PDF/HTML Page 2601 of 4199
single page version
bandhanun kāraṇ chhe. bāpu! sharīranī kriyā to enā kāraṇe viṣhayasevanarūp nahotī thavānī te na thaī, emān tun māne ke men e kriyā karī, viṣhay sevyo nahi to te paranā kartāpaṇānun tārun mithyā abhimān chhe, samajāṇun kāī?
prashnaḥ– to pachhī amāre kyān ūbhavun? dayā pāḷavī ke nahi? brahmacharya pāḷavun ke nahi?
uttaraḥ– bhāī! tun jemān chho tyān ūbho rahe ne? jyān nathī tyān ūbhavānī cheṣhṭā kyān kare chhe? ahāhā....! anant anant gnān ne ānandano sāgar prabhu tun; evā sva- svarūpane chhoḍīne kyān ūbhavun chhe prabhu! tun jemān ūbhavānun māne chhe e to rāg chhe. shun sat nām sachchidānandamay potānā bhagavānane chhoḍīne durjan, duṣhṭa, ghātak evā rāgamān ūbhavun ṭhīk chhe? bāpu! tun shun kare chhe ā? (paramānthī ne rāgamānthī pāchho vaḷ, svarūpamān ūbho rahe).
tem aparigrahamān-ā lakṣhmī ādi hun dānamān daun ītyādi je adhyavasāy chhe te paṇ puṇyabandhanun kāraṇ chhe. koī to vaḷī dān āpe ne nāmanī takatī choḍāve. are bhāī! dānamān rāg (lobh) mand karyo hoy to puṇyabandh thāy paṇ temān nāmanī takatī choḍāvavāno bhāv pāpabhāv chhe ane ‘hun dān āpun chhun’ - evo ahaṅkārayukta adhyavasāy mithyātva chhe. paisā kayān enā chhe te āpe? lakṣhmī to jaḍ chhe. ne shun jaḍano svāmī chetan thāy? jem bhensano svāmī pāḍo (enī jātano) hoy tem lakṣhmī ādi jaḍano svāmī jaḍ pudgal ja hoy
ahā! jem ātmā jagatanī chīj chhe tem paramāṇu-jaḍ paṇ jagatanī bījī chīj chhe. have ātmā potānā dravya-guṇ-paryāyano-svano svāmī thāy ke jaḍ rajakaṇono- dhūḷano svāmī thāy? ahāhā...! potānā dravya-guṇ ne nirmaḷ paryāy te ātmānun sva chhe ne teno e svāmī chhe, paṇ parano-bījī chījano kadīy svāmī nathī.
paṇ ā bāyaḍī- chhokarān to mārān kharān ke nahi?
are! traṇakāḷamān e tārān nathī, jagatanī bījī chīj traṇakāḷamān tārī nathī, tārī na thāy, bāpu! tun e bījī judī chījano svāmī chhun em māne te tāro mithyā abhiprāy chhe ane te tane anantānant sansāranun kāraṇ chhe. bhāī! bījī chījane potānī karavāmān (thāy nahi hon) ten tārā anantā gnātā-draṣhṭāsvabhāvano anādar karyo chhe. hun lakṣhmī daī shakun chhun ne laī shakun chhun evī mānyatāmān prabhu! ten tārā anant svabhāvano ghāt karyo chhe.
PDF/HTML Page 2602 of 4199
single page version
mokṣhamārga prakāshakanā chothā adhikāramān āve chhe ke- ‘mithyādarshan vaḍe ā jīv koī veḷā bāhya sāmagrīno sanyog thatān tene paṇ potānī māne chhe. putra, strī, dhan, dhānya, hāthī, ghoḍā, mandir ane nokar-chākar ādi je potānāthī pratyakṣha bhinna chhe, sadākāḷ potāne ādhīn nathī-em potāne jaṇāy topaṇ temān mamakār kare chhe.’ juo, pratyakṣha bhinna chījamān mamakār, ahaṅkār karavo e mithyādarshan chhe.
ahīn aparigrahamān dhanādinun dān karavāno bhāv shubhabhāv chhe, ane tyān dhanādinī javānī kriyā je thāy chhe te to paranī kriyā chhe chhatān tene hun karun chhun ne tatsambandhī je shubhabhāv chhe te paṇ mārun kartavya chhe em je ahaṅkār ne mamakār kare chhe te puṇyabandhanun kāraṇ chhe.
pt.. shrī ṭoḍaramalajīe mokṣhamārgaprakāshakamān shāstronān gambhīr rahasyo kholyān chhe, bahu khulāsā karyā chhe. koīne te sārā na lāge eṭale ‘adhyātmanī bhāṅg pīne nāchyā chhe’ em kahe, paṇ bāpu! e atyāre hālashe, paṇ andar tane nukashān thashe. mithyā mānyatānān ne asatya sevananān phaḷ bahu ākarān chhe bhāī! mithyātvanā garbhamān narka- nigodanān ati tīvra duḥkho paḍelān chhe; kemake mithyātva ja āsrav ane bandhanun kāraṇ chhe. mithyā adhyavasāy ek ja anant sansāranun kāraṇ chhe em ahīn mukhyapaṇe vāt chhe. e ja kahe chhe-
‘ā rīte pāñch pāpomān (avratomān) adhyavasāy karavāmān āve chhe te pāpabandhanun kāraṇ chhe ane pāñch (ekadesh ke sarvadesh) vratomān adhyavasāy karavāmān āve chhe te puṇyabandhanun kāraṇ chhe. pāp ane puṇya bannenā bandhanamān adhyavasāy ja ekamātra bandh- kāraṇ chhe.’
ahīn ekadesh eṭale shrāvakane pāñch aṇuvratomān ane sarvadesh eṭale munine pāñch mahāvratomān je adhyavasāy karavāmān āve chhe ke-e rāganī ne paranī kriyā mārī chhe te ja puṇyabandhanun kāraṇ chhe. ahīn ekatvabuddhinī vāt levī chhe ne? eṭale pāp ane puṇya bannemān bandhanamān ekatvabuddhi-adhyavasāy ja ekamātra bandhanun kāraṇ chhe.
PDF/HTML Page 2603 of 4199
single page version
न च बाह्यवस्तु द्वितीयोऽपि बन्धहेतुरिति शङ्कयम्–
ण य वत्थुदो दु बंधो अज्झवसाणेण बंधोत्थि।। २६५।।
न च वस्तुतस्तु बन्धोऽध्यवसानेन बन्धोऽस्ति।। २६५।।
vaḷī ‘bāhyavastu te bījun paṇ bandhanun kāraṇ hashe’ evī shaṅkā na karavī. (‘adhyavasāy te bandhanun ek kāraṇ hashe ane bāhyavastu te bandhanun bījun kāraṇ hashe’ evī paṇ shaṅkā karavī yogya nathī; adhyavasāy ja ekanun ek bandhanun kāraṇ chhe, bāhyavastu bandhanun kāraṇ nathī.) āvā arthanī gāthā have kahe chheḥ-
paṇ vastuthī nathī bandh, adhyavasānamātrathī bandh thāy chhe. 26p.
gāthārthaḥ– [पुनः] vaḷī, [जीवानाम्] jīvone [यत्] je [अध्यवसानं तु] adhyavasān [भवति] thāy chhe te [वस्तु] vastune [प्रतीत्य] avalambīne thāy chhe [च तु] topaṇ [वस्तुतः] vastuthī [न बन्धः] bandh nathī, [अध्यवसानेन] adhyavasānathī ja [बन्धः अस्ति] bandh chhe.
ṭīkāḥ– adhyavasān ja bandhanun kāraṇ chhe; bāhyavastu bandhanun kāraṇ nathī, kem ke bandhanun kāraṇ je adhyavasān tenā kāraṇapaṇāthī ja bāhyavastune charitārthapaṇun chhe (arthāt bandhanun kāraṇ je adhyavasān tenun kāraṇ thavāmān ja bāhyavastunun kārya kṣhetra pūrun thāy chhe, te kāī bandhanun kāraṇ thatī nathī). ahīn prashna thāy chhe ke-jo bāhyavastu bandhanun kāraṇ nathī to (‘bāhyavastuno prasaṅg na karo, tyāg karo’ em) bāhyavastuno pratiṣhedh (niṣhedh) shā māṭe karavāmān āve chhe? tenun samādhānaḥ– adhyavasānanā pratiṣhedh arthe bāhyavastuno pratiṣhedh karavāmān āve chhe. adhyavasānane bāhyavastu āshrayabhūt chhe; bāhyavastuno āshray karyā vinā adhyavasān potānā svarūpane pāmatun nathī arthāt ūpajatun nathī. jo bāhyavastuno āshray karyā vinā paṇ adhya vasān ūpajatun hoy to, jem āshrayabhūt evā *vīrajananīnā putranā sadbhāvamān (koīne) evo _______________________________________________________________ * vīrajananī = shūravīrane janma āpanārī; shūravīranī mātā.
PDF/HTML Page 2604 of 4199
single page version
adhyavasāy ūpaje chhe ke ‘hun vīrajananīnā putrane haṇun chhun’ tem āshrayabhūt evā vandhyāputranā asadbhāvamān paṇ (koīne) evo adhyavasāy ūpaje (-ūpajavo joīe) ke ‘hun vandhyāputrane (vāñjhaṇīnā putrane) haṇun chhun’. parantu evo adhyavasāy to (koīne) ūpajato nathī. (jyān vandhyāno putra ja nathī tyān māravāno adhyavasāy kyāthī ūpaje?) māṭe evo niyam chhe ke (bāhyavasturūp) āshray vinā adhyavasān hotun nathī. ane tethī ja adhyavasānane āshrayabhūt evī je bāhyavastu teno atyant pratiṣhedh chhe, kem ke kāraṇanā pratiṣhedhathī ja kāryano pratiṣhedh thāy chhe. (bāhyavastu adhyavasānanun kāraṇ chhe tethī tenā pratiṣhedhathī adhyavasānano pratiṣhedh thāy chhe). parantu, joke bāhyavastu bandhanā kāraṇanun (arthāt adhyavasānanun) kāraṇ chhe topaṇ te (bāhyavastu) bandhanun kāraṇ nathī; kem ke īryāsamitimān pariṇamelā munīndranā pag vaḍe haṇāī jatā evā koī jhaḍapathī āvī paḍatā kāḷaprerit ūḍatā jīvaḍānī māphak, bāhyavastu-ke je bandhanā kāraṇanun kāraṇ chhe te-bandhanun kāraṇ nahi thatī hovāthī, bāhyavastune bandhanun kāraṇapaṇun mānavāmān anaikāntik hetvābhāsapaṇun chhe-vyabhichār āve chhe. (ām nishchayathī bāhyavastune bandhanun kāraṇapaṇun nirbādh rīte siddha thatun nathī.) māṭe bāhyavastu ke je jīvane atadbhāvarūp chhe te bandhanun kāraṇ nathī; adhyavasān ke je jīvane tadbhāvarūp chhe te ja bandhanun kāraṇ chhe.
bhāvārthaḥ– bandhanun kāraṇ nishchayathī adhyavasān ja chhe; ane je bāhyavastuo chhe te adhyavasānanun ālamban chhe-temane ālambīne adhyavasān ūpaje chhe, tethī temane adhyavasānanun kāraṇ kahevāmān āve chhe. bāhyavastu vinā nirāshrayapaṇe adhyavasān ūpajatān nathī tethī bāhyavastuono tyāg karāvavāmān āve chhe. jo bandhanun kāraṇ bāhyavastu kahevāmān āve to temān vyabhichār āve chhe. (kāraṇ hovā chhatān koī sthaḷe kārya dekhāy ane koī sthaḷe kārya na dekhāy tene vyabhichār kahe chhe ane evā kāraṇane vyabhichārī-anaikāntik-kāraṇābhās kahe chhe.) koī muni īryāsamitipūrvak yatnathī gaman karatā hoy temanā pag taḷe koī ūḍatun jīvaḍun vegathī āvī paḍīne marī gayun to tenī hinsā munine lāgatī nathī. ahīn bāhya draṣhṭithī jovāmān āve to hinsā thaī, parantu munine hinsāno adhyavasāy nahi hovāthī temane bandh thato nathī. jem te pag nīche marī jatun jīvaḍun munine bandhanun kāraṇ nathī tem anya bāhyavastuo viṣhe paṇ samajavun. ā rīte bāhyavastune bandhanun kāraṇ mānavāmān vyabhichār āvato hovāthī bāhyavastu bandhanun kāraṇ nathī em siddha thayun. vaḷī bāhyavastu vinā nirāshraye adhyavasān thatān nathī tethī bāhyavastuno niṣhedh paṇ chhe ja.
PDF/HTML Page 2605 of 4199
single page version
vaḷī ‘bāhya vastu te bījun paṇ bandhanun kāraṇ hashe’ evī shaṅkā na karavī.
koīne em thāy ke-paramān ekapaṇāno je adhyavasāy te bandhanun kāraṇ chhe em kahyun, paṇ sāthe bāhya vastu je enā sambandhamān chhe te paṇ bandhanun kāraṇ chhe ke nahi? to kahe chhe-bāhyavastu te bījun paṇ bandhanun kāraṇ hashe evī shaṅkā na karavī. arthāt adhyavasāy te bandhanun ek kāraṇ hashe ane bāhya vastu te bījun paṇ bandhanun kāraṇ hashe em shaṅkā karavī yogya nathī. adhyavasāy ja ekamātra bandhanun kāraṇ chhe. shun kīdhun? ke-men hinsā karī, men dayā pāḷī, men chorī karī, men chorī nā karī, men brahmacharya pāḷyun, men brahmacharya nā pāḷyun-ītyādi je par sāthenā ekapaṇāno adhyavasāy chhe te ek ja bandhanun kāraṇ chhe, paṇ sharīrādi je bāhyavastumān kriyā thāy te bandhanun kāraṇ nathī. jhīṇī vāt chhe bhāī! anantakāḷamān ene ā sāmbhaḷavā maḷyun nathī. ahīn kahe chhe-
bandhanun kāraṇ je (ekatvabuddhino) adhyavasāy tene āshray bāhyavastuno chhe, paṇ te bāhyavastu bandhanun kāraṇ nathī. bāhyavastu adhyavasāyanun nimitta chhe, paṇ te kāī bandhanun kāraṇ nathī; bandhanun kāraṇ to ek adhyavasāy ja chhe.
āvā arthanī have gāthā kahe chheḥ-
‘adhyavasān ja bandhanun kāraṇ chhe; bāhyavastu bandhanun kāraṇ nathī, kemake bandhanun kāraṇ je adhyavasān tenā kāraṇapaṇāthī ja bāhyavastune charitārthapaṇun chhe.’
juo, shun kahyun? bāhyavastu adhyavasānano āshray chhe, je adhyavasāy vibhāvanā pariṇām thayā tenun nimitta bāhyavastu chhe, tathāpi te bāhyavastu bandhanun kāraṇ nathī. ā sharīr, īndriy, vāṇī, dhan, lakṣhmī, strī-parivār ādi paravastu-bāhyavastu chhe; tenā āshraye nimitte āne je mamatāno bhāv-adhyavasān thāy te ja bandhanun kāraṇ chhe, paṇ e bāhyavastu bandhanun kāraṇ nathī, sharīrādinī kriyā bandhanun kāraṇ nathī. gajab vāt chhe prabhu!
shun kahe chhe? ke ā sharīr, dhan, lakṣhmī ītyādi ‘ā badhun mārun chhe’ evī je mamatābuddhino bhāv chhe te ja bandhanun kāraṇ chhe, dhanādi bāhya vastu nahi. nahitar to jene jhājhī lakṣhmī hoy tene te jhājhā-vadhāre bandhanun kāraṇ thāy ane thoḍī lakṣhmī hoy tene te thoḍā bandhanun kāraṇ thāy. paṇ em hotun nathī. koī daridrī hoy paṇ
PDF/HTML Page 2606 of 4199
single page version
andar mamatāthī khūb tr̥uṣhṇāvān hoy to tene visheṣh jhājho pāpabandh thāy, ane koī sampatti-vaibhavashīl hoy paṇ andaramān mamatārahit hoy to tene ati alpa bandh thāy. juo, chakravartī samyagdraṣhṭi hoy tene chha khaṇḍanī sampattino vaibhav chhe, paṇ tene alpa bandh chhe, kemake tene rāgamān ne bāhyavaibhavamān kyāy mamatā nathī. rāg nathī. ā pramāṇe bāhyavastu bandhanun kāraṇ nathī, paṇ temān ekatvano adhyavasāy ja bandhanun kāraṇ chhe.
ahā! adhyavasān ja bandhanun kāraṇ chhe, bāhyavastu nahi, kem? ‘kemake bandhanun kāraṇ je adhyavasān tenā kāraṇapaṇāthī ja bāhyavastune charitārthapaṇun chhe.’ shun kahe chhe? ke bandhanun kāraṇ je adhyavasān tenun bāhyavastu nimittakāraṇ chhe. bāhyavastunī charitārthatā- sārthakatā bas āṭalī ja chhe ke te bandhanun kāraṇ je adhyavasāy tenun te kāḷe te nimitta thāy chhe. ahāhā.....! adhyavasāyanun bāhya nimitta thavāmān ja bāhyavastunun kāryakṣhetra purun thāy chhe, ethī visheṣh kāī nahi. matalab ke bāhyavastu adhyavasāyamān phakat nimitta kāraṇ chhe, bas eṭalun ja; bākī e kāī bandhanun kāraṇ thatī nathī.
bhāī! ā sharīr, strī-kuṭumb-parivār, dhan-lakṣhmī ītyādi e koī bandhanun kāraṇ nathī; parantu emān je ekatvano moh-adhyavasāy chhe te ja bandhanun kāraṇ chhe ane te strī- kuṭumb, dhan, ādi bāhya padārtho to te adhyavasāyanun nimittamātra chhe, bas. nimitta hon, upādān nahi. upādān to emān potānun potāmān chhe. ahāhā...! ā je īndrane īndrāsano chhe, apār vaibhav chhe, karoḍo apsarāo chhe, asaṅkhya devo chhe e badhān kāī ene bandhanun kāraṇ nathī em kahe chhe, kemake e to bāhyavastu chhe.
adhyavasāyamān bāhyavastu nimitta ho, paṇ nimitta chhe māṭe adhyavasāy thāy chhe em nathī. bāhyavastu-nimitta āne adhyavasāy karāvī de chhe em nathī. bāhyavastunun kāryapaṇun mātra āṭalun ja chhe ke adhyavasānamān te adhyavasān kāḷe tene āshrayabhūt thāy chhe, paṇ te bāhya padārtha chhe te kāī ānāmān adhyavasān karī de chhe em nathī, tathā te bandhanun kāraṇ thāy chhe emey nathī bhāī! ā to vītarāg sarvagna parameshvarano mārag chhe. enī ek ek vātamān nyāy bharyā chhe. bhāī! ā samajavun paḍashe hon.
are ā samajyā vinā eṇe anantakāḷ moṭā duḥkhanā ḍuṅgarā veṭhayā chhe. ahā! mātānā peṭamān e chovīs-chovīs varṣha rahyo, ekavār bār varṣha ne bījīvār bār varṣha; ahā! ūndhe māthe laṭakato, āgaḷathī mon bandh, āṅkho bandh, nākanān nasakorān bandh-evī sharīranī sthitie andar atyant saṅkochāīne duḥkhabharī sthitimān e rahyo. ahā! e duḥkhanī shī vāt! bāpu! e paramān ekatvabuddhino moh jyān sudhī raheshe tyān sudhī bāhya sharīranā sanyogo thayā ja karashe, ahā! ene narak-
PDF/HTML Page 2607 of 4199
single page version
nigodanān sharīro, rogavāḷān sharīro maḷyā ja karashe ane pharī pāchho e pote sanyogamān ekapaṇun pāmīne e duḥkhī thayā ja karashe.
bhāī! ahīn āchāryadev e duḥkhanun bandhananun kāraṇ samajāve chhe. kahe chhe- bandhanun kāraṇ sharīrādi bāhyavastu nathī paṇ enā āshraye āne utpanna thato enā ekapaṇāno moh nām adhyavasāy ja bandhanun kāraṇ chhe. bhāī! ahīn āchāryadev jagatanā par padārthothī bhedagnān karāve chhe. em ke tāro bhāv-adhyavasāy je chhe te tane nukashānakartā chhe, sāmī chīj nahi. tāro adhyavasāy kāḍhī nākh, sāmī chīj to jagatamān jem chhe tem chhe, te tane nukashān karatī nathī. (lābhey karatī nathī).
hinsāmān, sharīranun baḷī javun, sharīrādi prāṇanun vikharāī javun ītyādi bāhya kriyā ānā (-jīvanā) pariṇāmamān nimitta chhe; tyān e pariṇām bandhanun kāraṇ chhe, paṇ e sharīranī kriyā bandhanun kāraṇ nathī. tem sharīrathī viṣhayanī kriyā thāy e kriyā bandhanun kāraṇ nathī, paṇ hun sharīrathī viṣhay sevan karun evo āne je adhyavasāy chhe te ja bandhanun kāraṇ chhe. e adhyavasāyane sharīranī kriyā āshrayabhūt-nimittabhūt chhe, paṇ e sharīranī kriyā bandhanun kāraṇ nathī. sharīr to jaḍ paravastu chhe. e jaḍanī kriyā āne bandhananun kāraṇ kem thāy? na thāy, tem ‘hun jūṭhun bolun’ evo je asatyamān adhyavasāy chhe te ja pāpabandhanun kāraṇ chhe. jūṭhun bolavānā adhyavasāyane bhāṣhāvargaṇānā nimitta ho, paṇ enāthī pāpabandh nathī. ahīn to ā siddhānt chhe ke-ā hun (paranun) karun chhun, ane ‘emān mane majhā chhe’ ītyādi je mithyābhāv chhe e ja bandhanun kāraṇ thāy chhe, bāhyavastu ke bāhyavastunī kriyā nahi.
ahāhā....! ātmā anantaguṇano piṇḍ prabhu gnānānandano dariyo sadā svādhīn chhe. paṇ agnānīe anādithī ene bhrāntivash parādhīn mānyo chhe. eṇe sharīr, īndriy, vāṇī, strī-putra, lakṣhmī ītyādi vaḍe potānun sukh mānyun chhe. te kahe chhe- mane sharīr vinā chāle nahi, īndriyo vinā chāle nahin, strī vinā chāle nahi, paisā-lakṣhmī vinā chāle nahi. are bhāī! āvo parādhīn bhāv ja tane bandhananun kāraṇ chhe, kemake e parādhīn bhāv ja tārī svādhīnatāne haṇe chhe, pragaṭ thavā deto nathī. bāhya padārtho to jem chhe tem chhe, tārī parādhīnatāne khaṅkherī nākh.
juo, adhyavasānane āshrayabhūt-nimittabhūt bāhyavastu-strī-putra, tan, dhan- ītyādi chhe kharī, paṇ e kāī bandhanun kāraṇ nathī. bāhyavastunā kāryakṣhetranī maryādā bandhanun kāraṇ je adhyavasān tene nimitta hovā pūratī ja chhe. māravā jivāḍavā ādinā adhyavasāyamān bāhyavastu nimitta chhe bas eṭalun ja enun kāryakṣhetra chhe, paṇ bandhanā kāryamān e nimittarūp kāraṇ paṇ nathī, ahīn to ā chokakhī vāt upāḍī
PDF/HTML Page 2608 of 4199
single page version
chhe ke-bāhyavastu adhyavasānane nimitta chhe, paṇ e paravastu bandhanun kāraṇ nathī. koīe māṭhā pariṇām karyā ke shubh pariṇām karyā, tyān e pariṇām ene bandhanun kāraṇ chhe, paṇ e pariṇām jenā āshraye-nimitte thayā te bāhya chīj bandhanun kāraṇ nathī. te bāhya chījanun kāryakṣhetra e adhyavasāyane-pariṇāmane nimitta hovāmān ja purun thaī jāy chhe. āvī vāt chhe!
have kahe chhe-‘ahīn prashna thāy chhe ke-jo bāhyavastu bandhanun kāraṇ nathī to (bāhyavastuno prasaṅg na karo; tyāg karo-em) bāhyavastuno pratiṣhedh (niṣhedh) shā māṭe karavāmān āve chhe?
ahāhā....! shiṣhya pūchhe chhe ke-jo adhyavasāy ek ja bandhanun kāraṇ chhe ane bāhyavastu bandhanun kāraṇ nathī, ā sharīranī kriyā, strī-kuṭumb parivār, dhanādi sāmagrī bandhanun kāraṇ nathī to strī-putra parivār chhoḍo, ghar chhoḍo, dhanādi chhoḍo em upadesh karavāmān āve chhe tenun shun kāraṇ chhe?
strīno saṅg na karo, vyabhichārī puruṣhono prasaṅg na karo, kandamūḷanun sevan na karo, rātribhojan na karo ītyādi paravastuno āp niṣhedh karo chho ane vaḷī paravastu bandhanun kāraṇ nathī em paṇ kaho chho to e paravastuno niṣhedh bhagavān! āp shā kāraṇathī karo chho?
‘tenun samādhānaḥ adhyavasānanā pratiṣhedh arthe bāhyavastuno pratiṣhedh karavāmān āve chhe.’
shun kīdhun? ke par jīvone mārun-jivāḍun, paranī sāthe vyabhichār karun ītyādi evo je adhyavasāy-ekatvapaṇāno moh chhe teno niṣhedh karavā māṭe bāhyavastuno pratiṣhedh karavāmān āve chhe. ahā! andar abhiprāyamān je viparīt bhāv chhe enā niṣhedh arthe bāhyavastuno niṣhedh karāvyo chhe. ahāhā....! koīne bahāramān parigrahanā ḍhagalā hoy, hīrā, māṇek, motī, javāharāt, strī-putra, rājasampatti ītyādi ḍhagalābandh hoy; tyān e bāhya chījo bandhanun kāraṇ nathī e to satya ja chhe, paṇ emanā taraphanā āshrayavāḷo mamatāno je viparīt abhiprāy chhe te bandhanun ja kāraṇ chhe tethī te mohayukta viparītabhāvanā niṣhedh arthe bāhyavastuno niṣhedh kahevāmān āvyo chhe. ahā! ahīn kahe chhe-ame je bāhyavastuno pratiṣhedh karīe chhīe e to enā āshrayabhūt je mithyābhāv chhe, mithyā adhyavasān chhe teno niṣhedh karavā karīe chhīe. samajāṇun kāī...?
‘adhyavasānane bāhyavastu āshrayabhūt chhe; bāhyavastuno āshray karyā vinā adhyavasān potānā svarūpane pāmatun nathī arthāt upajatun nathī.’
PDF/HTML Page 2609 of 4199
single page version
joyun? je kāī vibhāvanā pariṇām thāy chhe e pariṇāmane bāhyavastu nimitta chhe. e (vibhāvanā) pariṇām bāhyavastunā (paradravyanā) āshraye utpanna thāy chhe. ahāhā...! jem samyagdarshan-gnān-chāritrarūp nirvikār nirmaḷ dharmanā pariṇām svadravyanā āshraye utpanna thāy chhe chhatān e svadravya (trikāḷī chaitanya mahāprabhu) chhe te mokṣhanun kāraṇ nathī, (kemake mokṣhanun kāraṇ to shuddha ratnatrayanā pariṇām chhe, hā, shuddha ratnatrayanā pariṇāmane, samvar-nirjarānā pariṇāmane āshray svadravyano chhe e kharun) tem hinsā, jūṭh, chorī, kushīl tathā parigrahanā ashubh pariṇām vā ahinsā, satya, achaurya, brahmacharya ne aparigrahanā shubh pariṇām paradravyanā āshraye thāy chhe chhatān e paradravya chhe te bandhanun kāraṇ nathī; paṇ emān je potāno mithyā adhyavasāy chhe te ja bandhanun kāraṇ chhe. bhāī! e shubhāshubh pariṇām saghaḷā paradravyanā āshraye ja utpanna thāy chhe, topaṇ e paradravya bandhanun kāraṇ nathī.
tyāre lalachāī javāy evā sthānomān na javun, rūpāḷī chīj hoy teno prasaṅg na karavo jethī tyān kheñchāī javāy em upadeshamān āve chhe ne?
to kahe chhe-tyān kheñchāī javāno bhāv to jīv pote kare chhe, emān e parachīj to nimittamātra chhe; e bhāv kāī nimitte karāvyo chhe em nathī. tethī e parachījathī bandh nathī. topaṇ parachījanun lakṣha chhoḍāvavā par chīj chhoḍo, parachījano prasaṅg na karo em upadeshamān āve chhe.
pravachanasāramān (gnān adhikār, gāthā 67mān) āve chhe ke-‘viṣhayo akiñchitkar chhe.’ pāñch īndriyanā viṣhayo jīvane rāgarūp vibhāvanā pariṇām karāvatā nathī, paṇ jīv pote ja viṣhayo prati rāgādirūp pariṇame chhe. jīv pote je rāgādi pariṇām kare emān e parachījanun āshrayapaṇun bhale ho, paṇ te pariṇām parachījanā karāvyā thāy chhe em nathī. ahā! te rāgādi pariṇām svadravyanā āshraye thatā nathī, paṇ paradravyanā āshraye ja thāy chhe. parantu paradravya bandhanun kāraṇ nathī chhatān paradravyano āshray-lakṣha chhoḍāvavā paradravyathī prasaṅg na karo em upadeshamān āve chhe.
ahā! adhyavasāy chhoḍāvavā parane chhoḍāve chhe, paṇ parane chhoḍāvavā adhyavasāy chhoḍāve chhe em nathī. parachīj to chhūṭī ja chhe, ene kyān chhoḍavānī chhe? parane chhoḍo em kahyun tyān paranā āshraye thatā adhyavasāyane chhoḍavānī vāt chhe. samajāṇun kāī...? bhāī! āmān to enun lakṣha je par upar chhe te palaṭīne lakṣha sva upar jāy bas āṭalī vāt chhe. 11 mī gāthāmān भूदत्थमस्सिदो खलु...’ em āve chhe ne? teno artha paṇ e chhe ke bhūtārtha nām svadravyanā āshraye-lakṣhe jīv samyagdraṣhṭi thāy chhe.
PDF/HTML Page 2610 of 4199
single page version
paṇ svadravyanun lakṣha na kare to?
svadravyanun lakṣha na kare to khalās; ene paradravyanā lakṣhe vibhāvarūp mithyā adhyavasāy ja thāy; ane ethī bandhan ja thāy. āvī sīdhī vāt chhe.
ahāhā...! bhagavān ātmā sachchidānand prabhu atīndriy ānandano kand ekalā ānandanun daḷ chhe. pote enā par lakṣha kare to mokṣhanā pariṇām thāy. chhatān e trikāḷī dravya mokṣhanā pariṇām karāvatun nathī. nishchayathī mokṣhanā pariṇāmanun (trikāḷī dhruv) dravya dātā nathī. ahāhā....! shuddharatnatrayarūp je mokṣhano mārga te mokṣhamārganī paryāyanun lakṣha (trikāḷī) dravya upar chhe, paṇ dravya e paryāyano dātā nathī. mokṣhamārga ane mokṣhanī paryāyano kartā dravya nathī. to koṇ chhe? e paryāy pote ja potāno kartā chhe.
prashnaḥ– paryāy āve chhe to dravyamānthī ne?
uttaraḥ– dravyamānthī āve chhe em kahevun e vyavahār chhe; bākī paryāy thāy chhe te pote potānā kāraṇathī (potānā ṣhaṭkārakapaṇe) thāy chhe. jo dravyathī thāy to ekasarakhī paryāy thavī joīe, paṇ em to thatun nathī māṭe kharekhar paryāy paryāyathī potāthī thāy chhe. paryāyamān thoḍī shuddhi, vadhāre shuddhi, ethīy vadhāre shuddhi evī tāratamyatā āve chhe te paryāyanā potānā kāraṇe āve chhe. hā eṭalun chhe ke e (-shuddha) paryāyano āshray svadravya chhe.
tevī rīte hinsā, jūṭh, chorī ādi tathā bhakti, dayā, dān, vrat, pūjā ādi ashubh ke shubhabhāvamān paṇ je mandatā-tīvratārūp tāratamyatā (viṣhamatā) āve chhe e paṇ paryāyanā potānā kāraṇe āve chhe, paranā kāraṇe nahi; paṇ e bhāv thavāmān sāmī parachījano āshray avashya hoy chhe. adhyavasāyane paravastuno āshray niyamathī hoy chhe.
prashnaḥ– bāhyavastu vartamān vidyamān na hoy topaṇ pariṇām (-adhyavasāy) to thāy chhe?
uttaraḥ– bhāī! pariṇām (-adhyavasāy) thāy ene bāhyavastuno āshray to avashya hoy chhe, paṇ te bāhyavastu vartamān vidyamān ja hoy ke samīp ja hoy evo niyam nathī. shrī mokṣhamārga prakāshakamān (chothā adhikāramān) āve chhe ke- ‘pāpī jīvone tīvra moh hovāthī bāhya kāraṇo na hovā chhatān paṇ temanā saṅkalpa vaḍe ja rāgadveṣh thāy chhe.’ matalab ke bhale bāhyavastu tatkāl hājar na hoy, samīp na hoy, topaṇ manamān tenī kalpanā karīne vibhāvanā pariṇām agnānī kare chhe. ā
PDF/HTML Page 2611 of 4199
single page version
pramāṇe rāgādi adhyavasāy je thāy tene bāhyavastuno āshray hoy ja chhe. jo ke bāhyavastu e adhyavasāy utpanna karī de chhe em nahi, topaṇ agnānīne je hinsā- ahinsādinā adhyavasāy thāy chhe te bāhyavastunā āshraye ja thāy chhe. (thāy chhe potāthī svatantra).
ahāhā...! ātmā sachchidānandasvarūp andar bhagavān pote chhe. paṇ agnānīne tenun lakṣha nathī. agnānīnun lakṣha bāhyavastu par chhe. bāhyavastunā lakṣhe-āshraye pariṇamatā tene hinsā-ahinsādinā adhyavasāy utpanna thāy chhe. ahīn kahe chhe-te adhyavasāy ja ene bandhanun kāraṇ chhe paṇ bāhyavastu bandhanun kāraṇ nathī. e paravastu bandhanun kāraṇ je adhyavasāy tenun kāraṇ nām nimitta chhe, paṇ te bandhanun kāraṇ nathī. shrī jayasenāchāryanī ṭīkāmān ene paramparākāraṇ lakhyun chhe; eno artha ja e ke e sākṣhāt-sīdhun kāraṇ nathī, kāraṇanun kāraṇ-nimitta chhe. āvī yathārtha vastusthiti jem chhe tem ahīn siddha karī chhe. emān garabaḍ chāle nahi. pariṇāmathī-adhyavasāyathīy bandh thāy ne bāhyavastuthīy bandh thāy em māne te viparītadraṣhṭi chhe em kahe chhe.
‘adhyavasānane bāhyavastu āshrayabhūt chhe; bāhyavastuno āshray karyā vinā adhyavasān potānā svarūpane pāmatun nathī arthāt upajatun nathī.’ lyo, āmān nyāy mūkayo chhe. em kahe chhe ke-jem svanā āshray vinā nirmaḷ nirvikārī pariṇām kadīy traṇakāḷamān thāy nahi tem paranā-bāhyavastunā āshray vinā bandhanā pariṇām thatā nathī. ā nyāy chhe bhāī! āgaḷ bandh adhikāramān (gāthā 237-241 nī ṭīkāmān) āvī gayun ne ke-‘māṭe nyāyabaḷathī ja ā phalit thayun ke je upayogamān rāgādikaraṇ te bandhanun kāraṇ chhe.’ ahāhā...! vastu shuddha chaitanyaghan pavitratāno piṇḍ prabhu trikāḷī dhruv chaitanyanā upayogamay chhe. temān kṣhaṇik vikr̥ut dashāne-rāgādine joḍī bene ek karī nākhavā e bandhanun kāraṇ chhe. ahīn paṇ ā ja siddha karavun chhe.
have kahe chhe-‘jo bāhyavastuno āshray karyā vinā paṇ adhyavasān upajatun hoy to, jem āshrayabhūt evā vīrajananīnā putranā sadbhāvamān (koīne) evo adhyavasāy upaje chhe ke-“hun vīrajananīnā putrane haṇun chhun” tem āshrayabhūt evā vandhyāputranā asadbhāvamān paṇ (koīne) evo adhyavasāy upaje (-upajavo joīe) ke “hun vandhyāputrane (vāñjhaṇīnā putrane) haṇun chhun. parantu evo adhyavasāy to (koīne) upajato nathī.”
juo, ahīn draṣhṭānt āpīne siddhānt siddha kare chhe. shun kahe chhe? ke jo āshray vinā pariṇām thāy to shūravīr mātānā shūravīr putranā āshraye jem adhyavasāy upaje chhe ke ‘hun ene haṇun chhun’ tem jenun kadī hovāpaṇun ja nathī evā vandhyāputranā āshraye
PDF/HTML Page 2612 of 4199
single page version
paṇ ‘hun vandhyāsutane haṇun chhun’ evo adhyavasāy upajavo joīe. paṇ evo adhyavasāy sambhavit ja nathī, kemake vandhyāne putra ja na hoy to ‘hun ene haṇun chhun’ evo adhyavasāy paṇ kyāthī upaje? na upaje. juo, ahīn adhyavasāyane bāhyavastuno āshray siddha kare chhe. em ke ‘vīrajananīnā putrane haṇun chhun’ evo adhyavasāy to thāy kemake vīrajananīnā putranī hayātī chhe; paṇ ‘hun vandhyāputrane haṇun chhun’ evo adhyavasāy upaje? na upaje, kemake vandhyāputranun hovāpaṇun ja nathī tyān ene haṇavāno adhyavasāy kyāthī upaje? (koī rīte na upaje). have siddhānt kahe chhe ke-
‘māṭe evo niyam chhe ke (bāhyavasturūp) āshray vinā adhyavasān hotun nathī.’
ā andar āsrav-bandhanā je pariṇām thāy chhe te paranā āshray vinā thatā nathī em kahe chhe. shun kahyun? ke bāhyavastuno āshray pāmyā vinā moh-rāg-dveṣharūp adhyavasān upajatun nathī. jhīṇī vāt bhāī! e bāhyavastunī hayātī chhe enāthī adhyavasān thāy chhe em nahi, paṇ paravastuno āshray pāmyā vinā adhyavasān upajatun nathī em vāt chhe. (bemān bahu pharak chhe). have kahe chhe-
‘ane tethī ja adhyavasānane āshrayabhūt evī je bāhyavastu teno atyant pratiṣhedh chhe, kemake kāraṇanā pratiṣhedhathī ja kāryano pratiṣhedh thāy chhe.’
bāhyavastu adhyavasānane āshrayabhūt chhe. tethī adhyavasānano tyāg karāvavā arthe bāhyavastuno tyāg kahevāmān āvyo chhe. āmānthī koī loko em kāḍhe chhe ke-juo, bāhyano tyāg kare tyāre enā pariṇām sārā (nirmaḷ) thāy; paṇ e barābar nathī, em chhe nahi. ahīn to ‘bahāranī vastuno tyāg karo’, ‘eno prasaṅg karo’ em kahīne tenā āshraye upajatā adhyavasānano tyāg karāvavo chhe. ahā! ene parano āshray chhoḍāvīne svanā āshrayamān laī javo chhe. have koī svano āshray to kare nahi ane bahārathī strī-kuṭumb, gharabār, vastra ādino tyāg karī de to te shun kām āve? kāī ja nahi; kemake parāshray to ene ūbho ja chhe, paranā āshraye janmatā mithyā adhyavasāy to ūbhā ja chhe.
ahā! jem samyagdarshan-gnān-chāritranā pariṇām svadravyanā āshraye thāy tem vikāranā pariṇām paradravyanā āshraye thāy chhe. ahā! kevī sīdhī spaṣhṭa vāt!
topaṇ koī loko kahe chhe-vyavahāraratnatrayanā pariṇām svadravyanā āshraye pragaṭe chhe.
are prabhu! tun shun kahe chhe ā? vyavahāraratnatrayanā pariṇām je chhe teno
PDF/HTML Page 2613 of 4199
single page version
āshray to vītarāgī dev-guru-shāstra chhe. e to paravastu chhe ane tenā āshraye thato shubhabhāv puṇyabandhanun kāraṇ chhe. dev-guru-shāstra puṇyabandhanān kāraṇ nathī paṇ tenā āshraye thato shubhabhāv-vyavahāraratnatrayanā pariṇām-puṇyabandhanun kāraṇ chhe. jyāre nishchayaratnatrayanā-dharmanā pariṇāmane to trikāḷī ek gnāyakavastuno āshray hoy chhe. 11 mī gāthāmān āvyun ne ke-
samyagdarshanamān to bhūtārtha je akhaṇḍ ek gnāyakabhāvamātra vastu ātmā te ek ja āshray karavā yogya chhe. ahā! dharmane trikāḷī ek satyārtha chidānandaghan prabhu ātmāno ja āshray hoy chhe. (vyavahāraratnatrayano nahi).
ahāhā.....! jem mokṣhanā pariṇām akhaṇḍ ek trikāḷī dhruv vignānaghan prabhu ātmānā āshraye thāy chhe tem bandhanā-vikāranā pariṇām-hinsā jūṭh ādinā ne dayā, dān, bhakti ādinā pariṇām-paradravyanā āshraye thāy chhe. ā bhagavānanī bhakti- pūjāno shubhabhāv thāy to tene āshray bhagavānanā bimbano-jinabimbano hoy chhe. tyān jinabimb bandhanun kāraṇ nathī, bandhanun kāraṇ to eno shubhabhāv chhe. ahīn mithyātvasahitanī vāt chhe. juo, koī das-vīs lākh kharchīne mandir banāve ane emān jinabimbanī pratiṣhṭhā karāve. have emān mandir ādi bane e to paranī kriyā chhe ane ene je shubhabhāv thayo tene e mandirano parachījano āshray chhe, topaṇ e mandiranā kāraṇe ene shubhabhāv thayo chhe em nathī, tathā e shubhabhāv bāhyavastu je mandir enā āshray vinā thayo chhe em paṇ nathī; vaḷī e shubhabhāv jenā āshraye thayā chhe e mandir ene puṇyabandhanun kāraṇ nathī paṇ shubhabhāv ja bandhanun kāraṇ chhe.
ahā! āvo vītarāgano mārag! samajavo kaṭhaṇ paḍe, paṇ dhīme dhīme samajavo bhāī! ahā! āvī yathārtha samajaṇ jyān nathī arthāt jyān jūṭhī-viparīt samajaṇ chhe tyān game teṭalān dayā, dān, vrat, bhakti kare e sarva bandhanun ja kāraṇ chhe; emān dharmanun koī kāraṇ nathī. ahā! bandhanā kāraṇarūp āne bhāv chhe, paṇ bhāvano āshray (bāhyavastu) e bandhanun kāraṇ nathī. chhatān e bhāv bāhya āshray vinā thatā nathī. (paradravyanā) āshray vinā pariṇām (vibhāv) thatā nathī māṭe āshrayabhūt vastu bandhanun kāraṇ chhe em nathī; ane āshray vinā pariṇām thatā nathī māṭe āshrayabhūt vastuthī pariṇām thāy chhe emey nathī. aho! ā to trilokīnāth sarvagna paramātmāe kahelā tattvane siddha karavānī koī alaukik yukti-nyāyano mārga chhe!
dharmīne svadravyano āshray varte chhe. tenī mukhyatāmān kiñchit paradravyanā āshraye thatā pariṇāmane gauṇ karī dīdhā chhe. ahīn ekatvabuddhi levī chhe ne? jeṇe svadravyamān
PDF/HTML Page 2614 of 4199
single page version
ekatva karīne svadravyanā āshraye (nirmaḷ ratnatrayanā) pariṇām pragaṭ karyā ene paradravyanā āshraye pariṇām thatā ja nathī arthāt e pariṇām ja nathī em kahe chhe. ane ām je ‘hun paranun karun chhun’ em paramān ekatva karīne pariṇame chhe tene mokṣhamārganā pariṇām nathī. e to draṣhṭāntathī siddha karyun ne ke āshrayabhūt vastu vinā pariṇām thāy em banatun nathī. (jene svadravyano āshray chhe tene paradravyano āshray nathī tethī tene vibhāvanā pariṇām thatā nathī, ane jene paradravyano āshray chhe tene svadravyano āshray nathī tethī tene mokṣhamārganā pariṇām thatā nathī). āshray vinā pariṇām hoī shake nahi; ahīn ekatvabuddhinā pariṇāmanī mukhyatāthī vāt chhe.
ahā! āvo vītarāgano mārag! bichārāne abhyās na maḷe eṭale andhāre athaḍāy. juone! duniyānā laukik pāpanā abhyāsamān keṭakeṭalo vakhat gāḷe? pachchīs-pachchīs varṣha sudhī pāpanā laukik bhaṇatar bhaṇe ane emān marī jāy to thaī rahyun. lyo, amerikāmān jaīne bhaṇe, nevun ṭakā mārke pās thāy, ene honshe ne harakhano pār na maḷe. loko tyān ene sanmān āpe. savāre deshamān javun hoy tyān rātre sūī jāy te sūī ja jāy, marī jāy; bichāro kyāy kāgaḍe-kūtare jāy. juo ā laukik bhaṇyā-gaṇyāno saravāḷo! bhāī! e laukik bhaṇatar sansāramān rajhaḷavā sivāy bījā kāī khapamān na āve.
jyāre ā (-tattvanun) bhaṇyā-gaṇyāno saravāḷo to kevaḷagnān āve. ahāhā.....! jeṇe ā ātmāne bhaṇīne gaṇatarīmān līdho chhe, ‘hun nathī’ em je hatun te ‘hun chhun’ em jeṇe astimān līdho chhe tene gaṇatarīmān saravāḷe kevaḷagnān āve chhe. bījā chha dravyone jem gaṇe chhe tem ‘hun e chhaye dravyothī judo anant anant shāntino sāgar ek vignānaghanasvabhāvapaṇe andar virājamān chhun’ evī antar-pratīti vaḍe potāne gaṇe te ene saravāḷe mokṣha lāve chhe. ahāhā....! svasvarūpamān ekatvanā pariṇām ene mokṣhanun kāraṇ thāy chhe. dharmīne nishchayathī to ek svanī sāthe ja ekatvabuddhinā pariṇām chhe; par sāthe tene ekatva chhe ja nahi. tethī amathā sādhāraṇ (asthiratānā) pariṇām hoy tene ahīn gauṇ karī dīdhā chhe. aho! digambar santoe apār karuṇā karīne jagatanā bhavya jīvone shun nyāl karī dīdhā chhe! aho! shun karuṇā! ne shun shāstra!!
kahe chhe-‘māṭe evo niyam chhe ke bāhyavastunā āshray vinā adhyavasāy hotun nathī.’ jem vandhyāne putra nathī to ene haṇavānun adhyavasāy hotun nathī tem paranā āshray vinā koīpaṇ bandhanā (-vikārī) pariṇām thatā nathī. vikārī pariṇāmano āshray par chhe ane nirvikārī nirmaḷ pariṇāmano āshray sva chhe.
PDF/HTML Page 2615 of 4199
single page version
tethī, vikārī pariṇāmanā (-shubhabhāvanā) āshraye nirvikārī (-shuddha) pariṇām thāy em kadī bane nahi; temaj nirvikārī shuddha chaitanyamātra vastunā āshraye je pariṇām thāy emān vikārī pariṇām thāy em bane nahi.
tyāre koī loko kahe chhe-mokṣhamārga chhe e bandhanun kāraṇ chhe ne mokṣhanun kāraṇ paṇ chhe ane bandhamārga chhe te bandhanun kāraṇ chhe ne mokṣhanun kāraṇ paṇ chhe-āvo anekānta chhe.
are bhāī! tun shun kahe chhe ā? bāpu! tane vastunā svarūpanī khabar nathī. jene svasvarūp shuddha vignānaghanavastumān ekatva sahit svano āshray chhe tene mokṣhamārga chhe, paṇ tene paramān ekatvanā pariṇām nathī tethī bandh nathī; tathā jene paranā ekatvapūrvak parāshrayanā pariṇām chhe tene bandhamārga chhe, paṇ tene svanā ekatvanā pariṇām nathī tethī mokṣhanun kāraṇ banatun nathī. ā pramāṇe mokṣhamārga mokṣhanun kāraṇ chhe paṇ kiñchit bandhanun nahi tathā bandhamārga bandharūp ja chhe paṇ temān kiñchit mokṣhanun kāraṇ nathī. ānun nām ja samyak anekānta chhe. bāpu! tun kahe chhe e to anekānta nathī paṇ phudaḍīvād chhe, sanshayavād chhe.
bhāī! vandhyāputranā āshraye jem ‘hun vandhyāputrane haṇun’ evo adhyavasāy hoy nahi tem paravastunā āshray vinā vikāranā bandharūp pariṇām thatā nathī ane svadravyanā āshray vinā mokṣhamārganā pariṇām banatā nathī. lyo, ām sva ane par em beyathī ā siddha thāy chhe.
vedāntanī jem badhun thaīne ek ja chhe em māne to sva ane par em siddha thāy nahi. mokṣhamārgano udyam karavo evo upadesh to tyāre ja banī shake ke jo ene vartamānamān paranā āshrayabhūt bandhamārga hoy. emān sva ne par banne siddha thaī gayā. tathā parano āshray chhoḍīne svano āshray karavo em upadesh āvatān svaātmatattva parathī bhinna paṇ siddha thaī gayun. are bāpu! ā to vītarāgano alaukik mārga chhe! ene vedāntādi bījā koī sāthe meḷ khāy em nathī. juo, bandhamārgamān bījī bāhyavastu chhe ne enā pariṇām bāhyavastunā āshraye siddha karyā. ahā! jem pote chhe tem potāthī bhinna bījī chīj chhe, ane tenā āshraye ene bandhamārga chhe. paṇ bījī chījanā āshrayanā abhāvamān ene bandh thāy em chhe nahi. ane svanā āshrayanā abhāvamān ene mokṣhamārga thāy em paṇ chhe nahi. āvī ja vastusthiti chhe. samajāṇun kāī...?
bhāī! tāre dharma karavo chhe ne? to svadravya-paramātmadravya pote chhe enā āshraye dharma thashe. ahā! svadravya kevun chhe, keṭalun chhe, kevaḍun chhe- e badhun samajavun
PDF/HTML Page 2616 of 4199
single page version
paḍashe ane samajīne teno āshray karavo paḍashe, e vinā bījī koī rīte dharma nahi thāy. aho! lokonān param bhāgya chhe ke bhagavānano virah paḍayo paṇ ā vāṇī rahī gaī. ahāhā...! santoe shun kām karyun chhe!
kahe chhe-ā ṭīkā chhe te men (amr̥utachandre) karī nathī, ṭīkā to shabdothī thaī chhe. ane e kāḷamān ā je ṭīkāno vikalpa uṭhayo chhe te paṇ mārī chīj nathī. emān ekatvabuddhi nathī ne? to kahe chhe ke paranā āshraye nīpajelā pariṇām mārā nathī, kemake hun to svarūpagupta chhun, svanā āshrayamān chhun. ahāhā...! juo to kharā! kevī santonī nirmān dashā!
tyāre koī vaḷī kahe chhe- e to āchārye potānī laghutā batāvavā em kahyun chhe.
paṇ bhāī! em nathī hon. vāstavamān ātmā ṭīkā (paradravyanī kriyā) karī shakato ja nathī; tathā paranā āshraye vikalpa thāy teno kartā-svāmī dharmī puruṣh thāy ja nahi. ā satya vāt chhe ne te jem chhe tem āchāryadeve kahī chhe, ekalī laghutā batāvavā māṭe kahyun chhe em nathī. ahā! mārdavaguṇanā mālik paranī kriyānā kartā kem thāy? tyān kaḷashaṭīkāmān ‘abhimān karatā nathī’ em lakhāṇ chhe teno artha ja e chhe ke kartāpaṇānun abhimān nathī. ‘karī shakun chhun’ paṇ laghutā batāvavā abhimān karato nathī em artha nathī. (paranun) ‘karī shakato ja nathī’ em batāvavā ‘abhimān karatā nathī’ em kahyun chhe.
are! tārī gnānānandanī lakṣhmī tane lakṣhamān na āve ane parachījanā lakṣhamān tun dorāī jāy chhe to shun thāy? te vaḍe tane bandh ja thāy, sansār ja maḷe. chāhe to pūjā- bhaktinā bhāv ho, paṇ temān ekatvabuddhinā pariṇāmathī bandh ja thāy. ekatvabuddhirahit bhakti-pūjānā bhāv hoy te asthiratānā pariṇāmanī mukhyatāthī joīe to te bhāv paṇ (alpa) bandhanun kāraṇ chhe. dharmīne evā parasanmukhatānā pariṇām thāy chhe paṇ temān ekatvabuddhi nathī tethī te nirjarānun kāraṇ chhe em kahyun chhe. dharmīne svanā āshrayanun jor chhe tethī paranā āshraye thayelā pariṇām (niḥsantān) chhūṭī javā māṭe chhe e apekṣhāe tene nirjarānun kāraṇ kahyun chhe. āmān to ghaṇā badhā nyāy bharyā chhe.
ahīn parano āshray ane svano āshray em be vāt chhe. temān paranā āshraye je ekatvabuddhithī pariṇām thāy tene bandh kahyo, bandhanun kāraṇ kahyun. ane sva-bhāv andar je shuddha chaitanyaras-gnānānandarasathī paripūrṇa evun dhruv tattva enā āshraye mokṣha kahyo, mokṣhanun kāraṇ kahyun. ahīn ā be chokhkhā bhāg pāḍavā chhe ke svanā āshraye mokṣha ne paranā āshraye bandh. vaḷī tyān parachīj chhe te bandhanun kāraṇ nathī ane
PDF/HTML Page 2617 of 4199
single page version
svavastu trikāḷī ātmā chhe te mokṣhanun kāraṇ nathī em visheṣh kahe chhe. parāshrit ane svāshrit je pariṇām chhe te pariṇām ja anukrame bandh-mokṣhanun kāraṇ chhe.
dravya-trikāḷī dhruv vastu e mokṣhanun kāraṇ nathī. e trikāḷī dhruv upādān vyavahār chhe.
to koī vaḷī kahe chhe-dravya trikāḷī upādān chhe temān anek prakāranī yogyatāo chhe, ane je samaye jevun nimitta āve tevī paryāy emān thāy chhe. (em ke nimitta anusār dravya-yogyatā pariṇamī jāy chhe.)
paṇ bhāī! ā vāt barābar nathī; kemake dravya to vyavahār upādānakāraṇ chhe, nishchay upādān to vartamān paryāy chhe. vastunā upādānanā be bhed kahyā chhe. aṣhṭasahastrīnā pa8 mā shlokanī ṭīkā pr̥u. 210 no ādhār chidvilāsamān ‘kāraṇ-kāryabhāv adhikār’mān pr̥u. 36mān āpel chhe ke-pariṇām kṣhaṇik upādān chhe ane guṇ (-shakti) shāshvat (dhruv) upādān chhe. dhruvane upādān kahyun e to enī shakti chhe te vyavahār siddha karyo, paṇ pragaṭ paryāyamān je nirmaḷ dashā pragaṭ thāy te kṣhaṇik upādān-vartamān upādān chhe te yathārtha nishchay chhe. te kṣhaṇik upādān arthāt vartamān paryāyanī te samaye yogyatā je hoy te ja pramāṇe paryāy-kārya thāy. vartamān paryāy nimittanā ādhāre to nahi paṇ dravyanā trikāḷī dhruv upādānanā ādhāre paṇ thatī nathī.
ā vāt draṣhṭāntathī joīe-
jemake paramāṇumān tīkhāsh thavānī trikāḷī yogyatā-shakti chhe te trikāḷī upādān chhe; paṇ e to vyavahār bāpu! līṇḍīpīparanā paramāṇumān tīkhāsh chhe te vartamān upādāne pragaṭ chhe. e vartamān yogyatā te nishchay chhe. paramāṇumān trikāḷ yogyatā to chhe, paṇ te paththar vagerenā paramāṇumān vartamān tīkhāsh pragaṭ thavānun kāraṇ chhe? nathī. līṇḍīpīparanā paramāṇune te chhe. tethī jenī vartamān paryāyamān tīkhā rasanī shakti pragaṭ chhe te kṣhaṇik upādānane ja kharekhar nishchay upādānakāraṇ kahevāy chhe.
ahīn kahe chhe-bandhanun kāraṇ je adhyavasān tenā pratiṣhedh arthe adhyavasānane āshrayabhūt bāhyavastuno pratiṣhedh chhe, kemake kāraṇanā pratiṣhedhathī kāryano pratiṣhedh thāy chhe.
mithyātvanā pariṇām e kārya ane enun kāraṇ (-nimitta) āshrayabhūt paravastu kudev-kuguru-kushāstra ādi,-ene ahīn chhoḍavānun kahyun, kemake mithyātvanā pariṇām enā āshraye thāy chhe. mithyātvane chhoḍāvavā enā āshrayabhūt padārthone chhoḍavānun kahyun chhe. e padārtho bandhanun kāraṇ chhe em nahi, bandhanun kāraṇ to mithyātva ja chhe, paṇ e mithyātvanā pariṇām e padārthonā āshraye upaje chhe. māṭe bāhya
PDF/HTML Page 2618 of 4199
single page version
padārthono niṣhedh karāvī e mithyātvanā pariṇāmano niṣhedh karāvyo chhe em samajavun. mātra bāhyapadārthano niṣhedh chhe em na samajavun. pariṇāmano niṣhedh karāvavā bāhyavastuno niṣhedh karyo chhe. em to bahārano tyāg anantavār karyo, paṇ ethī shun? bāhyavastu kyān bandhanun kāraṇ chhe? mithyātva ūbhun rahyun to sansār ūbho ja rahyo. samajāṇun kāī....?
juo, ek jaṇe prashna pūchhayo hato ke- kudev-kuguru-kushāstranī shraddhā e mithyātva chhe. tem sudev-suguru-sushāstranī shraddhā (-rāg) paṇ mithyātva chhe?
tyāre kahyun-nā, em nathī. sudev-suguru-sushāstranī shraddhāno bhāv to shubharāg chhe, e mithyātva nathī. evo bhāv to gnānīne paṇ hoy chhe; parantu e shubharāgamān koī dharma māne to te mānyatā mithyātva chhe. sāchā dev-guru-shāstranī shraddhāno je rāg chhe ene dharma māne te mithyātva chhe.
‘hun bījāne jivāḍun-mārun’ ityādi evo je adhyavasāy-mithyā pariṇām chhe te ja bandhanun kāraṇ chhe. tyān bījo jīv maryo ke jīvyo e kāī āne bandhanun kāraṇ nathī. to pachhī e bāhya vastuno niṣhedh kem karyo. to kahe chhe-‘hun mārun-jivāḍun’ ītyādi mithyā adhyavasānanā niṣhedh arthe bāhyavastuno niṣhedh karyo chhe, kemake bāhyavastunā āshray vinā adhyavasān upajatun nathī. lyo, āmān nyāy samajāy chhe kāī...?
prashnaḥ– to amāre banneno tyāg karavo ke ekano? uttaraḥ– e to kahyun ne ke- mithyā adhyavasānane chhoḍāvavā bāhyavastuno saṅg chhoḍo em kahyun chhe. bhāī! bāhyano tyāg karo em kahīne mithyā adhyavasāyane chhoḍāvavun chhe. samajāy chhe kāī....?
ā badhā vāṇiyā sansāranā khūb chatur-ḍāhyā hoy chhe. badhā majūranī jem majūrī kare paṇ nyāy ne tarkathī vastu shun chhe e nakkī karavānī darakār na kare. ahīn āchārya mahārāj em kahe chhe ke-‘hun vepār karun’ evo je abhiprāy te vepāranī kriyā karī shakato nathī, kemake vepāranī kriyā potānāthī bhinna parachījanī kriyā chhe. eṭale eno parano kartāpaṇāno abhiprāy mithyā hovāthī ene bandhanun kāraṇ chhe. e abhiprāyano āshray parachīj chhe. tethī e mithyā abhiprāyanā niṣhedh arthe parachījanun lakṣha chhoḍāvavā parachījano niṣhedh karyo chhe. ā lojīkathī-nyāyathī to vāt chhe. bhagavān sarvagnano mārga nyāyaprāpta chhe, ene nyāyathī samajavo joīe.
juo, evo niyam chhe ke bāhyavastunā āshray vinā adhyavasān hotun nathī, ane tethī adhyavasānane āshrayabhūt evī bāhyavastuno atyant pratiṣhedh chhe; kemake kāraṇanā niṣhedhathī arthāt adhyavasānanā āshrayabhūt je bāhyavastunā niṣhedhathī kāy
PDF/HTML Page 2619 of 4199
single page version
nām adhyavasānano niṣhedh thāy chhe. jemake ‘bījāne jivāḍun’ evo je adhyavasāy te adhyavasāyanun kāraṇ-āshray je parajīv te parajīvanā saṅganā niṣhedhathī kāryabhūt adhyavasānano niṣhedh thāy chhe. āvī vāt chhe!
shrotā-ā to bahu aṭapaṭun lāge chhe.
bāpu! samajāy evun to chhe. na samajāy em kem hoy? pharīne laīeḥ
juo, je bhāv em thayo ke-‘āne jivāḍun, bachāvun, āhārādi āpun’ te bhāv- abhiprāy jivāḍavā ne āhārādi āpavānī kriyā karī shakato nathī tethī te mithyā chhe ane bandhanun kāraṇ chhe. tethī te abhiprāy niṣhedhavā yogya chhe. have te abhiprāyamān paravastu-parajīv āshray-lakṣha-nimitta chhe. to kahe chhe te mithyā abhiprāyano āshray- kāraṇ je par jīv chhe teno niṣhedh thaī jatān kāryabhūt adhyavasānano niṣhedh thāy chhe, kemake āshrayabhūt paravastunā abhāvamān adhyavasān upajatun nathī. tethī bandhanā pariṇāmanā niṣhedh arthe bāhyavastuno niṣhedh karavāmān āvyo chhe. samajāṇun kāī....?
strīno saṅg na karo em je kahevāmān āve chhe e strīnā lakṣhe je pariṇām thāy chhe te pariṇāmano niṣhedh karavā māṭe kahevāmān āve chhe. strī to paravastu chhe; e kāī bandhanun kāraṇ nathī. bandhanun kāraṇ to strīnā lakṣhe, ‘hun ām viṣhay sevun’ em je, mithyā adhyavasāy thāy chhe te chhee. ahīn kahe chhe ke e mithyā adhyavasāyanā niṣhedh arthe bāhyavastuno-strī ādino niṣhedh karavāmān āve chhe, kemake bāhyavastunā āshray vinā adhyavasān upajatun nathī. bahu jhīṇī vāt bhāī! eṇe kadī nyāyathī vichāryun nathī; upayogane vastunā svarūp bhaṇī laī gayo nathī. ahāhā.....! nyāyamān ‘ni’ dhātu chhe ne? eṭale je rīte vastu chhe te rīte gnānane temān dorī javun enun nām nyāy chhe.
ahīn kahe chhe-bhagavān! tun ekavār sāmbhaḷ. ke ‘hun ā paisā bījāne daun, dān karun’ evo tāro je abhiprāy chhe te mithyā chhe. kem? kemake te abhiprāy paisā devānī kriyā karī shakato nathī. ahā! e paisānā-jaḍanā khasavānā pariṇām to je kāḷe jem thavā yogya hoy tem te kāḷe enā potānā kāraṇe thāy chhe; ane tun māne chhe ke ‘hun daun chhun’; tethī tāro e mithyā adhyavasāy chhe ane te bandhanun kāraṇ chhe. ā mithyā adhyavasāyane paravastu je paisā te āshrayabhūt chhe. have ahīn kahe chhe ke-adhyavasāyanun kāraṇ-āshray je paravastu-paisā teno niṣhedh thatān, tenā taraphanun valaṇ nivr̥ut thatān kāryabhūt je mithyā adhyavasāy teno niṣhedh thāy chhe, kemake paravastunā āshray
PDF/HTML Page 2620 of 4199
single page version
vinā adhyavasāy upajato nathī. ā pramāṇe kāraṇanā niṣhedhathī kāryano niṣhedh thāy chhe. dhīme dhīme paṇ samajavun bhāī!
ā bandh adhikāramān to pahelethī ja nyāyathī upāḍayun chhe ke -juo, jagatamān karmanā rajakaṇo ṭhasāṭhas chhe māṭe ātmā bandhāy chhe em nathī, nahitar siddhane paṇ bandh thāy. tem man-vachan-kāyānā yoganī kriyā thāy māṭe ātmā bandhāy chhe em nathī; jo em hoy to bhagavān kevaḷīne (yathākhyāt sanyamīne) paṇ bandh thāy. tem pāñch īndriyonī kriyā paṇ bandhanun kāraṇ nathī, jo em hoy to bhagavān kevaḷīne paṇ bandh thāy. tem chetan-achetanano ghāt paṇ bandhanun kāraṇ nathī, jo em hoy to samitirūpe pravartanārā munivarone paṇ bandhano prasaṅg āve. ā pramāṇe par vastu bandhanun kāraṇ nathī. to bandhanun kāraṇ shun chhe? to kahe chhe-upayogamān je rāgādi kare chhe te ek ja bandhanun kāraṇ chhe. ahāhā...! ek gnāyakabhāvamātra vastu ātmā enā gnānasvabhāvamān kṣhaṇik vartamān vikāranā-rāgādinā pariṇāmane ek kare te mithyātva bandhanun kāraṇ chhe.
shun kahe chhe? ke bhagavān ātmā chidānandaghan prabhu akhaṇḍ ek gnāyakabhāvamay trikāḷ gnānanā upayogarūp chhe. tenā vartamān vartatā gnānanā upayogamān puṇya-pāparūp rāgādine, dayā, dān ādinā vikalpane joḍī de-ek kare te mithyātvabhāv chhe ane te ja sansāranun-bandhanun kāraṇ chhe. bhāī! tāro ātmasvabhāv, bhagavān gnānasvabhāv e bandhanun kāraṇ nathī, tem paravastu paṇ bandhanun kāraṇ nathī. phakta sva-svarūpanā pariṇāmamān parane ek karavun te mithyātva ja bandhanun kāraṇ chhe. āvī vyākhyā chhe bāpu! ahā! ā to jinavāṇī mātā-lokamātā bhāī!
banārasī vilāsamān stutimān (shāradāṣhṭakamān) āve chhe ne ke-
durāchār durnaiharā shaṅkarānī, namo devi vāgeshvarī jainavāṇī.”
ahāhā..! bhagavān jineshvaradevanā mukhakamaḷamānthī utpanna thayelī hovāthī je omdhvani jinendrā tarīke suvikhyāt thaī chhe, ane je ati pavitra gnānanā bhaṇḍārarūp chhe, gnānane utpanna karanārī chhe evī e jagatanī mātā jinavāṇī durāchār ane durnayano nāsh karanārī ane param sukhanī denārī chhe. kavi kahe chhe-māṭe he vāgīshvarī! hun tārī godamān āvun chhun, arthāt hun tane namaskār karun chhun. vaḷī kevī chhe te jinavāṇī!
mahāmoh vidhvansanī mokṣhadānī; namo devi vāgeshvarī jainavāṇī.”
ahāhā...! amr̥utano nāth prabhu ātmā tenā āshraye pragaṭatā amr̥utarūp dharmane