī, bījānun mot nīpajāvavun ke bījāne āhār- auṣhadhādi sagavaḍo āpavī ityādi paranān koī paṇ kārya karī shakato ja nathī.
prashnaḥ– bījāne jher daīne māravāno bhāv āve te kyo bhāv chhe?
uttaraḥ– ‘hun jher daī, enā prāṇone harun’-evo je bhāv chhe te mithyātvabhāv chhe. bhāī! māravāno abhiprāy mithyātvabhāv chhe. ane tevī ja rīte ‘hun bījānā prāṇonī rakṣhā karun’- evo bījāne jivāḍavāno abhiprāy paṇ mithyātvabhāv chhe. kem?
PDF/HTML Page 2568 of 4199
single page version
kemake tun tem karī shakato nathī. jīv mare ke na mare te to tenā āyukarmane laīne chhe. āyuno uday hoy to na mare, jīve; jheranā prasaṅgamān paṇ jīve, ane āyuno kṣhay thayo hoy to mare; jivāḍavāno prayatna hoy chhatān mare. āyukarmanā udaye jīve ne āyukarmanā kṣhayathī mare em kahevun e paṇ vyavahār chhe. vāstavamān to jīvanī dehamān rahevānī sthitinī jeṭalī yogyatā hoy teṭalo kāḷ te dehamān rahe ane tyāre āyukarmanā udayanun niyamathī nimitta chhe tethī āyukarmathī jīve chhe em vyavahārathī kahevāy chhe. te ja pramāṇe sthiti pūrī thatān deh chhūṭe tyāre āyukarmanā kṣhayathī maryo em vyavahārathī kahevāy chhe. ahā! vītarāgano mārga bahu jhīṇo chhe bhāī!
ā vastusthiti chhe, chhatān jeo parathī paranān jīvan, maraṇ, sukh-duḥkh māne chhe teo ahaṅkārarasathī karmo karavānā ichchhak chhe. chhe ne pāṭhamān ke-‘अहंकृतिरसेन कर्माणि चिकिर्षवः’ teo ahaṅkārarasathī karmo karavānā īchchhak chhe. āvo arthakār shrī jayachandajīe barābar chokakho artha karyo chhe. paranun karavun, paṇ eno ahaṅkār na karavo-em nahi; paṇ hun paranun kārya karun chhun evā ahaṅkārarasathī bharelā paranān kārya karavānī īchchhāvāḷā teo mūḍh agnānī mithyādraṣhṭi chhe em vāt chhe. hun paranun karun chhun-e mānyatā ja ahaṅkārarasayukta mithyātva chhe bhāī! shāstranā artha karavāmān pher e ākho draṣhṭino pher chhe bāpu!
gharamān das-vīs māṇas hoy ne ā ekalo raḷato hoy eṭale māne ke hun badhānne poṣhun chhun. paṇ em nathī hon. ahīn kahe chhe-tun bījāne poṣhī shake ja nahi. hun saune poṣhun- em maphatano ahaṅkār karīne tun tārā mithyātva ne kaṣhāyane puṣhṭa kare e bījī vāt chhe, bākī bījānun poṣhaṇ tun traṇakāḷamān karī shakato nathī. gharamān strī hoy te dāḷ-bhāt- shāk-roṭalī ityādi barābar karīne ṭāṇe āpe, roṭalī unī-unī karīne thāḷīmān pīrase eṭale ā māne ke mārī sagavaḍ barābar sāchave chhe. paṇ bhāī! e tārī mānyatā sāv mithyā chhe. bhāī! e roṭalī ādi koṇ kare? ne koṇ thāḷīmān pīrase? e to pudagalanā rajakaṇo potānā kāraṇe te te kāḷe roṭalī ādirūpe pariṇame chhe ane potānī paryāyathī tyānthī khasīne thāḷīmān jāy chhe; strī to temān nimittamātra chhe. tyān tun em māne ke strīe mane sagavaḍ āpī to te tārī mānyatā mithyā chhe, kemake bījo bījānun kām-kārya karī shakato ja nathī. ahā! āvo bhagavān jineshvarano mārga samajavo bahu kaṭhaṇ bāpā!
ā sheṭhiyāone ghaṇān abhimān hoy, -em ke amane pāñch-das karoḍ rūpiyā chhe enāthī āṭalā badhā nokarone nibhāvīe chhīe. dhūḷey nathī, sāmbhaḷane. shun rūpiyā tārā chhe? ane shun paranān (sharīrādinān) kārya tun karī shake chhe? ahā! hun paranun karun chhun em mithyā abhimān kare, paṇ paranun e kadīy karī shakato nathī.
PDF/HTML Page 2569 of 4199
single page version
ā vastusvarūp chhe bāpu! ātmāmān evī koī shakti nathī ke te paranun (sharīr, paisā ke bījā jīvanun) kārya karī shake. darek dravya pote ja potānun kārya karavā samartha chhe, ene bījun koī dravya karī shake nahi.
prashnaḥ– to charaṇānuyogamān em āve chhe ke-shrāvake munine āhāradān āpyun to māno eṇe munine mokṣhamārga āpyo. āp to koī bījānun kāī kare nahi em kaho chho to ā kevī rīte chhe?
uttaraḥ– bhāī! e to nimittanī mukhyatāthī vyavahāranun kathan chhe. e to tyān nimittanaimittik sambandhanun gnān karāvyun chhe. tyān shrāvak āhāradān daī shake chhe em siddha nathī karavun. e to mokṣhamārgamān sthit munirājane āhār levāno vikalpa je kāḷamān thayo hoy te ja kāḷamān shrāvakane āhāradānano vikalpa thāy chhe ne bahāramān āhāranī āvavānī kriyā enāmān je thavā yogya hoy te thaī hoy chhe to vyavahārathī kahevāmān āve chhe ke shrāvake munine āhāradān dīdhun; bākī āhāranun dān koṇ kare ne koṇ le? paradravyanī kriyā ātmā kare e traṇakāḷamān satya nathī.
tevī rīte mokṣhamārgamān sthit munirājane shrāvake koī mokṣhamārga dīdho chhe emey nathī. mokṣhamārga to bāpu! antaranī chīj chhe bhāī! e to shuddha ant tattva ek gnāyakasvabhāvī ātmānā antar-avalambane pragaṭ thāy chhe; ene bījo koṇ de? e to tyān dān adhikāramān shrāvakane avashya āhāradānanā pariṇām thatā hoy chhe eṭalun siddha karavā dānano mahimā pragaṭ karyo chhe. bākī e sarva upachārakathan jāṇavun. samajāṇun kāī...?
ahīn kahe chhe-ā jaḍ sharīr ne īndriyo dvārā bījā jīvone-strī-putra-parivār ādine hun bhogādi sukh āpun chhun evī mānyatā ahaṅkārarasathī bharelī chhe ane te mithyātva chhe, kemake sharīr-īndriyādi jaḍanī kriyā tathā par jīvonā sukh-duḥkhanī kriyā ātmā karī shakato ja nathī. sharīr-indriyādinī kriyā svayam enā pudagalo vaḍe thāy chhe ane bījā jīvo sau potapotānā bhāvathī ja sukhī-duḥkhī thāy chhe. bhāī! āvun ja jain parameshvare kahelun vastunun svarūp chhe. are! duniyāe jainanā nāme paṇ chidānandarasane chhoḍīne ahaṅkārarasane ja poṣhyo chhe!
ā dukānanā thaḍe beṭho hoy ne vepār-dhandho barābar chāle, māl āve ne jāy, paisā āve ne jāy, tyān ā em māne ke-hun ā badhun chalāvun chhun tene kahe chhe bhāī! e tāro mithyā ahaṅkār chhe; kemake ek ek paramāṇunī pratisamay thatī ek ek paryāy svayam te te paramāṇuthī thāy chhe. paramāṇunī kriyā, koī bījo kahe ke hun karun chhun to te enun agnān chhe. ā roṭalānā be baṭakān thāy ne! tene hun karun chhun em māne te mithyā ahaṅkār chhe, agnān chhe.
PDF/HTML Page 2570 of 4199
single page version
ahā! paradravyanī pariṇatine hun karun chhun evā ahaṅkārarasathī bharelā, paranān kārya karavānī vāñchhāvāḷā te puruṣho ‘नियतम’ niyamathī ‘मिथ्याद्रशः आत्महनः भवन्ति’ mithyādraṣhṭi chhe potānā ātmāno ghāt karanārā chhe.
shun kīdhun? ke hun paranān kārya karī shakun chhun evā ahaṅkārathī paranān kārya karavānī jeone vāñchhā chhe teo niyamathī mithyādraṣhṭi chhe, potānā shuddha chaitanyasvarūpano ghāt karanārā chhe. paranī rakṣhā to karavī, paṇ eno ahaṅkār na karavo-em vāt nathī ā. ā to tun paranī rakṣhā karī shakato ja nathī em vāt chhe. tathāpi jo paranī rakṣhā karavānī tane vāñchhā chhe to tun mithyādraṣhṭi chho, ātmaghātī chho. āvun ākarun lāge evun chhe. mārag bahu jhīṇo chhe bhāī! lokoe vītarāganā tattvane samajyā vinā em ne em hāṅke rākhyun chhe. (paṇ ethī shun lābh chhe?)
ā mandir men banāvyān ane andar pratimānī pratisthāpanā men karī ityādi paranī kriyā men karī em jeo māne chhe teo mithyā ahaṅkārathī bharelā paranān karma karavānī vāñchhāvāḷā ‘आत्महनḥ’ ātmāno ghāt karanārā mahāpāpī chhe. ahā! ātmāno to shuddha gnātā-draṣhṭā svabhāv chhe. tene jāṇavā-dekhavānā svabhāvavāḷo na mānatān paranān karma karavāvāḷo mānyo temān potānā svabhāvano ghāt thayo, svabhāvanī hinsā thaī. bhāī! ā to bhagavān sarvagnadevano ā hukam chhe. samajāṇun kāī...? ‘kāī’ eṭale kaī paddhatithī ā kahevāy chhe ane emān shun nyāy chhe te samajāy chhe ke nahi-em vāt chhe. badhun samajāy to to nyāl thaī jāy.
prashnaḥ– paṇ anāsaktibhāve to te paranān karma kare ne?
uttaraḥ– are bhāī! tun shun kahe chhe ā? paranun karavun ne anāsakti-e be bhāv sāthe hoī ja shake nahi. bīje (anyamatamān) evo upadesh chhe ke anāsaktibhāve paranān kām karavān, paranī sevā karavī ityādi; paṇ ahīn vītarāganā shāsanamān to ā vāt chhe ke-‘paranun karī shakun chhun’ e ja āsakti nām mithyātvabhāv chhe. ahā! keṭalun bharyun chhe ā kaḷashamān? juo ne! hun parane haṇī shakun chhun, vā teno aṅgachhed karī duḥkhī karī shakun chhun evo mithyābhāv to ātmānī hinsā karanāro mahāpāpamay chhe ja; paṇ hun bījānun jīvatar karī shakun chhun, enī dayā pāḷī shakun chhun, vā anukūḷatā daīne sukhī karī shakun chhun ityādi abhiprāy paṇ mithyābhāv chhe ane te ātmāno ghāt karanār mahāpāpamay chhe; kemake bījo bījāne haṇe vā jivāḍe e vāt traṇakāḷamān sāchī nathī.
koīne em thāy ke āvo mārag kyāthī kāḍhayo vaḷī? tene kahīe chhīe ke bhāī! ā to anantakāḷathī pravāharūpe chālyo āvato mārga chhe. ten koī di’
PDF/HTML Page 2571 of 4199
single page version
sāmbhaḷyo na hoy eṭale tane navo lāge, paṇ ā to mūḷ sanātan mārga chhe jene kundakund ādi santoe ahīn prasiddha karyo chhe.
ahā! bāpu! ten anantakāḷamān paranān kām karyānān mithyā abhimān karyān chhe. bākī tun potānī (chaitanya) sattāne chhoḍīne shun paranī sattāmān pravesh kare chhe ke tun paranān kārya karī shake? tārun hovāpaṇun je chhe te shun paranān hovāpaṇāmān jāy chhe ke tun paranun karī shake? nā; kadīy nahi. to pachhī tun paranān kām karī shakato ja nathī e nyāy chhe. bhāī! ā vītarāg parameshvarano mārag nyāyathī chhe. koīne na bese eṭale kāī satya badalāī jāy! ahā! ā to vītarāganā nyāyathī siddha thayelī vāt! te kadī na badalāy bāpu!
juo, samvat 1997 mān mumbaīthī ek moṭā vakīl āvyā hatā. te kahetā hatā ke-koī paradravyanun kāī karī shake nahi em āp kaho chho paṇ (hāth lāmbo karīne kahe) dekho, ā hun karī shakun chhun ke nahi?
ahā! prabhu! tane ā shun thayun? e (hāth lāmbo thayo te) koṇe karyun enī tane khabar nathī ne māne chhe ke men karyun? bāpu! e hāthanā rajakaṇo to pote potāthī te kāḷe e dashārūp thayā chhe, temān tārā ātmāe kāī karyun nathī. ātmā to eno jāṇanār vā ahaṅkār karanār chhe, paṇ e jaḍanī kriyāno karanār to kadīy nathī. ahā! ame paranī- deshanī, samājanī sevā karīe chhīe, āndhaḷā-baherān-mūgān lokonī shāḷāo chalāvīe chhīe, sārān sārān makāno banāvīe chhīe, moṭān kārakhānān chalāvīe chhīe ityādi paranān kām karavā sambandhī badhī mānyatā mūḍh mithyādraṣhṭinī chhe. are bhāī! koṇ konī sevā kare? koṇ makāno banāve? koṇ kārakhānān chalāve? e badhun pudgalanun kārya enā paramāṇuthī thāy chhe; ene ātmā kadīy karī shakato nathī.
ahā! devādhidev arihant paramātmā jain parameshvaranī ā āgnā chhe ke-bhāī! tun paranun kāī karī shakato nathī. ā pāmpaṇ hāle chhe ne? e pāmpaṇane paṇ tun halāvī shakato nathī; kemake e to jaḍ pudgal-māṭī chhe, te ām-tem thāy chhe e jaḍ paramāṇunī kriyā to enā potānā kāraṇe thāy chhe. have ene badale hun ene karun chhun em māne e mithyā ahaṅkār chhe. ahīn kahe chhe-
nishchayathī paranā jīvan-maraṇane, paranān sukh-duḥkhane hun karun chhun em jeo dekhe chhe teo mithyā ahaṅkārathī bharelā paranān kām karavānī vāñchhāvāḷā mūḍh mithyādraṣhṭi chhe ane ‘ātmahanaḥ’-ātmāno ghāt karanārā chhe. ātmāno ghāt karanārā chhe eṭale shun? ke ātmā trikāḷ dhruv vastu chhe te to jevī chhe tevī chhe, teno to ghāt thato nathī, paṇ paryāyamān tenī shānti haṇāy chhe. hun āne (-parane) karun chhun evā
PDF/HTML Page 2572 of 4199
single page version
mānyatā enī shāntine haṇe chhe arthāt e mānyatā enī vītarāgī shāntinā pariṇāmane pragaṭ thavā detī nathī.
ahā! ‘teo mithyādraṣhṭi, ātmānā haṇanārā chhe’-ā shabdoe to gajab karyo chhe. parane haṇī shakato nathī, chhatān ‘parane haṇī shakun chhun’-evī mānyatāmān, kahe chhe, pote haṇāī jāy chhe; parane jivāḍī shakato nathī, chhatān ‘parane jivāḍī shakun chhun’-evī mānyatāthī potānun jīvan haṇāī jāy chhe; pote paranān sukh-duḥkh karī shakato nathī, āhār-auṣhadhādi vaḍe parano upakār karī shakato nathī vā shastrādinā ghāt vaḍe parano apakār karī shakato nathī, chhatān ‘paranān sukh-duḥkh, upakār-apakār karī shakun chhun’-evī mānyatāthī potāno ātmā haṇāī jāy chhe. tethī kahyun ke -‘paranān kārya hun karun’-evī mānyatā vaḍe ahaṅkār karanārā teo mithyādraṣhṭi ātmāne haṇanārā mahāpāpī ja chhe. lyo, āvī vāt chhe!
‘jeo parane māravā-jivāḍavāno tathā sukh-duḥkh karavāno abhiprāy kare chhe teo mithyādraṣhṭi chhe.’
shun kīdhun? parane māravā-jivāḍavāno eṭale paranā prāṇone haravāno ane paranā prāṇonī rakṣhā karavāno jene abhiprāy chhe te mithyādraṣhṭi chhe. vaḷī paranān sukh-duḥkh karavāno eṭale parane anukūḷ sanyogo devāno ane parane pratikūḷ sanyogo devāno je abhiprāy kare chhe te paṇ mithyādraṣhṭi chhe.
hamaṇān īndoramān traṇ-traṇ mandiramān chorī thaī. bhagavānanī mūrti upāḍī gayā, ane polīse āṭh jaṇane pakaḍayā. ahā! dharmanā sthānamān paṇ chorī! gajab vāt chhe ne! ahīn kahe chhe-te mūrti choravānī kriyā (tenun sthānāntar thavānī kriyā) to tun karī shakato nathī. paṇ hun parane chorī shakun chhun em abhiprāyathī choravānī vāñchhā chhe ne! ahīn kahe chhe-te mithyātvabhāv chhe. ahā! paranī kriyā karavāno abhiprāy chhe te mithyātvabhāv chhe ane tevā jīvo mithyādraṣhṭi chhe. have kahe chhe-
‘teo potānā svarūpathī chyut thayā thakā rāgī, dveṣhī, mohī thaīne potāthī ja potāno ghāt kare chhe, tethī hinsak chhe.’
juo, shun kahe chhe? ke hun bījānā prāṇonī rakṣhā karī shakun chhun, vā bījāne mārī shakun chhun tathā bījāne anukūḷ-pratikūḷ sañjogo daī shakun chhun-ityādi jeno abhiprāy chhe teo potānā shuddha chaitanyasvarūpathī bhraṣhṭa thaīne rāgī, dveṣhī, mohī thaīne potāthī ja potānā ātmāno ghāt kare chhe ane tethī teo hinsak chhe. ahā! hun paranān kām karī shakun chhun em mānanāre, hun pote shuddha akhaṇḍ ek gnānānand-
PDF/HTML Page 2573 of 4199
single page version
svabhāvī ātmā chhun-em mānyun nahi tethī te pote potāno ja niṣhedh karato thako, potānā shuddha gnān-darshanarūp chaitanyaprāṇonī rakṣhā nahi karato hovāthī hinsak chhe.
ahāhā...! ātmā traṇe kāḷ potānā chaitanyaprāṇothī-gnān-darshan ādi prāṇothī jīve chhe; e enun vāstavik jīvatar chhe. paṇ ene bhūlīne, enāthī bhraṣhṭa thaīne hun paranun jīvatar karun evo abhiprāy kare e to potānā shuddha prāṇono ghāt karanār potāno ja hinsak chhe. āvun lokone ākarun lāge, paṇ shun thāy?
vaḷī koī to kahe chhe-paranī dayā pāḷavī e jīvano svabhāv chhe. lyo, have āvī viparīt vāt! are bhāī! jīvano to ek gnānasvabhāv chhe. ahāhā....! gnānamātra vastu bhagavān ātmā chhe. temān paranun karavun āvyun kyāthī? bhāī! tārī mānyatāmān bahu pher chhe bāpā! paranī dayā pāḷavānā abhiprāyane to ahīn mithyātvabhāv kahyo chhe bhāī! dayāne jyān jīvano svabhāv kahyo chhe tyān e svadayānī vāt chhe. ahāhā....! jevo pote rāgarahit vītarāg ek gnānasvabhāvī ātmā chhe tevo paryāyamān prasiddha karavo enun nām vāstavik dayā ne ahinsā chhe ane te ātmāno svabhāv chhe. bākī paranī dayā pāḷavāno rāg utpanna karavo e kāī jīv-svabhāv nathī; ene jīv-svabhāv māne te mithyādraṣhṭi chhe, potāno ja hinsak chhe.
gajab vāt chhe bhāī! janma-maraṇathī rahit thavāno mārga ākhāy jagatathī judo-nirāḷo chhe. parane māravā-jivāḍavāno abhiprāy, svarūpathī chyut thayelo evo viparītabhāv chhe, e tārā svarūpano ghātak chhe prabhu! ahā! āvī vāt sāmbhaḷavāy bhāgya hoy to maḷe, bākī duniyā to ākhī rakhaḍavānā panthe chhe. are! anantakāḷamān e kīḍā-kāgaḍā-kūtarā-nārakī ne manuṣhyanā avatār karī karīne marī gayo chhe; tene e chorāsīnā chakrāvāmānthī ugārī levāno ā ek ja mārga chhe; ahā! ā mārag samajyā vinā teno uddhār kyāthī thāy?
PDF/HTML Page 2574 of 4199
single page version
तम्हा दु मारिदो दे दुहाविदो चेदि ण हु मिच्छा।। २५७।।
जो ण मरदि ण य दुहिदो सो वि य कम्मोदएण चेव खलु।
तम्हा ण मारिदो णो दुहाविदो चेदि ण हु मिच्छा।। २५८।।
तस्मात्तु मारितस्ते दुःखितश्चेति न खलु मिथ्या।। २५७।।
तस्मान्न मारितो नो दुःखितश्चेति न खलु मिथ्या।। २५८।।
have ā arthane gāthā dvārā kahe chheḥ-
tethī ‘haṇyo men, dukhī karyo’–tuj mat shun nahi mithyā khare? 2pa7.
vaḷī nav mare, nav dukhī bane, te karmanā udaye khare,
‘men nav haṇyo, nav dukhī karyo’–tuj mat shun nahi mithyā khare? 2pa8.
gāthārthaḥ– [यः म्रियते] je mare chhe [च] ane [यः दुःखितः जायते] je duḥkhī thāy chhe [सः सर्वः] te sau [कर्मोदयेन] karmanā udayathī thāy chhe; [तस्मात् तु] tethī [मारितः च दुःखितः] ‘men māryo, men duḥkhī karyo’ [इति] evo [ते] tāro abhiprāy [न खलु मिथ्या] shun kharekhar mithyā nathī?
[च] vaḷī [यः न म्रियते] je nathī marato [च] ane [न दुःखितः] nathī duḥkhī thato [सः अपि] te paṇ [खलु] kharekhar [कर्मोदयेन च एव] karmanā udayathī ja thāy chhe; [तस्मात्] tethī [न मारितः च न दुःखितः] ‘men na māryo, men na duḥkhī karyo’ [इति] evo tāro abhiprāy [न खलु मिथ्या] shun kharekhar mithyā nathī?
ṭīkāḥ– je mare chhe athavā jīve chhe, duḥkhī thāy chhe athavā sukhī thāy chhe, te kharekhar potānā karmanā udayathī ja thāy chhe, kāraṇ ke potānā karmanā udayanā
PDF/HTML Page 2575 of 4199
single page version
य एवाध्यवसायोऽयमज्ञानात्माऽस्य द्रश्यते।। १७०।।
abhāvamān tenun te pramāṇ thavun (arthāt maravun, jīvavun, duḥkhī thavun ke sukhī thavun) ashakya chhe. māṭe ‘men āne māryo, āne jivāḍayo, āne duḥkhī karyo, āne sukhī karyo’ evun dekhanār arthāt mānanār mithyādraṣhṭi chhe.
bhāvārthaḥ– koī koīnun māryun maratun nathī, jivāḍayun jīvatun nathī, sukhī-duḥkhī karyun sukhī-duḥkhī thatun nathī; tethī je māravā, jivāḍavā ādino abhiprāy kare te to mithyādraṣhṭi ja hoy-em nishchayanun vachan chhe. ahīn vyavahāranay gauṇ chhe.
have āgaḷanā kathananī sūchanārūp shlok kahe chheḥ- shlokārthaḥ– [अस्य मिथ्याद्रष्टेः] mithyādraṣhṭine [यः एव अयम् अज्ञानात्मा अध्यवसायः द्रश्यते] je ā agnānasvarūp *adhyavasāy jovāmān āve chhe [सः एव] te adhyavasāy ja, [विपर्ययात्] viparyayasvarūp (-viparīt, mithyā) hovāthī, [अस्य बन्धहेतुः] te mithyādraṣhṭine bandhanun kāraṇ chhe.
bhāvārthaḥ– jūṭho abhiprāy te ja mithyātva, te ja bandhanun kāraṇ-em jāṇavun. 170.
have ā arthane gāthā dvārā kahe chheḥ-
‘je mare chhe athavā jīve chhe, duḥkhī thāy chhe athavā sukhī thāy chhe, te khareekhar potānā karmanā udayathī ja thāy chhe, kāraṇ ke potānā karmanā udayanā abhāvamān tenun te pramāṇe thavun ashakay chhe.’
jīv mare chhe ne jīv jīve chhe eṭale shun? ahāhā...! ātmā to anādianant vastu sadā potānā shuddha chaitanyaprāṇothī jīvit chhe, te kadīy marato nathī evo amar chhe. to pachhī jīv mare chhe ne jīve chhe e shun chhe? bhāī! ene bahāranā prāṇo-pāñch īndriyo, man-vachan-kāy, āyune shvāsochchhvās-no viyog thavāthī e mare chhe em kahevāy chhe ane te prāṇono sanyog rahe to te jīve chhe em kahevāy chhe. e ja pramāṇe ene anukūḷ sādhanono sanyog thavāthī e sukhī chhe ane pratikūḷ sādhanono sanyog thavāthī e duḥkhī chhe em lokamān kahe chhe.
PDF/HTML Page 2576 of 4199
single page version
ahīn kahe chhe-je mare chhe athavā jīve chhe, duḥkhī thāy chhe athavā sukhī thāy chhe, te kharekhar potānā karmanā udayathī ja thāy chhe. eṭale shun? ke bījo koī ene mārī ke jivāḍī shakato nathī, bījo koī ene duḥkhī-sukhī karī shakato nathī. je mare chhe te kharekhar potānā āyukarmanā kṣhayathī ja mare chhe, koī bījāno māryo mare chhe em chhe ja nahi. vaḷī je jīve chhe te kharekhar potānā āyukarmanā udayathī ja jīve chhe, koī bījāno jivāḍayo jīve chhe em chhe ja nahi. tevī ja rīte āhār, vastra, pātra, dhan ādi anukūḷ sāmagrī vaḍe je sukhī thāy chhe te shātāvedanīyanā udayathī ja sukhī thāy chhe ane rog ādi pratikūḷatā vaḍe duḥkhī thāy chhe te ashātāvedanīyanā udayathī ja duḥkhī thāy chhe. ene koī bījo sukhī-duḥkhī kare chhe em chhe nahi. āvī vastuvyavasthā chhe.
ahīn, ‘kharekhar karmanā udayathī ja’-em līdhun chhe ne? to koī vaḷī kahe chhe- juo, karmane laīne thāy chhe ke nahi?
are bhāī! e to nimittanī mukhyatāthī vāt karī chhe. ‘bījo bījānān jīvan- maraṇ, sukh-duḥkh karī shake chhe’-evā abhiprāyano niṣhedh karavā ‘kharekhar karmanā udayathī ja’ jīvanun jīvavun-maravun tathā sukhī-duḥkhī thavun thāy chhe em ahīn kahyun chhe. bākī jīv jīve chhe te potānī dehamān rahevānī sthitinī yogyatāthī ja jīve chhe ane jīv mare chhe te paṇ tenā deh-viyoganī te kāḷe yogyatā chhe tethī mare chhe. āyukarmanā kṣhayathī mare chhe ne āyukarmanā udayathī jīve chhe em kahevun e to nimittanun gnān karāvanārun vyavahāranun kathan chhe.
tevī rīte bahāranā āhārādi anukūḷ sanyogo āve chhe te to enā potānā kāraṇe potāthī āve chhe ne temān shātānā udayanun nimitta chhe tathā rog ādi pratikūḷ sanyogo āve chhe te paṇ enā potānā kāraṇe āve chhe ne emān ashātānā udayanun nimitta chhe. ahā! bahāranā sanyogo-rajakaṇe rajakaṇ-potānī je te avasthā sahit āvavānā hoy te ja āve chhe ane te kāḷe shātā ke ashātānun nimitta hoy chhe; paṇ nimittanā kāraṇe sanyog āve chhe em nathī. lokamān kahe chhe ne ke-‘dāṇe dāṇe khānāranun nām chhe;’ matalab ke je rajakaṇo jenā sanyogamān javānā chhe te pratinishchitapaṇe tenā sanyogamān javānā ja chhe; koī bījo bījāne sanyog āpe vā enā sanyog badalī de em chhe ja nahi.
e paramāṇu-āhār-auṣhadhādinā rajakaṇo-je āvavā yogya hoy te tenā kāḷe sanyogamān potānī yogyatāthī ja āve chhe ane temān āne shātānun nimitta hoy chhe. have tyān bījo em kahe ke-‘ā hun daun chhun’ to kahe chhe-em nathī. ‘e bhūkhathī pīḍāto hato ne men ene shīro khavaḍāvyo’-em koī māne to kahe chhe ke
PDF/HTML Page 2577 of 4199
single page version
e mānyatā yathārtha nathī, kemake shīro ene maḷyo e to enā shātānā udayane laīne maḷyo chhe, emān tārun kāī kartavya nathī. e ja kahyun ne ke-jīvane potānā karmanā udayanā abhāvamān tenun jīvan-maraṇ, sukhī-duḥkhī thavun ashakya chhe. ahā! bījo bījānun kām karī de e ashakya chhe.
have kahe chhe- ‘māṭe men āne māryo, āne jivāḍayo, āne duḥkhī karyo, āne sukhī karyo-evun dekhanār arthāt mānanār mithyādraṣhṭi chhe.’
jīvone jīvan-maraṇ, sukh-duḥkh potānā karmanā udayathī ja thāy chhe. ām vastuvyavasthā hovā chhatān, je em māne chhe ke- men āne shastrathī mārī nākhyo, men āne sarpa karaḍāvīne mārī nākhyo, men āne jher āpīne mārī nākhyo- te mithyādraṣhṭi chhe, agnānī chhe; kemake enā āyukarmanā kṣhay vinā koīnun maraṇ thaī shakatun nathī, tevī rīte je em māne chhe ke- men āne āhār-pāṇī, auṣhadhādi vaḍe jivāḍayo to e paṇ mithyādraṣhṭi chhe, agnānī chhe; kemake enā āyukarmanā uday vinā koīnun jīvan ṭakī shakatun nathī.
vaḷī bījo jīv sukhī thāy chhe te shātānā udayanā kāraṇe sukhī thāy chhe. have ene badale ā em māne ke men anukūḷ sāmagrī dīdhī māṭe sukhī thayo to kahe chhe- te mithyādraṣhṭi chhe, kemake shātākarmanā abhāvamān koī sukhī thaī shakatun nathī, e ja rīte bījo jīv duḥkhī thāy chhe te ashātāvedanīyanā udayathī duḥkhī thāy chhe. have ene badale ā em māne ke-men pratikūḷatā daīne duḥkhī karyo to te mithyādraṣhṭi chhe, kemake ashātā vedanīyanā uday vinā koī duḥkhī thaī shakato nathī. āvī vāt chhe.
kahe chhe-men āne māryo, jivāḍayo, sukhī karyo ke duḥkhī karyo-evun dekhanār arthāt mānanār mithyādraṣhṭi chhe. mithyā ahaṅkār chhe ne emān? ahīn ahaṅkār shabda nathī nākhyo, paṇ bhāī! hun bījāne mārī-jivāḍī shakun chhun ke sukhī-duḥkhī karī shakun chhun- e abhiprāy pote ja mithyā ahaṅkār chhe ane te vaḍe jīv mithyādraṣhṭi chhe. koī em māne ke-āpaṇe karīe, karī shakīe, paṇ eno ahaṅkār na karavo-to em chhe nahi. āpaṇe paranun karīe vā karī shakīe e abhiprāy pote ja ahaṅkār rūp mithyābhāv chhe. evā abhiprāyavāḷo mithyādraṣhṭi chhe, ene satyanī khabar nathī.
samayasār nāṭakamān shrī banārasīdāse kahyun chhe ne ke-
ahāhā...! ā paranān levā devānān, jīvan-maraṇanān ne sukh-duḥkhanān kāryono
PDF/HTML Page 2578 of 4199
single page version
kartā thāy te agnānī chhe. paranān kārya karavāno abhiprāy seve chhe te jāṇanār raheto nathī. paṇ je kartā thato nathī te jāṇanār rahe chhe ane te gnānī chhe. ahā! hun to ek gnānasvarūp chhun, paranān kāryo to parathī-enāthī thāy, hun to eno jāṇanār mātra sākṣhī chhun em jāṇavāmātrapaṇe pariṇame te gnānī chhe.
ahāhā......! ātmā nirmaḷānandano nāth prabhu sadā gnānānandasvabhāvī bhagavān chhe. tenā atīndriy ānandanī prāptino ā upāy chhe. shun? ke- paranī kriyā hun karī shakato nathī, paranān jīvan-maraṇ ke sukh duḥkh hun karī shakato nathī, paranān kāryo paramān parathī thāy, hun to jāṇanār-dekhanāramātra chhun-em jāṇavā-dekhavāmātrapaṇe pariṇamavun te sāchā ānandanī prāptino upāy chhe. bhāī! karavāno abhiprāy e to bojo-duḥkh chhe, ane jāṇavāpaṇe rahevun emān nirākuḷ ānand chhe. gnānī sadā nirākuḷ ānandanī mojamān rahe chhe.
‘koī koīnun māryun maratun nathī, jivāḍayun jīvatun nathī, sukhī-duḥkhī karyun sukhī- duḥkhī thatun nathī; tethī je maravā, jivāḍavā ādino abhiprāy kare te to mithyādraṣhṭi ja hoy-em nishchayanun vachan chhe.
ā puruṣho badhā strī-putra-parivārane jivāḍe chhe ke nahi? ane ā badhā sheṭhiyā nokarone jivāḍe chhe ke nahi?
bhāī! koṇ jivāḍe? hun parane jivāḍun-evo ahaṅkār chhe e to mithyātvashalya chhe. e shalyanā kāraṇe bhagavān! tun narak nigodanā ne kīḍī-kīḍānā anant-anant bhav karīne marī gayo chhe. bhāī! tārā apār-pārāvār duḥkhane jonārā paṇ kampī ūṭhe evā ten duḥkh sahan karyān chhe. e duḥkh kem kahyān jāy? bhāī! e duḥkhathī ugaravun hoy to sulaṭī jā, paranān kārya karun-e abhiprāy chhoḍī de. ā chhokarānne pāḷun-poṣhun, moṭā karun ne sukhī karun-e vāt javā de ane andar gnānānandasvabhāvī bhagavān virājī rahyo chhe temān jā, tane atīndriy sukh thashe.
ahā! koī koīnun kāī karī shakatun nathī e mūḷ siddhānt chhe. tethī je bījāne māravā-jivāḍavā ādino abhiprāy kare chhe te niyamathī mithyādraṣhṭi chhe. ā nishchayanun vachan chhe eṭale ā satyārtha chhe. ahīn vyavahāranay gauṇ chhe. āṇe āne māryo-jivāḍayo em vyavahārathī kahevāy paṇ vastusvarūp em nathī. tethī ahīn vyavahāranay gauṇ chhe. āvī vāt chhe.
have āgaḷanā kathananī sūchanārūp shlok kahe chheḥ-
PDF/HTML Page 2579 of 4199
single page version
‘अस्य मिथ्याद्रष्टेः’ mithyādraṣhṭine eṭale jenī jūṭhī draṣhṭi chhe, samyakdraṣhṭithī viruddha asatyadraṣhṭi chhe tene ‘यḥ एव अयम् अज्ञानात्मा अध्यवसायः द्रश्यते’ je ā agnānasvarūp adhyavasāy jovāmān āve chhe ‘सः एव’ te adhyavasāy ja, विपर्ययात्’ viparyayasvarūp hovāthī, ‘अस्य बन्धहेतुः’ te mithyādraṣhṭine bandhanun kāraṇ chhe.
ahāhā...! shun kahe chhe? ke men āne jivāḍayo, ā badhān chhokarānne pāḷī-poṣhīne moṭān karyān, bhaṇāvyān-gaṇāvyān, sārā sanskār daīne sanskārī karyān-ītyādi badho agnānarūp adhyavasāy chhe.
juo, je pariṇām mithyā abhiprāy sahit hoy (-svaparanā ekatvanā abhiprāy sahit hoy) athavā vaibhāvik hoy te pariṇām māṭe adhyavasāy shabda vaparāy chhe.
tyāre koī vaḷī kahe chhe- bījāne māravā jivāḍavāno adhyavasāy eṭale abhiprāy bandhanun kāraṇ chhe, arthāt je ekatvabuddhi hoy te bandhanun kāraṇ chhe, paṇ evo bhāv nahi.
are bhāī! adhyavasāyano artha bhāv paṇ thāy ne ekatvabuddhi thāy-em enā be artha thāy chhe.
tyāre te kahe chhe- jivāḍavāno bhāv chhe e to prashasta ja chhe, enun phaḷ paṇ prashasta ja chhe. (eṭale ke enun phaḷ mokṣha chhe)
pravachanasāramān shrāvakanā adhikāramān (gāthā rapap mān) ‘रागो पसत्थभूदो ‘em āve chhe. tyān āshay em chhe ke je prashasta pad (tīrthaṅkar, chakravartī, baḷadev ādi pad) maḷe chhe te ene (-samyagdraṣhṭine) prashastarāg-svarūp shubhopayogathī maḷe chhe, lyo, āmānthī te āvo artha kāḍhe chhe ke- prashastarāgathī prashastapad maḷe ane e padathī mokṣha thāy; māṭe prashastarāg bandhanun kāraṇ nathī. parantu bhāī! prashastarāg paṇ chhe to bandhanun ja kāraṇ. ahīn samyagdraṣhṭinā prasaṅgamān e gauṇ chhe e bījī vāt chhe.
vaḷī koī loko em kahe chhe ke-samayasāranā puṇya-pāp adhikāramān (gāthā 147mān) je shubhāshubh karma sāthe rāg ane sansargano niṣhedh karavāmān āvyo chhe te jaḍakarmanī vāt chhe, shubhāshubh bhāv sāthe rāg ane sansargano niṣhedh nathī karyo.
are bhāī! shāstramān (sa. gā. 1pa3 mān) amr̥utachandrāchārye ‘karma’ shabdano artha karatān vrat, niyam, shīl, tap, vagere badhāne karma kahyun chhe. vaḷī prashasta rāganā hetu, svabhāv, anubhav ane āshray- em chār bhedano niṣhedh karīne shubhāshubh karma ek ja chhe em siddha karyun chhe. eṭale shubhāshubh pariṇām paṇ karma kahevāy chhe ane enun bandhan paṇ karma kahevāy chhe. bhāī! shāstranā abhiprāy sāthe potānī draṣhṭi keḷavavī joīe. potānī draṣhṭie shāstranā ūndhā artha kare e to mahā viparītatā chhe.
PDF/HTML Page 2580 of 4199
single page version
adhyavasāyanā āṭalā artha chhe.ḥ- je pariṇām sva-paranā ekatvanā abhiprāy sahit hoy athavā vaibhāvik hoy te pariṇām māṭe adhyavasāy shabda vaparāy chhe. koī ṭhekāṇe sva-paranī ekatvabuddhi sahit hoy te pariṇāmane agnānasvarūp adhyavasāy athavā mithyā abhiprāy kahevāmān āve chhe.
vaḷī koī ṭhekāṇe ekalā (svaparanī ekatvabuddhi rahit) pariṇām hoy tene paṇ adhyavasāy kahevāmān āve chhe; ane
koī ṭhekāṇe nirmaḷ (shuddha) pariṇām māṭe paṇ adhyavasāy shabda vaparāyo chhe. ahīn kahe chhe-je ā agnānasvarūp adhyavasāy jovāmān āve chhe te adhyavasāy viparyayasvarūp-mithyā hovāthī te mithyādraṣhṭine bandhanun kāraṇ chhe.
bhāī! āne (-parane) hun mārī-jīvāḍī shakun ke sukhī-duḥkhī karī shakun, sukh- duḥkhanān sādhano daī shakun’-e badhī ātmānā gnānasvarūpathī tadna viparīt mānyatā chhe; ātmānā svabhāvathī viruddha bhāv hovāthī tene vibhāv pariṇām kaho ke adhyavasāy kaho-e adhyavasāy ja mithyādraṣhṭine bandhanun kāraṇ chhe.
bhāī! hun parane jivāḍun-em adhyavasāy tun kare paṇ traṇakāḷamān em karī shake nahi. enun āyu hoy to jīve ne na hoy to na jīve; paṇ tārun jivāḍayun jīve em traṇakāḷamān banī shake nahi. ā sheṭhiyāo bahu dhanavān hoy ane ghaṇā nokaro rākhe ne māne ke ame badhāne nabhāvīe chhīe to kahe chhe-dhūḷey nabhāvato nathī tun, sāmbhaḷane. ‘hun parane nabhāvun chhun’-e mānyatā ja tārī jūṭhī chhe, kemake jagatanī pratyek vastu svatantra chhe.
ahāhā...! bhagavān tun sachchidānandasvarūp prabhu akhaṇḍ ek gnānamātra vastu svatantra chho. tane khabar nathī prabhu! paṇ tun shāshvat gnān ane ānandano bhaṇḍār andar sadā paramātmasvarūpe shāshvat birājamān chho. ahā! tārā ānand-sukhanī prāpti prabhu! tārāthī ja (svanā āshrayathī ja) thāy chhe; paṇ par mane sukhī karashe ke parane kanīk daun to hun sukhī thaīsh e mānyatā ja mithyā shalya chhe, bandhanun kāraṇ chhe samajāṇun kāī...?